Mekanik Uygulama Ornekleri

YILMAZ REDÜKTÖR ISO 9001 YILMAZ REDÜKTÖR ISO 9001
Mekanik Uygulamalar
Revizyon 02/2011
UO1/ 0111
Uygulama Örnekleri 1
Mekanik Uygulamalar
İçindekiler
İçindekiler
Giriş.................................................................................................................... 3
Temel Formüller................................................................................................. 4
1 Motorun harcadığı güç................................................................................ 4
2 Motorun verdiği güç.................................................................................... 4
3 Harcanan güç............................................................................................. 4
3.a Doğrusal hareket................................................................................... 4
3.b Dönme hareketi..................................................................................... 4
3.c Vantilatör gücü ..................................................................................... 4
3.d Kaldırma hareketi................................................................................. 5
3.e Pompa gücü ......................................................................................... 5
4 Döndürme momenti.................................................................................... 5
5 Atalet momenti........................................................................................... 5
5.a Dolu silindir için..................................................................................... 5
5.b Delikli silindir için.................................................................................. 5
6 Lineer hareket ataletinin motor miline indirgenmesi....................................... 5
7 Dönen hareket ataletinin motor miline indirgenmesi....................................... 6
8 Farklı devirlerdeki dönme hareketi ataletinin motor miline indirgenmesi.............. 6
9 Motor kalkış zamanı................................................................................... 6
9.a Frensiz motorlar.................................................................................... 6
9.b Frenli motorlar........................................................................................ 6
10 Durma zamanı............................................................................................ 7
10.a Frenli motorlar.................................................................................... 7
10.b Frensiz motorlar................................................................................. 7
11 Durma devir sayısı...................................................................................... 7
11.a Frensiz motorlar.................................................................................. 7
11.b Frenli motorlar.................................................................................... 8
12 Kalkış Yolu................................................................................................. 8
13 Duruş yolu.................................................................................................. 8
14 Yuvarlanma direnci..................................................................................... 9
15 Sürtünme direnci......................................................................................... 9
16 Doğrusal harekette gerekli güç....................................................................... 9
17 Düşey harekette gerekli güç........................................................................... 9
18 Konveyörde gerekli güç.............................................................................. 9
19 Çift tahrikli krenlerin yürütülmesinde, kedinin yanda olduğu durumda,
tek tekerin güç payı.................................................................................... 10
20 Vidalı kaldırıcılarda gerekli moment............................................................. 10
21 Vidalı kaldırıcılarda gerekli güç.................................................................... 10
22 İvmelenme için gerekli güç.......................................................................... 10
22.a Doğrusal hareket................................................................................ 10
22.b Döner hareket.................................................................................... 10
YILMAZ REDÜKTÖR 01
Mekanik Uygulamalar
İçindekiler
Hesaplama Örnekleri....................................................................................... 11
1 Rayda yürüyen araba.................................................................................. 11
2 Kren yürütme............................................................................................. 13
3 Rulo destekli lastik bantlı konveyör.............................................................. 19
4 Çelik saç destek üzerinde plastik bant sürükleyerek yük aktaran konveyör... 21
5 Vidalı kaldırıcı............................................................................................. 23
6 Halatlı Kaldırıcı........................................................................................... 24
7 Döner Tamburlar......................................................................................... 27
Ekler................................................................................................................... 28
1 Servis faktörü eğrisi.................................................................................... 29
2 Katsayılar................................................................................................... 29
Yatak sürtünmesi......................................................................................... 29
Ray-tekerde, tekerin kılavuz sürtünmesi....................................................... 30
Farklı malzeme çiftlerine göre sürtünme katsayısı.......................................... 30
Yuvarlanma sürtünmesi..................................................................................... 31
3 Çıkış miline gelen radyal yükler.................................................................... 32
4 Standart fren açma kapama zamanı............................................................. 32
5 Birim dönüşümleri....................................................................................... 33
6 Üçgen formülleri......................................................................................... 37
7 Alan hesapları............................................................................................. 37
8 Hacim hesapları.......................................................................................... 41
9 Ağırlık merkezleri........................................................................................... 44
10 Temel dişli hesapları.................................................................................... 45
11 Tahvil oranları............................................................................................. 50
12 Kütle atalet momentleri............................................................................... 51
02 YILMAZ REDÜKTÖR
Mekanik Uygulamalar
Giriş
Giriş
Bu kitapçığın amacı, temel hesaplama yöntemleri hakkında bilgi vermek ve makinanızın hesabından başlayarak
redüktör seçimlerinde yardımcı olmaktır. Formüller fizik yasaları esas alınarak ideal şartlar için verilmiştir. Hesap
sonuçlarının doğruluğu, sisteminizin fiziksel modelinin doğru oluşturulmasına bağlıdır. Başta varsayımı yapılan ideal
şartlardan sapmalar olabileceğini de göz önünde tutarak bir hesaplama yapılması ve en kötü şartların göz önünde
bulundurulması hesabınızın doğruluğunu artıracaktır. Kesin fizik yasalarının yanında, amprik formüller ile yaklaşım
yapılan modeller ve formüller de bir hayli yaygındır. Bu tür formüllerin kullanımında, deney sonuçlarından elde
edilen katsayılar kullanılmaktatır. Bu katsayıların doğruluğu, sisteminiz ile deneyi yapılan sistemin birbirine uyumlu
olmasına bağlıdır. Benzer şekilde hesaplamalarda vazgeçilmez değerler olan sürtünme ve yuvarlanma katsayılarıda
deneylerle belirlenip farklı kaynaklarda verilmektedir. Burada da eşleşen malzeme çifti ve malzemenin yüzey
pürüzlükleri, arada yağlayıcı olup olmaması gibi birçok etkenlere bağlı olarak bu katsayılar farklılık
göstermektedir. Aynı malzeme çifti için verilen değerler, farklı şartlar altında 20 kata kadar farklılık gösterebilir. Bu
da hesabınızda 20 katlık bir hataya sebebiyet verebilir. Bu tür katsayıların seçiminde de çok dikkatli davranılmalı
ve en uygun malzeme çifti için katsayılar belirlenmeli veya mümkünse deneylerden belirlenmelidir. Bu kitapçıkta
verilen katsayılar ortalama değerler göz önünde tutularak verilmiştir. YILMAZ REDÜKTÖR, tüm bu şartlar göz
önünde bulundurulduğunda, bu kitapçık kullanılarak yapılan hesaplamalardan sorumlu tutulamaz.
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Temel Formüller
1. Motorun harcadığı güç

P = 3 ´ U ´ I ´ Cosj 1000 P: Güç [kW]
U: Gerilim [Volt]
I: Akım [Amper]
Cosj : Güç Faktörü
2. Motorun verdiği güç
P = 3 ´ U ´ I ´ Cosj ´h 1000 P: Güç [kW]

U: Gerilim [Volt]
I: Akım [Amper]
Cosj : Güç Faktörü
h : Verim
3. Harcanan güç
3.a. Doğrusal hareket
F ń P: Güç [kW]
P=
1000 ´ h F: Kuvvet [N]
v: Hız [m/sn]
h :Verim
3.b Dönme hareketi
M ń P: Güç [kW]
P=
9550 ´ h M: Moment [Nm]
n: Devir [d/d]
h :Verim
3.c Vantilatör gücü
V ń
P= P: Güç [kW]
1000 ´ h V: Hava Debisi [m3/s]
n: Devir [d/d]
h :Verim
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
3.d. Kaldırma hareketi

m´g´ n
P= P: Güç [kW]
1000 ´ h m: Kütle [kg]
g: Yerçekimi İvmesi [m/s2]
v: Hız [m/s]
h :Verim
3.e. Pompa gücü
V ´p
P= P: Güç [kW]
1000 ´ h V: Debi [m3/sn]
p: Toplam basınç [N/m2]
h : Verim
4. Döndürme momenti
P
M = 9550 ´ M: Döndürme momenti [Nm]
n P: Güç [kW]
n: Devir [d/d]
5 . Atalet momenti
5.a. Dolu silindir için
J = 98 ´ r ´ l ´ D 4 J: Silindir Merkezindeki Atalet momenti [kg.m2]

r : Özgül kütle [kg/dm3]
m´r2 l: Uzunluk [m]
=
2 D: Dış Çap [m]
r: Yarı Çap [m]
5.b) Delikli silindir için m: Kütle [kg]
J = 98 ´ r ´ l ´ (D 4 - d 4 ) J: Silindir Merkezindeki Atalet momenti [kg.m2]

2 r : Özgül kütle [kg/dm3]
= m´r l: Uzunluk [m]
D: Dış Çap [m]
d: İç Çap [m]
m:Kütle [kg]
r:Yarıçap [m]
6. Lineer hareket ataletinin motor miline indirgenmesi:
v2
J ind. = 91 .2 ´ m ´ 2 Jind.: Motor miline indirgenmiş atalet momenti [kg.m2]
n1 m: Hareket eden kütle [kg]
v: Hız [m/sn]
n1: Motor devri [d/d]
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
7. Dönen hareket ataletinin motor miline indirgenmesi

J ´ n 22
J ind . = Jind.: Motor miline indirgenmiş atalet momenti [kg.m2]
n12
J: Dönen kütlenin atalet momenti [kg.m2]
n2: Dönen kütlenin devri [d/d]
8. Farklı devirlerde dönen hareket ataletlerinin motor miline indirgenmesi
J 2 ´ n22 + J 3 ´ n32 ...

J ind . = Jind.: Motor miline indirgenmiş atalet momenti [kg.m2]
n12 J2 ,J3 ... : Dönen kütlelerin atalet momentleri [kg.m2]
n2 , n3 ... : Dönen kütlelerin devirleri [d/d]
9. Motor kalkış zamanı
9.a. Frensiz motorlar
J top. ´ n1
ta = ta: Motor kalkış zamanı [sn]
9.55 ´ M m
Jtop.: Toplam motor atalet momenti [kg.m2]
Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [kg.m2]
J ind . Jind.: Motora indirgenmiş atalet momenti [kg.m2]
J top. = J mot . +
h n1: Motor devri [d/d]
Mm: Motora etkiyen moment [Nm]
Yatay,döner veya dikey yukarı hareketde;
MA : Motor kalkış momenti [Nm]
Mm = M A - ML ML : Gerekli tahrik momenti [Nm]
h : Verim
Dikey aşağı hareketde;
M m = M A + M L ´h 2
9.b. Frenli motorlar

Jtop. ´ n1
ta = + t1 ta: Motor kalkış zamanı [sn]
9.55´ Mm
Jtop.: Toplam motor atalet momenti [kg.m2]
J ind . Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [kg.m2]
J top. = J mot . +
h Jind.: Motora indirgenmiş atalet momenti [kg.m2]
Yatay,döner veya dikey yukarı hareketde; Mm: Motora etkiyen moment [Nm]
Mm = M A - ML MA : Motor kalkış momenti [Nm]
ML : Gerekli tahrik momenti [Nm]
Dikey aşağı hareketde; t1: Fren bırakma zamanı [sn]
M m = M A + M L ´h 2 h : Verim
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
10. Durma zamanı
10.a. Frensiz Motorlar
J top. ´ n1
tb = tb: Durma zamanı [sn]
9.55 ´ (M B ± M L ´ h 2 ) Jtop.: Toplam kütlesel atalet momenti [kg.m2]
+ : Yük frenleyici etki yapıyorsa MB: Fren momenti [Nm]
(Örnek: Yukarı hareket eden asansörler) (Fren harici, frenleme momentleri. Örnek: Motorun
- : Yük tahriğe yardımcı oluyorsa kendini kullanarak frenleme. MB=0 için serbest duruş)
(Örnek: Aşağı hareket eden asansörler) ML : Gerekli tahrik momenti [Nm]
Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [Nm]
J top. = J mot . + J ind . ´h
Jind.: Motora indirgenmiş atalet momenti [Nm]
h : Verim
10.b. Frenli Motorlar
Yük frenleyici etki yapıyorsa tb: Durma zamanı [sn]

(Örnek: Yukarı hareket eden asansörler); Jtop.: Toplam kütlesel atalet momenti [kg.m2]
J top. ´ (n1 - Dn) n1: Motor devri [d/d]
tb = + t2 MB: Frenin momenti [Nm]
9.55 ´ ( M B + M L ´h 2 )
t2: Fren devreye girme zamanı (kontağın kapanması ve
Yük tahriğe yardımcı oluyorsa bobinin manyetik doyuma ulaşıp çekmesi) [sn]
(Örnek: Aşağı hareket eden asansörler) Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [Nm]
Jind.: Motora indirgenmiş atalet momenti [Nm]
J top. ´ (n1 + Dn) h : Verim
tb = + t2
9.55 ´ ( M B - M L ´h 2 ) Dn: Fren devreye girene kadar devir değişimi
J top. = J mot . + J ind . ´h
9.55 ´ M L ´h 2 ´ t 2
Dn =
J mot . + J ind . ´h
11. Durma devir sayısı

(Yatay hareketlerde)
n ´ tb
UN = UN : Durana kadar atılan tur sayısı
120 n : Başlangıç devir sayısı [d/d]
tb: Durma zamanı [sn]
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
(n ± Dn) ´ tb + (2 ´ n ± Dn) ´ t2
UN = UN : Durana kadar atılan tur sayısı
120 n : Başlangıç devir sayısı [d/d]
tb: Durma zamanı [sn]
+ : Yük tahriğe yardımcı oluyorsa t2: Fren devreye girme zamanı (kontağın kapanması ve
(Örnek: Aşağı hareket eden asansörler) bobinin manyetik doyuma ulaşıp çekmesi) [sn]
- : Yük frenleyici etki yapıyorsa Dn : Fren devreye girene kadar devir değişimi [d/d]
(Örnek: Yukarı hareket eden asansörler)
9.55 ´ M L ´h 2 ´ t 2
Dn =
12. Kalkış yolu
12.a. Frensiz motorlarda
S a = 0.5 ´ ta ´ v ´ 1000 Sa: Kalkış yolu [mm]

ta.: Kalkış zamanı [sn]
v : Ulaşacağı hız [m/sn]
S a = 0.5 ´ (t a - t1 ) ´ v ´ 1000 Sa: Kalkış yolu [mm]

ta.: Kalkış zamanı [sn]
t1: Fren bırakma zamanı [sn] (Fren yoksa, t1=0)
13. Duruş yolu v : Ulaşacağı hız [m/sn]
S b = 0.5 ´ tb ´ v ´1000 Sb: Kalkış yolu [mm]

tb.: Kalkış zamanı [sn]
13.b. Frenli motorlar v : İlk hızı [m/sn]
é æ Dn ö ù
ê ç nm 2 ÷ æ n m Dn ö ú
S b = v ´ êt2 ´ ç ÷ + 0,5 ´ t k ´ ç ÷ú ´1000 Sb: Duruş yolu [mm]
ê ç ç n ÷ è n øú v: İlk hız [m/sn]
÷
êë è ø úû tk: Frende durma zamanı [sn]
+ : Yük tahriğe yardımcı oluyorsa t2: Fren devreye girme zamanı [sn]
(Örnek: Aşağı hareket eden asansörler) tb.: Duruş zamanı [sn]
- : Yük frenleyici etki yapıyorsa n : Motor devri [d/d]
(Örnek: Yukarı hareket eden asansörler Dn : Fren devreye girene kadar devir değişimi [d/d]
9.55 ´ M L ´h 2 ´ t 2 h : Verim
t k = tb - t 2 Dn = Jmot.: Motorun kendi atalet momenti [kg.m2]
Jind. : Motora indirgenmiş atalet momenti [kg.m2]
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
14. Yuvarlanma direnci
é2 d ù Ff : Yuvarlanma direnci [N]

F f = m ´ g ´ ê ( mL ´ + f ) + cú
ëD 2 û m: Toplam kütle [kg]
g: Yerçekimi ivmesi [m/sn2]
D: Ray tekeri çapı [mm]
m L: Rulman sürtünme direnci katsayısı
d: Rulman yuvarlanma çapı [mm]
f: Yuvarlanma direnci [mm]
c: Ray kılavuzlama ek direnc katsayısı
15. Sürtünme direnci
Fg = m ´ g ´ m Fg : Yuvarlanma direnci [N]

m: Toplam kütle [kg]
g: Yerçekimi ivmesi [m/sn2]
m : Sürtünme katsayısı
16. Doğrusal harekette gerekli güç

(örnek: rayda yürüyen araba)
Fd ´ v
P= P : Gerekli Güç [kW]
1000 ´ h Fd : Direnç Kuvveti (Yuvarlanma: Ff , Sürtünme Fg) [N]
v: Yürütme hızı [m/sn]
h : Verim
17. Düşey harekette gerekli güç
(örnek: vinçler)
m´ g ´v
P= P: Gerekli güç [kW]
1000 ´h m: düşey ağırlık
g: yerçekimi ivmesi [m/sn2]
v: Düşey hız [m/sn]
h : Verim
18. Konveyörlerde gerekli güç
A´ m ´ v m: Konveyör üzerindeki toplam bant+yük ağırlığı [kg]
P=
1000 ´h v: Bant hızı [m/sn]
Rulolar üzerinde yuvarlanan bantlı tip için: h : Verim
D: Destek tamburları çapı [mm]
é2 æ æd ö ö ù d: Destek tambur rulmanları göbek çapı[mm]
A = ê ´ çç m L ´ ç ÷ + f ÷÷ + sin a ú ´ g
ëD è è2ø ø û f: Yuvarlanma direnci [mm]
a : Konveyörün yatayla açısı [derece]
Birbiri üzerinde sürtünen bantlı tipler için; g: yerçekimi ivmesi [m/sn2]
m : Sürtünme direnç katsayısı
A = (sin a + m ´ cosa )´ g m L : Rulman sürtünme direnci katsayısı
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
19. Çift tahrikli krenlerin yürütmesinde,

kedinin yanda olduğu durumda, tek
tekerdeki güç payı
mkren + 2 ´ (mkedi + m yük ) P’ : Tek tekerlerdeki güç payı [kW]

P ' = PL ´
åm PL: Simetrik durumda, tek teker yürütme gücü [kW]
mkren: Kren kütlesi [kg]
mkedi: Kedinin kütlesi [kg]
myük: Krenin yük kapasitesi [kg]
20. Vidalı kaldırıcılarda gerekli moment
M = m ´ g ´ rm ´ tan(a + r ) M : Yükü kaldırmak için gerekli moment [Nm]

m: Kaldırılacak kütle [kg]
r = tan -1 (m ) g: Yerçekimi ivmesi [m/sn2]
a : Vida açısı [derece]
r : Sürtünme açısı [derece]
m : Vida somun arası sürtünme katsayısı
21. Vidalı kaldırıcılarda gerekli güç
P=
[m ´ g ´ rm ´ tan(a + r )]´ n P : Yükü kaldırmak için gerekli Güç [kW]
9550 ´h M : Yükü kaldırmak için gerekli moment [Nm]
m: Kaldırılacak kütle [kg]
r = tan -1 (m ) g: Yerçekimi ivmesi [m/sn2]
a : Vida açısı [derece]
r : Sürtünme açısı [derece]
m : Vida somun arası sürtünme katsayısı
n: Vida devri [d/d]
h : Verim (Tahrik sistemi ve bağlantı elemanları)
22. İvmelenme için gerekli güç
22.a. Doğrusal hareket

m ´ Dv 2
P= P : İvmelenmek için gerekli güç [kW]
1000 ´ t a ´h m : İvmelenecek kütle[kg]
Dv : hız farkı [m/sn]
22.b. Döner hareket ta: Hız farkının oluştuğu zaman [sn]
h: Verim
J ´ Dn 2 J: Dönen elemanın kütlesel ataleti [kg.m2]
P=
91.2 ´ 1000 ´ ta ´h Dn : Devir farkı
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Hesaplama Örnekleri
1. Rayda yürüyen araba
Ray üzerinde yürüyen bir taşıyıcı araç yapılacaktır. Araç ve yük bilgileri aşağıdaki gibidir;
Toplam araç ve yük ağırlığı: 3000 kg
İlerleme hızı: 0,3 m/sn
Teker çapı: 300 mm
Teker rulmanı çapı: 80mm
Ray ve teker: Çelik üzerine çelik ve kılavuzlu
Verim: 0,85
Günlük çalışma saati: 16 saat, saatte 50 çevrim
Redüktör delik milli olup, doğrudan tekeri tahrik edecektir
Gerekli motor gücü ve redüktör devri aranmaktadır.
örnek hesap çözümü:
14 Numaralı formülden;
é2 d ù
F f = m ´ g ´ ê ( mL ´ + f ) + cú m L = 0.005 , f=0.5 , c=0.005 (Ekler bölümüne bakınız)
ëD 2 û
é 2 80 ù
F f = 3000 ´ 9.81´ ê (0.005 ´ + 0.5) + 0.005ú = 284 N
ë 300 2 û
3.a numaralı formülden;
F ń 284 ´ 0.3
P= P= = 0.10kW
1000 ´ h 1000 ´ 0.85
Seçilen motor:
0,25 kW , 1380 d/d, Asenkron AC motor
Motor kataloğundan;
MN=1.73 Nm, MA / MN = 1.8 , Jmot.= 0.00037 kg.m2
Motorun kalkış ivmesini karşılayıp karşılamadığına bakalım;
M A = M N ´ æç A ö = 1.73 ´ 1.8 = 3.114 Nm

M
è M N ÷ø
6 numaralı formülden;
v2 0.32
Jind. = 91,2´ m´ 2 J ind . = 91.2 ´ 3000 ´ 2
= 0.0129kg .m 2
n1 1380
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
9.a formülünden;
J ind . 0.0129
J top. = J mot . + J top. = 0.00037 + = 0.0155kg.m 2
h 0.85
3.b formülünden;
0.10
M L = 9550 ´ = 0.69 Nm (Not : Verim 0.10 kW’ın içinde hesaplı. Birdaha çarpmayın)
1380
J top. ´ n1
ta =
9.55 ´ (M A - M L )
0.0155´1380
ta = = 0.92sn
9.55´ (3.114 - 0.69)
1sn ve altındaki kalkış süreleri idealdir. Motorlar max. 3sn kalkış sürelerine çıkarılmalıdır. Daha ufak bir motor
gücü, kalkış süresini 1sn’nin üzerine çıkaracaktır.
Redükör seçiminde servis faktörünün tespiti için, atalet faktörünü hesaplayalım;
J ind . 0.0129
Fi = = = 34.8 Fi>3 olduğundan, yük sınıfı H dır. (Bakınız ekler, Servis Faktörü bölümü)
J mot. 0.00037
Ekte verilen servis faktörü tablosundan günlük 16 saat çalışma ve saatte 50 çevrim için, fs= 1.6 seçilir.
v ´ 60 0.3 ´ 60
n= = = 19d / d
p ´ D p ´ 0.300
Ortaya çıkan redüktrör ihtiyacı:
P=0.25 kW, 19d/d, f s >= 1.6 , Delik milli tip redüktör
Örnek Seçim:
0,25 kW, 19d/d, f s >= 1.7 , DR2300-71/4a
Redüktörün delik milli olması ve tahrik miline direkt bağlanarak, tork kolu ile sabitlenmesi halinde, radyal yükler
ihmal edilebilir. Bu örnekte çıkış miline gelen radyal yükler bu nedenle kontrol edilmemiştir. Buradaki yürütme
sisteminde bir fren öngörülmemiştir. Frenli hesaplamalar için ilerideki örneklere bakınız.
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
2. Kren yürütme
Kren yürütmesi için redüktör seçilecektir. Kren bilgileri aşağıdaki gibidir;

Kren ağırlığı: 10 000 kg
Kedi ağırlığı: 3 000 kg
Yük ağırlığı: 15.000 kg
İlerleme hızı: 0,2-0,8 m/sn
Teker çapı: 450 mm
Teker rulmanı çapı: 90mm
Ray ve teker: Çelik üzerine çelik ve kılavuzlu
Verim: 0,85
Günlük çalışma saati: 16 saat, saatte 300 çevrim
Redüktör delik milli olup, 1/3 aktarma dişlileri ile tekere iletilecektir. Aktarma dişlileri çapları sırası ile
140mm, 420mm dir. Toplam 2 redüktör kullanılması düşünülmektedir. Gerekli motor gücü ve redüktör
devri aranmaktatır. Kalkış esnasında tekerlerin kaymaması ve halat açısının 5 dereceyi geçmemesi
istenmektedir. Bu şartların gerçekleşmesi kontrol edilecektir. Frenin seçimi yapılacaktır. Rüzgarsız bir
ortam kabul edilecek ve rüzgar gücü ihmal edilecektir.
Örnek hesap çözümü:
Halatın yer dikmesi (çekülü) ile 5 dereceyi geçmemesi istenmektedir. Bu durumda müsade edilecek kalkış
ivmesini hesaplayalım;
a £ g ´ tan a = 9.81 ´ tan 5 = 0.85m / sn 2
Vinç tekerinin kalkış esnasında patinajı istenmemektedir. Tekerler kaymaya başladığı ivme değerini
hesaplayalım;
g ´ m 0 9.81´ 0.12
a£ = = 0.58m / sn 2 k: tahrik eden teker sayısı, m 0 statik sürtünme (eklere bakınız)
k 2
Sistemin yüksek hızda, boş (B) ve yükte (Y), kalkış ivmesini bulmalıyız ve yukarıda hesaplanan değerlerle
karşılaştırmalıyız. Yuvarlanma direncini 14 nolu formülden hesaplayalım;
é2 d ù é 2 90 ù
FY = m ´ g ´ ê ( m L ´ + f ) + c ú FY = 28000 ´ 9.81 ´ ê ( 0.005 ´ + 0.5) + 0.002 ú = 1434 N
ëD 2 û ë 450 2 û
é2 d ù é 2 90 ù
FB = m ´ g ´ ê ( m L ´ + f ) + c ú FB = 13000 ´ 9.81 ´ ê (0.005 ´ + 0.5) + 0.002 ú = 666 N
ëD 2 û ë 450 2 û
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Boşta ve yükte , yüksek hızda gerekli motor güçleri 3.a formülünden (k:tahrik teker sayısı);
FY ń 1434 ´ 0.8
PY = = = 0.67kW
1000 ´h ´ k 1000 ´ 0.85 ´ 2
FB ń 666 ´ 0.8
PB = = = 0.31kW
1000 ´h ´ k 1000 ´ 0.85 ´ 2
Krenlerde kedi bir tarafta olduğunda dengesiz yük oluşur. Bu nedenle 19 numaralı formülden;
' mkren + 2 ´ (mkedi + m yük ) 10000 + 2 ´ (3000 + 15000 )

PY = PY ´ = 0.67 ´ = 1.1kW
åm 28000
Seçilen motor (ataletleri yenebilmek için büyük seçilecektir);

0.5 - 2 kW , 670-2835 d/d Çift devirli Asenkron 3 faz AC motor.
MA / MN = 1.7 - 2.2
MN = 7.1 - 6.7 Nm
Jmot.= 0.0044 kg.m2 (fren ataleti dahil. Döküm fan kullanılmamıştır)
Yüksek hızda, yükde ve boşta gerekli tahrik momentleri 3.b formülünden;
PY ´ 9550 0.67 ´ 9550

MY = = = 2.26 Nm
nmot. 2835
PB ´ 9550 0.31´ 9550

MB = = = 1.04 Nm
nmot . 2835
Yüksek hızda, yükte ve boşta motora indirgenmiş atalet momentleri 6 numaralı formülden (k: tahrik
adedi);
2 2
æ1 ö v æ1 ö 0.8
J Y = 91.2 ´ ç ´ mY ÷ ´ 2 = 91.2 ´ ç ´ 28000 ÷ ´ 2
= 0.1017kg .m 2
èk ø nmot . è2 ø 2835
2 2
æ1 ö v æ1 ö 0.8
J B = 91.2 ´ ç ´ mB ÷ ´ 2 = 91.2 ´ ç ´ 13000 ÷ ´ 2
= 0.0472kg.m 2
èk ø nmot . è2 ø 2835
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Yüksek hızda, yüklü ve boş durumda kalkış zamanlarını 9.b formülünden hesaplayalım. Butona
basıldıktan sonra fren açılana kadar geçen zaman t1=0 alınarak gerçek hareket halindeki ivmelenme
zamanı bulunacaktır;
JY 0.1017
J top.Y = J mot . + = 0.0044 + = 0.1240kg .m 2
h 0.85
JB 0.0472
J top. B = J mot. + = 0.0044 + = 0.060kg.m 2
h 0.85
J top.Y ´ n1 0.1017 ´ 2835

t aY = = = 2.42 sn
9.55 ´ (M A - M Y ) 9.55 ´ (2.2 ´ 6.7 - 2.26 )
J top . B ´ n1 0.060 ´ 2835

t aB = = = 1.3sn
9.55 ´ (M A - M B ) 9.55 ´ (2.2 ´ 6.7 - 1.04 )
Kalkış ivmesi (Başta hesapladığımız patinaja düşme ivmesi olan 0.58 m/sn2 den küçük olmalı);
v 0.8
aY = = = 0.33m / sn 2 < 0.58m / sn 2
t aY 2.42
v 0. 8
aB = = = 0.62 m / sn 2 > 0.58m / sn 2
t aB 1. 3
Görülüyorki, boşta yüksek hıza direkt kalkılması halinde, tekerler patinaj paparak kalkmaktadır. Bu
başta istenen şartı karşılamıyor. Motor ataletini artırıcı, döküm fanlar veya yumşak kalkış unitesi
kullanılmalı. Jfan=0.01 kg.m2 takılması halinde;
JY 0.1017
J top.Y = J mot . + = (0.0044 + 0.01) + = 0.1341kg.m 2
h 0.85
JB 0.0472
J top. B = J mot . + = (0.0044 + 0.01) + = 0.070kg .m 2
h 0.85
J top.Y ´ n1 0.134 ´ 2835

t aY = = = 3.2sn
9.55 ´ (M A - M Y ) 9.55 ´ (2.2 ´ 6.7 - 2.26 )
J top. B ´ n1 0.070 ´ 2835

t aB = = = 1.5sn
9.55 ´ (M A - M B ) 9.55 ´ (2.2 ´ 6.7 - 1.04 )
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Kalkış ivmesi (Başta hesapladığımız patinaja düşme ivmesi olan 0.58 m/sn2 den küçük olmalı);
v 0. 8
aY = = = 0.25m / sn 2 < 0.58m / sn 2
taY 3. 2
v 0. 8
aB = = = 0.53m / sn 2 < 0.58m / sn 2
t aB 1.5
Başta istenilen şart, motor pervanesinin döküm seçilmesi ile sağlanabilmektedir.
Fren Seçimi:
Yatay yürüyen sistemlerde frem ihtiyaç momenti şu yaklaşım formül ile bulunabilir;
M fren @ M A - 2 ´ M Y ´h 2 = (2.2 ´ 6.7 ) - 2 ´ 2.26 ´ 0.852 = 11.5 Nm
16Nm statik, 12.8 Nm dinamik frenleme momenti olan bir fren seçelim (YILMAZ REDÜKTÖR
kataloğundan)
10.b formülünden frenleme zamanını ve frenleme ivmesini hesaplayalım. Ivmeli hareket zamanı
bulunacağından, tb hesaplanırken, frenin devreye girme zamanı t2=0 alınacaktır;
J top.Y = J mot . + J Y ´h = 0.0044 + 0.1017 ´ 0.85 = 0.0908
J top. B = J mot . + J B ´h = 0.0044 + 0.0472 ´ 0.85 = 0.04452
9.55 ´ M Y ´h 2 ´ t2 9.55 ´ 2.26 ´ 0.852 ´ 0.015 Dn Relatif olarak ufak olduğundan

DnY = = = 2.6
J mot. + J Y ´h 0.0044 + 0.1017 ´ 0.85 ihmal edilebilir. Ancak hesap
yöntemimi göstermek için
9.55 ´ M B ´ h 2 ´ t2 9.55 ´ 1.04 ´ 0.852 ´ 0.015 hesaplanmıştır. Yüksek ataletli düşük
DnB = = = 2.4 sürtünmeli uygulamalarda bu değer 0
J mot . + J B ´h 0.0044 + 0.0472 ´ 0.85
alınabilir.
J top.Y ´ (n1 - Dn) 0.0908´ (2835 - 2.6)

tb.Y = + t2 = + 0 = 1.87sn
9.55 ´ (M Fren + M Y ´h ) 2
( )
9.55 ´ 12.8 + 2.26 ´ 0.852
J top.B ´ (n1 - Dn) 0.04452 ´ (2835 - 2.4 )

t b. B = + t2 = + 0 = 0.98sn
9.55 ´ ( M Fren + M B ´h ) 2
(
9.55 ´ 12.8 + 1.04 ´ 0.85 2 )
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Frenleme ivmesini hesaplayalım;
v 0.8
aY = = = 0.42m / sn 2 < 0.58m / sn 2
tb.Y 1.87
v 0.8
aB = = = 0.81m / sn 2 > 0.58m / sn2
tb. B 0.98
Yüklü ve yüksek hızda iken, frenle durdurulması halinde vincin durması tekerlerin patinajı ile
gerçekleşecektir. Aynı problem devir değişimi esnasında da gerçekleşebilir. 10.b Formülü kullanılarak
2835 d/d’dan 670d/d düşülmesi sırasında geçen zamanı ve ivmeyi kontrol edelim. Formülde geçen Mb
yerine, motorun devir değişimi sırasında oluşturduğu fren etkisi, Dn yerinede düşük hız olan 670
kullanılacaktır;
Devir değişimi sırasında motorun fren etkisi yaklaşık olarak düşük hız kalkış momentinin 2 katıdır.
M B.mot. = 2 ´ (7.1´1.7) = 24Nm
J top.Y ´ (n1 - n2 ) 0.0908 ´ (2835 - 670)

tb.Y = + t2 = + 0 = 0.80sn
9.55 ´ (M B.mot. + M Y ´h ) 2
( )
9.55 ´ 24 + 2.26 ´ 0.852
J top. B ´ (n1 - n2 ) 0.04452 ´ (2835 - 670 )

t b. B = + t2 = + 0 = 0.41sn
9.55 ´ ( M B.mot . + M B ´ h ) 2
(
9.55 ´ 24 + 1.04 ´ 0.852 )
æ n ö
v ´ çç1 - 1 ÷÷ 0.8 ´ æç1 - 670 ö÷
aY = è n2 ø = è 2835 ø = 0.76m / sn 2 > 0.58m / sn 2
tb.Y 0.8
æ n ö
v ´ çç1 - 1 ÷÷ 0.8 ´ æç1 - 670 ö÷
aB = è n2 ø = è 2835 ø = 1.49m / sn 2 > 0.58m / sn 2
tb . B 0.41
Sonuç olarak hem devir değişimi, hemde frenleme esnasında, teker patinaja düşmektedir. Devreye yumşak
duruş ve devir değişim unitesi konulması gerekmektedir. Devir değişimi, zaman rölesi kullanarak devir
değişim esnasında 2 fazlı beslemeye düşürmek ve momenti düşük tutmak yoluyla da yapılabilir. Kalkış
esnasında döküm fan yeterli olmaktadır. Genel olarak vincin hızının düşürülmesi başka bir yoldur. Bu
durumda tüm hesapların yeniden gözden geçirilmesi gerekir.
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Gerekli redüktör devri;
v ´ 60 0.2 ´ 60
ndüşüş = í = ´ (420 / 140) = 26d / d
p ´D p ´ 0.450
v ´ 60 0.8 ´ 60
n yüksek = í = ´ (420 / 140) = 102d / d i = 2835 / 102 @ 27
p ´D p ´ 0.450
Yük sınıfını belirlemek için atalet faktörünü hesaplayalım;
Jind.max. 0.1341
Fi = = = 30 > 3 olduğundan, yük sınıfı H dır.
Jmot. 0.0044
Gerekli servis faktörü fs=1.7 (Bakınız, ekler “Servis Faktörü” bölümü)
Redüktör max. çıkış momenti:
Pmot ´ 9550 2 ´ 9550

M2 max . = ´ fs = ´ 1.7 = 318Nm
n2 102
Gerekli radyal yük;
M 2 max . ´ 2000 318 ´ 2000

FQ = = = 4541N
d 140
Ortaya çıkan itiyaç:

2 adet 0.5-2kW, 660-2835 d/d , çift devirli motorlu, 16Nm döküm pervaneli frenli motor.
Bu motora akuple 2 adet i=27 tahvilli, servis faktörü 1.7 ve üzeri olan (max. momenti
318Nm ve üzeri), radyal yükü 4541 ve üzeri olan redüktör. Elektrik panosunda, yumuşak
kalkış duruş ve devir değiştirme uniteleri.
Örnek Redüktör Seçimi:

(Bakınız YILMAZ REDÜKTÖR kataloğu)
2 adet 0,5-2kW, i=30.48 , 22-93d/d , Mmax.=450Nm (fs>1.7), Fqgv=6400, 16Nm 198V
AC, Döküm pervaneli frenli.
Redüktör tipi: KR273.01-100L/8/2,
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
3. Rulo destekli lastik bantlı konveyör hesabı;
Lastik bantlı bir konveyör ile dökme yük nakledilmek istenmektedir . Konveyör bilgileri aşağıdaki gibidir;
Günde 8saat çalışma, 1 çevrim/saat
Konveyör uzunluğu: 15 m
Rulo göbekleri: Rulmanlı, Rulman çapı: 35 mm
Rulo çapları: 80 mm
Konveyör tahrik tamburu çapı:450 mm
Konveyör hızı: 0.5 m/sn
Konveyör kapasitesi: 320 ton/saat
Bant Ağırlığı: 10 kg/m
verim:0,8
Konveyör eğimi: 5 derece
Tambur kafasına direkt bağlanacak helisel dişli delik milli bir redüktör seçimi yapılacaktır.
Tambur devri:
v ´ 60 0.5 ´ 60
ntambur = = = 21d / d
p ´ D p ´ 0.450
Bir anda bant üzerindeki yük:
Q´l 320 ´ 15
m yük = ´ 1000 = ´ 1000 = 2695kg
60 ´ p ´ D ´ n 60 ´ p ´ 0.450 ´ 21
Bantın ağırlığı;
mbant = 2 ´ l ´ m' = 2 ´ 15 ´ 10 = 300kg
Toplam ağırlık;
mtop. = mbant + m yük = 2695 + 300 = 2995 kg
18 numaralı formülden (f=7 , m L:0.005 , bakınız ekler);
é2 æ æd ö ö ù é2 æ æ 35 ö ö ù
A = ê ´ çç m L ´ ç ÷ + f ÷÷ + sin a ú ´ g = ê ´ çç 0.005 ´ ç ÷ + 7 ÷÷ + sin 5ú ´ 9.81 = 2.59
ëD è è2ø ø û ë 80 è è 2ø ø û
A ´ m ´ v 2.59 ´ 2995 ´ 0.5

P= = = 4.85kW
1000 ´h 1000 ´ 0.8
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Seçilen motor;
5,5kW, 1415 d/d, 3 faz AC Asenkron motor
MA./ MN = 2.7, Mn=37.1Nm, Jmot.=0.093kg.m2
Yükün motor miline indirgenmiş ataleti 6 nolu formülden;
0.5 2
J ind . = 91.2 ´ 2995 ´ 2
= 0.034kg .m 2
1410
Yük sınıfının tespiti için atalet faktörünü hesaplayalım;
J ind 0.034
Fi = = = 0.36 < 3
J mot. 0.093
Fi ,>0.2 olduğundan yük sınıfı M’ye girmektedir. Günde 8 saat lik çalışma için fs=1.2 olmalı (Bakınız
ekler “Servis Faktörü” bölümü).
Ortaya çıkan ihtiyaç:

5.5kW, 21d/d, helisel dişli delik milli redüktör. fs=1.2 ve üzeri (Geri kaçırmaması için fren veya kilit
kullanmak gerekir. Ancak bu örnekte bu dikkate alınmamıştır).
Örnek redüktör seçimi:

5.5kW, 21d/d, fs=1.3, D6300-100L/4b
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
4. Çelik saç destek üzerinde plastik bant sürükleyerek yük aktaran konveyör;
Konveyör üzerinde kutular taşınarak nakledilecektir.

Konveyör bilgileri aşağıdaki gibidir;
Günde 8saat çalışma, 1 çevrim/saat
Konveyör uzunluğu: 15m
Konveyör tahrik tamburu çapı:450mm
Konveyör hızı: 0.5m/sn
Nakledilecek tek kutu ağırlığı: 80kg
Ard arda kutu merkezleri arası min. mesafe: 30cm
Bant Ağırlığı: 1kg/m
verim:0,8
Konveyör eğimi: 5 derece
Tambur kafasına direkt bağlanacak helisel dişli delik milli bir redüktör seçimi yapılacaktır.
Tambur devri:
v ´ 60 0.5 ´ 60
ntambur = = = 21d / d
p ´ D p ´ 0.450
Bant üzerindeki oluşabilecek toplam yük:
m yük = 15 / 0.3 ´ 80 = 4000 kg
Bantın ağırlığı;
mbant = 2 ´ l ´ m' = 2 ´ 15 ´ 1 = 30kg
Toplam ağırlık;
mtop. = mbant + m yük = 4000 + 30 = 4030 kg
18 numaralı formülden (m :0.25 , bakınız ekler);
A = (sin a + m ´ cos a ) ´ g = (sin 5 + 0.25 ´ cos 5) ´ 9.81 = 3.3
A ´ m ´ v 3.3 ´ 4030 ´ 0 .5
P= = = 8. 3kW
1000 ´ h 1000 ´ 0 .8
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Seçilen motor;
11kW, 1455 d/d, 3 faz AC Asenkron motor
MA./ MN = 2.6, Mn=72Nm, Jmot.=0.047kg.m2
Yükün motor miline indirgenmiş ataleti 6 nolu formülden;
0.52
J ind . = 91.2 ´ 4030 ´ 2
= 0.043kg.m 2
1455
Yük sınıfının tespiti için atalet faktörünü hesaplayalım;
J ind 0.043
Fi = = = 0.91 < 3
J mot. 0.047
Fi >0.2 olduğundan yük sınıfı M’e girmektedir. Günde 8 saat lik çalışma için fs=1.2 olmalı (Bakınız ekler
“Servis Faktörü” bölümü).
Ortaya çıkan ihtiyaç:

11kW, 21d/d, helisel dişli delik milli redüktör. fs=1.2 ve üzeri (Geri kaçırmaması için fren veya kilit
kullanmak gerekir. Ancak bu örnekte bu dikkate alınmamıştır).
Örnek redüktör seçimi:

11kW, 21d/d, fs=1.6, KR773.00-160M/4
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
5. Vidalı kaldırıcı
Bir vida somun mekanizması ile 5 tonluk kütle yukarı ve aşağı 2m/dak hızla hareket ettirilecektir. Vida her
iki taraftan yataklı ve eksenel yükler için tetbirleri alınmıştır. Vidanın tahriği için redüktör kullanılacaktır.
Vida bilgileri aşağıdaki gibidir;
Günde 8 saat, 250çevrim/saat

Vida tipi: standart tek ağız trapez vida
Vida hatvesi:10mm
Vida anma çapı: 70mm
Vida bölüm çapı: 65mm
Vida - somun malzemesi: Çelik-Dökme demir
Verim: 0.8
Redüktör devri ve motor gücü aranmaktadır.
Örnek çözüm:
21 numaralı formülden ( m 0 =0.4 , bakınız ekler, çelik-dökme demir statik kuru sürtünme ortalama);
Saate 250 çevrim olduğundan, sistem sürekli statik sürtünmeye düşecektir. Bu nedenle statik sürtünme
esas alınmıştır.
r = tan -1 ( m 0 ) = tan -1 (0.4 ) = 22
Vida açısı:
æ s ö -1 æ 10 ö
a = tan -1 ç ÷ = tan ç ÷ = 2.8
èp ´d ø è p ´ 65 ø
Vida devri:
æv ö æ 2 ö
n = ç ÷ = ç ÷ = 200 d / d
è s ø è 0 . 01 ø
P=
[m ´ g ´ rm ´ tan(a + r )]´ n = [5000 ´ 9.81´ (65 / 2000)´ tan(2.8 + 22)]´ 200 = 19kW
9550 ´h 9550 ´ 0.8
Seçilen Redüktör;
22kW, 211d/d, NR472-180L/4, fs=1.0
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
6. Halatlı Kaldırıcı
Bir tambur halat mekanizması ile 5 tonluk kütle 7m/dak hızla kaldırılacaktır. 2 Donam bir halat sistemi
düşünülmektedir. Tambur çapı 350mm dir. Tambur iki taraftan yataklanmıştır.
Günde 8 saat, 50 çevrim/saat

Verim: 0.8
Redüktör devri ve motor gücü ve fren momenti aranmaktadır.
Örnek çözüm:
17 Numaralı formülden motor gücünü tespit edelim;
m ´ g ´ v 5000 ´ 9.81´ (7 / 60)

P= = = 7.15kW
1000 ´h 1000 ´h
Tambur devri;
v 7
n= ´k = ´ 2 = 13d / d
p ´d p ´ 0.350
Seçilen motor;
7.5kW, 1430d/d, 3 faz asenkron AC motor
MN =50.1, MA / MN = 2.5, Jmot.=0.022kg.m2
6 Numaralı formülden yükün motor miline indirgenmiş ataleti;
v2 (7 / 60) 2
J ind . = 91.2 ´ m ´ = 91 . 2 ´ 5000 ´ = 0.00304kgm 2
n12 1430 2
Kaldırma sistemlerinde, fren momenti yük momentinin yaklaşık 2 katı olmalıdır. Yük momentini
hesaplayalım;
PL 7.15
M L = 9550 ´ = 9550 ´ = 48 Nm
n1 1430
Fren momenti;
M B @ 2 ´ M L = 2 ´ 48 = 96Nm
Seçilen fren 80Nm’lik bir fren olsun. Yukarı ve aşağı harekette kalkış ve duruş zamanlarını tespit edelim;
(Bakınız eklerden, 80Nm fren açma zamanı t1=200 ms, frenleme kapama zamanı t2=50ms)
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Kalkış zamanı (Butona basılmasından motor devrine kalkıncaya kadar geçen zaman) ve yolunu (Butona
basılmasından motor devrine kalkıncaya kadar aldığı yol) aşağı ve yukarı hareket için hesaplayalım;
9.b Formülünden;
J 0.00304
J top. = J mot. + ind . = 0.022 + = 0.0258kg.m 2
h 0.8
Yukarı harekette;
M m = M A - M L = (2.5 ´ 50.1) - 48 = 77.25 Nm
J top. ´ n1 0.0258 ´ 1430

ta = + t1 = + 0.2 = 0.25sn
9.55 ´ M m 9.55 ´ 77.25
Kalkış yolu 12.b formülünden;
S a = 0.5 ´ (ta - t1 ) ´ v ´ 1000 = 0.5 ´ (0.25 - 0.2 )´ (7 / 60) ´ 1000 = 2.9mm
Aşağı harekette;
M m = M A + M L ´ h 2 = (2.5 ´ 50.1) + 48 ´ 0.8 2 = 156 Nm
J top. ´ n1 0.0258 ´ 1430

ta = + t1 = + 0.2 = 0.22 sn
9.55 ´ M m 9.55 ´ 156
S a = 0.5 ´ (t a - t1 ) ´ v ´ 1000 = 0.5 ´ (0.22 - 0.2 ) ´ (7 / 60) ´ 1000 = 1.2mm
Duruş zamanı (Butona basılmasından motor duruncaya kadar geçen zaman) ve yolunu (Butona
basılmasından motor duruncaya kadar aldığı yol) aşağı ve yukarı hareket için hesaplayalım;
10.b Formülünden;
J top. = J mot. + J ind . ´h = 0.022 + 0.00304 ´ 0.8 = 0.0244kg .m 2
9.55 ´ M L ´h 2 ´ t 2 9.55 ´ 48 ´ 0.82 ´ 0.05

Dn = = = 600d / d
J mot . + J ind . ´h 0.022 + 0.00304 ´ 0.8
Yukarı harekette;
J top. ´ (n1 - Dn) 0.0244 ´ (1430 - 600 )

tb = + t2 = + 0.05 = 0.07 sn
9.55 ´ ( M B + M L ´h ) 2
(
9.55 ´ 96 + 48 ´ 0.82)
Duruş yolu 13.b formülünden;
t k = tb - t 2 = 0.07 - 0.05 = 0.02 sn
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
é æ Dn ö ù
ê çn- 2 ÷ n - Dn ö ú
S b = v ´ êt 2 ´ ç ÷ + 0.5 ´ t k ´ æç ÷ú ´ 1000
ê çç n ÷÷ è n øú
ëê è ø ûú
é æ 600 ö ù
ê ç 1430 - ÷
S b = (7 / 60 )´ ê0.05 ´ ç 2 ÷ + 0.5 ´ 0.02 ´ æç 1430 - 600 ö÷ú ´ 1000 = 4.6mm
ú
ê ç 1430 ÷ è 1430 øú
ç ÷
êë è ø úû
Aşağı Harekette;
J top. ´ (n1 + Dn) 0.0244 ´ (1430 + 600 )

tb = + t2 = = 0.08sn
9.55 ´ ( M B - M L ´h ) 2
( )
9.55 ´ 96 - 48 ´ 0.82
t k = tb - t 2 = 0.08 - 0.05 = 0.03sn
é æ 600 ö ù
ê ç 1430 + ÷ + öú
S b = (7 / 60 )´ ê0.05 ´ ç 2 ÷ + 0.5 ´ 0.03 ´ æç 1430 600
÷ú ´ 1000 = 7.2mm
ê ç 1430 ÷ è 1430 øú
ç ÷
êë è ø úû
Not: Hesaplanan duruş kalkış zamanları ve yolları fren açma ve kapama zamanlarına bağlıdır. Bu
hesaplarda, eklerde verilen, YILMAZ REDUKTOR’ün kullandığı fren markasının değerleri esas alınmıştır.
Fren devresi ani kapama olarak düşünülmüştür. Farklı fren markaları farklı neticeler verebilir. Hesaplama
yöntemini göstermek amacı ile duruş ve kalkış zamanları ve yolları hesaplanmıştır. Pozisyonlama
hassasiyetinin önemli olmadığı durumlarda bu detay hesaplara gerek duyulmamaktadır.
Yük sınıfını bulmak için atalet faktörünü hesaplayalım;

Jind 0.00304
Fi = = = 0.13< 0.25
Jmot. 0.022
Fi<0.25 olduğundan yük sınıfı U dur. Günde 8 saat 50 çevrim için gerekli servis faktörü fs=0.9 .
Redüktör seçim örneği;
7,5kW, 15d/d, NR63-132M/4, fs=0.9, 80Nm, 198V, Pervanesiz frenli.
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
7. Döner Tamburlar
5 ton ağırlığında dolu silindir bir kütle, ekseni yere paralel bir şekilde, ağırlık merkezinden, 30d/d hızla le
döndürülecektir. Silindir yatayda her iki tarafından yataklıdır. Gerekli motor gücü aranmaktadır.
Silindir boyu: 10m
Silindir çapı: 2m
Silindir yataklarının rulman çapı: 100mm
Kullanılacak Redüktör verimi: 0.94
Günlük çalışma saati: 24 saat, saatte 100çevrim.

Kütle hız aldıktan sonra gerekli tahrik momenti oldukça düşük olacaktır. Çünkü gerekli tahrik momenti
rulman dirençlerinden ibarettir. Gerekli tahrik momenti;
æ d ö æ 100 ö
M = m ´ g ´ mL ´ ç ÷ = 5000 ´ 9.81´ 0.005 ´ ç ÷ = 12.2 Nm
è 2000 ø è 2000 ø
1400d/d motor kullanılması halinde, gerekli motor momenti;
n2 30
M L = M ´ = 12 . 2 ´ = 0 . 30 Nm
n1 ´ h 1400 ´ 0 . 94
Ancak bu momentteki bir tahrik, kütleyi ilk harekete geçirmekte yeterli olmayacaktır. Motor gücünün
tespiti için, motorun kalkış süresini 3 sn ile sınırlandıralım ve 5.a, 9.a ve 7 formüllerini kullanalım ;
J = 98 ´ r ´ l ´ D 4 = m ´ D 2 / 8 = 5000 ´ 2 2 / 8 = 2500kg .m 2
J ´ n 22 2500 ´ 30 2
Jind. = 2
= 2
= 1.14kg.m 2
n1 1400
Motor ataletini baştan bilmediğimizden ve oransal olarak küçük olduğundan ihmal edelim;
Jind. 1.14 J top . ´ n1 1.43 ´ 1400

Jtop. = Jmot. + = =1.43kg.m2 Mm = = = 70 Nm
h 0.8 9.55 ´ t a 9.55 ´ 3
M A = M m + M L = 70 + 0 . 3 = 70 . 3 Nm
Kalkış momenti 70.3Nm üzerinde olan bir motor gerekmektedir.

Motor kataloğundan seçilen motor;
5.5kW, 1430d/d, Jmot.=0.017 kg.m2 , MN =36.7 , MA / MN =2.4 ( MA=2.4 x 36.7 = 88Nm>70.3Nm)
Örnek Redüktör Seçimi:

1.14
Fi = = 67 > 3 olduğundan yük sınıfı H dir. Çalışma şartlarına göre servis faktörü fs=1.8
0.017
5,5kW, 32d/d, DR6300-132S/4, fs=1.8. Yüksek darbe nedeni ile tork kollu bağlantı önerilir.
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Ekler
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
1. Servis faktörü Eðrisi
Günlük Çalışma Süresi

Operating Time hour / Day
Laufzeit Std. / Tag
Servis Faktörü / Service Factor / Betriebsfaktor
Diagramlar / Diagram / Diagramm

24 16 8 4
1.8 1.7 1.5

H
1.9
1.7 1.6 1.4

1.8
1.7
1.6
1.5 1.3
M
1.4 1.2
1.5
1.6 1.3 1.1
1.4
1.5
1.3
1.2
1.1
1.0
0.9
U
1.4
1.2
1 0.8
1.3 1.1 0.9 0.7
0 200 400 600 800 1000 1200 1400
100 300 500 700 900 1100 1300 1500
Start sayısı / Saat
Cycle / Hour
Schaltungen / Std.
U Uniform Yük Fi<0.25
M Orta Darbeli Yük Fi<3
H Darbeli Yük Fi<10
Fi: Atalet faktörü

J
Fi = ind Jind. :Motora indirgenmiş atalet momenti [kg.m2]
J mot. Jmot. :Motorun atalet momenti [kg.m2]
2. Katsayılar
m L : Yatak Süğrtünmesi
Bilyalı/Masuralı Rulman 0.005
Kayar Yatak 0.08-0.1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
c : Ray - Tekerde, Tekerin Kılavuz Sürtünmesi
Bilyalı/masuralı kılavuz 0.005
Kayar yataklı kılavuz 0.08-0.1
Destek ruloları 0.002
m :Farklı Malzeme Çiftlerine Göre Sürtünme Katsayıları
Kuru-Statik Kuru-Dinamik Gresli-Statik Gresli-Dinamik

Aluminyum-Aluminyum 1,05-1,35 1,4 0,3
Aluminyum-Yumşak Çelik 0,61 0,47
Bakır Kurşun Alaşımı-Çelik 0,22
Bakır-Bakır 1 0,08
Bakır-Dökme Demir 1,05 0,29
Bakır-Yumuşak Çelik 0,53 0,36 0,18
Balata-Dökme Demir 0,4
Balata-Dökme Demir Islak 0,2
Bronz-Dökme Demir 0,22
Bronze-Çelik 0,16
Cam-Cam 0,9-1 0,4 0,1-0,6 0,09-0,12
Cam-Metal 0,5-0,7 0,2-0,3
Cam-Nikel 0,78 0,56
Çelik (Sert)-Grafit 0,21 0,09
Çelik(Sert)-Çelik(Sert) 0,78 0,42 0,05-0,11 0,029-0,12
Çelik(Sert)-Polystyrene 0,3-0,35 0,3-0,35
Çelik(Sert)-Polythened 0,2 0,2
Çelik(Yumuşak)-Çelik(Yumuşak) 0,74 0,57 0,09-0,19
Çelik(Yumuşak)-Fosfor Bronzu 0,34 0,173
Çelik(Yumuşak)-Gökme Demir 0,23 0,183 0,133
Çelik(Yumuşak)-Kurşun 0,95 0,95 0,5 0,3
Çelik(Yumuşak)-Pirinç 0,51 0,44
Çelik-Aluminyum Bronzu 0,45
Çelik-Bakır Kurşun Alaşımı 0,22 0,16 0,145
Çelik-Dökme Demir 0,4 0,21
Çelik-Fosfor Bronzu 0,35
Çelik-Grafit 0,1 0,1
Çelik-Pirinç 0,35
Çinko-Çinko 0,3 0,04
Çinko-Dökme Demir 0,85 0,21
Demir-Demir 1 0,15-0,2
Deri-Meşe(Pralel Yollu) 0,62 0,48
Deri-Metal (Temiz) 0,3 0,2
Deri-Metal Islak 0,4
Deri-Tahta 0,3-0,4
Dökme Demir- Meşe 0,49 0,075
Dökme Demir-Dökme Demir 1,1 0,15 0,07
Elmas-Elmas 0,1 0,05-0,1
Elmas-Metal 0,1-0,15 0,1
Flexiglas-Çelik 0,4-0,5 0,4-0,5
Flexiglas-Flexiglas 0,8 0,8
Devamı Arka Sayfada -->
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Kuru-Statik Kuru-Dinamik Gresli-Statik Gresli-Dinamik

Grafit (Vakum içinde)-Grafit (Vakum İçinde) 0,5-0,8
Grafit-Çelik 0,1 0,1
Grafit-Grafit 0,1 0,1
Gümüş-Gümüş 1,4 0,55
Kadmiyum-Kadmiyum 0,5 0,05
Kadmiyum-Yumuşak Çelik 0,46
Kalay-Dokme Demir 0,32
Krom-Krom 0,41 0,34
Kurşun-Dökme Demir 0,43
Lastik-Asvalt (kuru) 0,5-0,8
Lastik-Asvalt (yaş) 0,25-0,75
Lastik-Beton(kuru) 0,6-0,85
Lastik-Beton(yaş) 0,45-0,75
Magnezyum-Magnezyum 0,6 0,08
Meşe-Meşe (çapraz yollu) 0,54 0,32 0,072
Meşe-Meşe (paralel yollu) 0,62 0,48
Naylon-Naylon 0,15-0,25
Nickel-Nickel 0,7-1,1 0,53 0,28 0,12
Nickel-Yumuşak Çelik 0,64 0,178
Pirinç-Dökme Demir 0,3
Platinyum-Platinyum 1,2 0,25
Polystyrene-Çelik 0,3-0,35 0,3-0,35
Polystyrene-Çelik 0,2 0,2
Polystyrene-Polystyrene 0,5 0,5
Safir-Safir 0,2 0,2
Sert Karbon-Çelik 0,14 0,11-0,14
Sert Karbon-Sert Karbon 0,16 0,12-0,14
Sinterli Bronz-Çelik 0,13
Tahta-Beton 0,62
Tahta-Metal(Temiz) 0,2-0,6
Tahta-Metal(Yaş) 0,2
Tahta-Tahta (Temiz) 0,25-0,5
Tahta-Tahta(Yaş) 0,2
Tahta-Tuğla 0,6
Teflon-Çelik 0,04 0,04 0,04
Teflon-Teflon 0,04 0,04 0,04
Tuğla-Tahta 0,6
Tungsten Karbit-Bakır 0,35
Tungsten Karbit-Çelik 0,4-0,6 0,08-0,2
Tungsten Karbit-Demir 0,8
Tungsten Karbit-Tungsten Karbit 0,2-0,25 0,12
f: Yuvarlanma Sürtünmesi (mm)
Çelik-çelik 0.5-5 Tahta üzerine demir 220
Demir-demir 20 Çelik üzerine sert lastik 7.7
Granit üzerine demir 85 Beton üzerinde plastik 5
Çelilk üzerine tahta 1.2 Beton üzerinde sert lastik 10-20
Çelik üzerine plastik 2 Beton üzerinde yarı sert lastik 15-35
Tahta üzerine tahta 60
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
3. Çıkış miline gelen radyal yükler

FQ: Oluşan radyal yük [N]
M ´ 2000 M: Döndürme momenti [Nm]
FQ = ´ k1
d0 d0 :Tahrik elemanı çapı [mm]
k1: Aşağıdaki katsayı
Bağlantı şekli Özellik k1
Alın dişli diş sayısı >=17 1
Alın dişli diş sayısı <17 1.15
Zincir dişli diş sayısı >=20 1
Zincir dişli diş sayısı <20 1.25
Zincir dişli diş sayısı <14 1.4
V-Kayış Gerdirmeli 1.75
Düz-Kayış Gerdirmeli 2.5
4. Standart fren açma kapama zamanları
Max. fren momenti [Nm] t1 [ms] t2 [ms]
4.5 45 10
8 50 15
12 55 15
16 65 15
35 75 20
60 180 25
80 200 50
Not: Fren açma kapama zamanları YILMAZ REDÜKTÖR’ün kullandığı fren markasına göre verilmiştir.
Farklı markalarda değerler değişebilir. Bağlantı ani frenleme şemasına uygun olarak kabul edilmiştir.
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
5. Birim dönüşümleri
5.a. Uzunluk Birimleri
Birim m in ft yd
1 Metre (m) 1 39.370 3.281 1.094
1 inch (in) 0.025 1 0.083 1.028
1 foot (ft) 0.305 12 1 0.333
1 yard (yd) 0.914 36 3 1
1 km=0.6214 Kara mili

1 km=0.5396 Deniz mili
1 Kara mili=1.609 km
1 Deniz mili= 1.853 km
in mm in mm in mm in mm
1/64 0.397 3/32 2.381 3/8 9.525 11/16 17.462
1/32 0.794 1/8 3.175 7/16 11.112 3/4 19.050
3/64 1.191 3/16 4.762 1/2 12.700 13/16 20.637
1/16 1.587 1/4 6.350 9/16 14.287 7/8 22.225
5/64 1.984 5/16 7.937 5/8 15.875 15/16 23.812
5.b. Alan Birimleri
Birim m2 in2 ft2 yd2

1 m2 1 1550.0 10.764 1.1960
1 in2 6.45 . 10-4 1 0.007 0.0008
1 ft2 0.093 144 1 0.1111
1 yd2 0.836127 1296 9 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
5.c. Hacim Birimleri
Birim m3 in3 ft3 gallon GB gallon US

1 m3 1 61023 35.315 219.97 264.175
1 in3 0.0164 . 10-3 1 0.5787 . 10-3 0.0036 0.0043
1 ft3 0.28317 1728 1 6.2288 7.4805
1 gallon GB 0.004546 277.4 0.16054 1 1.201
1 gallon US 0.003785 231.0 0.13318 0.8327 1
1 yd3 0.764555 46656 27 168.177 201.974
1 barrel US 0.158970 9702 5.59368 34.972 42
1 litre (l)=1.76 pint GB 1 pint GB=0.568 l

1 litre(l)=2.11 pint US 1 pint US=0.473 l
1 litre(l)=0.220 gallon GB 1 gallon GB=4.546 l
1 litre(l)=0.264 gallon US 1 gallon US=3.785 l
1 litre(l)=0.0275 bushel GB 1 bushel GB=36.37 l
1 litre(l)=0.0284 bushel US 1 bushel US=35.24 l
5.d. Kütle
Birim kg lb cwt GB cwt US

1 kilogram (kg) 1 2.205 - -
1 pound (lb) 0.454 1 - -
1 hundredweight GB (cwt) 50.802 112 1 1.12
1 hundredweight US (cwt) 45.359 100 0.893 1
1 long (veya:gross) ton (GB t) 1016.046 2240 20 22.4
1 short (veya:net) ton (US t) 907.184 2000 17.857 20
1 gram (g) = 15.43 grain (troy) 1 grain (troy) = 0.065 g

1 gram (g) = 0.035 oz 1 ounze (oz) = 28.35 g
1 metrik ton (t) = 1.103 short ton 1 short ton = 0.907 metrik ton
1 metrik ton (t) = 0.984 long ton 1 long ton = 1.016 metrik ton
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
5.e. Basınç, mekanik gerilim

Birim Pa bar N/mm2 kp/mm2 at atm Torr (mm Hg)
1 Pa(=1N/m2) 1 10-5 10-6 0.102 0.102 . 10-4 0.987 . 10-5 0.0075
1 bar 100000 1 10-1 10200 1.02 0.987 750
1 N/mm2 106 10 1 1.02.105 10.2 9.87 7500
1 kp/m2 9.81 9.81 . 10-5 9.81 . 10-6 1 10-4 0.968 . 10-4 0.0736
1 at (=1kp/cm2) 98000 0.981 9.81 .10-2 10000 1 0.968 736
1 atm (=760 Torr) 101325 1.013 0.1013 10330 1.033 1 760
1 Torr (=1 mm Hg) 133 0.00133 1.33.10-4 13.6 0.00136 0.00132 1
5 .f. Enerji,İş, Isı Miktarı
Birim kJ, kWs kWh J,Nm kpm ft lb

1 J=1 Nm 10-3 2.78.10-7 1 0.102 0.738
1 kJ,kWs 1 2.78.10-4 103 0.10.103 0.74.103
1 kWh 3.6 . 103 1 3.6.106 3.67 . 105 2.66.106
1 kpm 9.81 . 10-3 2.72 . 10-6 9.81 1 7.233
1 ft lb 1.36.10-3 3.77.10-7 1.36 0.14 1
Birim kJ, kWs kcal PSh Btu hph

1 kJ,kWs 1 0.24 0.38.10-3 0.95 3.73.10-4
1 kcal 4.19 1 1.58.10-3 3.97 1.56.10-3
1 PSh 2.64.103 632.6 1 2.51.103 0.99
1 Btu 1.06 0.25 0.4.10-3 1 3.93.10-4
1 hph 2.69.103 641.2 1.01 2.54.103 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
5.g.Güç, Isı Akışı
Birim W, J/s kpm/s PS ft lb/s hp

1 W,J/s 1 0.102 1.36.10-3 0.74 1.34.10-3
1 kpm/s 9807 1 13.33.10-3 7.23 0.01
1 PS 735.5 75 1 542.5 0.99
1 ft lb/s 1.36 0.14 0.84.10-3 1 1.82.10-3
1 hp 745.7 76.04 1.01 550.0 1
Birim W cal/s kcal/h Btu/h

1W 1 0.24 0.86 3.41
1 cal/s 4.19 1 3.6 14.29
1 kcal/h 1.16 0.28 1 3.97
1 Btu/h 0.29 0.07 0.25 1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
6. Üçken Bağıntıları
a c 2 = a 2 + b2 b2 = c × q
c = a 2 + b2 a2 = c × p
b
a = c 2 - b2 h2 = p × q
h
q p b = c2 - a2
c
7. Alan Hesapları
7.a. Kare
A = l2
e
e = 2 ×l
l
l
7.b. Paralel Eşkenar
A = l ×b
l
7c. Dikdörtken
e
A = l ×b
e = l 2 + b2
b
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
7.d. Paralelkenar
A = l ×b
b
l
7.e. Trapez
l2 l1 + l2
A= ×b
2
b
lm
l1
7.f Üçken
l ×b
A=
2
b
7.g Eşkener Üçkeb

2 1
60° D= × 3 ×l = 2× d A= × 3 ×l2
3 4
d
h
1 D 1
d = × 3 ×l = h= × 3 ×l
3 2 2
l
D
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
7.h Beşgen
l
n ×l × d
d = D2 - l 2 A=
a 4
d D æ 180 ö
D = d 2 + l2 l = D × sin ç ÷
è n ø
ß 360
D = d 2 + l2 a= , b = 180 - a
n
7.i Daire
p ×d2 U =p ×d U: Çevre
A=
d 4
7.j Daire Dilimi Ç

lB
p ×d 2
a l B×r
A= × A=
a 4 360 2
d r
æa ö Ç p × r ×a
l = 2 × r × sin ç ÷ lB =
l è2ø 180
7k Daire kesiti
Ç
l B × r - l × (r - b )
lB
p ×d a
2
l × (r - b ) A=
A= × -
b
a 4 360 2 2
r
l a l2
l b = × tan b = r - r2 -
2 2 4
d a l = 2 × b × (2 × r - b )
l = 2 × r × sin
2
Ç p × r ×a b l2
lB = r= +
180 2 8×b
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
7.l Halka
b
A = p × dm × b
d
p
A= × (D 2 - d 2 )
D
dm
7m Halka Kesiti
p ×a
A= × (D 2 - d 2 )
4 × 360
a
d
D
7n Elips
p ×D×d p
A= U= × (D + d )
4 2
d
U: Çevre
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
8. Hacim Hesapları
8.a. Küp
V = l3
A = 6 × l 2 Yüzey Alanı
l
l l
8.b Dikdörtgen Prizma
V = l ×b × h
A = 2 × (l × b + l × h + b × h) Yüzey Alanı
h
l b
8.c Silindir
p ×d2
V= ×h
4
p ×d2
A = p ×d ×h + 2× Yüzey Alanı
h
p ×d2
d
A0 = p × d × h + 2 × Çevre Alanı
4
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
8d Boru
p ×h
V= × (D 2 - d 2 )
4
h
é1 ù
A = p × (D + d ) × ê × (D - d ) + h ú Yüzey Alanı
ë2 û
d
D
8e Piramit
l ×b ×h l2
V= hs = h +2
3 4
h
l1
b2
hs
l1 = h + 2
s
4
b
l
8f Piramit Dilimi
b2 l2
V=
h
3
(
× A1 + A2 + A1 × A2 )
h
2
æl -l ö
hs
hs = h + ç 1 2 ÷
2
l1
b1 è 2 ø
8.g Koni
p ×d2 h d2
V= × hs = + h2
4 3 4
hs
h
p × d × hs
A0 = Çevre Alanı
2
D
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
8.h Koni Dilimi

d
p ×h 2
V = × (D 2 + d 2 + D × d ) æ D-d ö
hs = h + ç
2
÷
12 è 2 ø
hs
h
p × hs
A0 = × (D + d ) Çevre Alanı
2
D
8.i Küre
p ×d3
V=
6
r A = p ×d 2 Yüzey Alanı
8.j Küre Kesiti

d1
æd hö
V = p × h2 × ç - ÷
h
è 2 3ø
A = p × h × (2 × d - h) Yüzey Alanı
8.h Küre Dilimi
d1
p ×d2 ×h
V=
6
h
p ×d
A= × (4 × h + d1 ) Yüzey Alanı
4
d
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
9 Ağırlık Merkezi
9.a Yay Ağırlık Merkezi
lB r ×l 2×r
S ys = Ç Yarım Daire ys =
lB p
l ×180 2 ×2×r
ys = Çeyrek Daire y s =
ys
a
r p ×a p
M 3×r
1/6 Dilim ys =
l
p
9.b Yay Dilimi Ağırlık Merkezi

lB 2×r ×l 4×r
ys = Yarım Daire ys =
3 × lB 3 ×p
S
a 2 ×4×r
Çeyrek Daire y s =
3×p
ys
2×r
l 1/6 Dilim ys =
p
9.c Üçken
b
ys =
ys
3
S
b
= =
9.d Trapez
l2
= = b l1 + 2 × l2
ys = ×
3 l1 + l2
S
b
ys
= =
l1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
10 Temel Dişli Hesapları

10.1 Düz Alın Dişli
Dık dişli için ölçüler
p d
modül m= =
p p z
ha
h taksimat p = p ×m
a
d da - 2 × m
c
d diş sayısı z= =
m m
da
hf c = (0.1.....0.3) × m
df diş tepesi boşluğu
diş tepe yüksekliği ha = m
z× p
taksimat dairsi d = m× z =
p
m : modül
p: taksimat dişüstü çapı d a = d + 2 × m = m × ( z + 2)
d: taksimat dairesi
da: diş üstü çapı
df: diş dibi çapı diş dibi dairesi d f = d - 2 × (m + c )
z: diş sayısı
ha: diş tepe yüksekliği
hf: diş taban yüksekliği h = 2×m + c
diş yüksekliği
h: diş toplam yüksekliği
c: diş tepe boşluğu
diş taban yüksekliği hf = m + c
İç dişli için ölçüler
diş üstü çapı d a = d - 2 × m = m × ( z - 2)
diş dibi çapı d f = d + 2 × (m + c )
d da + 2 × m
diş sayısı z= =
m m
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
Dış dililerde eksen arası
Z1 Z2
d1 + d 2 m × ( z1 + z 2 )
a= =
2 2
d1
2
d
İç dişlilerde eksen arası
a
Z2 Z1
d2
d 2 - d1 m × ( z 2 - z1 )
a= =
2 2
d1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
10.2 Helisel Alın Dişli
mn p
alın modül mt = = t
cos b p
pt
b1
d1
pn
pn p × mn
pt = =
n
p
alın taksimat
b cos b cos b
a
b
pt
z × mn
d = mt × z =
b2
taksimat dairesi
d2
cos b
d p ×d
diş sayısı z= =
mt pt
pn
d,d1,d2 Taksimat dairesi normal modül mn = = mt × cos b
da Diş üstü çapı p
ß Helis açısı
z Diş sayısı diş üstü çapı d a = d + 2 × mn
a Eksen arası
pn Normal taksimat
pt Alın Taksimat d1 + d 2
eksen arası a=
mn Normal modül 2
mt Alın modül
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
10.3 Düz konik dişli
taksimat dairesi d1 = m × z1
a1
e
d 2 = m × z2
da1
d1
d1
d2
a2 dış çap d a1 = d1 + 2 × m × cos d1
d a 2 = d 2 + 2 × m × cosd 2
d2 z1 + 2 × cosd1
koni Açısı tan a1 =
da 2 z2 - 2 × sin d1
z2 + 2 × cos d 2
tan a 2 =
d1,d2 Taksimat dairesi z1 - 2 × sin d 2
da1da2 Dış çap
a1,a2 Koni açısı
d1 , d 2 Taksimat açısı d1 z1 1
z1,z2 diş sayısı taksimat açısı tan d1 = = =
m modül
d 2 z2 i
d 2 z2
tan d 2 = = =i
d1 z1
eksen açısı e = d1 + d 2
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
10.4 Sonsuz vida çark
rk
p
m × z1
taksimat dairesi d1 =
tan g
da2
dA
d2 d 2 = m × z2
a
da1
d1
px
taksimat p x1 = p × m
pz
p2 = p × m
diş üstü çapı d a1 = d1 + 2 × m

d1,d2 Taksimat dairesi
px Alın taksimat
p Normal taksimat
da1,da2 Diş üstü çapı
da2 = d2 + 2 × m
de2 Dış çap
rk Dış radyus
pt Alın Taksimat dış çap de2 » da2 + m
pz Hatve
a Eksen arası
z1 Vida Ağız sayısı
z2 Çark diş Sayısı d1
g Vida açısı dış radyus rk = -m
2
hatve p z = p x1 × z1 = p × m × z1
d1 + d 2
eksen arası a=
2
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
11. Tahvil oranları

v2
v1 v v = v1 = v2
d1 v = v 1 = v2 d2 n2
n1
n1 × d1 = n2 × d 2
d 2 n1
i i= =
d1 n2
d2
n2 = n 3 i2
d 2 × d 4 × d 6 ...
d4 i=
n3 n4 d1 × d 3 × d 5 ...
i1
d3
n1
i i = i1 × i2 × i3 ...
d1
n1 n2 n1 × z1 = n2 × z 2
z 2 n1
z2 i= =
z1 z1 n2
i1 i2
z 2 × z 4 × z6 ...
i=
z1 × z 3 × z5 ...
z1 z3 z4
z2
i = i1 × i2 × i3 ...
i
n2 = n 3
z2
n1 × z1 = n2 × z 2
n2
n1 z2
i
i= =
n2 z1
z1
n1
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
12 Kütlesel atalet momentleri
a-a eksenine göre b-b eksenine göre

(dönme ekseni) (ağırlık merkezinden geçen)
r b
a
1
j = m× r2 j= ×m×r2
2
a
b
a b
× (3 × r 2 + h )
1 m
j= ×m×r2 j=
h
a 2 12
b
r
a b
R
× m × (R 2 + r 2 )
1
× m × (R 2 + r 2 )
1 j=
j=
a 2 2
h
b
r
h/4
b
3 4
a S a j= ×m×r2 j= ×m×r2
10 10
r
h b
Mekanik Uygulamalar
Temel Formüller
a-a eksenine göre b-b eksenine göre

(dönme ekseni) (ağırlık merkezinden geçen)
a 4 4
j= ×m×r2 j= ×m×r2
a 10 10
r
a
b b æ 3 ö 4 × R2 + 5× r 2
j = m ×ç R2 + × r 2 ÷ j = m×
è 4 ø 8
a
R r
d l a
b m
( )
× (d 2 + 4 × l 2 )
m j= × d 2 + c2
j=
12 12
b
c

Mekanik Uygulama Ornekleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mekanik Uygulama Ornekleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YILMAZ REDÜKTÖR ISO 9001 YILMAZ REDÜKTÖR ISO 9001

1. Motorun harcadığı güç

2. Motorun verdiği güç

P = 3 ´ U ´ I ´ Cosj ´h 1000 P: Güç [kW]

3.a. Doğrusal hareket

3.b Dönme hareketi

3.d. Kaldırma hareketi

3.e. Pompa gücü

5.a. Dolu silindir için

J = 98 ´ r ´ l ´ D 4 J: Silindir Merkezindeki Atalet momenti [kg.m2]

J = 98 ´ r ´ l ´ (D 4 - d 4 ) J: Silindir Merkezindeki Atalet momenti [kg.m2]

7. Dönen hareket ataletinin motor miline indirgenmesi

8. Farklı devirlerde dönen hareket ataletlerinin motor miline indirgenmesi

J 2 ´ n22 + J 3 ´ n32 ...

9. Motor kalkış zamanı

9.a. Frensiz motorlar

9.b. Frenli motorlar

10. Durma zamanı

10.a. Frensiz Motorlar

Yük frenleyici etki yapıyorsa tb: Durma zamanı [sn]

11. Durma devir sayısı

11.a. Frensiz motorlar

11.b. Frenli motorlar

12. Kalkış yolu

12.a. Frensiz motorlarda

S a = 0.5 ´ ta ´ v ´ 1000 Sa: Kalkış yolu [mm]

S a = 0.5 ´ (t a - t1 ) ´ v ´ 1000 Sa: Kalkış yolu [mm]

13.a. Frensiz motorlar

S b = 0.5 ´ tb ´ v ´1000 Sb: Kalkış yolu [mm]

14. Yuvarlanma direnci

é2 d ù Ff : Yuvarlanma direnci [N]

15. Sürtünme direnci

Fg = m ´ g ´ m Fg : Yuvarlanma direnci [N]

16. Doğrusal harekette gerekli güç

19. Çift tahrikli krenlerin yürütmesinde,

mkren + 2 ´ (mkedi + m yük ) P’ : Tek tekerlerdeki güç payı [kW]

M = m ´ g ´ rm ´ tan(a + r ) M : Yükü kaldırmak için gerekli moment [Nm]

21. Vidalı kaldırıcılarda gerekli güç

22. İvmelenme için gerekli güç

22.a. Doğrusal hareket

1. Rayda yürüyen araba

örnek hesap çözümü:

3.a numaralı formülden;

Motorun kalkış ivmesini karşılayıp karşılamadığına bakalım;

M A = M N ´ æç A ö = 1.73 ´ 1.8 = 3.114 Nm

Redükör seçiminde servis faktörünün tespiti için, atalet faktörünü hesaplayalım;

Ortaya çıkan redüktrör ihtiyacı:

P=0.25 kW, 19d/d, f s >= 1.6 , Delik milli tip redüktör

Kren yürütmesi için redüktör seçilecektir. Kren bilgileri aşağıdaki gibidir;

Örnek hesap çözümü:

a £ g ´ tan a = 9.81 ´ tan 5 = 0.85m / sn 2

' mkren + 2 ´ (mkedi + m yük ) 10000 + 2 ´ (3000 + 15000 )

Seçilen motor (ataletleri yenebilmek için büyük seçilecektir);

Yüksek hızda, yükde ve boşta gerekli tahrik momentleri 3.b formülünden;

PY ´ 9550 0.67 ´ 9550

PB ´ 9550 0.31´ 9550

J top.Y ´ n1 0.1017 ´ 2835

J top . B ´ n1 0.060 ´ 2835

J top.Y ´ n1 0.134 ´ 2835

J top. B ´ n1 0.070 ´ 2835

Başta istenilen şart, motor pervanesinin döküm seçilmesi ile sağlanabilmektedir.

M fren @ M A - 2 ´ M Y ´h 2 = (2.2 ´ 6.7 ) - 2 ´ 2.26 ´ 0.852 = 11.5 Nm

J top.Y = J mot . + J Y ´h = 0.0044 + 0.1017 ´ 0.85 = 0.0908