ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΕΝΟΤΗΤΑ 1.

ΕΡΩΤΗΣΗ 1
Τι ονομάζουμε μετασχηματιστές (Μ/Σ}; Ποια η επίδρασή τοις στην οικονομική και
τεχνολογική ανάπτυξη;
Απάντηση

Μ/Σ ονομάζουμε τις ειδικές ηλεκτρικές μηχανές [διατάξεις) που αυξομειώνουν

[μεταβάλλουν - μετασχηματίζουν) τα βασικό ηλεκτρικά μεγέθη [τάση - ένταση).
Οι Μ/Σ χρησιμοποιούνται σε όλους τους τομείς της τεχνολογίας και της παραγωγής.
Χρησιμοποιούνται στα συστήματα παραγωγής, μεταφοράς και διανομής της
ηλεκτρικής ενέργειας, στη βαριά βιομηχανία, στην Ηλεκτρονική και τις
Τηλεπικοινωνίες κτλ

ΕΡΩΤΗΣΗ 2
Στην ανάπτυξη ποιών τεχνολογικών εφαρμογών βοήθησαν OL Μ/Σ;
Απάντηση
Η χρήση των Μ/Σ είχε σαν αποτέλεσμα τη ραγδαία εξέλιξη και εξάπλωση των
συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας εναλλασσόμενου ρεύματος. Έτσι, αναπτύχθηκαν
σταδιακά οι τομείς της Τεχνολογίας και Παραγωγής. Σήμερα, Μ/Σ
χρησιμοποιούνται στα συστήματα παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής
ενέργειας, τη βαριά βιομηχανία, την ηλεκτρονική και τις τηλεπικοινωνίες κτλ

ΕΡΩΤΗΣΗ 3
Σε ποιους βασικούς τομείς παραγωγής υπάρχουν Μ/Σ;

Απάντηση

Οι Μ/Σ υπάρχουν σε όλους τους τομείς της δραστηριότητας του ανθρώπου. Μ/Σ θα
βρούμε στα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας και τη βαριά βιομηχανία [π.χ. Μ/Σ
διανομής), τη βιοτεχνία [π.χ. Μ/Σ ηλεκτροσυγκολλήσεων, φόρτισης συσσωρευτών
κτλ), το γραφείο [π.χ. Μ/Σ ηλεκτρονικών υπολογιστών), τις συγκοινωνίες και
μεταφορές (π.χ. Μ/Σ ηλεκτρικής έλξης), το σπίτι (π.χ. Μ/Σ ηλεκτρικού κουδουνιού,
ηλεκτρονικών συσκευών κτλ), μέχρι τις τηλεπικοινωνίες (π.χ. Μ/Σ τροφοδοτικού
κινητού τηλεφώνου).

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΠΕ 17 1
ΕΡΩΤΗΣΗ 4
Πού και πώς χρησιμοποιούνται οι Μ/Σ στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας;

Απάντηση
Έχει διαπιστωθεί ότι για να συμφέρει οικονομικά η μεταφορά της ηλεκτρικής
ενέργειας, πρέπει να γίνεται σε πολύ υψηλότερη τάση από αυτή που χρησιμοποιούν
οι τελικοί καταναλωτές.
Έτσι, κατά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, με χρήση Μ/Σ, η τάση ανυψώνεται,
το ρεύμα, μέσω του δικτύου, μεταφέρεται προς τους καταναλωτές και τελικά
υποβιβάζεται με χρήση Μ/Σ πριν διανεμηθεί ακίνδυνα στους καταναλωτές.

ΕΡΩΤΗΣΗ 5
Ποια τα κυριότερα είδη Μ/Σ;

Απάντηση
Οι Μ/Σ χωρίζονται ανάλογα με:
1. τον προορισμό τους (είδος δικτύου):
a. τριφασικοί
b. μονοφασικοί
2. την ισχύ τους:
a. ισχύος
b. οργάνων μέτρησης
3. τον τρόπο ψύξης:
a. ξηροί
b. λαδιού
4. το χώρο τους στα Συστήματα Ηλεκτρικής Ενεργείας:
a. υπαίθρου
b. κλειστού χώρου
5. την ειδική κατασκευή και χρήση τους: a. ειδικοί Μ/Σ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΠΕ 17 2
ΕΡΩΤΗΣΗ 6
Από τι αποτελείται βασικά κάθε Μ/Σ; Τι λέμε πρωτεύον και τι δευτερεύον;
Απάντηση
Κάθε Μ/Σ αποτελείται από:
1. τον πυρήνα, που αποτελεί το μαγνητικό κύκλωμα
2. δύο τυλίγματα, το τύλιγμα υψηλής τάσης (Υ.Τ.] και το τύλιγμα χαμηλής
τάσης (Χ.Τ.]
Τα δύο τυλίγματα λέγονται: πρωτεύον και δευτερεύον.
Πρωτεύον λέγεται το τύλιγμα που συνδέεται με την ηλεκτρική πηγή (δίκτυο
ηλεκτροδότησης].
Δευτερεύον λέγεται το τύλιγμα που δίνει τη μετασχηματισμένη τάση.

ΕΡΩΤΗΣΗ 7
Πώς λειτουργεί με λίγα λόγια ένας μονοφασικός (1~) Μ/Σ;

Απάντηση
Έστω ότι έχουμε έναν 1~ Μ/Σ με το πρωτεύον τύλιγμα U-V συνδεδεμένο με την
υψηλή τάση (Υ.Τ.). Το δευτερεύον τύλιγμα u-v είναι συνδεδεμένο στην κατανάλωση
(φορτίο).
 Έστω ότι υπάρχει μια εναλλασσόμενη τάση U1 στην είσοδο του πρωτεύοντος.
Η τάση αυτή προκαλεί στο πρωτεύον μια εναλλασσόμενη ένταση ρεύματος
(έστω Ι0).
 Η εναλλασσόμενη ένταση ρεύματος Ιο δημιουργεί μαγνητικό πεδίο με
εναλλασσόμενη Μεταβαλλόμενη] μαγνητική ροή Φμ.
 Η μεταβαλλόμενη μαγνητική ροή Φμ κλείνει κύκλωμα μέσα από τον πυρήνα
και διαπερνά (τέμνει) τις σπείρες του δευτερεύοντος.

 Έτσι, σε κάθε σπείρα του δευτερεύοντος αναπτύσσεται μια ηλεκτρεγερτική

δύναμη (ΗΕΔ) από επαγωγή, που είναι κι αυτή εναλλασσόμενη της ίδιας
συχνότητας με αυτή των U1, Ιο, Φμ που την προκάλεσαν.

 Επειδή οι σπείρες του δευτερεύοντος είναι συνδεδεμένες σε σειρά, οι ΗΕΔ που

αναπτύσσονται σε αυτές αθροίζονται. Άρα, από το δευτερεύον παίρνουμε μια
συνολική ΗΕΔ (Ε2), την οποία μπορούμε να μετρήσουμε με ένα βολτόμετρο.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΠΕ 17 3
ΕΡΩΤΗΣΗ 8
Πότε λέμε ότι ένας Μ/Σ λειτουργεί χωρίς φορτίο και πότε με φορτίο;
Απάντηση
Σε κάθε Μ/Σ διακρίνουμε δύο καταστάσεις λειτουργίας:
1. τη λειτουργία χωρίς φορτίο (μεταβατικό στάδιο), κατά την οποία η τάση του
δευτερεύοντος είναι ίση με την ΗΕΔ που αναπτύσσεται σε αυτό. Ισχύει δηλαδή:
U2 = Ε2
2. τη λειτουργία με φορτίο (κανονική λειτουργία), κατά την οποία η τάση U2 είναι
γενικά μικρότερη από την Ε2 λόγω της πτώσης τάσης στα τυλίγματα του Μ/Σ

ΕΡΩΤΗΣΗ 9
Ποια η σχέση μεταξύ των τάσεων, των εντάσεων και των σπειρών πρωτεύοντος και
δευτερεύοντος ενός Μ/Σ και πώς προκύπτει αυτή;

Απάντηση

Αν μετρήσουμε τις εντάσεις πρωτεύοντος και δευτερεύοντος ενός Μ/Σ ισχύει

προσεγγιστικά η σχέση:

Αν μετρήσουμε τις τάσεις πρωτεύοντος και δευτερεύοντος ενός Μ/Σ ισχύει

προσεγγιστικά η σχέση:

Στις δύο παραπάνω εξισώσεις βλέπουμε ότι τα δεύτερα μέλη είναι ίσα, άρα ίσα είναι
και τα πρώτα.

Η σχέση που συνδέει αριθμό σπειρών, τάσεις και εντάσεις είναι η σχέση 1.5 του
Σχολικού βιβλίου:

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΠΕ 17 4
ΕΡΩΤΗΣΗ 10
Τι ονομάζουμε σχέση μεταφοράς ενός Μ/Σ και τι δείχνει;

Απάντηση
Όταν ένας Μ/Σ λειτουργεί χωρίς φορτίο (στο δευτερεύον δεν υπάρχει συνδεδεμένος
καταναλωτής) ο λόγος των τάσεων πρωτεύοντος και δευτερεύοντος είναι ίσος με το
λόγο των σπειρών πρωτεύοντος και δευτερεύοντος. Ισχύει δηλαδή:

Ο λόγος (πηλίκο] των σπειρών του πρωτεύοντος προς τις σπείρες του δευτερεύοντος
λέγεται σχέση μεταφοράς Κ του Μ/Σ. Ισχύει δηλαδή:

Καθορίζοντας τον αριθμό των σπειρών πρωτεύοντος και δευτερεύοντος, δηλαδή τη

σχέση μεταφοράς, λαμβάνουμε από το δευτερεύον μεγαλύτερη ή μικρότερη τάση από
αυτή του πρωτεύοντος. Πετυχαίνουμε, δηλαδή, ανύψωση ή υποβιβασμό τάσης.

ΕΡΩΤΗΣΗ 11
Τι ονομάζουμε τάση βραχύ κύκλωση ς και σε τι μας χρησιμεύει;

Απάντηση
Τάση βραχυκύκλωσης Μ/Σ ονομάζουμε την τάση που πρέπει να εφαρμοσθεί στο
πρωτεύον τύλιγμά του, ώστε, με βραχυκυκλωμένο το δευτερεύον τύλιγμα, να έχουμε τα
κανονικά ρεύματα φόρτισης και στο πρωτεύον και στο δευτερεύον του Μ/Σ.

Η τάση βραχυκύκλωσης μετριέται στο πείραμα βραχυκύκλωσης και εκφράζεται σαν

ποσοστό επί τοις εκατό της ονομαστικής τάσης του πρωτεύοντος. Ισχύει, δηλαδή:

Αν γνωρίζουμε την ποσοστιαία τάση βραχυκύκλωσης (uκ%) μπορούμε να

υπολογίσουμε την πιθανή ένταση ρεύματος ενός βραχυκυκλώματος στο δευτερεύον
του Μ/Σ, όταν το πρωτεύον τροφοδοτείται με την κανονική του τάση. 0 υπολογισμός
γίνεται από τη σχέση:

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΠΕ 17 5
ΕΡΩΤΗΣΗ 12
Ποια προβλήματα θα παρουσιαστούν, αν βραχυκυκλωθεί το δευτερεύον ενός
Μ/Σ;

Απάντηση
Στην περίπτωση βραχυκυκλώματος ενός Μ/Σ αναπτύσσονται πάρα πολύ μεγάλες εντάσεις
ρεύματος (της τάξης των χιλιάδων αμπέρ) που είναι επικίνδυνες και για τον Μ/Σ (οδηγούν
σε καταστροφή των μονώσεων και των τυλιγμάτων) και για το δίκτυο που τον τροφοδοτεί.

ΕΡΩΤΗΣΗ 13
Σε ποια περίπτωση ένας Μ/Σ λειτουργεί ουσιαστικά με βραχυκυκλωμένο το
δευτερεύον του τύλιγμα και γιατί;

Απάντηση
Οι συνηθισμένοι Μ/Σ δε λειτουργούν ποτέ σε συνθήκες βραχύ κύκλω ση ς. Μόνο ειδικοί Μ/Σ
(π.χ. στις συγκολλήσεις ή οι Μ/Σ μέτρησης ρεύματος] λειτουργούν υπό αυτές τις συνθήκες,
όταν χρειαζόμαστε μεγάλες εντάσεις ρεύματος στο δευτερεύον τύλιγμα (π.χ. στις
ηλεκτροσυγκολλήσεις). Σε αυτές τις περιπτώσεις, το ρεύμα εργασίας είναι ουσιαστικά το
ρεύμα βραχυκύκλωσης.

ΕΡΩΤΗΣΗ 14
Στο πείραμα βραχυκύκλωσης ενός Μ/Σ 220/9.900V «φωτεινών επιγραφών», για
να έχουμε τα κανονικά ρεύματα φόρτισης 2,25A/50mA χρειάστηκε να
τροφοδοτήσουμε το πρωτεύον του τύλιγμα με τάση 11V. Ποια είναι:
a. Η σχέση μεταφοράς του Μ/Σ και
b. Η τάση βραχυκύκλωσης;

Απάντηση
a. Από τα δεδομένα της άσκησης γνωρίζουμε τις τάσεις κανονικής λειτουργίας του
Μ/Σ. Υπολογίζουμε τη σχέση μεταφοράς χρησιμοποιώντας τη σχέση 1.4 του
Σχολικού βιβλίου:

𝑈1 220 1
𝐾= = =
𝑈2 9.900 45

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΠΕ 17 6
Στο ίδιο αποτέλεσμα μπορούμε να φτάσουμε αν χρησιμοποιήσουμε στη σχέση
μεταφοράς τα κανονικά ρεύματα φόρτισης, χρησιμοποιώντας τη σχέση 1.3 του
Σχολικού βιβλίου:

𝐼2 50𝑚𝐴 50𝑚𝐴 1
𝐾= = = =
𝐼1 2,25𝐴 2250𝑚𝐴 45

b. Η τάση βραχυκύκλωσης υπολογίζεται από τη σχέση 1.6 του σχολικού βιβλίου:

𝑈1𝐾 11𝑉
𝑢𝐾 % = ∗ 100% = ∗ 100% = 5%
𝑈1𝑁 220𝑉

Όπου: U1N = 220V η τάση κανονικής λειτουργίας του Μ/Σ και U1K = 11V η τάση
βραχυκύκλωσης.

ΕΡΩΤΗΣΗ 15
Το πρωτεύον τύλιγμα ενός Μ/Σ έχει 300 σπείρες και το δευτερεύον 1.500
σπείρες. Αν η τάση του πρωτεύοντος είναι 12V και διαρρέεται από ρεύμα
εντάσεως 2Α, πόση είναι η τάση και η ένταση του ρεύματος στο δευτερεύον;

Απάντηση
Υπολογίζουμε τη σχέση μεταφοράς από τη σχέση 1.2 του Σχολικού βιβλίου και
έχουμε:
𝑊1 300 1
𝐾= = =
𝑊2 1500 5

Εφαρμόζουμε τη σχέση μεταφοράς για την τάση σύμφωνα με τη σχέση 1.4 του
Σχολικού βιβλίου και υπολογίζουμε την τάση στο δευτερεύον:

𝑈1 1 12𝑉
𝐾= = = => 1 ∗ 𝑈2 = 5 ∗ 12𝑉 => 𝑈2 = 60𝑉
𝑈2 5 𝑈2

Εφαρμόζουμε τη σχέση μεταφοράς για την ένταση σύμφωνα με τη σχέση 1.3 του
Σχολικού βιβλίου και υπολογίζουμε την ένταση του ρεύματος στο δευτερεύον:

𝐼2 1 𝐼2 2
𝐾= = = => 1 ∗ 2𝐴 = 5 ∗ 𝐼2 => 𝐼2 = => 𝐈𝟐 = 𝟎. 𝟒
𝐼1 5 2𝐴 5

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΠΕ 17 7
 ΕΡΩΤΗΣΗ 16
Σήμερα, στα δίκτυα ηλεκτροδότησης όλων των χωρών
χρησιμοποιείται:
a. το συνεχές ρεύμα (Σ.Ρ.)
b. το εναλλασσόμενο ρεύμα (Ε.Ρ.)
c. το ζεύγος κινητήρα-γεννήτριας
d. ο Μ/Σ και όλα τα παραπάνω

Απάντηση
Σχολικό βιβλίο σελ. 23: b

ΕΡΩΤΗΣΗ 17
Ανάλογα με τον προορισμό τους οι Μ/Σ διακρίνονται σε:
a. ισχύος και οργάνων μέτρησης
b. τριφασικούς και μονοφασικούς
c. αυτομετασχηματιστές και ηλεκτρικής έλξης
d. ξηρούς, λαδιού και συγκολλήσεων

Απάντηση
Σχολικό βιβλίο σελ. 23, διάγραμμα: b

ΕΡΩΤΗΣΗ 18
Μ/Σ με 300 σπείρες στο πρωτεύον και 60 στο δευτερεύον, όταν
τροφοδοτείται από δίκτυο 220V, δίνει στο δευτερεύον του:
a. τάση 44V
b. τάση 22V
c. ένταση 20Α
d. ένταση 4Α

Απάντηση
Από τη σχέση 1,4 του Σχολικού βιβλίου έχουμε:

𝑊1 𝑈1 300 220𝑉 220

= = = => 5 ∗ 𝑈2 = 220 => 𝑈2 = => 𝐔𝟐
𝑊2 𝑈2 60 𝑈2 5
= 𝟒𝟒𝐕

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΠΕ 17 8
 Για το ρεύμα δεν έχουμε πληροφορίες και δεν μπορούμε να το
υπολογίσουμε: a
ΕΡΩΤΗΣΗ 19
Στους μεγάλους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας
χρησιμοποιούμε Μ/Σ ανύψωσης της τάσης, π.χ. από 22kV σε 220kV,
με σκοπό να μειώσουμε το ρεύμα δευτερεύοντος (στη γραμμή
μεταφοράς) κατά:
a. 2 φορές
b. 5 φορές
c. 10 φορές
d. 20 φορές

Απάντηση

Γνωρίζουμε, από τη σχέση 1.5 του Σχολικού βιβλίου, ότι όσο

ανυψώνεται η τάση σε έναν Μ/Σ, τόσο υποβιβάζεται η ένταση του
ρεύματος σε αυτόν. Αρκεί να υπολογίσουμε πόση είναι η ανύψωση
τάσης:

𝑈1 22000𝑉 1
= = => 𝐔𝟐 = 𝟏𝟎 ∗ 𝐔𝟏
𝑈2 220000𝑉 10

Εφόσον η τάση ανυψώνεται 10 φορές, το ρεύμα θα υποβιβάζεται 10

φορές: c

ΕΡΩΤΗΣΗ 20
Ο λόγος (πηλίκο) των σπειρών πρωτεύοντος και δευτερεύοντος
τυλίγματος ενός Μ/Σ λέγεται:
a. τάση βραχυκύκλωσης
b. ρεύμα βραχυκύκλωσης
c. σχέση μεταφοράς
d. σχέση μεταξύ U και I

Απάντηση
Σχολικό βιβλίο σελ. 26: c

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΒΑΛΙΕΡΟΣ ΠΕ 17 9