T.C.

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

TÜRK DİLİ 2

NOKTALAMA İŞARETLERİ
Noktalama İşaretleri ve Kullanıldığı
Yerler
Nokta(.)
*Tamamlanmış bir cümlenin sonuna konur.
Tehlikelerin en büyüğü insanın kendisini aldatmasıdır.
*Tırnak içine alınmış aktarma tümcelerin sonuna konur.
Kadın, çocuğa "Doğru, okula gideceksin." dedi.
*Tarih bildiren rakamların arasına konur.
25.12.2006
*Saatlerde saat ve dakika arasına konur.
21.05
*Bölümleri gösteren sayı ve harflerden sonra konur.
a., b., c.; 1., 2., 3.
*Sayıların bindelik okuma basamaklarının (bölüklerinin) arasına konur.
6.567.780
*Bazı kısaltmalarda kullanılır.
prof., doç., huk., gön., T.C.
*Sıra gösteren sayılardan sonra konur.
1., 18.
*Sayılar arasında çarpı imi yerine kullanılır.
4.4=16

Not: Kitap adları, yazı, bölüm başlıkları sonuna nokta

konmaz.
 Virgül(,)
*Eş görevli sözcükleri, sözcük öbeklerini ve sıralı cümleleri
ayırmada kullanılır:
Damlar, sokaklar, yollar, her yer karla kaplıydı.
*Eş görevli sözcük öbekleri arasında kullanılır:
Az konuşan, doğru söyleyen, söylediğini tartan, ağır başlı bir
insandı.
*Özneyle yüklemin arasına başka öğeler girmişse ya da
öznenin vurgulu bir biçimde belirtilmesi gerekiyorsa,
özneden sonra konur:
Televizyondaki maçı büyük bir dikkatle izleyen babam,
gözlerini ekrandan ayırmadan bir bardak su istedi.
*Tümcede vurgulanması gereken öğelerden sonra virgül konur.
O gün, okulda haftalardır hazırlanan tören yapılacaktı.

*Tırnak içine alınmamış aktarma cümlelerden sonra konur:

Az sonra size katılırım, dedi.

*Seslenmelerden sonra kullanılır:

Sevgili Anneciğim,
Değerli Öğretmenim,

*Kimi bileşik cümlelerde ad tamlamasının karışmasını önlemek için birinci addan sonra virgül
konur:

Onun, sorumluluğunu yerine getirmesini istiyorum.

Onun sorumluluğunu yerine getirmesini istiyorum.
Arasöz ve ara cümleler iki virgül arasına alınır.

Arkadaşlarımdan biri, lisede yanımda oturan çocuk,

beni aramış. (Ara söz)

Bütün dostlar, zaten onun pek dostu da yoktu, kendisini

bırakıverdiler. (Ara cümle)
Bir sözü benimseme, yadsıma anlamı veren,
kendisinden sonra gelen cümleyi anlamca pekiştiren
"evet, hayır, peki, öyle, elbette, olsun..." gibi
sözcüklerden sonra virgül konur:
Evet, ben de senin gibi düşünüyorum.
Peki, öyle yap.
Virgül İşaretinin Kullanılmaması
Gereken Yerler

Virgül işareti yazının anlaşılır olmasını, kolay

okunmasını sağlar. Bağlaçlar da tıpkı virgül işareti gibi
yazının biçim ve anlam açısından anlaşılır olmasına,
kolay okunmasına destek olur. Virgülü bağlaçlardan
önce ve sonra gelişigüzel kullanmak, yazıyı anlam
açısından olduğu gibi görsel açıdan da olumsuz yönde
etkiler.
1. "de/da, ve, veya, ya, ya da, ile, ki, şu var ki, şöyle ki,
hem... hem..." gibi bağlaçlardan ve bağlaç öbeklerinden
önce ya da sonra virgül kullanılmaz.
2.Cümlede çoğunlukla sözcükler arasında ilgi kuran -p,
-arak, -ınca, -madan... gibi eklerle kurulan
bağ-fiillerden sonra virgül kullanılmaz.
3.İkilemelerin arasına virgül konmaz.
Noktalı virgül (;)

Birbirine bağlı olmalarına karşın her biri kendi içinde

bağımsız ve öğelerin arasına virgül konmuş olan sıralı
cümleler noktalı virgülle ayrılır:
İçim içime sığmıyor; bağırmak, haykırmak istiyorum.
Bir cümlede kendi içlerinde virgülle ayrılmış kümeleri
birbirinden ayırmada kullanılır.
Gelinler, damatlar; amca, teyze çocukları; dedemin,
büyükannemin evlat edindiği iki kızla bir oğlan; say say
bitmez, aile kalabalıktı.
Not: Bazı cümlelerde virgüllerle ayrılan sözcüklerden
hangisinin özne olduğu belli olmaz. Böyle cümlelerde
noktalı virgül belirleyici olur:
Emre Hakan Sinem ve Derya'dan uzundu. (Özne
belirsiz)
Emre; Hakan, Sinem ve Derya'dan uzundu.(Emre
öznedir)
Emre, Hakan; Sinem ve Derya'dan uzundu. (Emre ve
Hakan öznedir)
İki Nokta (:)

Bir sözcükten ya da cümleden sonra açıklama

yapılacaksa örnekler sıralanacaksa o sözcüğün ya da
cümlenin sonuna konur. İki noktadan sonra gelen
açıklamalar bağımsız bir cümle ise bu cümlenin ilk
harfi büyük olur; tek tek örnekler sıralanıyorsa örnekler
küçük harfle başlar.
Ad, bir varlığa takılan sözcüktür: çiçek, karınca,
Turgut...
Ad: Varlığın dildeki karşılığı olan sözcüğün türüdür.
Tırnak içine alınmış aktarma cümlelerden ya da konuşma
çizgisinden önce konur.
Ömer:" Yaptıklarıma pişmanım.” dedi.
Ömer arkadaşına, "Yaptıklarıma pişmanım." dedi. (Böyle de
yazılabilir.)
Yazıda karşılıklı konuşmaların başlayacağını, birisinin
söyleyeceğini ve yanıt vereceğini bildiren sözlerden sonra
konur.
Dizdarbaşı:
-Ali Usta dükkanı arayacağız, dedi.
Koca Ali cevap verdi:
-Niçin? DİYET'ten (Ömer Seyfettin)
Birkaç olasılığın, birkaç ögenin sıralanacağını anlatmak
için kullanılır.
Diller üçe ayrılır: 1.Tek heceli diller 2.Bitişken diller
3.Bükümlü diller
Üç Nokta (...)

Eksiltili cümlelerin sonuna konur.

Sonra, göz alabildiğine uzanan yemyeşil bir ova...
Birtakım bölümler, örnekler sıralandıktan sonra "gibi”
anlamında kullanılır. ("gibi " ile birlikte üç nokta
kullanılmaz.)
Kimi eylemler kılış bildirir: atmak, tutmak, koparmak...
Bir metinden yapılan alıntılarda atlanan yerleri
göstermekte kullanılır.
"...Bu son cümleler bana Zeynep'in kaderini anlatmıştı.
Bazı insanlar benzerlerinin, hatta en yakınlarının
kurbanı olmak için doğuyorlardı. " (A. Hamdi
Tanpınar)
Söz arasında söylenmesinde sakınca görülen
sözcüklerin yerine konur.
Öğretmen olarak ilkin B...şehrine atanmıştı.
Soru İşareti (?)

Soru bildiren cümle ya da sözcükten sonra kullanılır.

Dün neredeydiniz?

Biliyor musunuz?

Ben bir su isterim, ya siz?

Kesin olduğuna inanılmayan bilgiler için ayraç içine

alınarak kullanılır.

Gülşehri: doğumu (?)-ölümü (?)

Küçümsemek , yermek, alay etmek için ilgili sözcüğün
ya da cümlenin sonuna ayraç içinde konur.
Ününü, şanını (?) bilmez miyiz, bütün ülke tanır onu...
Not:Anlamları birbirini tamamlayan soru cümleleri
virgülle ayrılır, soru işareti sona konur.
Kar mıydı yağan, taş mı?
Vay arkadaşım geldin mi, ne zaman geldin?
Ünlem İşareti (!)

Ünlem bildiren cümle ya da sözcükten sonra kullanılır.

Buraya gelin!
Hey! İçeri girsene!
Ey Türk Gençliği!

Şaşma, acıma, kızma gibi derin, sarsıcı, dokunaklı

duygular anlatan cümlelerin sonuna konur.
Top Tüfekten daha sık, gülle atan mermiler...
Kahraman orduyu seyret ki bu tehdide güler ASIM
(Mehmet Akif Ersoy)
Küçümseme, yerme, alay bildirmek için ayraç içine
alınarak kullanılır.
Arkadaşınız çok zeki (!) çıktı.
Not 1:Yarıda kesilmiş ünlemli cümlelerin sonuna (!...)
işareti konur.
Not 2: Ünlem işareti yazı başlıklarında, kitap adlarında
kullanılabilir.
Bilim Bu Cüppenin Altındadır! (Cevdet Kudret)
Kısa Çizgi (-)

Satır sonuna sığmayan kelimeler hecelerine ayrılırken kullanılır.

..................................................................................gözlemleriniz-
den.......................
Not 1: Satır sonuna gelen sözcük özel isim ise ve ek bölümü
aşağıdaki kısma yazılacaksa kısa çizgi koymaya gerek yoktur.
...........................................................................................Ankara'
ya.........................
Not 2: Satır sonuna gelen sözcük bileşik sözcük ise tek bir
sözcük gibi düşünülüp iki sözcük arasındaki ulamaya dikkat
edilerek yazılır.
...........................................................................................ilko-
kul........................
Bir olayın başlangıç ve bitiş tarihleri arasına konur.
2. Dünya Savaşı 1939-1945 yılları arasında sürdü.
Ara söz ve ara cümlelerin başında ve sonunda kullanılabilir.
Dinleyicilerden biri -en arka sıradaki uzun boylu delikanlı-
çok güzel bir soru sordu.
Dilbilgisi incelemelerinde eklerin başına, eylem köklerinin
sonuna konur.
-ıncı, koş-, gör-
Dilbilgisi kuralları açıklanırken tabanlarla ekleri ya da
bileşik sözcükleri ayırmak için kullanılır.
süt-çü-lük-ten
İki kavram arasındaki karşıtlık ya da ortaklık ilişkisini
anlatmak için kullanılır.
Ankara-Haydarpaşa treni
Kadın-erkek ilişkileri
Eski edebiyattaki Arapça ve Farsça tamlamalarda
kullanılır.
"iade-i ziyaret" (Ancak bu tür tamlamalar, Türkçe
zevkine uygun bir hale getirilerek "iadeiziyaret" şekline
dönüştürülmüştür.)
Uzun Çizgi ( - )

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için

kullanılır. Buna konuşma çizgisi de denir.
Frankfurt'a gelen herkesin sorduğu şunlardır:
-Eski şehri gezdin mi?
-Goethe'nin evine gittin mi? (Ahmet Haşim)
Tırnak İşareti (" ")

Başkasından alınmış sözün başına ve sonuna konur.

Bakınız, şair, vatanı ne güzel tarif ediyor:
"Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır.
Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır.”
Alınan sözün içindeki tırnaklar teke iner.
Bize dönerek: "Siz onun 'Burada ne arıyorsunuz?'
sözünü dikkate almayın."dedi.
Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır.
Yeni bir "barış taarruzu" başladı.
Cümle içerisinde kitapların ve yazıların adları ve
başlıkları tırnak içine alınır.
Yahya Kemal'in bazı şiirleri "Kendi Gök Kubbemiz" adı
altında çıktı.
Not: Tırnak içine alınan sözlerden sonra kesme işareti
kullanılmaz.
Yahya Kemal'in "Aziz İstanbul"unu okudunuz mu?
Ayraç (Parantez) ( )
Bir cümle ya da sözcükle ilgili açıklamanın başına ve
sonuna konur:
Garip bir tecessüs (merak) duyuyordum. Müphem
(belirsiz) bir his içimi kemiriyordu.
Orhan Veli, genç yaşta yitirdiğimiz bir ozanımızdır.
(1914-1950)
Ataç'ın düzyazı türleri (roman, öykü, deneme, oyun vb.)
üstüne oldukça ilginç görüşleri vardı.
Cümle içinde geçen ara sözler, ara cümleler kısa çizgi
yerine ayraç içinde de gösterilebilir.

O günler (güzel günlerdi doğrusu) geçmişte kaldı.

Yabancı bir sözcüğün anlamı, okunuşu ya da özgün biçimi

ayraç içinde gösterilir.

Honore de Balzac (Onör dö Balzak),

grafoloji (yazıyı inceleme bilimi),
Londra (London)...
Maddelerin sıralanışında alt bölümleri gösteren sayı ya
da harflerden sonra kapama ayracı kullanılabilir.

1), 2), a), b)...

Kesme işareti ( ' )

Özel adlardan sonra konur.

Emel'den, Kiralık Konak'ı (kitap), Varlık'ın (dergi),
Milliyet'te (gazete) Kızılırmak'ın,
Sapanca'nın (göl)
Büyük harfle yapılan kısaltmalardan sonra gelen ekler
kesme imi ile ayrılır.
TDK'nin, YÖK'ün
Sayılardan sonra getirilen ekler kesme imi ile ayrılır.
1980'ler, 5'inci, 1965'ten,14.00'te (saat)
Dilbilgisi çalışmalarında, matematik, kimya gibi bilim
dallarında kullanılan harf, ek ya da simgelere gelen
ekler kesme ile ayrılır.
-b'nin, -ça'nın, A'nın B'ye oranı...
Özgün biçimiyle ya da Türkçe okunuşu ile yazılan,
sonunda okunmayan ses ya da sesler bulunan yabancı
sözcüklere getirilen ekler, kesme iminden sonra
sözcüğün okunuşuna uygun olarak yazılır.
Shakespeare'in (Şekspir’in)
Not: Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen
ekler kesme işareti ile ayrılmaz .
Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanlığının
Dersimiz bitmiştir. Dinlediğiniz için teşekkürler.