You are on page 1of 13

XMOLAMIL AATINOB’AAL Q’EQCHI’

HU RE XTZOLB’AL LI AATINOB’AAL Q’EQCHI’ JO’ XKAB’ AATINOB’AAL

SEG
xkab’ Raqal
UND
A
UNID
AD
COMPETENCIA

CONTENIDOS
 El alfabeto oficial del idioma maya.
 Uso de consonantes y vocales.
 Onomatopeyas de sonidos propios del idioma mayas.
 Formación de silabas y palabras.

INSTRUCCIONES
En esta oportunidad se presenta la guía de trabajo de la segunda unidad en donde estaremos
fortaleciendo nuestros conocimientos en las diferentes actividades, acerca del alfabeto oficial del
idioma maya Q’eqchi’.

Estaremos practicando adecuadamente la escritura del alfabeto Q’eqchi’ asimismo formaremos


silabas.
Situación de comunicación.
Leamos cuidadosamente cada ejercicio y resolvamos como se solicita.

1. Leamos el siguiente cuento al finalizar busquemos dentro del texto las letras del alfabeto
Q’eqchi’ y subrayemos.

EB’ LI XUL RE LI K’ICHE’:

Resaltemos los alfabetos del idioma Q’eqchi’ en este texto.

Qawa’ Mek naq junxil q’e kutank xiikileb’ chaq li xul sa’ li na’ajej junjunq, jo’ li aaqam, b’a,
chakmut, ch’ohix, tz’ul, k’ook’ob’ ut wank chik xkomon. Wi’ tqak’e reetal anaqwank yookeb’
chi lajk, xb’aan naq yook aj wi’ chi lajk li xwaheb’ sa’ xk’ab’a’ naq maak’a’ chik li k’iche’ ut li
loqlaj ha’.

Wankeb’ kiib’ oxib’ sa’ li roqwaj, ab’an ink’a’ jwal nake’xk’ut rib’, eelelik nake’xb’aanu naq
tate’rab’i, yal a’an aj wi’ li winq yook chi b’aanunk re. Ra yookeb’ xk’ulb’al li xul, ab’an jo´kan
aj wi’ li xyu’am li poyanam. Chi xjunil a’in, yook xk’aamankil rib’ li ch’a’ajkilal.

Junxil chanchaneb’ chaq li ketomq re ochoch, ink’a’ ke’xiwak chaq, ke’nume’ chaq yalaq b’ar.
Qawa’ Mek, na’el xch’ool chi seeraq’ik rik’ineb’ li komon, re xkolb’aleb’ xyu’am li xul.

Naxchaq’rab’iheb’ aj wi’ li qawa’ ut qana’ k’utunel, naq tentook te’xk’ut, te’aatinaq rik’ineb’ li
tzolom, re xkolb’al xyu’ameb’ li xul, k’iche’, ha’ ut li poyanam. Sa’ quq’m wank rib’al ut
xb’aanunkil, ab’an maqakanab’ toj re wulaj.

T’e’ok , t’ort’o uuchil, uuq, q’a , a’. a- a’ , q’ooq’, q’uq’, tz’i. a - a’

El Alfabeto Oficial del Idioma Maya Q’eqchi’: Está conformado con 33 grafías

Li Ch’oltz’iib’ re li Qaatinob’aal Q’eqchi’ k’ubk’u ru rik’in: oxlaju xka’k’aal chi xjunil.

2. Producción inicial.
Trabajemos en papelógrafos.

1. Escribamos en orden las grafías del alfabeto Q’eqchi’ encontradas dentro del texto:Xtusulal
li Ch’oltz’iib’ re li Qaatinob’aal Q’eqchi’ Alfabeto Q’eqchi’
a-aa- b’- ch- ch’- e- ee- h- i- ii- j- k- k’- l- m- n- o- oo- p- q- q’- r- s- t- t’- tz- tz’-
u- uu- w- x- y- nat’leb’ yaab’.

2. Escribamos el alfabeto Castellano y busquemos las letras que tienen la misma escritura y
pronunciación con el alfabeto Q’eqchi’.

a b c d e f g h i j k l m n

ñ o p q r s t u v w x y z

Veamos este pequeño texto


EB’ LI AK’ACH

Sa’ eb’ li k’aleb’aal jwal nake’k’iik eb’ li ak’ach, ut naq jwal saheb’ sa’ xch’ooleb’ nake’ok chi
xajok chi ru li neb’aal,

Li tux nake’xye len chi kama’in teerab’i: waj, waj, waj, waj; Ut eb’ li tzo’ ak’ach nake’xsume len
chi kama’in taawab’i: … uus

Identifiquemos los sonidos de las vocales y grafías glotalizadas que encontramos en el texto.

Vocales Simples Vocales Prolongadas Gráfias glotalizadas


a-e-i-o-u- aa-ee-ii-oo-uu- B’-k’-ch’

3. Escribamos el alfabeto Castellano y busquemos las letras que tienen la misma


escritura y pronunciación con el alfabeto Q’eqchi’.

Desarrollo:
EL ALFABETO OFICIAL DEL IDIOMA MAYA Q’EQCHI’. (LI
CH’OLTZ’IIB’)

Ab’
aaq Ch’o e
B’e Che’

Eeb’ hal ik iiq jolom kar

K’al lol mis Na’b’ej joom


o
Po’ot Qana’ Q’uq’ sank
rax xxaq li ki’il tul
q’een

T’ojok Tzuul Tz’uluk ulul uuq wakax

Nat’leb’ yaab’

xaml Yak
EL ABECEDARIO ESPAÑOL ESTA CONFORMADO CON 27 LETRAS.

a b c d e f g h i j k l m n

ñ o p q r s t u v w x y z

Grafías propias del castellano.

b c d f g ñ v z
EL ALFABETO OFICIAL DEL IDIOMA MAYA Q’EQCHI’ ESTA CONFORMADO
CON 33 LETRAS (SEGÚN ACUERDO GUBERNATIVO 1046-87).

a aa b’ ch ch’ e ee h i ii j k k’ l m n

o oo p q q’ r s t t’ tz tz’ u uu w x y ‘
(glotal).

Ejercicio- Seeb’il K’anjel


Ejemplo: am- aaq- b’e- chaj- ch’aj- e- eeb’-hal- ik- iiq- jolom-kuk-k’a- lol-mul-nun- o. joom-
peepem- qana’- q’a- rax- sulul- teeto- t’ort’o- tzuul- tz’i’- uk’al- uuchil- wark- ixim – yaj- a’.

Vocales Simples – Xna’ tz’iib’ ka’ch’in malaj jun yehok xyaab’

a-e-i-o-u

ej.

am- e- ik- o- uk’.

Vocales prolongadas. Xna’ tz’iib’ nim xyaab’aal

aa-ee-ii-oo-uu.

ej.

aaq- eetalil- iiq- oob’- joom- uuchil.

Consonantes glotalizadas. Xyaab’ tz’iib’ nat’b’ileb’ xyaab’

b’- ch’- k’- q’- t’- tz’.

B’aq- ch’iich- k’aq- q’a- t’ojok- tz’i’.


Consonantes no glotalizadas. Xyaab’ tz’iib’ ink’a’ nat’b’ileb’ xyaab’

ch - h - j - k - l -m- n -p -q -r -s - t - tz -w - x - y

Grafías propias del idioma Q’eqchi’.

aa-----b’—ch--ch’-----ee---------ii------k’-------oo----q’--------t’---------tz------tz’—uu-‘
nat’leb’yaab’.

Letras cuya pronunciación es igual o similar al castellano

a-e-i-j-k-l-m-n-o-p-r-s-t-u

ejemplo. al =niño amor----------rahok

e =boca escoba------mesleb’
imul----------------------- iglesia

joom---------------------- -jaguar

lukum lombriz

Manu’ ---------------------- Manuel

Na’ -------------------nido

O ------- oso

Pim------------------pizarra

Ra--------------------rana

Saasa----------------sabroso
Tenamit --------------tomate

Ulul --------------------uva

Consonantes que tiene la misma escritura con diferente pronunciación en los dos alfabetos.

h-q-w-x-y

Q’eqchi’ Kaxlan aatin – Castellano

hal-------- mazorca hola----sahil ch’oolejil cho’q aawe

hu, ha’, hoonal, hilo ------------------- hilo-

qana’----- señora quetzal----- q’uq’

qawa’ queso

winq--------hombre Wendy---k’ab’a’ej propios

wa, waal, wakax, Walter, Winter

xaab’-------zapato taxi----b’eeleb’aal chi’iich’


xaml------------ xilófono , texto

yaab’ak----llorar yoyo - b’atz’uul

yaj- enfermo yo- laa’in

Trabajo: K’anjel:

1. Escribamos palabras cortas con cada una de las grafías del alfabeto
oficial del idioma Q’eqchi’ con sus respectivas imágenes.

Ejemplo:

a al

aa aaq

2. Escribamos una palabra por cada una de las vocales simples y


prolongadas

Simples Prolongadas
3. Escribamos una palabra por cada consonante glotalizadas.

4. Escribamos una palabra por cada consonante no glotalizadas

Nombre: Tz’iib’a laak’ab’a’:_______________________________________

Fecha: Xb’e li po:_________________________________________________

Qana’ K’utunel: Dora Fidalia Chén Quím

You might also like