Emine Denizer

GİRİŞ

Problem cümlesi: İnsan ilişkileri ve iletişimin bireysel ve toplumsal işlevleri

Alt Problemler

1-İnsan ilişkileri iletişimin bireysel etkileri nelerdir?

2-)İnsan ilişkileri ve iletişimin toplumsal etkileri nelerdir?

İnsan sosyal bir varlık olduğu için ancak başkasıyla birlikte var olabilmektedir.
Bireysel olarak varlığın bir anlamı olmaz kendini geliştiremez ve yaşamını devam ettirmek için
her zaman başkalarına ihtiyaç duymaktadır. Toplumdaki bireylerin birbirleriyle ve çevreleriyle
olan iletişim ve etkileşimlerinin sonucunda kuşaktan kuşağa aktarılmasında iletişim büyük
bir değere sahip olduğu görülmektedir. İletişim konuşan ve dinleyenin güdü, algı, eğilim ve
tutumlarından oluşan türlü yollarla başkasına aktarılma sürecidir.(Tirab, 2017).

İnsanlar birlikte yaşamak zorunda olan varlıklardır. Bu da insanın hem psikolojik veya
içsel hem de maddi ve yasal sebeplerden ötürü tek başına yaşama gücünde olmamasından
kaynaklanır, birlikte var olma zarureti ilişkileri doğurur. Böylece insanlar arası ilişkilerde de
hem işitsel hem de dışsal nedenlere bağlı olarak şekillenir. İletişim kavramının çok çeşitli
işlevleri bulunmaktadır. Bunlar arasından bazıları insanlar arasında ilişki kurma,
toplumsallaştırma, haber verme, çevreye uyum sağlama, boş zamanları değerlendirme gibi
çoğaltılabilir; ayrıca iletişimin işlevleri psikolojik yani bireysel işlevler, toplumsal işlevler ya
da açık ve örtülü işlevleri şeklinde gruplandırılabilir (Zıllıoğlu, 1993,s 11-15).

Türk dili kökenli kelime olan "iletişim "sözcüğü eski Türkçe de "elt" ya da "elet" kökünden
gelir; bu "elt "veya" elet" kelimesi gerçek anlam bakımından fiziksel olarak bir şeyi taşımak
anlam genişlemesiyle birlikte bir şeyleri getirmek, bir şeyi bir başka yere götürmek anlamlarını
kazanmıştır. İletmek fiiline "iş" eki getirilerek "karşılıklı iletme" eylem durumunu ifade edecek
şekilde "iletişmek"; buna da "im" eki getirilerek isim durumunu ifade edecek şekilde "iletişim"

1
şeklini almıştır. Latince "communis" sözcüğü müşterek, ortak ve genel; "communicare"
sözcüğü ise paylaşmak anlamına gelir. Latince'den etkilenen Batı dillerine "communication"
olarak geçmiştir (İnceoğlu, 2004). Değişen toplumsal kültürel değerler ve teknolojik gelişmeler
de iletişimin alanını ve anlamını etkilemekte olup algılanma biçimini değiştirmektedir.
İletişimle ilgili yapılan farklı çalışmalar doğrultusunda bazı tanımlar bulunmaktadır. Genelde
bir "ileti" alışverişi olarak ifade edilen iletişim insanlar arasında simgeler ve semboller
aracılığıyla duygu, düşünce, deneyim, birikim ve benzeri şeylerin aktarılma sürecidir. İletişim
canlıların var olduğu zamandan beri onların yaşamlarını etkilemeye başlar ve ölümlerine kadar
da o etkiyi devam ettiren önemli bir kavramdır (Türkoğlu , 2010, s 42-44). İletişimin, doğum
ile ölüm arasında insanın hayatında her zaman var olan bir olgu olduğunu söylemek yanlış
olmayacaktır. Canlılar varlıklarını sürdürebilmek, kendilerini tanıyıp geliştirebilmek, çevresini
ve dünyayı anlamlandırabilmek, çevresindekiler tarafından anlaşılabilmek; ikna, keşfetme,
paylaşma, bilgilendirme, yardım ve benzeri amaçlarını gerçekleştirebilmek için iletişim kurup,
etkili iletişim içerisinde bulunması gerekir. Bu sebeplerden dolayı iletişim insan hayatının ana
merkezinde yer alan önemli ögelerin başında gelir. Tuna (2012, s 47)'nın belirttiğine göre bir
birey gününün 2/3'ünü iletişim temelli etkinlikler ile geçirmektedir. İletişim iki kişinin karşılıklı
olarak birbirleriyle söz, yazı ve işaret aracılığıyla anlaşma şeklidir, bir mesaj veya ileti gönderim
ve alım prosesidir (sürecidir) ( Allred 1992 ,s 182-192)

İleten, mesaj ve iletilen üçlüsünün etkin (aktif etkileşim) dizgelerin oluşturduğu durumdur
kişinin kendisini çevreye (dışa, diğerlerine, bir gruba veya topluluğa) açmasıdır. İletişim normal
koşullarda insanın akılcı amaca dönük bilişsel ve duyuşsal bir hareketine denk gelmektedir. Bu
hareketler bireysel ve sosyal alanlarda gerçekleşerek bir ileti veya mesaj aracılığıyla en az iki
birey arasında karşılıklı bilgilendirme ve bilme bağlantısını barındırır. Bu şekilde bir süreç iç
içe birden fazla eylemi hareketi yapısında bulundurmaktadır . ( Barry E Robb S ve Graham
B;1992 s,155)

İNSAN İLİŞKİLERİ Ve İLETİŞİM İN BİREYSEL İŞLEVLERİ

İnsan ilişkileri iletişimin bireysel işlevleri; Kişilerin temel ihtiyaçlarının en başında diğer
kişilerle ilişki kurma gelir kişiler psikolojik filolojik ve sosyal kültürel bir varlık olarak toplum
içerisinde varlığını devam ettirmektedir. İnsanların bir değer olarak psikolojik ihtiyaçları
benligini geliştirmektir, benlik kısa tanımı ile kişilerin kendisi hakkındaki algılarıdır. Her
insanın yaşadıklarından algıladıkları çıkarımları farklılık gösterir bu farklılık benlik algılarında
da farklılığa yani değişikliklere sebep olmaktadır, yine bu algılar bireylerin diğer bireylerle
2
iletişim kurmaların da büyük etkiye sahiptir benlik algısı olumlu olan bireylerin çevreleri ile
olan ilişkilerinde daha başarılı bir iletişim içerisinde oldukları rahatlıkla gözlemlenmektedir.
Benlik algıları olumsuz olan bireyler ise çoğu zaman iletişim sorunları ile karşılaşırlar ve
çevreleri ile uyum sorunları yaşadıkları dönemlerle karşılaşırlar bir başka psikolojik ihtiyaç
varlığını kanıtlama ve tanıtım ilişkilerine en son kişi bir birey olarak var olduğunu kanıtlamak
ve çevresi tarafından da var olduğunun kabulünü görmek istemektedir.(Kayaalp, 2015 s109).
İnsanlar bu isteklerini ifade ederlerken iletişim kurarlar.İnsanlar mutluluklarına düşüncelerini,
bilgilerini, acılarını, isteklerini, hayallerini, duygularını paylaşmak isterler. Bunu da iletişim
kurarak gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Bu gereklilik de kişiler arası ilişki ve iletişimi
etkilemektedir.Kişiler arası ilişkilerde insanlar akıl yetilerini kullanırlar ve bunu duygu ve
düşüncelerini diğerleri ile paylaşabilme yetileri ile yapmaları bakımından diğer canlılardan
ayrılırlar. Bu yetilerini kullandıklarındaki başvurdukları ilk yol iletişimdir.

Hayatımızdaki zorunlulukların ilk başında gelen iletişimin gerek toplumsal hayatının

gerekse de bireysel hayatın vazgeçilmez bir parçası olduğu belirtilmektedir. İletişimin
insanların ihtiyaçları doğrultusunda yeteneklerini ve zekâsını kullanarak onları birleştirme
çabalarının sonucu doğrultusunda oluştuğu ifade edilmektedir. İnsanları ilişki ve iletişim
kurmaya yönelten şey bir nevi bir içgüdü ‘dür bu içgüdü sonrasında yapılan paylaşımlar ise
ilişkileri ve etkileşimi geliştirerek ileriye taşımıştır. (Adler, 1945 s 254-258). Bütün bunları
farklı yollarla yapmaktadırlar, bu farklılıklar kişiyi uygarlık gelişiminde İletişim ile günümüze
taşımıştır. Her canlının kendi aralarında farklı da olsa iletişim kurdukları açıkça ortadadır. Fakat
bu iletişimin sadece iletilere ve güdülere dayandığı, bu sebeple de sadece insanların iletişim
kurarak karşılıklı bir eyleme ve etkileşime geçerek ilerleme kaydettiği belirtilmektedir. Bireyler
arası ilişkilerde iletişimi etkileyen bazı önemli faktörler bulunmaktadır. Bunlar sosyolojik,
toplumsal, psikolojik, bireysel, kültürel değerler ve ekonomik etmenlerdir. Bu etmenler
kişilerarası ilişkilerin gelişmesinde olumlu veya olumsuz başarılı ya da başarısız olmalarına etki
edebilmektedir. (Mutlu, 2004 s 135).

Gerek ailemizle gerek arkadaşlarımız da gerek çevremizde veya da toplumla olan ilişkilerimiz
kaçınılmaz olduğu için iletişimimiz de kaçınılmaz olmaktadır ve ilişkilerimizdeki heyecan zevk
ve Neşe bize coşku verir ki her zaman ilişkilerimize başarılı olumlu hale getirmeye çalışırız
bunu başaramadığını zaman aksi durumda ilişkilerimiz bize acı keder ve üzüntü verir ve bizde
istenmeyen sonuçlara sebep olabilir fakat hepimiz elimizden geldiğince bu istenmeyen
sonuçlardan uzak durmaya çalışıyoruz bu şekilde ilişkilerimiz iletişimimiz artı değer
kazanmaktadır (Forbes,2013,s 95).

3
Birey başkalarıyla iletişim içerisinde olmadan önce kendisi ile iletişim içerisinde olmalıdır ve
bunu kendini tanımakla yapmalıdır kişi ilk önce ne istediğini nasıl birisi olduğunu nasıl biri
olmak istediğini anlamalı ona göre hareket etmelidir bireyin kendisi ile olan iletişiminde
özeleştiri oldukça önemlidir insan öz eleştiri yapabilmeli ve dışarıdan gelen eleştirilere de açık
olmalıdır bu şekilde kendini tanımalı ve hatalarını fark edip düzeltilmelidir.(Elmacıoğlu ,2003
, s 25)

Bireysellikte insanın çevreden olduğu gibi doğuştan da gelen bazı özelliklere sahip olduğu
bilinmektedir bireylerin kendi seçimleri ile sergiledikleri davranışlarda öğrenme sürecinin
etkisi de görülmektedir çünkü kişi sadece genlerin veya çevrenin kuklası olmamaktadır aynı
zamanda kişisel seçimlerini kişilik ve davranışların etkilemesinin de büyük etkisi
bulunmaktadır (Dökmen,2008, s 126) karakter insanların sonradan kazandıkları doğuştan
alınamayan bir yapıdır. Sonradan edinilen bu özellikler kişiler tarafından erken dönemlerde
olmasıyla beraber bir yaşam tarzına sahip olup ona bağlı kalabilmek için çaba gerektiren bir
durumdur işte bu yüzden yaşamımız boyunca karşılaştığımız güçlükler zorluklar ve duygular
karakterimizin oluşmasında önemli roller oynar .(Adler, 2010,s)

Kendini tanıyan ve gelişmek isteyen birey olgunlaşmaktadır. Gelişen birey aynı zamanda olgun
bir bireydir gelişen birey ise gelişimin tanımı ile ortak olarak da gelişimin sürekli olduğunu
bitmeyen statik olmayan dinamik bir yapıya sahip olduğunu bilir ve öğrenmeye açık bir yaşam
sürer bu yaşam boyunca da kaliteli bir yaşam için sürekli heyecan içinde bilinçli olarak
çabalamaktadır. Bu kaliteli yaşam ve gelişim bireyleri psikolojik yönden olumlu etkiler ve bu
etki de ona ödül oluvermektedir. (Cüceloğlu, 2002,s 110-111)

İnsan etkileşimlerinin toplumsal düzeyde insan ilişkilerinde ortaya çıkan sorunlar da etkisinin
olduğu görülmektedir aynı zamanda toplumsal yapının da insan etkileşim ve ilişkilerinde etkisi
bulunmaktadır bu etkileşim ve ilişkilerde toplumsal sorunlar bireyin karakterinin ve kişiliğinin
oluşmasında olumlu ve olumsuz etkiler ortaya çıkarmaktadır örneğin meslek seçimi yapan
birinin ailesinin veya çevresinin isteği üzerine kendi istediği mesleği değil de onların istediği
mesleği seçme nesi ve kendisini kötü hissetmesi kişinin kendinde bastırılmış duygular
oluşturmasına neden olmaktadır bu ve bu gibi etkiler de toplum bireyin oluşmasında ve

4
gelişmesinde etkin rol oynadığı görülmektedir toplum bazen de bireyin hayatına kültürel
ekonomik sosyolojik ve küresel ve benzeri alanlarda iletişimsel veya psikolojik düzeyde etki
ettiği görülmektedir (Solak, 2009, s210-215)

İnsanlar kendi aralarında oluşturdukları ilişki ve iletişim ile yaşamlarını idame ettirirler bunu iş
birliği adı altında imece usulüyle sinerji sağlayarak yaptıkları da önemli bir noktadır sinerji
kişilerin Kendi başlarına yapabileceği şeylerden fazlasını bir araya gelerek yapmaları
işbirliğinden Doğan pozitif bir değer oluşturmalıdır sinerji imece içerisinde bulunmakla birlikte
işbirliğinde de önemli rol oynamaktadır işbirliği ise Birlik olmayı kolaylaştıran bireyler arası
ilişkileri yenileyen düzenleyen zenginleştiren toplumsal yapının gelişmesini ve büyümesini
sağlayan bir yapı taşıdır. Buradan hareketle işbirliği, imece ve sinerjinin toplumsal iletişiminde
etkili rol oynadığını söyleyebiliriz (Dökmen, 2008) s 41- 142).

İletişimi olumsuz olduğu gibi olumlu etkileyen unsurlar da bulunmaktadır; Günlük

yaşamımızda ve sonrasında her zaman yüzde seksen %90 iletişim halinde oluruz. Bu iletişimde
kişinin diğer bireylerle paylaşmaya saygı duyan, sevmeye, sevilmeye, kişilerle iyi geçinmeye,
iyi ilişkiler kurmaya, duygu düşünce ve görüşlerini başkalarına aktarmaya, en önemlisi
algılanmaya ve anlamaya ihtiyaçları olduğunun göstergesidir. Diğer insanlarla iyi ve doğru
ilişki kurmayı başaranlar arkadaş, aile, okul, iş ve sosyal ortamlarda uyum ve başarıyı
yakalayacaklarından hayatta başlarına gelen olumsuz durumları, kararsızlıkları, sıkıntıları,
üzüntüleri ve bunalımları bulundukları çevrenin yararlı katkıları ile daha kolay geçirebilirler.
(Carnegie,2019, s 25- 80)

İNSAN İLİŞKİLERİ Ve İLETİŞİM İN TOPLUMSAL İŞLEVLERİ

Toplumsal iletişim; Bilindiği üzere İnsanoğlu sosyal bir varlıktır ve Yaşamının büyük bir
bölümünü diğer canlılarla ortak yaşam alanlarında geçirmektedir. İlk önce sosyal bir ortamda
Yakın çevremiz ile iletişime başlayıp hayatımızın diğer bölümlerinde de her aşamada anne
baba, akraba, arkadaş, yetişkin, çocuk, komşu ve benzeri yakınlarımız da bulunan kişilerle
iletişim içerisine girerek hayatımız boyunca devam edecek olan iletişimimizi başlatmış oluruz.
Böylece toplumsal iletişim sürecine adım atmış oluruz. (Sillars ; 1995) birbirleriyle sürekli
iletişim halinde olan bireyler birbirlerinin gereksinimlerine, davranışlarına, tepkilerine,

5
sağlıklarına ve benzeri birçok şeye dikkat ederler. Bu da iletişimlerini daha güvenilir ve sağlıklı
bir hale getirir ve birbirlerine verdikleri bu değerle hayatını daha anlamlı görebilme yetenekleri
gelişirse ilişkiler etkili ve olumlu olur. "ilişkiler insan değeri üzerine kurulmalıdır" der Doğan
(Cüceloğlu,2003,s 250) İletişim kolları asıl alanlarına oluşturduğu toplumun içinde bulur
toplumsal yapı tarafından oluşturulan veya başlatılan her şeyde bir iletişim sürecini başlatır.
Toplum yaşamı ise düzenli ilişkilerin bir araya gelmesi ile oluşur (Tutar, Yılmaz; 2012, s 64-
67). Toplumsal iletişim başlığı altında ahlaki duyarlılıktan söz edilebilir. Toplumsal iletişim
ahlaki duygulara dayalı olarak fiziksel psikolojik sebeplerle ortaya çıkabilir. Ortaya çıkan bu
iletişim olumlu veya olumsuz olabilir. Ahlaki duygularını nesnesi olan ilişkiler akrabalık
ilişkisi, arkadaşlık ilişkisi, komşuluk ilişkisi, anne-kız, baba-oğul ilişkisi vesaire bireylerin
büyük insani duyarlılık gösterme gücüne tabidir.

İletişim bir diğer bağlamda toplumdaki insanlar arasında oluşturulan ortaklık olarak ifade
edilebilir. Ortaklığı etkileyen bazı ögeler ise duygu,düşünce,kültür, olaylar, bilgiler ve
benzeridir bu öneri kişiler arasındaki aktarımı sonucunda iletişim toplumsallaşma ve
sosyalleşme yolundaki en önemli araçlardan biri olmastatüsüne ulaşmaktadır (Çiçek, 1989).

Gruplaşma yöntemi ve bu yöntemi ile oluşturulmuş sosyal ve toplumsal ağlar sistemi gruptaki
kişilerce farklı alanlarda değişik şekillerde kullanılabilmekte ve yapılandırılmalıdır (Aydın,
1980). Buradan hareketle ailede başlayan gruplaşma ile toplumu temelleri atsana insanlar arası
ilişkiler ve etkileşimin artmasıyla iletişimi sosyal tabakadaki etkisini görebilmekteyiz

İnsanlar yapıları gereği toplumsal bir yapıda toplumsallaşma ile beraber yaşam içerisindedirler
bunun aksi düşünülemez ile beraber iletişimde bu toplumsallaşmanın bir anahtarı niteliğine
sahiptir insanlar arası ilişkiler ve toplumsal iletişimi zorunlu kılmakta ve bir çok yönden
etkilemektedir öyle ki toplum için nasıl insan çok önemli ise iletişimde toplumsallaşma ve
toplum için önemli ve gereklidir (Yüksel, 2008 s 69).
Toplumdaki diğer insanlarla sağlıklı güvenli ve iyi ilişkiler oluşturmak ve devam ettirmek
kullanmakta olduğumuz iletişim ve becerilerimizi deneyimlerimizin gelişmesine bağlıdır çünkü
iletişim birçok şeyi değiştirebilme özelliğine sahiptir buradaki birçok şeyden kastedilen
noktanın derine inildiğinde iletişimin yararlı olumlu iletişimi kolaylaştırıcı yardımcı ve benzeri
birçok yönü olduğu görülmektedir (Üstün, 2010).Buradan iletişimin çok yönlü ve değişik bir
yapıda olduğu gözlemlenmektedir.

6
İletişim birçok alanda etkili olduğu gibi iş hayatında da performansı etkiler ve çalışanlar
arasında büyük etkilere sahiptir iş ortamında patron işçi usta-çırak ve benzeri ilişkilerde
insanların iletişim becerileri devreye girmektedir (Tiyek, Sarıyıldız 2018)

Ahlaki duyarlılık toplumsal ilişkileri olduğu kadar duygusal ilişkilerde şekillendirir toplu
taşıma olarak adlandırılan dolmuş, tramvay, tren, metro, uçak ve benzeri gibi yerlerde insan
ilişkileri ahlaki duyarlılık eksikliği gösteren kişiler tarafından bozulur. Öğrencilerin toplu
yemek için sıra beklediği bir ortamda diğerlerini yok sayarak ön sıralara geçen bir öğrenci; veya
aynı şekilde diğer öğrencilerin başarı seviyelerini olumsuz etkileyecek biçimde kopya çeken bir
öğrenci ahlaki açıdan büyük bir duyarsızlık başka bir deyişle olumsuzluk sergilemiştir. Burada
kendimize yapılmasından hoşlanmayacağı mı davranışları başkalarına yapmamız bencilce ve
gayri insani (yani insanlık dışı) olacağı için yapmamamız gerekmektedir. Alman Filozofu Kant
bu konuda: "evrensel bir davranış kuralı olmasına razı olmayacağınız davranışları başkalarına
karşı sergilemeyiniz insanlar sizin için amaçlarınızı araçları değildir , her insan tek başına içtim
bir amaçtır herkes insanca muamele edilmeyi hak eder" diyerek ahlaki duyarlılığın önemine
dikkat çekmiştir. Mutlu ilişkiler için iyi niyet ve azim gerekiyor her ne kadar diğer insanlar
anlaşmazlığa yol açma eğilimi taşıdığı sürece sorunlar olacaksa da gerçekten uyum arayışında
isek ve biraz geri adım atmamaya hazırlıklıysak yapabileceğimiz çok şey var demektir. ( Aydın,
2021)

Amaç : Bu araştırmanın amacı: hayatımızdaki iletişim sürecini devam ettirirken nelerden

etkilendiğimiz , çevremizi nasıl etkilendiğimiz; iletişimi kullanma biçimimiz, geliştirmemiz
gereken alanlar,bunların farkında olmak ve bunları ortaya koymaya çalışmaktır.

Önem: bu çalışma yaşamımızdaki iletişim şeklinin değerlendirilmesi ve buna bağlı olarak

iletişim kurma şeklimizin düzeltilebilmesi için fayda sağlaması ve iletişimi kolaylaştırması
hedeflenmektedir.

7
 KAYNAKÇA
Aydın Süleyman (2021) insan ilişkileri ve iletişim görüşme prof. Dr. Sosyoloji öğretim üyesi

Allred H G (1992) Allred ‘s communication Map (ACM) individual psychology

Adler, A. (2010). “İnsanı Tanıma Sanatı”, say yayıncılık, İstanbul

Aydın, M.H. (1980). “Kentleşme ve İnsan İlişkileri”, Antropoloji, 12, 0-0,

DOI:10,1501/antro-0000000190

Barry E Robb S ve Graham B 1992 communication skills training and patient’s satisfaction
health communication

Cüceloğlu , D. (2003). “ Yeniden İnsan İnsana”, İstanbul, Remzi kitabevi

Carnegie , D., (2019) dost kazanma ve insanları etkileme sanatı, Epsilon yayıncılık, İstanbul

Çiçek , C. (1989). “ toplumsal iletişim açısından 1987-1988 yılında siyasal iktidar ve Türk
parasını ilişkileri”kurgu Anadolu üniversitesi iletişim Bilimleri fakültesi Uluslararası hakemli
iletişim dergisi , 6(6)) 131 -149 retrieved from https://dergipark.org. tr /tr/pub/ekurgu/ issue
/16239/170160

Cüceloğlu , D. (2001) “ içimizdeki biz”, Remzi Kitabevi, İstanbul

Dökmen, Ü. (2008). “Yaşama yerleşmek,” Remzi Kitabevi, İstanbul

8
Forbes, D. (2013). “İlişkilerin Pin Kodu,” şenyıldız matbaacılık, İstanbul

Köni, C. (2020) . “KPSS 2021 Eğitim Bilimleri Rehberlik ve Özel Eğitim Video Ders
Notları”, Ankara, Benim Hocam yayıncılık, s 179

Kayaalp,İ.(2015). “Kisilerarası İlişkiler ve Etkili İletişim”, Ankara , pegem akademi

İnceoğlu , M. (2004). “Tutum, Algı, İletişim”, Ankara, Elips Kitap

Mutlu E (2004) “iletişim sözlüğü” Ankara, Bilim sanat yayınları

Sillars, Stuart (1995),” İletişim”, Özgün matbaacılık

Solak ,A. (2009) “insan ilişkileri ve iletişim”,serya, yayıncılık, Ankara

Tiyek,R. ve sarıyıldız, A.Y. ( 2018). “ performans yönetiminde başarının sırrı “ uluslararası

bankacılık ekonomi ve yönetim araştırmaları dergisi, 1(1), 51-86. Retrieved from https://
dergipark.org.tr/tr/pub/u beyad/üssü/14932/487236

Tuna Y (2012)” iletişim kavramı ve iletişim “süreci Ankara pegem akademi

Tutar, H ; Yılmaz Kemal M , Erdönmez C. (2005)” Genel ve teknik iletişim, ”Ankara, seçkin
yayınları

Türkoğlu, N. (2010)” toplumsal iletişim ( İletişim bilimlerinden kültürel çalışmalara tanımlar,

kavramlar, tartışmalar)” , İstanbul, Urban yayıncılık

Üstün, B.( 2010). “Çünkü İletişim Çok Şeyi değiştirir” Anadolu hemşirelik ve sağlık Bilimleri
dergisi 8(2), 88 -94

Tirab, T.A.(2017). “Toplumsal Güvenliğin sağlanması Kapsamında Nefret Suçlarının

Önlenmesinde İletişimin Rolü. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

9
Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 147-165. Retrieved from
https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbed/issue/30354/327854

Yüksel, H. (2008). “etkili iletişim “,Ankara, Pegem akademi

Yüksel, A.H. (1990) “İletişimin Toplumsal boyutu olarak kitle iletişimi” kurgu Anadolu
üniversitesi iletişim Bilimleri fakültesi UL uluslararası hakemli iletişim dergisi , 7(7) 9-38
retrieved from https://dergipark. Org.tr/tr/pub/ekurgu/ issue /16 240 /170 172

Zıllıoğlu, M. (1993), “İletişim Nedir?” İstanbul, Cem yayınevi,

10