You are on page 1of 264
BUI VAN HUE] ~ PHAN TH] HANH MAI - NGUYEN XUAN THUG GIAO TRINH TAM Li HOC TIEU HOC (Dung cho cac trutng Dai hoc Su pham dao tao Cirnhan Giéo duc Tiéu hoc) (In lan thet tam) 80 GIAO DUC VA BAO TAO TRUONG DHSP-TOTT.TP.HCM THU VIEN NHA XUAT BAN BAI HOC SU PHAM muc Luc Loi ndi dau... Chuong 1. TAM Li HOC LA MOT KHOA HOC 1.1. Béi tugng ciia tam Ii ho 1.2. Bac diém va cu true cia khoa hoc tam I... 1.3. Vi tri, y nghia cla tam li hoc trong cudc séng va hoat déng 1.4. Phuong phap nghién cifu tam Ii hoc sinh tiéu hoc. Céu hdi 6n tap......... Bai tap thyc hanh 32 Hung dan ty hoc... 35 Tai liéu tham khdo . 38 Chuong 2. HOAT DONG - GIAO TIEP - NHAN CACH.. 2.1. Hoat dong. 2.2. Giao tiép 2.3. Nhan cach Cau hdi én tap . Bai tap thyc hanh. Hung dan tu hoc...... Tai ligu tham khdo Chuong 3. Li LUAN VE SU PHAT TRIEN TAM Li HOC SINH TIEU HOC.... 3.1. Liluan vé su phat trién tam Ii tré em... 3.2. Tién dé cla sy phat trién tam Ii hoc sinh tiéu ho Cu hdi 6n tap Bai tap thyic hanh.... Huéng dan ty hoc.... Tai liu tham khdo Chuong 4. BAC DIEM NHAN THUC CUA HOC SINH TIEU HOC 4.1. Tri gidc ca hoc sinh tiéu hoc... 4.2. Tu duy cia hoc sinh tiéu hoc. 7 4.3. Tung tugng ciia hoc sinh tiéu hoc 4.4, Tri nh6 cia hoe sinh tiéu hoc..... 4.5. Ng6n ngif ciia hoc sinh tiéu hoc..... 4.6. Chu y cla he sinh tiéu hoc . Céu hdi én tap Bai tap thuc hanh.... Huéng dan ty hoc .. Tai ligu tham khdo .... c piéM NHAN CACH CUA HOC SINH TIEU HOC .. 27 5. DAI one Nh cau cia hoc sinh tidu hoc. tm B2. Tinh cach ctia hoc sinh Oe ‘a nh tiéu ho . 8 5.3, Tinh cam ctia hoc sin Beart hi va hoat dong y¥ chi cla hoc a Sean gia cla hoc sinh tigu hoc « 5,6. Su phat trién nang khiéu ... Cau hdi 6n tap Bai tap thyc han! Huong dan ty hoc .. Tai ligu tham khéo Chuong 6. CAC HOAT DONG CO BAN CUA HOC SINH TiEU HOC 6.1. Hoat déng hoc 6.2. Cac hoat dong khac 6.3. Giao tiép va méi quan hé lién nhan cach cla hoc sinh tigu hoc 176 Cau hdi 6n tap - 180 Bai tap thyc hani 180 Huéng dan tu hoc. Tai liu tham khéo Chuong 7. MOT SO VAN DE TAM Li HOC DAY HOC VA GIAO DUC TIEU HOC 7.1. Tam li hoc vé su hinh thanh khai niém. 7.2. Tam Ii hoc vé sy phat trién tri tué hoc sinh tiéu hoc... ( 7.3. Tam li hoc vé su hinh thanh Kinang, ki xdo va théi quen cho hoc sinh tigu hoc 7.4. Tam li hoc v8 viée giao duc dao dtc cho hoc sinh tiéu hoc 7.5, Tam Ii hoc vé vain dé khé khan tam li cia hoo sinh tiu hoc va s¥f"r6i loan tang déng giam cha y" (ADHD) . Cau hdi 6n tap... Bai tp thyc hani Hung dén tu hoc... Tai liéu tham khéo..... ac trung ctia gido vién tigu hoc an cach cia nguai giao vién tiéu hoc 84, Cac con di ~ ON dung hinh tha . Cau hdi on tap. ul * Bai tdp thue hanh, Huéng din ty. ‘hoc Tailiéu tham khdo Loi mo dau Gido trinh tam li hoc tiéu hoc dugc bien soan lam tai ligu dao tao giéo vien tiéu hoc trong cic trung Dai hoc Su pham. Noi dung tai ligu hé thong mdt sé van dé co ban vé Tam If hoc dai cuong va nhimng kién thiic co ban, hién dai vé tam If hoc tiéu hoc: Tam If hoc lita tuéi tiéu hoc va tam If hoc sur pham tiéu hoc. Day 1a cae kién thite nén tang can thiét cho gido vien tiéu hoc trong qué trinh hanh nghé day hoc va gio duc hoc sinh & cdc nha trudng tiéu hoc. Gido trinh tam li hoc tiéu hoc duge bien soan véi muc dich ding cho nhiéu hé dao tao gido vién tiéu hoc cé trinh dé dai hoc. Vi vay, Ngudi hoc tuy thudc vao chuong trinh danh cho hé dio tao cia minh ma sir dung ti li¢u phi hgp. Khi bien soan tai ligu, nhém tac gia da cé su tiép thu, ké thita, lua chon tri thitc cla cdc tai ligu trude day va duge sap xép lai 6 mot s don vi tri thtic cho phi hop. Noi dung Gido trinh tam li hoc tiéu hoc bao gém hai phan véi tam chuong: Phan Tam li hoc dai cuong gom 2 chuong: Chuong 1. Tam Ii hoc la mét khoa hoc. Chuong 2. Hout Phan Tam li hoc tiéu hoc gém 6 chuong: sng - Giao tip - Nhdn cach. Chuong 3. Li ludn vé sue phat trién tam li hoc sinh tiéu hoc. Chuong 4. Dac diém nhdn thiic ctia hgc sinh tiéu hoc. Chuong 5. Dac diéin nhdn cach ctia hoc sinh tiéu hoc. Chuong 6. Cac hout déng ctia hoc sinh tiéu hoc. Chuong 7. Mét 86 vdin dé tam li hoc day hoe va gido duc Chuong 8. Mor Cu6i méi chuong c6 hé théng cau héi, bai tap, huéng din tu hoc va hé thong tai ligu tham khdo gitip ngudi hoc thuan Igi hon khi tiép thu tri thifc. du hoc. 6 van dé vé nhdn cach ngudi gido vién tiéu hoc. Nhém tac gia di cé ging nhiéu trong viéc bién soan voi mong muén gido trinh sé 1a tai ligu hdu ich cho sinh vién, hoc vién va cin bd gidng day trong cc truéng su pham tham gia dio tao, nghién ctu linh vuc tam If hoc tiéu hoc. Khi bién soan khong tranh khoi khiém khuyét nhat dinh, mong nhan duge cde ¥ kien déng gép cia déng nghiép, sinh vien dé gitip cudn gido tinh tiép tuc dugc hoan thién. Tap thé tac gia Chuong 1 TAM Li HOC LA MOT KHOA HOC Tam Ii hoc cing nhw cde khoa hoc ty nhién va xa hi, xuat phat diém déu c6 ngudn géc tir triét hoc. Nim 1879 tam Ii tr thanh mdt khoa hoc doc lap vi di héi tu di edie diéu kién cia mot khoa hoc: a) Xac dinh duge déi tuong nghién cttu 1 céc hie b) Xay dumg duge mot hé thong céc pham tri va Khai nigm nhu tam If, vo thtic, ¥ thtfc, giao tip, nhan cach... tugng tam li. c) Cé hé théng cdc phuong phap nghién ctu cia khoa hoc tam If nhu quan sat, thuc nghiém, tric nghiém... Ngay nay tam If hoc tré thanh mot khoa hoc c6 bé day lich sit hinh thanh va phat trién, tre thanh “lve hvong sin xudt true tiép” cho sur phat trién cha khoa hoc va cudc s6ng xa hi. 1.1, 861 TUGNG CUA TAM Li HOC 14.4. ugg cia tam li hoc Tam Ii hoc 14 mot khoa hoc nghién ctu cdc hién tugng tam If trong ddi séng tam If con ngudi, bao gém tit cd cdc hién tugng tinh than xay ra trong dau 6c con ngudi, gin lién v6i moi hanh dong, hoat dong ciia con ngudi, do thé gidi khach quan tc dong vio nao con ngudi sinh ra. Hien tugng tam Ii con ngudi rat phong phi, da dang, c6 nhiéu cach phan loai, nhung mot céch phan loai phé bién nhét la chia hin tuong tam Ii thanh hién tvong tam li cé nhan va hién tuong tam li xa hi. a. Hién tutong tam licd nhdn ; tuong tam If c4 nhan 1 hién tuong tam If nay sinh, hinh thinh va phat trién trong méi ca nhan con ngudi. Dita vao thdi gian tén tai va vi tri cla cdc hien tugng tam If trong con ngudi, c6 thé chia hién tong tam Ii cé nhan thanh ba | i * Oud trinh tim li: LA mot loai hién tugng tam If c6 khoi dau, dién bién, két thtic, thei gian tén tai tuong déi ngiin va tuy thudc vio thi gian t6n tai ctia vat kich thich. Nguoi ta thudng phan biét thanh ba qua trinh tam If — Cc qué trinh nhan thie: Cam gic, ti giéc, ur duy, tung tugng, tri nhé, ngon ngit. « mitng, hay te gifn, 48 chiu hay uy. « tanh xe cm bidu thj sur vui ume, hay We Bian, dE chiu hay jg — Céc qua trinh ‘i ; jat tinh hay thd 0... eee Es fe dong: Hanh dong ¥ ehf va ede hanh dong ty dong hog, 4; xo, hdl quen. 7. fh i rong tam Ii dién ra trong thdi gian tu * Trang tht tan on Ee ai tra If (chit yéu Fcc qu tink me doi tan dy eee trang théi tam If 1a d6i tugng ciia cdc qué trinh tam Vimans qj ae ag fk tam Kr diéu kién vé mat than kinh ae li gitip cdc qué trinh tam ae {nh 6t 6 twang. Trang thai tam Ii gdm: chil ¥, tam wane ate * Thudc tinh tam li: LA nhiing hién tugng tam If tuong oi m i . én ving va dje trang cho nhan cfch con nguéi, Kh6 hinh thank, khé mat hut th im Ii to ra nét riéng trong nhan céch con ngudi. Cac thudc tinh tam If dién hinh cig nhan cach nhu xu huéng, tinh céch, khi chat, nang lyc. M6i quan hé gitta cdc hin tugng tam Ii cd nhan c6 thé duge biéu dién theo so d6 nhu sau: So dé 1: Mdi quan hé gida cdc hién tuong tam If | Cae qua trinh Cc trang thai Cac thuéc tinh tam li tam Ii tam li TO Hién tuong tam If c4 nhan trong nhan céch con ngudi thuodng cé cae dic giém co ban sau, khdc véi cdc hién tuong sinh hoc, vat If, hod hoc...: — Hién tuong tam If 1a hién tuon, ngubi xua thutmg néi “hén” va « véi viéc t6n tai hay khong t6n tai tam If hoe, triét hoe, sinh hoc ngu ~ Hien tuong tam ii c: 8 tinh than gn bd chdt ché véi con ngudi, nut X8C", €6 thé ni con td Li va mat tam Ii déng velit con ngudi theo ding nghia con ngudi. Noi nhu nh’ "Oi Phap R.Dé Cée: “Toi tur duy tite 1A toi t6n tai”. 4 nhan 6 sie munh to 16 oi song va trong hou! dong ctia ¢ nT ‘ anh to lin trong doi séng va trong hott ald tia con ngwoi. Wien (ugng tam Ii chi 1 hien tuong tinh than fee ninigu Kt a oe ion dicu ki con hon vat chat nhu: “ngon ngit” cia bic si trons enh cho bénh nhan tuy theo cach néi c6 1 ind J coh “ch ndi ¢6 thé 1a “cetu nguei” va c6 thé du dén su tuyet Vong cia bénh nhan; “ty; khen” cita gido viln tiga hoe oti voi hoc cu No 8 sinh lam tang hing thi luyén tap rat nhiéu cho hoc sinh tiéu hoc, tir dé nhanh chéng hinh thanh Ki ning, ki xo va théi quen cho cdc em. Vi vay, ngudi gido vien tiéu hoc biét va nén van dung dic diém nay cia tam Ii con ngudi trong cong tic day hoe va gio duc hoe sinh. — Hién tong tam Ii 1A hign tugng tinh thin duge phan anh, tén tai trong niio bé ciia con ngudi vA duge boc 10 ra ngodi thong qua phan ting, hanh vi ci A cit chi... { nhan. Vi vay cé thé hiéu va nghién ctfu duge tam If cita hoc sinh thong qua dau higu ben ngodi: di hoc cé ding gid, chudn bi bai truéc khi dén lp, gio tay phat biéu, thai do dimg truéc bai todn kh6... hoac két ludn vé trf tug hoe sinh tiéu hoc thong qua hanh vi, hanh dong giai bai tap. Nhu vay cach thic hiéu va nghién cifu hign tugng tam Ii 1a phai nghién cttu gidn tiép. b. Hién tuong tam Ii xa hdi Hién tugng tam Ii xa hdi 14 nhig hién tugng tam If nay sinh, b6c 16 va phat trién khi con ngudi & nhimg nhém ngudi xéc dinh: trong gia dinh, 6 co quan, trong cc dim dong, héi hé... O dau c6 ddi séng x4 hdi, c6 quan hé gitta ngudi va ngudi & d6 xuat hién cdc hién tuong tam If x4 hoi. Cac hign tugng tam li xa hoi cd thé bao g6m: bau khong kh{ tam Ii, tam trang x hoi, truyén thong cua tap thé, nhém, du Juan xa Nhu vay cé thé néi ring, hién tung tam Ii x4 hdi bao gém céc hién tung tam Ii cha mot nhém x4 hoi cu thé nay sinh tit su tc dong qua lai gitta céc cé nhan trong hoat dong va giao tiép. Cac hién tugng tam If xa hdi chi phéi nhan thie, thai do va hanh vi cia cé nhan trong x4 hdi. Hién tuong tam If x hdi cia con ngudi c6 nhiing dae diém co ban sau: - Hien tugng tam Ii xa hoi c6 tinh ké thira, c6 nghia 1a hién tuong tam li x4 khong phat trién theo quy luat di truyén sinh hoc ma theo quy luat di truyén x4 hoi, sy hinh thanh cdc hién tuong tam If x4 hoi nho sy ké thita x4 hdi lich sit, su ké thira nay Ja su truyén dat tir thé hé nay dén thé hé khéc qua nhimg gid tri vat chat va tinh thén nhu Idi song, phong tuc, tp qué... Ph.Angghen di viét: “Bay gid ngudi ta cho ring khong nhiat thiét méi cA nhan riéng 1é phai trai qua tat ca moi thtf trong kinh nghiém riéng cla minh, trong mot mic dé nao dé, kinh nghigém cua anh ta c6 thé dugc thay thé bing nhiing két qua kinh nghi¢m cita t6 tién minh. Chang han, néu nhu cdc tién dé toan hoc déi véi méi tré em len 8 ctia ching (@ déu cé tinh chat 14 mot cdi gi da hién nhién, khong can cé su ching minh nao thi diéu 6 chi 1d két qua cia “tinh ké thita di duge tich uy". SS © Bai Van Hug (cha bien), Va Ding (2003): Tain Ii hoc xd hgi. NXB Bai hoe Qué gia Ha Noi. 9 « tuéi khée nhau Bi khde nha: Hoe sinh tigy Ii cia ngudi Ién. Vi thé cae thay co ido Si vdi cde em. Hoe sinh 6 Itta tudi thigy 51 voi cai gi di 6, mac dai khong phai bao gi ing dé bio vé quan diém cia minh. Cho nén ic em phai pha nhan tuot tudt moi thy anh Ach xir su ctia nhiing ngudi MA céic em 6 uy tin, Bude sang tudi thanh nien hoc sinh thi tinh wee ities 6 lita nay kinh nghiém cia ngudi 1én rat quy B18 cae em nghe Theo NEwOl lon, ¢6 ee aa hiéu cdc di sin tam Ii - xa hdi, nhung chi tiép thu cai gi ma céc em cho a a a Thanh nién mu6n ty minh vach ké hoach ctia con dudng dai, xée din cho ban than nhiing quan niém, nhiing danh gia riéng. — —Tinh Idy lan cita cdc hién tuong tam li xa hdi- Tam li cou Rec It dé “lay Jan”, tic JA Jan truyén tir ngudi nay sang ngudi khac, tir nhém ngudi nay sang nhém ngudi khéc va thudng gan lién véi hién tuong lan truyén tinh cdm, cam xtc dua con ngudi vao tam trang chung, xtic dong chung nhu “vui lay”, “budn lay”, “mot con ngua dau ca tau ché co”. Su lay lan tam If cé hai hinh thitc: Mot la, dién ra mot cdch uv ne, nhu “mot” thoi trang lic dau chi vai ngui dung, dan déin lan truyén ra mot pham vi ngudi sir dung rong 16n hon, hai 1a dién ra theo kiéu bing né khi con ngudi roi vio tam trang céng thang cao dé vé tinh than, vé xtic cm, trong trudng hop nay ¥ thttc yéu di, ho khé tu chit va bi roi vio trang thai budc ho phai bat chuéc mot ciich may méc. Ung dung dic diém niy trong cong tic gido duc, ngudi gido vién tiéu hoc cdn cht ¥ xay dung tap thé hoc sinh doan két ving manh, c6 bau khong khé tam Ii phéin khdi, vui tuoi. Déng thoi khong cho phép minh cé m6t guong mit buén ba trudée hoc sinh. A.X. . Pea khang dinh: Nha sur pham ti nding 1A nha su pham biét lam chi tim fr og tn ane i i wang cia minh. Boi 1é tam trang cia = t i a un Coe a eas sinh va déng nghiép. “ ‘dc nha gido nhat dinh sé truyén sang ho A hoi 6 cic lia éu ki¢n tam yet dl m li x; ké thita ta ; fe ich vO di if mot c hoc tiép nhdn Me wt figu hoc 12 tsin tome, 66 Uy 6 ain de nin thudng co do phe phin ¢ fc em cil oli ic di dua ra duge Ii | cde em cing ¢ ue ; dé higu, wong mot so truéng hop cat i sao chép, bat chudc ¢ Inrong, mat khi s lai sao chép, b: chu cho la i sit ; Hai 1a, tinh bat chutéc, | hoi, theo nghia rong 1a tu m6 phong, tai t trang, cfch suy nghi, img xiecia mot ngwoi hy a Bat chuée v6i tu cdich 1a cach the tig ane nghia to én doi véi su phat trién tam liek qua bat chuéc tré tiép thu tri thitc, kinh = 4 mot dic diém, quy luat cita cdc hién tugng tam Iix4 Ai cic hAnh dong, hanh vi tim nhém ngudi. thu kinh nghiém xa hoi - lich sit c6 9 4 cd nhan va cia nhém ngudi. ThONE im xa hoi. Bit chuée s& kich thich s! 10 ngac nhién, tinh t6 md ham hiéu biét va su say mé khi tré bat chude thinh cong hay khong hai long, bin khoan, nghi ngé khi bat chuée chua duge. Sur bat chude tré em trong gio duc (bit chude cai gi, hinh dong nio) khong chi phu thudc vio 8 thich, yéu cdu, nguyén vong cia ban than tré ma con phu thuge vio cach thiie 16 chic cude séng cho tré em nhu thé nao. Vi thé xay dumg I6i song, phong ciich dep c6 van hos cho tré em trong gia dinh, nha truémg 1a am v6 cling cin thiét va ngudi gido vien phai I tim guong sing cho hoe sinh noi theo. Tam Ii xd hdi cé Anh hudng rat ln dén sy hign dign, hinh thanh va phat trién cla hién tuong tam If cé nhan. Boi 1é, 6 trong nhém, méi c4 nhan déu tic dong téi tam If cua cd nhan khdc va toan nhém. Ngugc lai, tam Ii nhém anh hudng téi tam If cla méi thanh vién cla nhom. Tam li hoc la khou hoc nghién cttu todn bé nhiing hién tuong tam li, ¥ thite iy sinh, hinh thanh, biéu hién va bién déi trong mdi cd nhadn, mdi nhém nguoi va ed loai nguéi. Tam Ii hoc cé nhiém vu tim ra ban chat cia cac hién tugng tam li, nhimg quy luat cia chting dé ting dung vao trong doi séng. X4 hoi loai ngudi cang vin minh, ham lugng tri tué trong méi san phém do con ngudi lam ra cng cao, gia t6c phat trién tam If cita thé hé tré cing ngay cing ting manh. Do 46, viéc nghién ctfu tam If con ngudi ndi chung va cita hoc sinh ndi riéng cing phat trién ca bé rong lan chiéu sau. Ngay nay, gain nhu méi nganh hoat dong chi yéu trong xa hoi déu cé chuyén nganh tam Ii hoc gin lién véi né, gitip cho céc nganh hoat dong hiéu qua hon. 41.1.2. Ban chat cla hién tugng tam li Quan niém vé ban chat cia hién tugng tam If tuy thugc vao thé gidi quan va pluong phdp ludn cia céc nha nghién cau tam Ii hoc. Day 1a tran dia dau tranh quyét liét gitta chii nghia duy vat va chi nghia duy tam, gitia phép bign ching va phép siéu hinh. Quan niém duy vat bién ching, ban chat ciia nhiing hién tuong tam If ngudi 1a su phan 4nh hién thuc khach quan vao no ngudi, tam li ngudi c6 ban chat xa hoi - lich sit, tam If ngudi mang tinh chit thé. a. Tam Ii nguéi la su phan anh hién thyc khdch quan vao nao ngusi Tam Ii ngu’i khong phai do thugng dé, do trai sinh ra, cing khong phai IA do nao tit ra nhu gan tiét ra mat, tam If ngudi IA su phan anh hién thuc khach quan vao no con ngudi thong qua “lang kinh chi quan". = Thé gidi khich quan t6n tai bing ce thude tinh khong gin, thdi gian va luon van dong. Phan dnh 14 thudc tinh chung ciia moi su vat, hién tuong dang van dong. N6i mot cach chung nhat, phan anh 1a qua trinh tic dong qua lai gita he 1L két qua la dé lai dau vét (hinh anh) tac dong 6 ca he ic dong, ching han: é é lai vét phan trén bang va nguog | anh co hoc). va he thong khie, k jong va hé thong chiu su t ‘phan duoc ding dé vict len bang ¢ aj vet) tren vien phiin (phan ares a ay hoa Phi dung dudi tic dong cita chat digp luc nim ing mat troi (phan 4nh sinh hoc). thong nay théng tac di + Vien phain d bing im mon (dé I “+ Surchuyén mau cit c nhiét do anh C ; a tit don gin dén phitc tap va co sit chuyén hod ln nhau, ty Phan anh dién ra : va cé sy ch mes at co, vat li, hod hoc dén phan anh sinh vat va phan 4nh x4 hoi, trong dé 06 nh tam Ii ma y thic 1 hinh thie phan dnh tam Ii cao nhat. ai trong cainh hoa vi phin phin ‘ ~ Phan Anh tam If 1A mot loai phan anh dac biét: + D6 1a suf tac dong cita hién thyc khéch quan vao hé thin kinh, bo nao ngui t6 chtfc cao nhat cita vat chat. Chi cé hé thin kinh va bo nao ngudi méi c6 kha nang nhan téc dong cia hién thuc khich quan, tao ra trén nao hinh anh tinh thin (tam Ii) chita dung trong vét vat chat, dé 1a cdc qué trinh sinh li, sinh hod trong he thin kinh va ndo b6. C.Mac ndi: tinh than, tu tudng, tam Ii... chang qua la vat chat dugc chuyén vao trong dau 6c, bién déi trong dé ma cé. + Phan 4nh tam Ii tao ra “hinh anh tam li” (“ban sao”, “ban chup”) vé thé gidi. Hinh anh tam If 1a két qua cia qué trinh phan dnh thé gidi khéch quan vao nao. Song hinh anh tam li khac vé chat so véi cdc hinh anh co, vat li, sinh vat & ché: Hinh anh tam Ii mang tinh sinh dong, sang tao, thi du: hinh anh tam Ii vé cuén sach trong dau mot con ngudi biét chit, khac xa vé vat chat véi hinh anh vat If 6 tinh chat "chét cing", hinh anh vat chat cia chinh cudn sach d6 c6 o trong guong. can gn nf rg cha pa Hen the 6 sinh ra tam If con ngudi. Tam Ii newdi ching nn” See sean 6789 vat eh cit hinh thc tam If nao duge nay sinh. © thuc khdch quan nhung néu kh6s khong sinh ra tam Ii, vi tam 1, ong CO sy tac dong qua lai giita chting thi cing hign thuc khéch quan ae ee Pham cia su téc dong qua lai gitta nfo V4 ; an. Nao va ; 9 a theo co ché phan xa ~ phi nen thuc Khéch quan tée dong qua lai véi nha én dé sinh ra tam li ngudi. 86 sinh If 18 cc phan xa c6 diéu kiét- 8 tam li, ké ca c6 ¥ thiie Ldn vo thite, VE va dign bign cia tam Ii dign ra theo © éu sau: phe en tuon, dae gdc déu 1a phan xa”. Su hinh thant ché phan xa c6 diéu kien, v6i ba khau chi i y 12 Khau ddu tién 1a khau tiép nhan cic kich thich tir thé gidi bén ngoai tao nen xung dong thin kinh va trayén xung dng thin kinh vé nio theo duing huéng tim. Khdu tit 2, tiép nhan xung dong than kinh tit ngoai vio tao ra hung phan hodc tie che dé xit Ii thong tin cho ta hinh anh tam If vé d6i tugng kich thich. . Khdu te 3 - khau tra 1di, din truyén hung phan hay tc ché tir trung uong thén kinh theo dudng li tam dén cdc co, tuyén, gay nén cde phan ting cita co thé. Phin xa c6 diéu kién cé cdc dic diém co ban sau: — Phin xa c6 diéu kién Ia phan xa tu tao trong doi sOng timg ca thé dé thich img voi m6i trudng luén lun thay déi, 1A co sé sinh If cha hoat dong tam li. — Co sé gidi phdu sinh If cita phan xa cé diéu kién 1a vo nao va hoat dong binh thudng cia vo niio. — Qué tinh dién bién cia phan xa cé diéu kién 1 qué trinh thanh lap dudng lien hé than kinh tam thdi gia trung khu nhan kich thich cé diéu kién va dai dién ciia trung khu truc tiép thuc hién phan xa khong diéu kién. — Phan xa cé diéu thanh lap v6i kich thich bat ki, 6 ngudi, tiéng ndi 1a mot loai kich thich dac biét cé thé lap bat ctt mot phan xa c6 diéu kién nao. ~ Phan xa c6 diéu kién bao higu gidn tiép kich thich khong diéu kign sé tic dong vao co thé. Tat c& cdc hién tugng tam If déu c6 co sé sinh If 1 phan xa c6 diéu kin. Hoat dong phan xa cé diéu kién gitip co thé thich ting véi moi trudng ludn thay 46 Tir luan diém trén cé thé rit ra két lun thuc tién gidéo duc tiéu hoc: + Tam Ii c6 nguén géc 1a thé gidi khich quan, vi thé trong cong tc gido duc hoc sinh tiéu hoc, mun hinh thinh hoac cai tao mot nét tam If mio dé can chi ¥ dén viée xay dung va hon thién moi trudng s6ng cilia cic em. + Tam li con ngudi cé co sé vat chat 18 nfo va gidic quan, trong cong tic day hoc va gido duc hoc sinh tiéu hoc cén cht ¥ gin gitt va bao vé nfo, giée quan cho cic em. Bio vé nfo va gide quan cho cdc em 1a con dudng dé tao ra doi s6ng tam If manh khoé 6 cic em. b. Tém li mang tinh chu thé Phan dnh tam Ii khong phai Id sur phin chiéu thy dong cla chiée guong soi doi Vdi su vat, hién tugng cita thé gidi khach quan. Phin anh tam If Ii sy phan anh céc téc dong bén ngodi cia con ngudi Khtic xa qua nhimg dae diém bén trong ctia ngudi dé (thong qua kinh nghiém, tri thifc, nhu céu, khat vong, chf hudng), vi thé, hinh anh tam If mang tinh chi thé, mang dam mau sic 4 nhan (hay nhom nguvi) hinh anh tam If 14 hinh anh cha quan i chi, kink + Vag { dé, ha di ctich Khii shin nh ti 5, hay nee Ks, Hn nh etm 1 inh nh eh ae ee quan, Tinh chit thé eda hinh nb tam Ii thé hign & ché: ma vé hién thure Kha a Ki go ra inh dn. tiny If vé thé gidi da dita von higu bie, vén BN (vé nhu edu, xu hung, tinh khi, ning lye), thé tron} “ae ‘ rieng eda min a nghi¢ au sic chit quan. trong hin inh d6, Lim cho nd riang dam Ce um i PEE Hay ndi eich Khe, con ngwdi phin dnh thé gigi bang hinh anh tam 4, thong ng kinh chit quan" tia minh. it . " - Tinh chi thé trong phan anh tam Ii thé hién 6 ché: / + Cing nhan su tic dong cia thé gidi vé ching mot hién thye khéch quan nhimg 6 nhing chit thé khéc nhau xuat hién nhitng hinh anh tam Ii véi nhing mie 49, sic thai khée nhau, oo + Ciing c6 khi cing mot hién thuc khdch quan taéc dong dén mot chit thé duy nhat nhung vao nhimg thai diém khac nhau, 6 nhimg hoan canh k hée nhau véi trang thai co thé, trang thai tinh than khdc nhau, c6é thé cho ta thay mtic 6 bigu hign va cée sie thai tam If khée nhau 6 ch thé ay. + Chinh chi thé mang hinh anh tam If 1a ngudi cam nhan, cam nghiém va thé hién no r6 nhat. + Cudi ciing thong qua cae mite do va sic thai tam If khac nhau ma méi chi thé 6 thai do, hanh vi khac nhau d6i v6i hién thuc. Do dau ma tam Ii ngudi nay khac tam If ngudi kia vé thé gidi khach quan? Diéu d6 do nhiéu yéu t6 chi phoi, truée hét, do méi con ngudi cé nhiing dic diém rigng vé sinh hoe: co thé, giée quan, hé than kinh va nao bd. Thtt hai, méi ngudi c6 ho’n cdnh song khéc nhau, diéu ki sido duc khong nhu nhau va dic biét 18 mdi cé nhan thé hién nhu cau, von tri thtic, kinh nghiém, mttc do tich cuc is oi oe luu khite nhau trong cudc sOng. Vi th tam If ngudi nay Nhu vay trong tam If npudyj higu cdi rieng ci Phuong, lita tudi ¢ cong rie ting ta céin phai nghien cifu, tim h edi chung cita xa hoi, dan toc, dit vay, trong duy hoc va ido duc, trong t phai chi y den nét tam | han hoe #0 higu quad con nguai Ay, Chinh vi Voi CON ngudi nt thie ‘ng cho phir hop vai tam If cai mdi con nguisi va nang c; f riéng, c6 cdich déistl sinh nhim phat huy ban sie riéng ei ty hoc VA giso duc hoc sinh. 4 NGI lich sup ‘nh hign the khich quan, | "thinh cai rieng city mai ©. Tam linguoi mang bin chat xi ~ Tam Ii nguds 1a su phi kinh nghiém xi hoi lich str big 4 chtic nang cita nao, ngudi. Tam If con ngie 4 khac xa v6i tam If cla mét sé lodi dong vat cao cap 6 cno: Lam 11 NgUot co ban chat xa hdi va mang tinh lich = Bin chat x4 hoi va tinh lich sit ciia tam Ii ngudi thé hign nhu s: h quan (thé gidi tu nhién va xa hoi), quyét dinh (quyét dinh Iwan xa hgi). Ngay ca phiin ty nhién trong thé gidi cfing duge xi hdi hod. Phin xa hoi hoa thé gidi quyét dinh tam li ngudi thé hign qua: ce quan hé kinh té - xii hoi, cdc mdi quan hé dao dic phip trong dé ngudn goe xi hdi quyén, cic mdi quan hé con ngudi - con ngudi, tir quan hé gia dinh, ling x6m, qué huong, khdi phé cho dén cde quan hé nh6m, cdc quan hé eng dong... cic moi quan hé trén quyét dinh ban chat tam li ngudi (ban chat con ngudi 1a su téng hoa céc méi quan hé xa hoi). Trén thuc té, con ngudi thodt li khoi cdc quan hé xa hdi, quan hé ngudi - ngudi, déu 1am cho tam li mat ban tinh ngudi (nhing trudng hop tré em do dong vat nudi tir bé, tam li cia céc tré nay khong hon han tam If loai vat). + Tam If ngudi 1a sin phdm cita hoat dong va giao tiép cua con ngudi trong quan hé x4 hoi. Con ngudi vira 1a mot thue thé ty nhién vira 1a mot thuc thé xa hoi. Phan ty nhién 6 con ngudi (nhu dac diém co thé, gidc quan, than kinh, b9 nao) duge x4 hoi hod 6 mtic cao nhat. LA mot thuc thé xi héi, con ngudi 1a cht thé cia nhan thtic, cla hoat dong, giao tiép véi tu cach mot chit thé tich cuc, chi: dong sing tg0. Tam If ngudi 1a sn phdm cita hoat dong con ngudi véi tu cach 1 chi thé xa hdi, vi thé tam Ii ngudi mang day di dat ich sir ca con ngudi. Ii cita méi cé nhan Ja két qua cia qué trinh hp thu, finh hoi vén kinh hi, nén van hod xa hdi, thong qua hoat dong, giao tigp, trong dé giéo duc gitt vai trd chit dao, hoat déng cia con ngudi vA méi quan hé giao tiép cita con ngudi trong xa hoi cé tinh quyét dinh. nghiem + Tam If ciia méi con ngudi hinh thanh, phat trién va bign déi ciing véi sur phat trién cia lich sit ca nhan, lich sit dan tc va cong déng. Tam Ii cita méi con ngudi chiu sit ché uéc boi lich sit cita cé nhan va cong déng. Tam Ii ngudi mang ban chat x3 hoi - lich sit, nén trong cong tac gio duc tiéu hoe ein chai ¥: + Tri thc, kinh nghiém x hdi li nguén géc dich thyc cita tam If con ngudi vi vay ngudi gido vién tiéu hoc phai Iya chon vén tri thiic, kinh nghiém cta nhan loai dua dén cho hoc sinh tiéu hgc tao nén nguén géc, co sé xf hdi cla tam If tre tiéu hoc. + Tam Ii con nguéi mang noi dung xf hoi va 1a sir téng hod cdc quan hé x4 hoi hoi con ngudi séng vi hoat dong, vi thé mudn giai thich dic diém tam Ii hoe sinh tigu hoc cfin dia vao 6i truéng song cita caic em ma trude hét La mdi truvdng gia dink. A giao tiép, do vay can tao dig, inh tha hoat dong va giao tiép, 20 digy + Tam If duge hinh thinh trong hoat dng va B10 tp, Co Vay ell i kién cho hoc sinh tham gia vio cic hoat dong da ete a ae méi quan hé giag 7 anh dé hinh thanh 6 inh nhimg nét tam Ii tot dep. tiép [anh manh dé hinh thanh 6 hoc sin nea an i Tam Ii phan anh doi séng xd hoi, ma xd hoi luon vin dong va ee men tam If ngudi mang tinh lich sit. Vi vay, khi ohin nhan, cn sid a i eee trong mot hoan canh va diéu kién cu thé, thay duge su phat trién trong tam If hog sinh, trinh “chup ma” khi nhin nhan, danh gid tam Ii hoc sinh. 1.1.3. Cac quan diém tam li hoc khac vé ban chat tam li ngudi Trén day 14 quan diém tam li hoc duy vat bién chting, trong khoa hoe tam Ii con nhiéu cdc quan diém tam I hoc khdc vé ban chat tam If ngudi: Tam If hoc duy tam, tam If hoe hanh vi... a. Tam li hoc duy tam ~ Quan niém duy tam chi quan. Nhimg ngudi theo chi nghia duy tam chit quan cho ring thé gidi tam Ii dong kin trong méi ed thé nhur bin chat von c6. Dé 1 hién twong “Khon tit trong tring khon ra”. Tam Ii, ¥ thite quyét dinh hoan toan hoat dong ciia con ngudi, khong phy thudc vio nhimg diéu kién ben ngodi Ngay cd the gidi vat chat xung quanh con ngudi cing chi la “cim gic” cia ta chit chuta hin da tdn tai that. Chi: nghia duy tam ché quan théi phéng va tuyét déi hoa thuéc tinh tinh than, xem tam If nhur mot thé gidi riéng biét tw nay sinh, hinh thinh vA phat trién khong tuy thudc vao thé gidi khich quan cting nhu diéu kién thuc tai cia doi song. Do dé, céc nha tam If hoc duy tam chit quan cho ring chi c6 ding phuong phap noi quan méi hiéu duge tam If. Quan niém nay khong mang lai gi cho hoat dong thuc tién, n6 dan t6i sy bat luc, hoai nghi vé kha nang nghién citu khiich quan tam If, kha nang chii dong diéu Khién va hinh thanh tam li cho méi con neudi, ~ Quan niém duy tam khdch quan coi link hén 1a luc lung siéu nhan, bit diét do mot dang tdi cao nao dé ban cho con ngudi. Dé chinh 1a hien tuong “Cho hay © muon su tai troi”, “Thong minh von san tinh tri”, Tim hiéu lich sir triét hoc va 'am Ii hoc, nhiéu hoe gia c6 quan niém nhu vay. Khéng Tit (551 - 479 trude CN) cho rang, trdi dinh s6 phan con ngudi, khong thé thay déi thit hang dang cap trong xi hoi. Platon (428-347 truée CN) thi ra stte bio vé quan nigm “y niém” 1a vinh ctu, chting khong chét di, khong lien quan, khong phu thudc vao thoi gian, khong gian; link hén chi tam théi tri ngu trong than thé ching ta, né cé thé nhap vao nhiing thé xac khac. Tam If hoc duy tam chi quan va khach quan d tuong tinh than tén tai & trong nio bd ci; tinh than Khe trong nao sinh ra hoae a i coi hién tuong tam Ii 1a hién ‘a ngudi, cd nguén gdc 1a do hién tuong lo Ie Iong siéu nhien phi thuc té quyét 16 dinh. Tir dé: phi nhan nguén géc khach quan bén ngodi cita tam li bén trong; khong thay tinh chi thé, bin chit xi hoi lich sit ciia tam Ii va cho ring phuong phap ndi quan Ta phuong phiip duy nhat dé hidu va nghién cttu tam If ngudi. b. Tam li hoc duy vat tho so Naay tir thai ed dai, di c6 quan nigm cho ring tam Ii, ¥ thie ciia con ngudi 1a mot “chit” gi dé. Chang han, Déemocrit (460-370 truéc CN) cho ring, tam hén cing do civic nguyén 16, nguyén nr tao nén gidng nhu nuéc, Ilta, khong khi. Trong cu h Ban vé linh hén Arixt6t (384-322 truée CN) da md ta thé gidi tam hén cia con ngudi mot cach cu thé, rit gin gli véi cudc sng thyc. D6 chinh 1a nhimg cam gic kém véi cim xtic khi ta nhin, nghe, sé m6; dé 1a nhig uéc mo, dam mé, suy nghi, tung tuong cita con ngudi. Ong cdn phan tich tam hén cia con ngudi ra cdc thit bac: ttm hén dinh duéng, tam hén thu cim, tam hén suy nghi. Tat nhién, do han ché ciia lich sit, Arixtét chua thé phan tich duge nhing ién tuong tam li phttc tap, chua thé tim ra va giai thich mot cach khoa hoc nguén géc cia cdc hién tuong tam Ii ngudi. Cac nha triét hoc, tam Ii hoc phuong Tay da phat trién chi: nghia duy vat cl len bude cao hon. Nha triét hee S.Pinoza (1632-1667) cho ring tat cd vat chat déu 6 tam li. Laméntori (1709-1751): Con nguoi chéng qua chi la cdi mdy déng hé. Canbanic (1757-1808) thi lai cho ring: ndo tiét ra ne titong cting nhue nii mat tiét ra nuéc mat. Tam If hoc duy vat thd so cé nhiing hat nhan hop If cha né 1a: thira nhan vat chat c6 truéc, tinh than cé sau, vat chat dé ra tinh than, tam Ii, song han ché cla nd 1a tho so - tam thudng hod nguén géc ciia tam If ngudi. Khong hiéu diing va day di mé quan hé giita con ngudi vi xd hi, mdi quan hé nao bé - thé gidi khach quan va tam Ii, khong thay duge vai tr cia hoat dong d6i véi su nay sinh va phat trién tam i. ¢. Tam li hoc hanh vi _ Tam Ii hoc hanh vi ra dai vao dau thé ki XX 6 Bic MY véi cdc giai doan phat trién khdc nhau: hanh vi cé dién (J.Oatxon), hinh vi méi (Tolmal Hullo), hanh vi tao tic, hanh vi bao thi (B.F.Skino). Cét Idi co ban cita tam If hoc hanh vi 1a: hanh vi phan img ciia co thé déi vdi tac nhan kich thich ngoai gidi; duge J.Oiitxon - nha Tam If hoc My néu ra vdi cong thite ndi tiéng 1d: S-RTBO Gido Duc VA DAO TAO (Stimulus - RgIHING DHSP-TOTT.TP.HCM Kich thich - Pha 2- tim hoe TH. ong nghién ctfu cla tam Ij hoe hk anh vi: d6i t 4 nh vie eich thich gitip cho co thé thich gh t hoc h: i Ii hoe | ip Iai Kc i ta tam Theo quan diém ci fed hanh vi phin img cia con ngudi n va ton tai. Moi quan hé gitta kich thicl thong qua yéu t6 trung gian nao, ae gidi m0 thi phin ing diing nhu vay ee ad kich thich nhu nhau déu cho ean ‘ a neu len duge nig diém ty yy im ? so a st ran Y nhat dinh: coi nguén géc tam Ii ngudi 1a do ngoai eanh bea ngoal quyét din va eee nN 5 “ gu cia tam Ii hoc c6 thé quan sat duge, nghig; hanh vi ngudi - d6i tuong nghién cut Ce Spameeee: hanh vi. Nhune tam i n cttu duge mot cach khdch quan, tir d6 c6 thé diéu khién an 4b 8 tam Vi hoe hanh vi béc 16 mot sé quan diém khong diing ve tam lf nguoéi: aan niém chua chinh xac vé d6i tung cila tam If hoc khi cho rang d6i tuong nghién cfu clla tam If hoc 1a toan bd hanh vi con ngudi, song hanh vi cua con ngudi chi duoc coi tng s6 phan tig may méc cia con ngudi doi véi kich thich cha thé gidi khéch quan, gitip cho co thé thich nghi vi moi trudng xung quanh. Quan niém co hoc, méy méc vé hanh vi, dénh déng hanh vi ngudi véi hanh vi dong vat. Tam Ii hoe hanh vi dong nhat phan tng vi noi dung tam Ii bén trong 1am mat tinh chi thé, tinh x4 hoi ciia tam Ii ngudi, dong nhat tam Ii ngudi voi tam If dong vat, con nguti chi phan anh thé gidi mot cach co hoc, may méc. Day chinh 14 quan diém tu nhién chi nghia, phi lich sir va thuc dung. . » onan ting 18 méi quan hé truc tigp, kho, hn va phan ting 1a mor Qian y i ' Bein thich 1a cé phan ung. Kich thich goa nhimg ngudi khac nhau v6i cing a V6i cong thitc trén, ta d. Phan tam hoc S.Freud (1856-1939) 1a bac si tam than néi ti dat nén méng cho Phan tam hoc. SF; 6 06 é piety oc. S.Freud cé6 céng iéc dat vai nghién cu nhing hien tong tam li 8 “tine say" tee ee et vn ngudi, phan tich n6, Ii gidi n6 trong di 56; re wan it at la be im oe pol Ong hang nor at A ha i cila nang nau bénh. Ong coi ban ning, nhat 1 a eB a nhait ia a 7 Benen Bde thiic day hanh vi cla con ngudi One he Ree ia tric nguai gém aa Be 80m €6: ¥0 thie, tign J thite va y ca ‘Nhan, ch Gu cdi Sie t0i trong const Y8 C8 Situ 104. Theo § Fen Neen ce thie Inn Tug eo 8H lwon IuSn mau thadn oe ee Ai NS, cai tl bat oe luon bi chen ép, dén nén gay ch con na aha va cai bin ne . man, dim Ge, mie cam 161163, 15 ° Con ngudi trang thdi cang thin ich bién dang, sinh ra beth éng ngudi Ao. Ong 1a ngudi hoan. Sai | 18 4.2. BAC pIEM VA CAU TRUC CUA KHOA HQC TAM LI 1.2.1. Dic diém co ban cila khoa hoc tam I a. Tam li hoc nghién cuu cdc hign tugng tam Ii rat gan gi voi con ngudi Tir ba tudi chau bé mau gito qua ti€p xtic vi ngudi Ién, qua kinh nghiém tmg xir hing ngdy di nhin ra ring: 6ng, ba, b6, me, anh, chi, c6 gido, cdc ban... c6 nhing uy tic, nhimg tii dQ, nhimg ¥ mudn ma em phai tinh dén trong khi hinh dong, néu muon thoa min nhing nhu cdu cia minh. Sang tuéi hoc sinh tiéu hoc, cdc em lai nhan thay 1 & mdi ngudi c6 nhig quy tic, thai do, s6 thich, théi quen, quan niém riéng dai hoi cdc cach img xit khéc nhau déi véi ho néu minh muén dat két qua. Chinh vi thé, hién tugng tam Ii cé diém khdc véi: hod hoc, sinh hoc... ma con ngudi thuong xuyén tiép xtic. Néu khong hiéu céc hién tugng vat Ii, hod, sinh, tré sé that bai bd mac khong quan tam dén ching nita. Thanh ang, canh cay cé gai, manh kinh vo “hong theo duéi” em, cdn trong sinh hoat hang ngay, em khé 6 thé “bd myc” nguoi khéc, nhat IA khi ho ctf chr dong dén véi em. Vi vay, déi véi con ngudi hign tuong tam If la “hién thc”, thong truc rat gn gili va quen thudc. Nhung chiing lai rat linh hout, khé ghi nhdn, vo cing phic tap va bién déi muén mau muén ve. Chiing ta c6 thé ghi nhan, c6 thé téch bach cu thé va khd ti mi, chinh xde mot co clu may méc binh thudng, nhung véi hién tong tam hén thong thudng 6 ngudi khdc hoac cia ban than ta thi khé cé thé thyc hién dugc. Bdi lé trong nhig hién tugng tam hén théng thudng nhat ciing cé vo sé cdc yéu t6 quyén In vao nhau, luon bign dong, chuyén hod lin nhau cuc ki phic tap. Dac diém dé cita hién tung tam li da tao nén dic diém quan trong cia khoa hoc tam If: nghién ctu nhimg hién tuong vira gan gti, If thd, vira rat phtte tap, khé khan. b. Tam Ii hoc la mét khoa hoc trung gian nam gitfa khoa hoc xa hdi va khoa hoc tunhién Nhiing hién tugng tam If - déi tuong cia tam If hoc gém nhiing hién tugng nam cA trong thé gidi tu nhién va ca trong thé gidi xa hoi. Mot bo phan ciia thé gidi ty nhién - co thé va bO niio ngudi, va hoat dong cia chting cing véi mot bd phan cua thé gidi xa hoi - tu duy, ¥ thiic ciia con ngudi - két hop hiu co sin sinh ra tam If ngudi. Tam If ngudi 1a bong hoa tuoi dep nay né trén manh dat “tu nhién” va “xa hoi”. Nhiing hien tuong tam If cu thé chju anh hudng ciia phuong thtic san xuat, cla ché do chinh tri x3 hOi, cita cfc yu 16 vin hod xi hoi khac. Cc tie dong nay dén con ngudi thong qua giéio duc va cae con dutmg khiic ngoai t6 chiic gido duc. © Kedorép. Phan loui cdc khoa hoc. NXB Su that, Ha Ngi, 1960, tr-19. « chat ché voi cdc khoa hoc tu nhién va khog if 6 qua At chat ché voi cdc peu Ay, tm Ii hoc cé quan hé rit cee eee a t vi ra Tae sido duc tigu hoc, khi nghién cttu va a a ii hich de sign aoa e thoe thi phi sit dung cae kin thite khoa hoc ty Axa i sit a C hai sir dung ¢: At ' tam If cita hoe sinh tigu hoc thi p! a non aan ii khoa hoc lién nginh: trict hoc, inh hoc, gio duc, xa ee ‘y i a sii thich su phi tridn tam If cia tré bing cde quy Twat long chit cy tat i hode sur kha bigt tm If cia tré voi nhau bang cdc dic diém thé lye, he . ¢. Khoa hoc tam livia la m6n nghiép vu su'pham vua la mon khoa hoc co ban Hiéu biét nhiéu mat vé con ngudi 1a dé c6 thé sido dye cou nguoi eee ich toan dién, c6 khoa hoc va do dé c6 higu qua. Vi thé remit hed 2 mon ee Ee wu cia cde trudmg sur pham. Nhung higiv con nguoi cling chinh 1a dé hid ain thn Do d6, con nguoi c6 thé tt rén luyén, tut gido duc va biét cach hop tac YA nguei khdc tét hon. Tam Ii hoc tu ban than né 14 mot cong cu rat thich hon sitio due con ngudi theo nghia rng nhat, dé lam céng tac tu tuéng”. Nhiing dic diém nay hop véi nhau 1am cho khoa hoc tam Ii cé tinh chat mot khoa hoc co Lie Nhing hiéu biét vé con ngudi lam thanh mot pham vi hiéu biét vé tu nhién va x hoi, nd c6 vai trd 1am co sé dé hiéu biét cin ké, sau sic nhiéu hién tuong x4 héi, cling nhu dé hiéu chinh nhiing quy luat cia tu nhién da duoc du 6c con ngudi phat hién ra. Vi thé, nhing hiéu biét do tam If hoc cung cp khong thé thiéu duge trong tri thttc phé thong cita méi ngudi. 1.2.2. Cau tric eda khoa hoc tam Ii va tam Ii hoc tiéu hoc trong hé théng khoa hoc tam li a. Cau truc khoa hoc tam li Tam Ii duge nay sinh, phat trién va dugc biéu hién trong hoat dong, vi thé khi Xd hoi cing phat trién, sy “chuyén mon hoa” ngay cdng cao, thi pham vi hoat dong lai cang md rong. Hoat dong ndo ciing phai do con ngudi thuc hién, do vay pham vi nghién ctu cita tam If hoc rat rong. Co thé néi, tam Ii hoc 14 mot hé thong g6m nhiéu t6 chite nghién ctu. Nhin mot céch Khai quat, tam If hoc bao gém: Tam li hoc dai cuong va tam li hoc chuyén nganh. * Tam It hoe dai cuong e6 vi tri di . biét trong cdc nganh tam If hoc. N6 1A sit khdi quat hod, tritu tuong hod céc nganh tam It hoc. N6 dé cap dén nhiing khdi niém co ban nhat, nhimg quy luat chung nhat, nhimg nguyen tac If luan, phuong phap chung nhat cia tam Ii hoc. re Ximimép. Nhiing nhiém vu truce : mit ctia Téim li hoc X6 viet. Tap chi Nhe hoc, $6 6, 1968. 1.4. Oris jonny vdn dé tim li 20 Tam li hoc dai curong 1 bite tranh téng quan chung vé khoa hoc tam If: Déi tugng, co sé tw nhién, co sé xi hoi ciia tam Ii va phuong phap luan, phuong phap cu thé cia tam li hoe. * Cie nganh tam li hoc: Ngoai tam Ii hoc dai cuong ra, ngudi ta dua vao ba co so dé 1am cain ctt phan loai cic nganh tam If hoc: Linh vuc hoat dong cu thé cia con ngudi; Sur phat trién tam If cha cé nhan; Méi quan hé ctia con ngudi déi vi x4 hoi. Can ctf vio cde linh ve hoat déng cu thé, ngudi ta cé thé chia thanh céc nginh tam li he sau day: — Tam Ii hoc lao dong. —Tam li hoc su pham. - Tam li hoc y hoc. — Tam Ii hoc tu phép. — Tam li hoc quan su. ~Tam If hoc hang khong. -Tam If hoc vii tru — Tam li hoc thé thao. — Tam li hoc buén ban. — Tam li hoc vé su sang tao cha ca nhan. © Can cit vao su phdt trién cia td li cd nhan dé phan Joai thi ¢6 cae nganh: ~ Tam Ii hoc lita tudi. -Tam If hoc dac biét. - Tam If hoc so sanh. © Cin ctt vao mdi quan hé ctia con ngudi adi voi xd hoi: ~ Tam If hoc xa hdi. ~ Tam If hoc ton gido. Tam Ii hoc c4 nhan. b. Tam Ii hoc tiéu hoc trong hé thong khoa hoc tam li Tam If hoc tiéu hoc thudc tam If hoc phat trién - Tinh vuc nghién ctu tam li con ngudi thudc giai doan phat trién (6-11 tudi), ting véi Itta tudi hoc sinh tiéu hgc. * Doi nrong nghién cru ctia tam li hoc tiéu hoc Va: Nghién ctu sy phat trién tam If lita tuéi hoc sinh tiéu hoc trong sy phat trién cd thé con ngudi. Cu thé 1a: © ede trang thai tam Ii va cdc phim ¢ Dac diém cia cdc qua trinh tam If, céc trang thai tam pl hat + Dic a cd tam Ii trong nan c ; + Su phat trién tam Ii ha tudi hoc in saat trién tam Ii lita tudi 6 ~ 11 tdi. if trong nhan c: ‘ch cia tre em 6 - 11 tudi- . 7 Ach cia tre em inh tiéu hoc: Ban chat, dic diém, dong luc cita sur ph: + Sutkhiic biét ca nhan vé tam I : + Nhan cach va su hinh thanh nhan ech we cm 6 a phdi nhu day hoc, di biet 1a nhdn cach cla giao cow ticu ee Hae + Nghién cttu cdc dang hoat dong khac ohaw cae hoc sinh a ae 1 choi, hoc tap, lao dong, giao ti€p. Vai tr, téc dung cua cae dang hoat pee co su phat trién tam If hoc sinh tiéu hoc, dac biét di su nghién ctu hoat dong hoc tap - hoat dong chit dao cita lita tudi hoc sinh tiéu hoc. ; ; + Co sé tam If ciia c4c hoat dong day tri thttc khoa hoc, phat wién wf tué, gido duc dao diic va hinh thanh ki nang, ki x4o va théi quen cho hoc sinh tiéu hoc. * Nhiém vu ctia tam li hoc tiéu hoc: + Nghién cifu dé phat hién ban chat, dic diém va su phat trién tam If cita hoc sinh tiéu hoc. + Nghién ctu dé phat hign co ché, quy luat cia sur hinh thanh va phat trién tam If cia hoc sinh tiéu hoc. Ach tré em 6 - 11 tudi. - 11 tuéi va cdc nhan té chi +Nahien ett cfc yéu t6 chit quan va khach quan, m6i quan he gidta ede yeu t6 va inh huéng cia céc yéu t6 dén su hinh thanh va phat trién tam Ii cia hoc sinh tidu hoe. Tren nhiing co sé d6 dua ra céc giai php hitu hieu nhat cho viec hinh thanh va phat win tim If nan eéch hoe sinh tiéu hee, lam tt cong tic day hgc va gide dye hoe sinh tiéu hoc. Bé thuc hign nhimg nhigm vu trén, tam Ii hoc tigu hoc ean quan he chat ché va sit dung thinh qua eta ee nganh tam Ii hoc khae nhur tim If hee mm non, tim If hoc su pham (tm Ii hoc day hoc, tam Ii hoe giéo duc), : 1.3. VITRI, ¥ NGHIA CUA TAM Li Hoc TRONG CUQC SONG VA HOAT DONG 1.3.1, Vj tri cda tam li hoc trong hé théng khoa hoc . Thoi ki 6 dai, moi Khoa hoc déu nam tron; 5 trién, khoa hoc phan hoa thanh cic nganh kh thong nhit voi nhau. Ph.Angghen di noie “ cilia van dong hay mot day nhing dang vai no sang dang kia”, ‘ Tri hoe duy vat bién chiing |, moi Khoa hoc. Khoa hoc ty nhién rong triét hoc. Trong qué trinh phat dc nhau, song chting cé méi quan hé Khoa hoe phan tich mot dang rieng n dong lién quan va chuyén tiép tir dang ae hoc co sd, nén tang - kim chi nam cho ghien ctu sur van dong cia ty nhien nhu hod 22 hoc, vat If hoc, sinh vat hoc... Khoa hoc x4 hoi nghién ctu su van dong cia xa hdi, cc hinh thai x4 hdi, cic géc do khéc nhau nhu van hoc, lich str, dan téc hoc... Tam If hoc IA mot khoa hoc trung gian nim giita khoa hoc x4 hdi va khoa hoc tu nhién, vi tam If hoc nghién cttu ede hot dong tam li con nguei. Cac hién tugng tim li con ngudi cé co sé vat chat 1d dite diém sinh hoc (co thé, nao, gidc quan, hé than kinh) va dong théi tam Ii ngu’i lai cé ban chat xa hdi, phan 4nh cudc s6ng x hoi lich sit vi thé tam If hoe vita cé tinh chat cia khoa hoc tu nhién va vira cé tinh chat cha khoa hoc xa hdi. Véi vi ui dé tam If hoc c6 quan hé mat thiét va sir dung thanh qua cia cic khoa hoc trong nghién cttu doi sng tam li con ngudi. Moi quan hé giita tam li hoc va cdc khoa hoc Tam li hoc va triét hoc LA mét nganh khoa hoc duge tach ra tir triét hoc tré thanh khoa hoc doc lap vao nam 1879, tam If hoc da lay triét hoc lim nén tang phuong phép Juan cla viée nghién ctfu tam li. Cc luan diém co ban cia triét hoc duy vat bién ching chi dao phuong huéng phat trién tam If hoc va giai quyét céc van dé co ban cita tam If hoc: ban chat tam Ii, dong lyc cha sur phat trién tam Ii, xu hudng phat trién tam Ii... gitip cho tam If hoc dat dugc nhimg thanh tuu to 1én phuc vu dac luc ddi séng xa hdi. Déng théi tam Ii hoc ciing déng gép dé minh chting va cu thé hod cdc tu tuong triét hoc. V.I. Lenin da chi ra rang, muén xay dung va phat trién phép bién ching va If luan nhan thifc céin phai dua vao tam If hoc, dua vao lich sit phat trién tri te ciia tré, lich sir phat trién tam If dong vat. Tam li hoc va sinh li hoc than kinh edp cao C.Mic c6 dinh nghia: Tam li, ¥ thttc chang qua 1a hién thuc khdéch quan chuyén vao trong nao, cai t6 trong nao. Nao chinh 1a co sé vat chat cia hién tuong tam Ii ngudi. Vi vay céc tri thifc clia sinh vat hoc, dic biét 1a sinh If hoc than kinh gitip cho tam If hoc nghién citu, gidi thich dugc cdc hién tuong tam If khéc nhau cia con ngudi tir cht ¥, tri gidc, tf nhd, dén cdc hién tugng tam If cao cp nhu tinh cam, nang luc, tao ra su ving chic cia khoa hoc tam Ii. Khi nghién cttu sinh Ii hoc thin kinh con ngudi céin phai nhin thay méi quan hé cita n6 v6i tam Ii ngudi, néu khong con ngudi chi 1A mot lodi dong vat thudn thy Va sé rai vio thuyét sinh vat hod con ngudi. Tam li hoe va gido dye hoc D6i tuong cia gido duc hoc 14 qua trinh day hoc va gido duc con ngudi 6 cic Ita tuéi khéc nhau. Doi sng tam Ii con ngudi rat phong phu, phic tap vira mang 23 mang cai riéng ciia mot lita tudi, cdi chi thé cla ‘n tha g day hoc va giéo duc thi phai hig vi é. Vi on thanh cong trong da A i i 6t ngudi cu thé. Vi vay mu 7 7 ar i pean newdi dé c6 hudng te dong cho phit hep. a hee ae cho piéo duc hoc, cung ciip nhimg tri thie vé tam Ii ngudi, vach ra fic a tam ‘ay luge 9, . Se oat pe adh vita Dh 1 FA kha ft hinh thinh, phat tridn tam If con ngudi voi tur cach vira 1a cha thé vi Sch thé cai chung cia ci cong dong, vita ciia gio duc. ee oo Newoe lai, nhing nghién ctu If luan va thuc tién cla gido duc hoc 14 cdc minh chimg cho su dting dan, khoa hoc cia cdc kién thitc a li, lam Phong phii them cho khoa hoc tam Ii, tao ra diéu kign cho su ting dung cita tri thifc tam Ii vio cuge sOng va phuc vu cudc song xa hdi. a Ngoai ra tam li hoc con cé méi quan hé mat thiét voi cae bo mon khéc ca khoa hoc ty nhién va khoa hoc x4 hdi nhu dan toc hoc, diéu khién hoc, lich sit, todn hoc... Do vi tri cita tam Ii hoc trong hé théng cdc khoa hoc nén khi hoc ctu tam Ii vita phai chi ¥ dén tinh chat xa hdi cia hién tugng tam Ii va vita phai chi ¥ thich ding dén co sé khoa hoc tu nhién cla tam Ii ngudi. nghién 1.3.2. ¥ nghia clia tam li hoc trong cudéc séng va hoat déng cia con ngudi Ra doi va tach ra khoi triét hoc tré thanh mot khoa hoc doc lap tir nam 1879 nhung truéc d6 va cho dén ngay nay tam If hoc déu cé mot Vi tri to 16n trong cudc song va hoat dong con ngudi, c6 thé néi ring moi thdi ki lich sit, moi linh vuc hoat dong xa hdi déu cé sur déng g6p cita tam li hoc. Nguoi xua voi cau danh ngon ni tigng “Hay ty biét minh”, “Biét minh biét Nguoi trim tran tram thing” déu ndi len vai tr cita cée tri thttc tam Ii, nhan manh vai trd cia ty nhan thiic, tu ¥ thitc. “ . Tam If con ngudi c6 chitc nang dinh hudng, diéu khign, diéu chinh nén tam If hge ¢6 vai trd to 16n d6i véi tat cA céc Tinh vuc hoat dong cia con ngudi: lao dong sdn xuat, y té, gido duc, thé thao, an ninh quéc phong. Muc dich cao nhat cia hoat dong lao dong 1a tao ra ning suat lao dong cao. Mucn vay phai chi ¥ nhiéu mat ti viee ché tao cong cu lao dong, dim bio an tot lao dong, t6 chite lao dong hop If, xay dung béu khong khi lao dng tap thé, dong vien khen thuéng trong lao dong... tat ed ede mat dé ca lao dong déu céin dén céc tri thie tam Ii hoc lao dong, tam Ii hoe Ki sur, tam Ii hoe xa hol, : Linh vuc quan If x3 hoi va biet IA cong tac té chic cain bO can van dung tri thi tam If hoe. Vain dé higu ngudsi, dimg ngudi, b6i duiong va din gid con ngudi trong cong vic, bau khong khi tam Ii trong tap thé quan If, du luan xa hgi, cdc 24 quan hé cd nhan khac nhau trong (4p thé déu sit dung cdc tri thite tam If va dong thai [A céic vain dé cita tm Ii he. : Negodi ra, hau khiip cae tinh vue Khie nhau efia xa hoi: tw phap, thanh tra, y té, thong mai, du lich... déu cén sy cé mat cua khoa hoc tam If, su ra ddi cdc khoa hoc lien ngdnh nhu tim li hoc y hoc, tim If hoc tu phaip, tam li hoc du lich... 1a minh ching cu thé khang dinh vai trd to Ién ciia tam Ii hge vdi cae khoa hoc khac va ctide sdng xi hoi con ngudi. Dac biet véi cong tic gido duc, linh vyc “trong ngudi” tam li hee c6 vi tri dic biét quan trong. Nhiing tri thifc tam If hoc 1a co so khoa hoe cho viée dinh huéng diing trong day hgc va gido dyc hoc sinh: Hiéu tam If hia tudi 1a co sé cho day hoc, giéo duc phi hop, sit dung cdc bién phap cdc phuong tién gido duc c6 higu qua dem lai chat lugng cao cho cong tac gidéo duc Tom lai, tam If hoc tir ché mo ta, giding gidi, tu bién dan din chuyén sang tam Ichoc hoat dong, tré thanh “lyc lugng sin xuiit true tiép” thuc su di vao cudc s6ng, phuc vu thuc tién xa hoi. 1.4, PHUONG PHAP NGHIEN CUU TAM Li HOC SINH TIEU HOC 4.4.1. Nguyén tic phudng phap luan cia viéc nghién cttu tam li a. Nguyén tde dam bdo tinh khach quan Nghien ctu khéch quan cdc hién tugng tam If 1a vin dé c6 tinh nguyén tic. Déu tranh cho phuong phdp khdch quan trong tam Ii hgc 1a dau tranh dé xay dung nén tim If hoc mdcxit. Céin phai hiéu thuat ngit “khach quan” d6i 4p voi thuat ngit “cha quan”, con phuong phdp khdch quan 14 phuong phdp din dén nhan thttc duge chan If khach quan. Céc quy luat khach quan khong phu thudc vao ¥ thifc cita con ngudi vay chi ciia con ngudi. Do dé, tam Ii hoc c6 nhiém vu phat hign ra céc quy luat tam If khong phu thudc vao cai chi quan cia ngudi nghién cifu va néu lam duge nhu vay, tam If hoc sé huéng dan con ngudi lam viéc dting hon, hiéu qua hon va gitip con ngudi nghi ngoi, suy nghi va hoat dong mot cach khoa hoc. Nghién cttu mot céch khéch quan trudc hét phai nghién cttu chinh ban than hi¢n tuong hay su vat. Yéu cfu ciia tinh khich quan chat ché ciing duge ho’n toan quan triét trong nghién ctu tam Ii hoc sinh tiéu hoc. Diéu dé cé nghia 1a tam Ii hoc tigu hoc phai vach ra nhing dic diém, quy lug tam li cla hoc sinh. Dam bdo tinh khéch quan khi nghién ctu tam Ii hoc sinh tiéu hoc, céin: __ + Lia chon, sit dung linh hoat cic phuong phap nghién citu cho phi hop v6i Ita tudi tigu hoc, dia bin céc em sinh s6ng va véi chinh ban than hién tugng tam lf dugc nghién ctu & hoc sinh tiéu hoc. + Nghién ctu tam Ii hoc sinh tiéu hoc trong trang thdi tén tai tu nhién cua nd, hoc sinh tiéu hoc dang dién ra, img tiéu chudn nado dé phan ngudi chan thyc? R6 rang ch V.LLenin da nhdin man: “Chiing (4m Pe eeon dodn tu twéng va tinh cam chan thyc es via ho”. 6 mot tow chun, a6 18 ning howe fonse bang cae phuong phép khach quan chg + Nghién ctfu tam If hoc sinh tiéu ret ohuong php duy hat dé nghien aa khong sit dung phuong phap uw be st 14 pl is am If con ngudi va hoc sinh tiéu hoc. oan . . . a Tiép ea nghién extu tam Ii hoc sinh tiéu hoc 6 cae g0c Pee “fu khéc hau va 6 cde hoat dong, hodn canh khdc nhau ca dién hinh va khong dién inh, + Dim bio tinh trung thyc, khach quan, khong duge thém bét trong qué trinh nghién cttu. b. Nguyén tac quyét dinh ludn duy vat bién chung Nguyen téc nay chi rd khi nghién cfu tam Ii thia nhan tam If ngudi mang ban chat x hoi lich sit, do yéu t6 x4 hoi quyét dinh nhung khong phii nhan vai tré cia cdc yéu t6 sinh hoc (Tu chat, hoat déng thin kinh cap cao...) dac biét khang dinh vai trd quyét dinh truc tip cia hoat déng chit thé. Dam bao nguyén tic quyét dinh Ivan duy vat bién ching khi nghién cifu tam If hoc sinh tiéu hoc, yeu cai — Tam Ii hoc sinh tiéu hoc duge hinh thanh va phat trién trong hoat dong cia dn than, vi vay phai 16 chic hoat dong dé nghién citu, dénh gid tam If hoc sinh tiéu hoc. ~ Gidi thich cdc hign tugng tam If hoc sinh tigu hoc trong méi quan hé véi moi truémg séng va hoat dong cu thé ciia cc em va cée dic diém sinh hoc cita hoc sinh tiéu hoc. _ 7 C6 thai dd phe phén véi cdc quyét dinh luan sinh hoc, quyét dinh luan xa ae oe dinh luan duy tam khi nhin nhan tam Ii con ngudi, tam If hoc sinh ¢. Nghién euiu cdc hién tugng tam Ii trong cdc méi lién hé gidia chung vdi nhau va trong mdi lién hé gitia chung véi cdc hién tuong khac Cac hién tugng tam If kh6ng tén tai bi nhau va véi s ip ma chting cé quan hé chit ché v6i hign tung tw nhien, xa hoi khéc. Vi vay khi nghién ctu tam Ii Khong duge xem xét mot cach riéng 8, md phai dat chting trong moi lign hé va auan he gitta cde hign twang tam If trong nhan céch va gitta hien twong tam If véi ee © V.LLenin: Todn tap, tap 1, tr.385, 26 cdc hién tuong khitc nhim chi ra durge nhitng anh huéng ln nhau, céc quan hé phu thudc nhan qua, nhig quy 1uat tic dong qua lai gitta chting. d. Nghién cuiu tam Ii trong syvan dong va phat trién at trién. Su phat trién tam If 1a Tam If con ngudi co set nity sinh, van dong va phi g cho céc giai doan phat qual trinh lién tuc tao ra nhing nét tam li méi dac trun, trién tam Ii nhat dinh cho nén khi nghién crfu tam If phai thay duge sy bién déi cia tam Ii chtt khong c6 dinh, bat bién va chi ra nhimg nét tam Ii mdi dac trung cho moi mot giai doan phat trién tam Ii. Dim bio tinh phat trién khi nghién citu tam If hgc sinh tiéu hoc, yéu cdu: — Nghién cttu tam Ii hoc sinh tiéu hoc thoi diém nao thi chi duge két luan & thoi diém nghién cttu a6. : — Thay dugc méi quan hé giita cdc thdi ki phat trién cia hién tugng tam Ii qué khit - hién tai - tuong lai. — Giai thich dac diém tam If hoc sinh tiéu hoc duge nghién ctfu theo thoi gian, khong gian cu thé cha su phat trién. 4.4.2. Phuong phap nghién ctu tam Ii hoc sinh tiéu hoc Khoa hoc tam If sit dung nhiéu phuong phap dé nghién cttu cdc hign tugng tam Ii nhur quan sat, diéu tra bing phiéu héi, thyc nghiém, nghién cttu san phém hoat dong, trac nghiém... a. Phuong phdp quan sat Quan sat 1a mot loai tri gidc c6 chi dinh ding cic phan tich quan ma cha yéu la phan tich quan thi gidc dé thu thap cac thong tin cén thiét nhim xéc dinh cdc hién tugng tam If duge nghién ctu. Quan sAt c6 nhiéu hinh thttc: Quan sat truc tiép, quan sat gidn tiép, quan sat cd tham du va quan sat khong tham du... Phuong phdp quan st cho phép nghién citu céc hién tugng tam li trung thuc, khdch quan va nghién cifu tm If trong trang théi tén tai ty nhién cia nd, don gian vé thiét bi va it t6n kém vé kinh phi. Han ché ciia quan sat 18 & ch: mang tinh bi dOng cao, t6n nhiéu thdi gian, t6n nhiéu cOng stic. Mot sé yéu cdu dé quan sat 6 hiéu qua: ~ XAc dinh ro muc dich quan sat, d6i tung quan sat va déi tugng nghién cttu. — Lap ké hoach quan sat mot cach cu thé va chudn bi chu déo moi diéu kién cho viéc quan sat. — Lua chon hinh thttc quan sat cho phi hop véi hién tuong tam li duge nghién ctu va véi hoan canh. OT 4 {va ghi chép tai liéu quan sit h hinh thie ghi bien pin quan sat hop Iiva gl — Xac dinh hin : mot cach khach quan, trang thuc..- b. Phuong phdp diéu tra bang A phuong au hoi da du phiéu hdi phap nghién oc soan san nh citu sir dung mot phiéu trung Digu tra bing phigu hoi I: tenn thap of thong tn iu y kien voi é thong ¢: cau y kién vor mot hé 8 | oo an ett. can thiet vé hign tung tam li duge nghién ct i Can Noi dung chinh cia phiéu he i ae cau ; on cau hdi déng, loai cau hoi cé nhiéu dép 4n dé Iya chon, in Iva chon ma ca nhan ty tra Idi. . , ; : — tra bing phiéu héi cé wu diém: trong mot thos gian nein no ee thap thong tin nhanh cita nhiéu c4 nhan tren mot dia ban rong, renee Fe lu ong cao. Han ché cita phuong phap nay 14 6 chd, nhiéu khi ket qua tra loi k ong dam bio tinh khach quan vi dé xay ra hign tugng “Nghi mot dang, noi mor neo n ciia phiéu tra Idi, yeu cau: hoi trong phiéu bao gém: cau hdi m6 khong cé dap Dé dim bio dé tin cay va tinh khéch qua ~ Lua chon, bign déi cau hdi trong phiéu diéu tra (bang hdi) cho pha hop véi d6i tuong nghien cctu, dia bin nghién ctu va khdch thé nghién cuu. ~ Hinh thie phiéu sach dep, khong qué nhiéu cau héi. — Tile cau hdi trong phiéu hop Ii, nén ding nhiéu cau héi déng, han ché cau hoi ma. = Cain thiét phai dim bio tinh bi mat cho ngudi tra 18. c. Phuong phap thue nghiém 7 ‘Thye nghi¢m 1a phuong phap nghién ctu chi dong gay ra cdc hién tuong tam ( cdn nghién cfu sau khi di tao ra cde diéu kign cén thiét va loai trix cdc yeu 16 ngdu nhien. Thyc nghiém gém c6 nhiéu loai. C6 thuc nghi thye nghiém tu nhién, aan eeons cline hic Thue nghiém trong phong thi nghiém: LA loai we nghi¢ phong thi nghiém: LA to; chie sa a trong diéu kién khong ché mot cach nghiém ngat ay ae Rae ae an on dein hign tuong duge nghien eit. Loai thu nghiém sre een een We done nhiéu dé nghién cttu céc qua trinh ta hi hue nghiém nay thudng duge sit dung gud; né mang tinh cha deat fam te it ding nghien citu ede thude tinh tam Ii Thue nghie nu dong cao hon thyc nghiém tu nhien, huc nghi¢m tu nhien: La loai iam duoc tie, binh thudng cia cude séng Aho ra ainiem Ge tién hn tong digu kien quan sat, Néw trong quan sit 1 nahin Trong thuc nghiem tu nhién bao ham ca hodn cénh thi trong thuc nghiém fet hen eifu chi thay déi ede yéu t6 rieng ré cita ém tu nhién nha nghién cttu cé thé cha dong gay ra 28 nanh vi biéu hign va dién bién cha hign turgng tm Ti céin nghién cttu bang cach khdng ché cae nhan t6 khong edn thict cho viée nghién cru, am néi bat caic yeu to nh gitip cho vige khai thie, tim hiéu hién tugng tam li duge cdn thiét trong hon nghién cvtu bang thye nghi¢m. Thue nghiém nghién ctu tam Ii cé thé bao gém: Thye nghi¢m diéu tra va thyc nghi¢m hinh t Thue nghiém diéu tra: Nhim mue dich dung nén mot bite tra a tirong tam li duge nghién ctu 6 mot thoi diém cu thé. 4 thuc nghiém giéo due vdi muc dich hinh thanh phat trién hién nh vé thuc trang hign Thue nghiém hinh thanh: Cdn goi | khing dinh anh hudng cia téc dong gido duc dén su tuong tam Ii nio dé & con ngudi. Thuc nghiém hinh thinh thong thudng gém 3 giai doan: Do thyc trang hién tuong tam If truée thuc nghiém, thiét ké bién php tic dong gido duc méi va 4p dung yao trong thyc tién. Sau mot thdi gian téc dong do lai sy bién déi cita hign tyong tim ii, tir dé khang dinh vai trd, anh hudng, méi quan he cia bién phap t4c dong gido duc d6 dén su hinh thanh va phat trién hién tuong tam Ii duge nghién ctu. loai hinh thuc nghiém nao cfing '.h6 co cha ngudi bi thuc Thuc nghiém nghién citu tam If di thé Kh6ng ché hoan to’n Anh husmg cia cde yeu t6 chit quan nghiém, dic bigt dé bi cing thing tam If, than kinh khi Iam thue nghiém, vi vay hi sir dung thy nghiém nghién cttu tim If céin chi ¥ tao ra trang thai ty nhién va 6 su phdi hop gitta thye nghi¢m véi ce phuong phap nghién cttu khéc. Nehién cite tam li hge sinh tidu hoe baing thye nghigm day hoe Thuc nghiém day hoc khong nham fim hiéu tré em tiéu hoc nhu mot ctf ligu da fc dong dutge t6 chic cita nha gido duc. Tat nhién, c6 ma 14 dang phat trién duéi tac trong qué trmk thyc nghiém, cdc nha nghién cttu van cé thé va céin thiét str dung ede phuong phap khae (quan sat, phong van, kiém tra Mot thuc nghiém day hoc thudng gém ba bude: - Thue nghi¢m truéc day hoc. — Thuc nghiém trong qua trinh day hoc. ~ Thuc nghiém sau day hoc. Muc dich cha bude mot 1A dung len ot thoi diém nao dé. Buéc hai nghién cvtu thiét ké cic bai day, ghi bién b: phai tién hanh do nghi¢m (ca Iép hay cd nhan) nhim tim hiéu, 4 chinh quy trinh t6 chttc day hoe... va thu thap s6 ligu vé sur phat trién cia hoc sinh. “btic tranh” tam Ii cita hoe sinh tigu hoc 6 Jin gid day hoc. Ngoai ra, inh gid, diéu 29 ua cia day hoc thuc nghiém, thong qua as danh gid hi¢u qua thuc nghiém day ho Bude thet ba nhim dink gid hicu ! ai duge xay dung tren rs ¢ sinh. hiem, Bai do nghiém ph dung mon hoc. tim hidu sue phat trién tam Ii ho o cde bai tip do ng! i aa nghien cru va noi dung m7 ae § muc dich cita nghien cfu va nd mon hoe. saa pt chav sé mue dic Fe ea Iuu y, trong khi nghién ctu hién a i pe chi 5 teh tinh f éng cl ia f hoc Ie ‘ic phuon, id ee tinh va dinh long. Xu huong chung cia ‘am aoe aaa e eee hoe dé xit Ii 36 liéu dinh Ivong trudc khi chuyén sang ie hoc dé eu di 9 phip ton | dinh tinh. F a x inh tiéu hoc ndi ria Tom hi, nghién ci ci li by a ee ede £46 ae eae Cee eee her ee Poet em mot cach hién thuc. Phai tim hiéu cé¢ ‘i uat gido duc tic don; “ HR ia di ° ce se " iM a quy uat i dién ra (I6p hoc, nha trudng, gia dinh) 6 noj cudc s6ng thuc ciia cdc em dang dugc tién hanh. d. Phuong phap trac nghiém (Test) . Tric nghiém tam Ii 1a mot cong cu da duge tiéu chudn hod ding dé GD luong mét céch khdch quan mot hay mot s6 mat trong nhan cach thong qua nhiing méu cau tra 1di bang ngon ngit, phi ngdn ngit hoc bang cdc hanh vi khac. Cac tieu chudin ciia mot tric nghiém tam Ii khéc véi cdc phuong phdp nghién ctfu tam If khae 1a: Cé d6 tin cay cao, nghia la két qua do bing tric nghiém cing m6t nghiém thé, ddi tugng 6 nhiéu lin do khéc nhau déu cho két qua gidng nhau. C6 tinh hiéu luc (ding nghiém) 1a trac nghiem phai do duge chinh hién tuong tam li cén do, diing véi muc dich cita tric nghiém. Tinh tiéu chudn hoa - cach thite tién hanh, xir If két qua phai theo mot ti¢u chudn xdc dinh va cé quy chudn theo mot nh6m chudn. Trac nghiém tron bo thudng bao gém 4 phan: Van ban tric nghiém, huéng dn quy trinh tién hanh, huéng din dénh gid, ban chudn hod. Trac nghiém tam If c6 nhiéu loai nhu: Tréc nghiém tri tué, tric nghiém nhan cach, tréc nghiém giéo duc. Uu diém co bin cia trée nghiém: ~ Tinh chat ngan gon cita tric nghiém. ~ Tinh tieu chuan hoa. ~ Don gin vé thiet bi va ki thuat, — Dinh lugng duge ket qua nghién ctu. Mat han ché'cita trée nghiém: : ~ Tric nghi¢m chi quan tam dén két qua thong ké cuéi cing, kh6ng chu y dén qua trinh dan dén ket qua. 30 = Khé soan thio mot bé tric nghi¢m dim bao tinh tidu chudn hoa. = Khong tinh dén cae nhan t6 da dang ¢6 thé anh hung dén két qua tric nghiém... nghiém tam li cén duge sit dung két hop véi cdc phuong phdp nghién ciu tam Ii khée dé chin dosn tam If nhan cach con ngudi va chi duge coi 1a cong cu chin dodn tam If 6 mot thdi diém phat trién nhait dinh cia con ngudi. e. Phuong phdp phan tich sén pham hoat déng D6 1a phuong phap dua vio sin pham(vat chat, tinh thin) cia hoat dong do con ngudi tao ra dé nghién ctu dinh gid tam If con ngudi nhu trf tué, tinh cam, tinh céch... con ngudi, bai vi khi tao ra cdc sin phdm cho thé con ngudi da gi “minh”(tam Ii, nhan céch) vao san phim. Khi tién hanh phuong phap nghién cu sin phim hoat dong cén cht ¥ xem xét trong mdi lien hé v6i thdi gian, khong gian ciia hoat dong va diéu kién tién hanh hoat dong. g. Phuong phdp dam thoai (phéng van) Dam thoai (phong van) 1a cach thitc thu nhap thong tin vé hién tugng tam if duoc nghién ctu dua vao cfc nguén thong tin thu thap duge trong qué trinh tro chuyén. Nguén théng tin cé thé bao gém cc cau tra 18i va cdc yéu t6 hanh vi nhu cit chi, ngén ngit cia ngudi tra 161. Phong van gém nhiéu hinh thie: tryc tiép hoe gidn tiép, phong van c4 nhan hoac nhém. Muén phéng van thu dug nhiéu tai li — XAc dinh r6 muc dich, yéu cau van dé can tim hiéu. ~ Tim hiéu truéc thong tin vé déi tugng trd chuyén. — Linh hoat trong qué trinh tr chuyén dé thay déi cdch trd chuyén, dn dit cau hdi cho phi hop véi van canh, hoan canh nhim dat duge muc dich cia nha nghién ctu. Ngoai cde phuong phap nghién cttu ké trén, trong khoa hoc tam If con sit dung nhiéu céc phuong phap nghién cttu khéc, nhu phutong phap do dac x4 hdi hoc, phuong phdp nghién citu tiéu sir cd nhan... Dé dim bdo dé tin cay, khoa hoc ciia két qua nghién cifu tam Ii cn: — Sit dung cdc phuong phdp nghién citu phd hop vdi hién tugng tam If cia con ngudi duge nghién ctu. — Sir dung phdi hop, déng b6 cdc phuong phap khi nghién cifu tam con ngudi. t6t céin phai: _ cAu HOI ON TAP ‘in tich d6i tung cita tam Ii hoc. oo ae 1. ans cf noi Heh si a ttm i ngudi. Lay vi du trong tam Ii hoy 2. Trinh bay ban cl 1 sinh tiéu hoc dé minh hoa. 3. Tai sao tam If ngudi mang tinh chit th tigu hoc dé minh hoa. cee Per _ Ti quan niém cia cdc nhd tam If hoc macxit vé ban chat hién twang tam |; 4 An sut pham cho viéc t6 chic cudc séng nha trudng cho é? Lay mét vi du trong tam Ii hoe sin ngudi, rit ra cdc két I hoe sinh tiéu hoc. ae 5. Neu su khée biet co bin gitta quan nigm tam If hoe duy vat bien ching vy phan tam hoc, tam Ii hoc hanh vi vé ban chat tam If ngudi. — 6. Lay vidu va tinh bay cu thé mot thuc nghiém nghién cttu tam If hoc sinh tiéu hoe, 7. Trinh bay nguyén tic quyét dinh luan duy vat bién chting trong nghién ctu tam If hoc sinh tiéu hoc. Lay vi du minh hoa. 8. Thue nghiém day hoc 18 gi? Mo ta mot thye nghiém day hoc trong nghién citu tam Ii hoc sinh tiéu hoc. 9. Neu vai trd, ¥ nghia cia higu bit tam If hoe sinh tiéu hoc déi véi viée gido duc hoe sinh trong nha truémg tiéu hoc. Lay vi dy minh hoa, 10. Trac nghiém 1a gi? Mo ta mot tric nghiem nghién ctu tam I hoc sinh tiéu hoe. BAI TAP THUC HANH Baitap 1. Ké wen mot tv gidy tring 2 doan thang A va B. doan thang A dai 10cm, doan B dai 4cm. Di 6 xoay te gidy theo huéng nao, ban cing nhu moi ngudi déu thay ring doan A dai hon doan B. Tu 6 C6 thé nit ra mot dic diém quan trong nado cia sur phan anh tam Ii, ma thiCu n6 thi tm If hoc sé Khong phii 1d mot khoa hoc? Bai tap 2. Hay lam mot thi nghiém nhé nhur sau: Vay mot giot nude vio te gidy tring r6i gtip doi 18 gidy Ini dé 6 hai hint loang 16 doi xtimg nhau qua dudng gap. Ban hay nhin xem chiing giOng cai gi. Sau d6 dura cho mot ngudi khéc xem va hdi ho Xem 6 gidng cai gi? Thudng thi ¥ kién cita ho Khong déng y kén vei ban. Tai sao vay? C6 thé rit ra ket Juan tir thi nghiém nay. : 32 Bai tap3 Tim cic cau ca dao hode tuc ngit noi vé gud trinh tam li, trang thai tam li, thude tinh tim li con ngudi. HUONG DAN TY HOC I. MUC TIEU Hoc vién cfin nim duge cdc tri thtte co ban vé d6i tung cia tam If hoc, ban chat hign tuong tam If ngudi, dic diém, vi tf cha tam Ii hgc trong hé thdng cdc khoa hoc, vai trd cha tim If hoc trong cudc s6ng va trong hoat dong gido duc. Cae nguyén tac phuong php luan, c4c phuong phap nghién cxfu tam Ithoc sinh tiéu hoc. 2. Ki nang — Lay dugc vi du minh hoa cho ban chat hién tugng tam i ngudi. ~ Rut ra duge cdc két lun su pham céin thiét trong cong tac day hoc va gido duc hoc sinh tiéu hoc. — Buéc dau biét van dung céc phuong php nghién cifu tam If dé tim hiéu mot vin dé tam Ii ctla hoc sinh tiéu hoc. 3. Thai do Tang them long yéu nghé, mén tré va c6 ¥ thc tim hiéu tam Ii hoe sinh tiéu hoc dé déng cam véi cdc em, dé day hoc va t chic cdc hoat dong gido duc cho phi hop véi hoc sinh tiéu hoc nhim nang cao hi¢u qua céng téc day hoc va gido duc hoc sinh tiéu hoc. IL HUGNG DAN HOC 1.1. Déi tugng cua tam li hoc L1.1. Déi tuong cia tam li hoc Hoc vién céin nim duge déi tuong cia tam If hoc 1a nghién citu cdc hién tuong tém li bao gém hién tugng tam If c4 nhan (qué trinh tam If, trang thai tam li, thuéc tinh tam If) va cdc hién tugng tam If x4 héi (bau khong khi tam If trong tap thé, dur luan...) va cde dic diém co ban, tir d6 nit ra duge céc két lun su pham edn thiét trong day hoc va gido duc hoc sinh tiéu hoc. 1.1.2. Ban chat hién tuong tam li nguoi Yeu cu hoc vién di sau vao phan tich quan niém duy vat bién ching vé ban chat tam If ngudi: tam If 1a su phan nh hién thyc khéch quan cia nio, tam Ii ngudi tim iy hige TH 33 , Lay vi du minh hoa yg an chat xa hoi lich j ma in chat X& qe" ji mang bi re iba hoe: am li ng i ies ; i et tam Ii trong 8! 7 tam If hoc hanh vi va ha mang tinh chii thé, t Pe sur hidu bi : am Ii hoc duy tm, thay duoc ¥ nghis an nigm t 1.1.3. Phe phiin ce qu ama tim hoc vé bain chat hign tong «am Ii ngu ’ Jiu tric cda khoa hoe tan m li vac 1.2. Dac di : 1.2.1. Dae diém khoa hoc tam li a h + diém co ban cia tam Ii hoe: * i tam li gan gili vdi con nguol. hoc tunhién va Khoa hoc xa hgi; am vita con 1a khoa hoc co ban, Phan tich dugc cic d = Tam Ii hge nghién cttu cac hign tugn, ~ Tam Ii hoc la khoa hoc trung gian gitta khoa — Khoa hoc tam If vita fa m6n nghigp vu su ph 1.2.2. Cdu tric khoa hoc tam li Hoc vien hiéu cu tric chung ctia khoa hoc tam li ung i dai cuong va tren dé ¢6 cae Tinh vuc tam Ii hoc cu thé khdc nhau. Cféc Tinh vue tam Ij rit nhiéu, da dang tuy theo cdc cach phan loai va xem xét: Linh vuc hoat dong cu thé, su phat trign tam If c4 nhan, méi quan hé ciia con ngudi V6i x4 hoi. Trong cau triic dé, tam If hoc tiéu hoc 14 mot Tinh vue cia tam Ii hoc Ita tuéi, tam If hoc phat trign, 6 déi tuong nghién cttu va nhiém vu nghién ctiu tap trung vio tam Ii Itia tudi hoc sinh 6-11, co sétam If cita day hoc va gido duc hoc sinh tiéu hoc. g6m nén chung 12 tam Ii hge 1.3. Vi tri, vai tro cia tam Ii hoc trong cudc sng va hoat dong 1.3.1.Vi tré tam li hoc trong hé thong khoa hoe Tam Ii hoc 1 khoa hoc trung gian nim giita khoa hoc tu nhién va khoa hoc xa hoi, Vi vay, tam If hoe c6 quan hé qua Iai chat ché véi triét hoc, sinh hoc, gido duc hoc ~ ; Hoe vién can phan tich dugc mi quan hé da chiéu d6 va biét van dung cae tri thie Khoa hoe khie dé sii thich cho tam Ii hoe sinh tiéu hoc trong giso due tiéu hoe 1.3.2. ¥ nghia etia tim li hoe oe : : Hoc vi ae cin ‘i sau ean tich vai trd, ¥nghia to én ctta khoa hoc tam If déi véi Indi chune od tape eyes Sons CON NaUD:. Tit d6 C6 ¥ thie van dung tri thiée tam hung vat tm Ir hoc tiéu hoe n6i rigng vaio cong tae gitio duc tigu hoc 1.4, Phuong phap nghien ctu tam ii hoe sinh tiéu ho 14.1. Nguyén tae phuong phap ludn i. _ Yeu ciu nim duge-ndi dung vi sie ctfu tam If hoe sinh tigu hoc, : dn dung cia caic nguyén tic trong nghién 34 — Nauyén tic dim bao tinh khach quan. — Nguyén = Nghién cru cic hign tong tha Ii trong méi lin hé gitta chting v6i nhau va iita ching voi cdc hign tugng khiic, c quyét dinh Ian duy vat bign ching. — Nghien citu hign tung tim Ii trong sy van dung va phat trién. 1.4.2. Phuong phap nghién crtu tam li hoc sinh tiéu hoc Yeu cfu hoc vien hiéu duge bdn chdt, dae diém va yéu cdu sit dung cdc shurong phap nghién ctu tam Ii khi nghién ctu tam If hoc sinh tiéu hoc: quan sat, hye nghiém, thyc nghiém day hoc, diéu tra viet... Sinh vién lay duge vi du giai thich cdc phuong php nghién citu va cé ¥ thite an dung cdc phuong php nghién citu dé hiéu tam If hoc sinh tiéu hoc va lam cdc pai tip nghién ctfu tam If hoc sinh tiéu hoc. Ill. HUONG DAN TRA LOI MOT SO CAU HOI Cau hdi 2. Cau héi nay yéu cau sinh vien phai nu duge nhing noi dung co ban sau day: + Tam Ii ngudi c6 nguén géc 1a thé gidi khach quan, trong d6 nguén gée x4 hoi i cdi quyét dinh doi sng tam li ngudi. 4 Tam If ngudi 1a sin phéim cita hoat dong va giao tigp cia con ngudi trong cc méi quan hé xa hdi. + Tam Ii cia méi cd nhan 1a két qua cia qué trinh tiép thu, Tinh hdi von kinh nghiém xa hdi, nén van hod x4 hoi bién thanh kinh nghiém cua c4 nhan. + Tam ki cia mdi ngudi hinh thanh, phat trién va bién déi cing véi lich sit phat trién ca c nhan, lich sir dan toc va cong déng. Méi noi dung trén day céin c6 mot vi du minh hoa. Cau hoi 3. Cau héi nay yéu céu sinh vién phai trinh bay duge nhing ndi dung co ban sau: ~ Tam If ngudi mang tinh chi thé IA mang cai riéng cha mdi ngudi. | = Nhiing biéu hign cita tinh chi thé trong phan Anh tim Ii: + Cling nhan sit téc dong cita hién thuc khiich quan, & nhing cha thé khac nhau sé xuat hién nhiing hinh anh tam If véi muic dd, sic thai khitc nhau. + Cling mot hign thyc khdch quan, tic dong vio con ngudi S nhiing thoi diém khdc nhau, hodn canh khiic nhau, trang th cho ta thay miic dé biéu hign va co thé hay tinh théin khae nhau c6 thé Ac thai khac nhau 6 chinh chi thé ay. i If ngudi cam nhan, cam nghiém ya the + Chinh cha thé mang binh anh «im hign né 6 nhat. : Méi bidu hign ay c6 vi du minh mn eee Cau hoi 4. 6 cau my edn tinh bay nhitr 8 batt I ng: hy = Quan diém tam Ii hoc duy vat bign cade it ngudi mang bin chit a sir phiin inh hign the khiich van cia nao. ’ ich sit. Tam li ngudi mang tinh chu thé. : oe " " Két luan wrong céng tac té chife cudc song nha trang cho nee ae hoe: + Tam If cé nguén géc Ia thé gidi khach quan, vi ae nas ng t aa ite hoc sinh tiéu hoc, muén hinh thanh hodc cai tao mot nét tam li hoc sin ne v 0 cfin chit ¥ dén vige xay dung va hoin thién moi trudng sOng cla hoc sind sey 00, + Tam li con ngudi cé co sé vat chat 14 nao va gidc quan, trong cong tac day hoe va gido due hoc sinh tiéu hoc can chii ¥ gin gitt va bao vé nfo, gidc quan cho hoc sinh tiéu hoc. Bao vé nao va gic quan cho céc em 14 con dudng dé tao ra didi ou. sOng tam Ii manh khoé & cdc em. + Trong day hoc va gido duc, trong c6ng tac voi con ngwoi nhat thiét phai chi ¥ dén nét tam If riéng, 06 cach déi xt riéng cho phi hop véi tam If cd nhan hoc sinh nham phat huy ban sic riéng cia méi con ngudi va nang cao hiéu qua day hoc va gido duc hoc sinh tiéu hoc. + Tri thic, kinh nghiém 1 nguén g6c dich thyc cita tam li con ngudi, vi vay ngudi gido vien tiéu hoc phai Iva chon vén tri thtic, kinh nghiém cia nhan loai dua dén cho hoc sinh tiéu hoc tao nén nguén géc, co sé xi hoi ctia tam 1i tré tiéu hoc. + Tam If con ngudi mang noi dung xa hoi phan anh va 1a su téng hoa céc quan he x4 hdi noi con ngudi séng va hoat dong, vi thé mudn gidi thich dac diém tam li hoe sinh tiéu hoe cin dua vao moi trudng s6ng cita cdc em ma trude hét La méi truéng gia dinh. + Tam If duge hinh thinh bing hoat dong va giao ti€p trong gio duc tiéu hoc hinh thanh va dénh gia tam Ii hoc sinh tiéu hoc thon iao tip ci : a OC S ua hoat ao tiép cua bin than hoc sinh tidu hoc. NE + Tam Ii phin anh doi song x4 hoi ma x3 hoi luon van dong va bién déi nén tam Ii nguoi mang sinh lich sit. Vi vay, khi Y xem xét né trong mot ho’in cinh hin nhan, dinh gid hoc sinh tiéu hoc cting phai ; ; ong wn cnt ukign cu thé, thay duoc su phat trién trong tam I hoc sinh, trinh “chup mi” khi nhin nhan, dinh gis tam If hoe sinh tiéu hoc. , Cau hii 5. Sic khde biét co ban Silla quan niém tim li hoe duy vat bién ching vd phiin tdm hoc, tim li hoc hanh vi vé bin chat tim Ii nguér. : 36 Su khéc bit co ban: Phan tam hoc =Tamli 6 nguén g6c la ban nang sinh vat = Tam If dugc hinh thanh la su bc i céc ban nang. = Tam If duge hinh thanh theo og ché di truyén sinh hoc = May m6c con ngudi, phi nh tinh chai thé, = Tamla san phdm tc tiép va thu dong cla mdi tutng, = Tuy@t d6i hod yéut6 mdi trxdng x2 hoi, ph nn vai rd cc ‘yéu t6 khdc vai tam li. Tam lihgc Duy vat bign chimg TTamfob nguén géc la hin thyc Khiich quan bén ngoa Tam li dugc hinh thanh bang hoat déng. _ Tami dugc hin thanh theo oo ché'ditruyén xa hgi. «Tinh chi thé cua tam li, Tam lila sn phdm cia hoat dong. = Twa nh3n vai trd anh hudng cla cdc yéu 16 x4 hoi, sinh hoc. Cau hdi 6. Sinh vién cé thé chon mot hién tugng tam Ii nao dé ma minh thich, c6 phuong tién thuc nghiém, dé khai thdc... dé 1am thuc nghiém. Dui day 1a mot vi du: Thyc nghiém do ghi nhé hoc sinh tiéu hoc = Mue dich ctia thee nghiém: Nhim danh gid, kiém tra kha nang ghi nhé may méc cdc tir cita hgc sinh tiéu hoc. . ~ Chudn bi: Chon 10 cap tit (c6 trong chuong trinh tiéu hoc) 2 tir tao nén mot cip tir khong cé méi quan hé vé nghia (ghép tir ngdu nhién). Ghi cdc cap tir vao bia (20 x 50cm) bing nét but dam cho hoc sinh dé quan sat dé dang chinh xc. 10 cp (10 cap tir nay ddi hoi cdc em phai ghi nhé may méc) 1) Hoc tap - vui choi 2) Am nhac - thuéc ké. 3) Dong song - phan thudng. 6) Chan hoa - héi han. 7) Chao cd - ban tay. 8) Hoc sinh - Hoa ctic. - Binh minh. 4) Nha cira - khan quang. ch - Doi mat 5) Sach sé - that tha -Céch tién hanh: + Phat cho hoc sinh phiéu thuc nghiém (yéu céu cdc em dién phan dau phiéu). + Cho cdc em quan sat cdc tim bia ghi cdc cap tir tren. Khi cho hoc sinh quan sit, gio vien dua cdc tam bia ra mdi tam bia dua ra mot lan va yéu c4u hoc sinh doc déng thanh 2 Idn va sau mot phit cat di. Lan lugt cho hge sinh quan sat va doc 10 tém bia xong, gido vién yéu cu hoc sinh ghi lai nhiing cap tir minh nhé duge vao phiéu thuc nghiém. Phan loai mite 46 ghi nho: + Ghi nho tét: 9 - 10 diém. + Ghi nhé kha: 7 - 8 diém. + Ghi nhé trung binh: 5 - 6 diém. + Ghi nhé yéu: 1 - 4 diém. 37 Cau hai 7. 6 cau hdi nay yeu edu sinh vien phai trinh bay duge nhing van gg co ban sau: . . ; = Noi dung cia nguyen tic quyét dinh Iudn duy vat bién chitng trong nghien crfu tam Ii hoe sinh tiéu hoc. ae vo ; ; = Vi du giai thich “tinh bot phat”, “khong chi dinh” trong tam Ii hoc sinh tiéy hoc bing cde méi quan hé gia tam If va sinh If (kiéu thén kinh eit hoe sinh tigy hoe: hé thin kinh phat trién manh, & Ifa tuéi hoe sinh tiéu hoe hung phan manh hon tte ché, nén khong kim him duge), bang moi quan hé pita tinh cach va tie im (lita tuéi hoc sinh tiéu hoc séng bang tinh cam, tinh cam chi phéi cdc hién tuong tam Ii khéc trong nhan cach hoc sinh tiéu hoc). Cau hdi 8. 6 cau hdi nay sinh vién phai trinh bay duge nhimg van dé co ban sau: = Thue nghiém day hoc 1a gi? — Thue nghiém day hoc gém 3 giai doan: + Thuc nghiém trude day hoc. + Thuc ng! trong day hoc. + Thuc nghiém sau day hoc. — Lay mot vi du minh hoa. Ching han: “Nghién cttu ai dén sur phat trién tu duy cita hoc sinh tiéu hoc”: + Do thuc trang mifc do phat trién tu duy cia hoc sinh tiéu hoc. + Thiét ké bai gidng theo huéng day hoc tich cuc. + Trién khai day hoc theo bai giang da thiét ké. L + Do mtic do bién déi cita tu duy duéi anh huéng cita day hoc tich cuc. Rit ra két luan vé anh hudng ctia day hoc tich cuc dén su phat trién tu duy. nh hudng cita day hoc Cau héi 10. 6 cau hdi nay cén trinh bay duge nhing noi dung co ban sau: — Trac nghiém 1a gi? — Mo ta mot tric nghiém nghién cifu tam Ii hoc sinh tiéu hoc. TAI LIEU THAM KHAO 1. Pham Minh Hac, Lé Khanh, Tran Trong Thuy (1988), Tam li hoc, Gido duc (Doc chuong 1). : 2. Bui Van Hué (1996), Tam li hoc, NXB Dai hoc Quéc gia Ha Noi (Doc chuong 1). 3. Nguyén Quang Udn (chi bien) (1996), Tam lf hoc dai cuong. NXB Dai hoc Quéc gia Ha Noi (Doc churong 1). aad Dai hoc Su pham (Doc chuong 1). 38 ‘ap 1, NXB | | Nguyén Xuan Thiic (chit bien) (2006), Gicéo trinh tam li hoc dai curong. NXB Chuong 2 HOAT DONG - GIAO TIEP - NHAN CACH 2.4. HOAT DONG 2.1.1. Khai niém hoat déng Hoat dong 1a pham tri co ban cita tam If hoc. Hoat dong 1 phuong thifc tén tai con ngudi trong thé gidi xung quanh. Néu déi tuong ctia hoat dong trong quan hé cita con ngudi voi thé gidi xung quanh 1a thé gidi dé vat thi dé 1a hoat dong 6 doi twong. Con déi tugng cha hoat dong 1 con ngudi, qua trinh tuong tac do goi giao tiép, giao tiép 14 mot dang dac biét cia hoat dong. Hoat dong 1a gi? Tuy theo goc dé khoa hoc ma nhin nhan, dinh nghia hoat dong khdc nhau. Theo triét hoc, hoat dong 1a su téc dong qua lai gitfa chi thé va khach thé, & géc do sinh hoc hoat dong duge dinh nghia 1a qué trinh tiéu hao nang luong than kinh va co biip dé tao ra san phim. . Diing 6 géc do tam Ii hoc, hout déng duge hiéu la qué trinh tac dong qua lai giita con nguoi voi thé gidi xung quanh dé tao ra sdn phdm cd vé phia thé gidi va vé phia con nguéi. Trong qua trinh tac dong qua lai d6, cé hai qua trinh téc dong dién ra déng thdi, ngugc nhau nhung théng nhat va bé sung cho nhau. * Oud trinh thit nhat la qué trinh déi tuong hod - Ya qué trinh ding nang lye vat chat va tinh than tac dong vao déi tugng dé tao ra san phém, nhu ngudi hoa si vé tranh, ngudi viet séch, nha su pham tac dong vao hoc sinh... Qua trinh déi tugng hoa 1a qua trinh bén ngodi, qua trinh con ngudi tic dong vio khach thé, su vat dé tao ra san phdm, sin phém cia qua trinh nay cé thé 18 san phim vat chat (bttc tranh, cay but), c6 thé 1a sin phdm tinh thén (nét tam Ii, nét tinh céch con ngudi). Qua trinh déi tuong hod cé muc dich co ban 1a bién dot khdch thé trong quan hé véi chit thé, tic 1A tao ra sin pham, su bin déi 6 thé gidi khach quan bén ngoai. Thue chat qué trinh déi tong hod & géc do tain Ii 1a qué tinh chuyén nding le bdn chat cia minh tit bén trong ra bén ngoai giti vao trong in phdm hoat dong, vi thé sin phim hoat dong 1 noi luu git, chita dung cdc dic diém tam If cita chit thé giti vio trong dé. Vi vay qua trinh nay 1a qué trinh vudt tam, C.Mac c6 viét: Dimg nhin su vat hién tugng nhu mot cai gi cam thay dugc vé mat vat If, ma thay 6 d6 thé g m If cia con ngudi, nhu tri thtic, kinh nghiém, hd... Nhv qua trinh doi tugng hoa mdi c6 thé hiéu tam jf aim hoat dong. oe ‘ah chit thé hod ~ qué tinh chi thé tiép nhan te o nén tam If, ¥ thifc, nhan cach cha lay wi thtfe cfm btit trong cai but dé h hoi tri thitc chita dung trong nguyén vong, tu duy, tri nl con ngudi thong qua sin pl * Oud trinh thi hai Ta qua wi ; thite, kinh nghiém.. én vio trong dé ta chuyé tg chinh ban than, Nhu he sinh teu hoc 6 tudi hinh thanh ki xdo viét; hoc sin h di hoc tiép nhan, linl ich dé hinh thanh tam If, tri tué cia ban than minh. Qué trinh chit thé hod 1A qué trinh bén trong, qua tinh cd nhan tu tao ra tam li, nhan céch cia ban than. Day 1a qué tinh whdp tam nhing tri thitc, kinh nghiém tir the 40 trong con ngudi to ra su bién déi tam If bén tron; at tam” va “nhap tam” nhung la dong tré thanh phuong thifc t6n tai cha véi thé gidi khach quan. V6i hai qué a gud trinh bén ngodi va vita la thitc, cd cong viée chan cic cudn s g con ngwi gidi bén ngo' i Hai qué trinh trén tuy nguge nhau “xu théng nhat va bé sung cho nhau dé tgo cho hoat con ngudi trong quan hé va tic dong qua lai trinh trén Lam cho hoat dng ciia con ngudi vita | qué trink hén trong, téc 1X bao gém ca hanh vi, tim If, ¥ tay va cong viée trong bé niio. Néi cach khéc, hoat dong ctia con ngudi 1d noi gidp ap g@ tac dong Lin nhau va xam nhdp vao nhau cia nhiing yéu t6 tam If tinh cam... véi nhiing yéu t6 ben ngoai ndi, noi nhu nhu edu, ¥ mudin, théi quen, hidu bi nh nguyén vat ligu, céng cu, quy tic, quan hé xi hgi, phap luat truyén théng, phong tue, tap qudn... cling nhu cdc yéu t6 bén trong ciia ngudi Khac nhu c4 tinh, dong co, 161 s6ng... Theo C. Mac 6 1a qué trinh déi twong hod chit thé va qué trinh chi thé hod ndi dung d6i twang. . Tam If hoe Itly hoat dong Kim khdi nigm trung tam, ludn nghién ettu céc howt dOng tam If trong nhiing hoat déng cu thé. Do do, khi phan tich hoat déng chiing ta khong chi chi ¥ hoat dong dign ra trong béi cinh ndo, sit dung cong cu, phuong tien gi, tac dong vao dau, giao ti€p v6i ai md con xdc dinh rd hoat dong nao, dién ra é lita tudi mio, hodn canh dign ra va tién hanh hoat dong. Doi véi con ngudi, tai sao véi hoat dong ciia ban than va hoat dong chii dao cia Itia tuéi lai sinh ra nhimg iu tyo tam If méi, nhiing nét tim Ii dic trumg ciia Ia tuéi, digu nay chi duge gia thich bang ban chat cita khai niém hoat déng. ‘ ca 2.1.2. Dac diém cia hoat déng a. Hoat déng bao gié’cting la hoat déng cé déi tugng - Bin than khii nigm hoat dong da an chia trong minh d6i tung cia hoat dong. Poi wang cla boat dng fa mot pin ea bign the Khich quan dip tng véi sy thos min nhu ef eta chi thé vA duge eh thé xe dinb lam dich eda chin inh va dat ve. Doi tung cita hoat dong ¢6 thé bao gdm: Doi tugng s6ng - con ngudi, dong 40

You might also like