Krahe rozd2 Teorie zachowania agresywnego

Wyjaśnienia biologicze

Etiologia: agresja jako energia wewnętrzna

Lorenz- w organizmie kumuluje się agresywna energia, czy dojdzie do jej rozładowania zależy od:
ilości agresywnej energii i siły bodźców zewnętrznych (np. widok drapieżnika). Relacja odwrotnie
proporcjonalna: im niższy poziom energii tym silniejszy bodziec potrzebny (i odwrotnie). Agresja
spontaniczna- kiedy zbyt wysoki poziom energii to i bez bodźca zewnętrznego będzie reakcja. Kocioł
parowy- ciśnienie wzrasta dopóki nie zostanie uwolnione w sposób kontrolowany/ spontaniczna
eksplozja. Silnie zahamowanie zabójstw wewnątrzgatunkowych wśród ludzi jest konieczne bo mamy
za dużo fajnych itemów żeby się pozabijać. Kontrolowanie agresywnej energii przez np. sport, poziom
energii może być utrzymany.
Zarzuty: brak definicjii agresywnej energii (nie da się dokonać pomiaru), założenie że jeśli energia
zostanie zużyta to nie ma następnych zachowań agresywnych (a bywają zaraz po sobie, jeden akt
agresji może podsycać następne)

Socjobiologia: agresja wytworem ewolucji

Darwin- pochodzenie gatunków: żeby cecha przetrwała w gatunku musi być przystosowawcza
(podnosi szanse przetrwania).
Daly i Wilson, Buss i Shakelford- agresja do zwalczania napastników i rywalizacji seksualnej są
przystosowawcze (sukces reprodukcyjny agresora). Bardziej agresywni mają większe szanse w
przekazaniu genów = faworyzowanie agresji przez dobór naturalny. Zachowania egresywne
wywołane przez: czynniki proksymalne (procesy w organizmie, warunki społeczne) i dystalne
(kształtują rozwój zachowania w procesie ewolucji).
Agresja seksualna- strategia rozmnażania mężczyzn z ograniczoną możliwością reprodukcji
(rozmnażanie główną funkcjonalną podstawą gwałtu). Główne źródła danych: badania na zwierzętach
i statystyki kryminalne (ofiarami gwałtu młode kobiety, dużo gwałcicieli o niskim statusie
socjoekonomicznym.

Genetyka behawioralna: czy agresja jest dziedziczna

Badanie dzieci adoptowanych- skłonności agresywne w porównaniu z rodzicami adopcyjnymi
(środowisko rodzinne) i biologicznymi (czynniki genetyczne).
Badanie bliźniąt jedno i dwujajowych
Miles i Carey- wspólne wyposażenie genetyczne istotnie tłumaczy podobieństwa samoocen oraz
ocen rodziców w zakresie agresji (wyjaśniony 50% wariancji). Wspólne egeny w silniejszym stopniu
niż środowisko wyjaśniają podobieństwa w zakresie agresji w dorosłym wieku, odwrotny układ w
dzieciństwie i okresie dojrzewania.
DiLalla i Gottesman- to samo co do odziedziczalności zachowań antyspolecznych. Większy wpływ
podobieństwa genetycznego przzy metodach kwestionariuszowych. Czynniki genetyczne odrgywają
rolę w przestępczości w interakcji z czynnikami środowiskowymi.

Wyjaśnienia psychologiczne

Psychoanaliza: agresja jako destrukcyjny instynkt

Freud- zachowanie napędzane przez dwie podstawowe siły: instynkt życia Eros, instynkt śmierci
Thanatos. Żeby rozwiązać konflikt wewnętrzny trzeba autodestruktywną siłę skierować na zewnątrz.
Katharsis- przyjmuje rozładowanie energii przez nieagresywne zachowania ekspresyjne (żarty) (w
sensie to nie są żarty, tylko chodzi o opowiadanie żartów), ale mają one chwilowy skutek. Agresja jest
nieuniknioną cechą ludzkiego zachowania i pozostaje poza kontrolą.

Hipoteza frustracji-agresji: popęd ukierunkowany na cel

Popęd- aktywuje się tylko gdy nie ma środków umożliwiających zaspokojenie żywotnej potrzeby (siła
pobudzająca ukierunkowana na zakończenie deprywacji)
Instynkt- ciągle obecne, narastające źródło energii.
Dollard- agresja rezultatem popędu do rozładowania frustracji (frustracja- zewnętrzne zakłócenie
zachowania ukierunkowanego na cel). Frustracja aktywuje popęd do działania przeciw źródłu
frustracji.
Miller- wersja probablistyczna: frustracja stwarza podniety do wielu róznych typów reakcji, między
innymi do jakiejś formy agresji. Agresja jest możliwą reakcją na frustrację ale nie jedyną (ale jeśli
zachowanie agresywne redukuje popęd, to podczas kolejnych frustracji zwiększa się
prawdopodobieństwo wystąpienia takiego zachowania).
Moderatory hamujące agresję: niedostępność źródła frustracji i strach przez karą.
Agresja przemieszczona: ze źródła frustracji na cel bardziej dostępny i budzący mniejszy lęk.
Berkowitz i LePage- sygnały wywoławcze zmiennymi pośredniczącymi między frustracją a agresją.
Badanko „efekt broni”- ludzie uprzednio sfrustrowani aplikowali więcej wstrząsów elektrycznych
(wskaźnik agresji) w obecności broni palnej (sygnału agresji) niż w obecności rakiety do badmintona
(obiekt neutralny). Sygnały agresji nie miały wpływu na osoby niesfrustrowane

Neoasocjacjonizm poznawczy: rola afektu negatywnego

Berkowitz- pośrednikiem między agresją a frustracją jest afekt negatywny gniew. Inne determinanty
agresji: strach, ból, dyskomfort.
Jednostka styka się z nieprzyjemnym wydarzeniem →niezróżnicowany negatywny stan afektywny →
walka/ucieczka → skonkretyzowanie afektu negatywnego: elementarny gniew/strach →
przetwarzanie poznawcze: wartościowanie wyjściowej sytuacji bodźcowej i jej rezultatów,
wspomnień i norm społecznych → zbiór konkretnych uczuć, ekspresyjnych reakcji i myśli ze sobą
skojarzonych. W skrócie: wsponienia wydarzeń awersyjnych mogą prowadzić do zachowania
agresywnego w nowej sytuacji.

Transfer pobudzenia: gniew a atrybucja pobudzenia

Reakcja na stymulacje awersyjną zależy od sposobu interpretowania.
Zillmann- model transferu pobudzenia: natężenie doznania gniewu jest funkcją siły pobudzenia
(generowanego przez wydarzenie awersyjne) i sposobu w jaki pobudzenie jest wyjaśniane.
Pobudzenie spowodowane przez źródło niezwiązane ze stymulacją awersyjną może zostać błędnie
przypisane wydarzeniu awersyjnemu = intensyfikacja gniewu. Jeśli źródło pobudzenia jest
nieoczywiste to szukanie sensu pobudzenia opierając się na wskazówkach obecnych w aktualnej
sytuacji.

Społeczno-poznawcze: agresywne skrpty a przetwarzanie informacji społecznych

Skrypty- schematy poznawcze odnoszące się do sytuacji i wydarzeń. Struktury wiedzy opisujące
właściwe skewencje wydarzeń w określonym momencie.
Huesmann- zachowanie społeczne (w tym zach. agresywne) kontrolowane jest przez zasoby
behawioralne gromadzone podczas wczesnej socjalizacji.
 Podmiot najpierw spostrzega zachowania drugiej osoby a następnie je interpretuje – zależność
zachowań agresywnych od przetworzonych informacji społecznych.
Ograniczenia poznawcze jednostek agresywnych: Wrogie zniekształcenie atrybucji- interpretacja
zachowań drugiej osoby jako wrogie (zwłaszcza przy dwuznacznym zachowaniu). Trudności w
zapamiętaniu szczegółów konfliktu, trudności w wykształceniu rozwiązań niekonfrontacyjnych.

Uczenie się agresji: wzmocnienie i naśladowanie

Zarówno warunkowanie sprawcze (uczenie się przez wzmocnienia) jak i modelowanie (obserwacja)
są mechanizmami nabywania zachowań agresywnych. Model z silnym wpływem: może prowadzi do
nabycia zachowania bez wzmocnienia. Wykonanie: istotne są konsekwencje, dla modela i
obserwatora.

Interakcjonizm społeczny: agresja przymuszającym wpływem społecznym

Tedeschieg i Felson- teoria interakcjonizmu społecznego działań przymuszających: pojęcie mniej
nacechowane wartościami od tradycyjnej agresji, unika kwalifikowania wyrządenia szkody
(uprawnione lub nie), obejmuje groźby, karyi siłę fizyczną jako strategie wyrządzenia szkody/
uzyskania posłuszeństwa. Jednostka sprawująca kontrolę.
Instrumentalna funkcja działań przymumszających: strategiom przymusu przyświęcają 3 główne
cele- kontrola zachowania innych, przywrócenie sprawiedliwości, potwierdzenie i ochrona swojej
tożsamości.
Najistotniejsze formy działanie a przymusem: groźba (zakomunikowanie intencji wyrządzenia
krzywdy, groźba warunkowa), kara (czynność wykonana z zamiarem krzywdy), siła fizyczna
(zastosowanie kontaktu fizycznego do zmuszenia/zatrzymania przed danym zachowaniem).
Proces decyzyjny: ważne są koszty i korzyści, poznawcza dostępność skryptów działania z
przymusem.

Ogólny model agresji afektywnej GAAM (Anderson)- seria badań dotyczących elementów modelu
(szczególnie roli wrogości i agresywności jako cech) oraz czynników sytuacyjnych (temperatura,
agresywne bodźce).
Krahe rozd4 Wpływy sytuacyjne na agresję

Agresywne sygnały

Berkowitz, LePage- waga agresywnych sygnałów w otoczeniu: badani wcześniej poddani frustracji, w
stanie negatywnego pobudzenia, częściej zachowywali się agresywnie woboc osoby frustrującej w
obecności broni niż w obecności predmiotu neutralnego: efekt broni.
Carlon- potwierdzenie efektu broni + inne sygnały wywoławcze (np. nazwiska skojarzone z
przemocą) pośredniczą między frustracją a agresją. Wpływ agresywnych sygnałów na badanych w
neutralnym nastroju (negatywne pobudzenie nie jest warunkiem koniecznym wplywu sygnałów
sytuacyjnych na zachowanie agresywne).
Bettencourt, Kernahan- rola płci w wyzwalaniu przez sygnały agresywne zachowania u osób
niesporokowanych: brak prowokacji, mężczyźni znacznie silniejsza reaktywność na sygnały przemocy.
Prowokacja, taki sam poziom agresji podczas kontaktu z sygnałami przemocy u obu płci.
Anderson- kontakt z bronią stymuluje dostęp do treści poznawczych związanych z agresją (również u
osób nieprowokowanych). Badanie: pary słów, pierwsze jako bodźce poprzedzające, słowa związane
z agresją/neutralne, pierwsze słowo czytane po cichu drugie szybko i głośno. Założono, że agresywne
słowa poprzedzające będą wywoływać agresywne myśli = słowa związane z bronią wywołają krótszy
czas reakcji. Wyniki: znacznie szybciej odczytywane słowa agresywne poprzedzane przez słowa
związane z bronią. Robili też takie coś na obrazkach (broń albo spodnie) i też wyszło.

Alkohol

Rola alkoholu w popełnianiu przestępstw (w tym abójstw), czynnik ryzyka przemocy w rodzinie
(fizycznej i seksualnej wobec dzieci, maltretowanie żon), przemoc grupowa (zamieszki, wandalizm,
mecze).
Oddziaływanie na dwa różne sposoby: farmakologiczny (fizjologiczne funkcjonowanie) i skutki
psychiczne (oczekiwania)
Bushman, Cooper- badania nad związkiem alkoholu i agresji:

• Schemat placebo- mówimy że badani dostają alkohol, ale tylko jedna grupa faktycznie go
dostaje (grupa alkoholu i grupa placebo).
• Schemat placebo + grupa kontrolna- oprócz grupy alkoholu i grupy placebo wprowadzamy
grupę kontrolną, która oczekuje napoju bezalkoholowego i go dostaje.
• Schemat zrównoważonego placebo- dodatkowa grupa, w której zapowiada się podanie
napoju bezalkoholowego a podaje się alkoholowy (antyplacebo niespodziewanka)

Porównanie:
Gr. placebo i gr. kontrolna- wpływ oczekiwań, brak efektu farmakologicznego, jeśli gr. placebo będzie
bardziej agresywna mamy wpływ zmiennych poznawczych. Nie było istotnych różnic.
Gr. antyplacebo i gr. kontrolna- nikt nie myśli że dostał alkohol, eliminacja oczekiwań, jeśli gr.
antyplacebo bardziej agresywna mamy wyjaśnione zmiany fizjologiczne. Nie było istotnych różnic.
Gr. alkoholu i gr. placebo- największa różnica w intensywności agresji, zmiany farmakologiczne
prowadzą do wzrostu zachowań agresywnych (oczekiwania są są wartością stałą)
Gr. alkoholu i gr. kontrolna- spożycie alkoholu i wiedza o tym powodują silniejsze skłonności
agresywne niż niespożycie alkoholu i wiedza o tym.
 Leonard, Roberts- naturalistyczny eksperyment labolatoryjny na parach małżeńskich, niektórzy
mężowie mieli już trochę za uszami jeśli chodzi o agresję wobec żon. Użycie schematu placebo +
gr. kontrolna, po spożyciu/nie spożyciu pary miały gadki o kontrowersyjnych tematach wcześniej
przez nich ustalonych. Trzy wskaźniki: miara negatywności (negatywne reakcje), miara rozwiązywania
problemów i miara pozytywności (uśmieszki). Aby ustalić wyjściowy poziom negatywności bez
alkoholu, przed manipulacją alkoholową aranżowano dyskusję pary o drugim najbardziej spornym
temacie. Wyniki: w gr. alkoholu istotnie wyższy wzrost negatywności, gr. placebo nie nasiliła
negatywności, gr. kontrolna też bez zmian. Samice z mężami z gr.alkoholu również wykazały wzrost
negatywności (wskaźnik negatywnej wzajemności). Potwierdzone, że efekt farmakologiczny silnie
wpływa na zachowanie.

Moderatory związku alkohol-agresja

Prowokacja- Gustafson, osoby nietrzeźwe i trzeźwe wykazują niewielkie różnice w zachowaniu

dopóki nie zostaną sprowokowane (przyz czym nietrzeźwym wystarczy lekkie prowo, na trzeźwych to
nie działa). Bushman, prowokacja bardziej wpływa na nietrzeźwych wow. Ito i zespół zakwestionowali,
różnica bardziej wyraźna przy słabej prowokacji (przy silnej niewielka różnica), dodatkowo osoby
nietrzeźwe zapominają o normach zakazujących niesprowokowanej agresji.
Frustracja- badani w stanie upojenia byli bardziej agresywni od trzeźwych w następstwie wysokiego
poziomu frustracji. Ito, frustracja może wywołać agresję instrumentalną (usunięcie przeszkody)
Autokoncentracja- alkohol osłabia, upojeni ludzie są mniej zdolni do koncentracji na sobie i
monitorowania zachowania niż kiedy są trzeźwi. ALE wzbudzanie autokoncentracji u nietrzeźwych
doprowadza do podjęcia przez nich dodatkowych starań. Przy małych dawkach różnice agresywności
między badanymi malały ze wzrostem autokoncentracji, duże dawki= większa agresywność za
wzrostem autokoncentracji (podwyższanie autokoncentracji obniża agresję tylko przy małych
dawkach).
Sygnały agresywne/nieagresywne- zagrożenie zwiększa agresję w obu grupach, ale wzrost wyższy u
upojonych. Nietrzeźwi reagują na jawne sygnały zewnętrzne.
Płeć- wyrażanie skłonności agresywnych w inny sposób, mężczyźni długość i siłę wstrząsów, kobiety
tylko czas trwania.

Wyjaśnienie związku między alkoholem a agresją

Farmakologiczne skutki:
Hipoteza rozhamowania- bezpośrednie działanie na ośrodki mózgu kontrolujące zachowania
agresywne (osłabienie zdolności do tłumienia i unikania agresywnych skłonności). ALE badani, którzy
otrzymali alkohol ale byli tego nie świadomi nie byli bardziej agresywni.
Hipoteza pobudzenia- za działania agresywne odpowiedzialne są stymulujące skutki alkoholu.
Hipoteza oczekiwania- wiedza o tym, że ktoś spożył alkohol (normy kulturowe
usprawiedliwiające/wybaczające agresywne zachowanie pod wpływem).
Hipoteza uwagi- redukowanie pojemności uwagi podmiotu i mniejsze rozumienie sygnałów
sytuacyjnych (uwaga obejmuje tylko najbardziej wyraziste sygnały i jeśli sugerują bardziej zachowania
agresywne to pewnie wystąpią). Laplace, Chermack, Taylor: upośledzenie uwagi silniejsze u osób
nienawykłych do picia i są bardziej agresywni po dużej dawce.
Temperatura

Hipoteza gorąca- sprawiająca przykrość wysoka temperatura nasila agresywne motywy i zachowania.
Anderson, Anderson: efekt regionu geograficznego, efekt periodyczny (zmienność agresji jako funkcji
zmian temperatury w czasie), efekty towarzyszące podwyższonej temperaturze otoczenia (wpływ
zmiennej temperatury na prawdopodobieństwo agresywnego zachowania).
Podejście regionu geograficznego- przestępstwa bardziej powszechne w regionach gorętszych
(badania w tych samych krajach). Konieczne kontrolowania czynników demograficznych i
socjoekonomicznych (np. wielkość populacji, poziom bezrobocia, wykształcenie). Nisbett:
„południowa kultura przemocy”/”południowa kultura honoru”, związek z osadnictwem i walką o
przetrwanie. Południowcy wykazują większy gniew w reakcji na prowo czy obrazę (obrona honoru).
Podejście to nie pozwala bezpośrednio wnioskować na temat związku między narażeniem na wysoką
temperaturę a agresją na poziomie jednostkowym.
Badanie efektów periodycznych- zmienność w zakresie agresji bez działania zakłócających zmiennych
społeczno-strukturalnych. Zmiany pór roku wpływają na zmiany w zakresie aktywności istosnych dla
przestępstw z użyciem przemocy (wykroczenia związane z nietrzeźwością kierowców rośnie przed
bożym narodzeniem, w lecie ludzie spędzają więcej czasu poza domem co naraża na uwikłanie w
agresywne incydenty). Rozwiązanie: porównanie danych o przestępstwach w latach gorętszych i
chłodniejszych bazując na średnich temperaturach rocznych. No i faktycznie się potwierdziło, więcej
morderstw, napaści i gwałtów w sezonach letnich, ale brak wpływu temperatur na przestępczość
przeciw własności (w sensie kradzieże).
Paradygmat efektów towarzyszących podwyższonej temperaturze otoczenia- obserwacja
temperatury i agresji, sprawdzenie w jakim stopniu zmienność agresji jest funkcją zmienności
tempreatury. Intraindywidualne zależności między wysoką temperaturą a zachowaniami
agresywnymi w oparciu o behawioralne kryteria agresji. Ograniczeniem jest wiedza o byciu badanym
i obserwowanym. Vrij ’w ryj’ hehe mam 5 lat, Van der Steen, Koppelaar: sesje rzeczywistości wirtualnej
ukazujące włamanie i konfrontacja twarzą w twarz z włamywaczem, jako broń promienie laserowe !!!
Temperatura była zmienna (jedna osoba 21 stopni, druga 28). Wskaźniki zmiennej zależnej:
oszacowanie przez badanego afektu negatywnego wywołanego przez konfrontację, spostrzeganie
włamywacza jako agresywnego, zagrożenie ze strony włamywacza, oceniana gotowość do oddania
strzału. WSZYSTKIE wskaźniki wykazały wpływ temperatury w pomieszczeniu . W innych badaniach
wykazano, że zależność między temperaturą a agresją można przedstawić w kształcie odwróconego
U- reakcje agresywne rosły wraz z temperaturą, ale przy wysokim poziomie stawały się rzadsze i
mniej intensywne. Baron, Richardson: obniżenie poziomu agresywności w awersyjnie wysokiej
temperaturze bardziej prawdopodobne u badanych uprzednio sprowokowanych.

Związek między wysoką temperaturą a agresją

Teoria aktywności rutynowych- zmiany agresywności następują przez zmiany rutynowych zachowań
w zależności od temperatury.
Teoria ucieczki od afektu negatywnego- wysokie temperatury indukują afekt negatywny, agresja jest
reakcją na ten stan. Dodatkowo jeśli negatywny afekt przekroczy pewien poziom (temperatura +
prowokacja/frustracja) to bardziej podstawowym motywem jest ucieczka.
Inne stresory środowiskowe

Zatłoczenie- zatłoczenie subiektywne, zagęszczenie pojęciem fizycznym. Poziom zagęszczenia w

pewnych warunkach (np. koncert) może być przyjemne. Negatywne pobudzenie wywołane
subkietywnym poczuciem ograniczeń przestrzennych. Mężczyźni silniej niż kobiety reagują na
zatłocznie.
Hałas- Geen, O’Neal: film z przemocą/bez przemocy, później wstrząsy elektryczne jako karę za błędy
w zadaniu. Podczas aplikowania wstrząsów połowie badanych emitowano natężony hałas.
Manipulacja hałasem prowadziła do agresji tylko u osób, które oglądały film z przemocą. Dodatkowo
konsekwencją hałasu jest osłabienie tolerancji na frustrację.
Zanieczyszczenie powietrza- osoby narażone na dym papierosowy wykazywały wrogość wobec
innych.