Laboratorium Podstaw Fizyki

Ćwiczenie nr 48.

Wyznaczenie stałej Plancka na podstawie

charakterystyki diody elektroluminescencyjnej.
Adnotacje dotyczące wymaganych poprawek oraz daty otrzymania poprawnego sprawozdania.

1
1 Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest pomiar charakterystyki prądowo-napięciowej diody elektroluminescencyjnej
(niebieskiej i czerwonej), wyznaczenie długości fali promieniowania emitowanego przez diodę oraz
obliczenie stałej Plancka.

2 Wykaz przyrządów
– Układ zasilający z płynną regulacją napięcia w kierunku przewodzenia i zaporowym,
– Dioda elektroluminescencyjna niebieska i czerwona,
– Monochromator,
– Multimetr Sanwa CD771 o dokładności ±0, 9%rdg + 2dgt dla napięcia oraz ±1, 4%rdg + 3dgt
dla natężenia prądu.

3 Oznaczenia zmiennych
– U – napięcie elektryczne,
– I – natężenie elektryczne,
– ux (X) – niepewność pomiarowa,
– Avg(X) – wartość średnia,
– λ – długość fali promieniowania emitowanego przez diodę,
– e – ładunek elementarny,
– c – prędkość światła w próżni,
– h – stała Plancka,
– Ub – wartość napięcia odpowiadającego barierze potencjału.

4 Pomiary
4.1 Przebieg pomiarów
Po sprawdzeniu poprawności połączenia układu przez prowadzącego zaczęłyśmy mierzyć charak-
terystykę prądowo-napięciową dla diody niebieskiej oraz czerwonej. Pomiar przeprowadziłyśmy w
całym dostępnym zakresie napięć, zapisując wartości napięcia U oraz natężenia prądu I dla 20
punktów pomiarowych. Następnie wyznaczyłyśmy długość fal promieniowania emitowanego przez
diody elektroluminescencyjne metodą "na oko". Umieściłyśmy diodę przy wejściu do monochroma-
tora i ustawiłyśmy maksymalne napięcie. Regulując długość fali przepuszczaną przez monochroma-
tor, znalazłyśmy położenie pokrętła, dla którego intensywność emitowanego promieniowania jest
największa i odczytałyśmy wynik. Pomiar fal został powtórzony 6 razy.

2
4.2 Wyniki dla diody niebieskiej

Rysunek 1: Pomiary parametrów

Rysunek 2: Pomiary długości fali

Rysunek 3: Bariera potencjału oraz stała Plancka

3
4
4.3 Wyniki dla diody czerwonej

Rysunek 4: Pomiary parametrów

Rysunek 5: Pomiary długości fali

Rysunek 6: Bariera potencjału oraz stała Plancka

5
4.4 Przykładowe obliczenia
Zaprezentowane są przykładowe obliczenia dla diody niebieskiej.
Obliczenia dla diody czerwonej są analogiczne.
Obliczenie niepewności pomiarowej u(U ) oraz u(I) dla pomiaru pierwszego:
u(U1 ) = ±0, 9%rdg + 2dgt = 0, 009 · 2, 41 + 2 · 0, 01 ≈ 0, 0417 [V],
u(I1 ) = ±1, 4%rdg + 3dgt = 0, 014 · 0, 01 + 2 · 0, 01 ≈ 0, 0301 [mA].
Obliczenie długości średniej fali λ oraz jej niepewności ua (λ), ub (λ) i u(λ):
Pn=6
i=1 λi 2664
Avg(λ) = = = 444 [nm],
n 6
v
u Pn=6
t i=1 (λi
u − Avg(λi ))2
ua (λ) = ≈ 8, 764 [nm],
n(n − 1)
s s
(∆p λ)2 102
ub (λ) = = ≈ 5, 774 [nm],
3 3
q
u(λ) = (ua (λ))2 + (ub (λ))2 ≈ 10, 494 [nm].
Obliczenie wartość napięcia odpowiadającego barierze potencjału Ub oraz jego niepewności, dzięki
współczynnikom a i b wyliczonych za pomocą regresji liniowej dla prostoliniowej części charakte-
rystyki w kierunku przewodzenia.
b −105, 512
Ub = − ≈ − ≈ 2, 912 [V],
a 36, 236

6
 s s
 δU 2  δU 2  b 2  1 2
b b
uc (Ub ) = · u(a) + · u(b) = · u(a) + − · u(b) ≈ 0, 018.
δa δb a2 a
Obliczenie stałej Plancka h oraz jej niepewności:
e
h= · Avg(λ) · Ub ≈ 6, 91 · 10−34 [J · s],
c
s r
e  δh 2  δh 2  2  2
uc (h) = · u(λ) + · u(Ub ) = Ub · u(λ) + Avg(λ) · u(Ub ) ≈ 0, 17·10−34 .
c δAvg(λ) δUb

4.5 Wyniki końcowe

Stała Plancka h dla diody niebieskiej – h ≈ (6, 91 · 10−34 ± 0, 17 · 10−34 ) [J · s].
Stała Plancka h dla diody czerwonej – h ≈ (6, 23 · 10−34 ± 0, 26 · 10−34 ) [J · s].

5 Wnioski
Dzięki przeprowadzonemu ćwiczeniu oraz analizie danych udało się wyznaczyć stałą Plamka dla
diody elektroluminescencyjnej niebieskiej i czerwonej. Na wykresach widać, że charakterystyka
prądowo-napięciowa wyszła poprawnie. Duże niepewności pomiarowe pojawiają się przy wyzna-
czaniu długości fal. Jest to związane z metodą wyznaczania, jak i niepewnością monochromatora.
Mimo to, wartość stałej Plancka dla obu diod wyszła zadowalająca.