DEVRE TEORİSİ II

ALTERNATİF AKIM GÜÇ ANALİZLERİ-II

Doç. Dr. Suleyman BILGIN

1
Alternatif Akım Güç Sistemleri
1. Etkin veya RMS değer
2. Görünür Güç ve Güç Faktörü
3. Kompleks Güç
4. Gücün Korunumu

2
1. Etkin veya
RMS Değer

𝑇 𝑇
1 𝑅
𝑃 = න 𝑖 2 𝑅𝑑𝑡 = න 𝑖 2 𝑑𝑡
𝑇 𝑇
0 0

Bir periyodik akımın efektif (etkin) değeri, bir dirence periyodik

akım ile aynı ortalama gücü veren dc akım değeridir.

3
1. Etkin veya 1
𝑇
𝑅
𝑃 = න 𝑖 2 𝑅𝑑𝑡 = න 𝑖 2 𝑑𝑡
𝑇

RMS Değer 𝑇
0
𝑇
0

𝑇 𝑇
1 1
𝐼𝑒𝑓𝑓 = න 𝑖 2 𝑑𝑡 𝑉𝑒𝑓𝑓 = න 𝑣 2 𝑑𝑡
𝑇 𝑇
0 0

𝑃 = 𝐼𝑒𝑓𝑓 2 𝑅 𝐼𝑒𝑓𝑓 = 𝐼𝑅𝑀𝑆 𝑉𝑒𝑓𝑓 = 𝑉𝑅𝑀𝑆

Periyodik bir sinyalin etkin değeri, karelerin

ortalamasının karekök (rms) değerine eşittir.

4
 1 𝑇 2
• 𝑋𝑅𝑀𝑆 = ‫𝑡𝑑 𝑥 ׬‬
𝑇 0
𝑖 𝑡 = 𝐼𝑚 𝑐𝑜𝑠𝜔𝑡 olursa,

𝑇 𝑇
1 2
𝐼𝑚 1 𝐼𝑚
𝐼𝑅𝑀𝑆 = න(𝐼𝑚 𝑐𝑜𝑠𝜔𝑡)2 𝑑𝑡 = න (1 + 𝑐𝑜𝑠2𝜔𝑡)𝑑𝑡 =
𝑇 𝑇 2 2
1. Etkin veya 0 0

Benzer şekilde, 𝑣 𝑡 = 𝑉𝑚 𝑐𝑜𝑠𝜔𝑡 olursa,

RMS Değer 𝑉𝑚
𝑉𝑅𝑀𝑆 = şeklinde olacaktır.
2

𝑉𝑅𝑀𝑆 2
𝑃 = 𝐼𝑅𝑀𝑆 2 𝑅 = olacaktır.
𝑅

𝟏
𝑷= 𝑽 𝑰 𝒄𝒐𝒔 𝜽𝒗 − 𝜽𝒊 = 𝑽𝑹𝑴𝑺 𝑰𝑹𝑴𝑺 𝒄𝒐𝒔 𝜽𝒗 − 𝜽𝒊
𝟐 𝒎 𝒎

5
 Örnek 3:

Şekildeki akım dalga şeklinin RMS değerini

hesaplayınız. Akım 2 Ω değerindeki dirençten
geçirilirse, direnç tarafından harcanan ortalama
gücü bulunuz.

1. Etkin veya
RMS Değer

6
 Örnek 3:

1. Etkin veya
RMS Değer

7
 1. Etkin veya RMS Değer
Örnek 4:

Şekilde gösterilen dalga şekli, yarım dalga doğrultulmuş sinüs dalgasıdır. Bu durumda,
RMS değerini ve 10 Ω dirençte harcanan ortalama güç miktarını bulunuz.

8
 • Örnek 4:

1. Etkin veya
RMS Değer

9
 Ortalama güç 2 terimin çarpımıdır. 𝑉𝑅𝑀𝑆 𝐼𝑅𝑀𝑆 çarpımı görünür güç (S)
olarak ifade edilmektedir. Diğer taraftan 𝒄𝒐𝒔 𝜽𝒗 − 𝜽𝒊 ifadesi ise güç
faktörü olarak isimlendirilmektedir.

𝑖 𝑡 = 𝐼𝑚 cos 𝜔𝑡 + 𝜃𝑖 ve 𝑣 𝑡 = 𝑉𝑚 cos 𝜔𝑡 + 𝜃𝑣 olursa,

1. Etkin veya 1
𝑃 = 𝑉𝑚 𝐼𝑚 𝑐𝑜𝑠 𝜃𝑣 − 𝜃𝑖 = 𝑉𝑅𝑀𝑆 𝐼𝑅𝑀𝑆 𝑐𝑜𝑠 𝜃𝑣 − 𝜃𝑖 = 𝑆 𝑐𝑜𝑠 𝜃𝑣 − 𝜃𝑖
2
RMS Değer
𝑆 = 𝑉𝑅𝑀𝑆 𝐼𝑅𝑀𝑆

Görünür güç (VA) gerilim ve akımın RMS değerlerinin çarpımına eşittir.

10
 • Güç faktörü ise gerilim ve akım arasındaki faz farkının
kosinüs değerine eşittir. Bu aynı zamanda yük
empedansının açısına tekabül etmektedir. Aynı zamanda,
𝜽𝒗 − 𝜽𝒊 açısının değeri ise güç faktör açısı olarak
adlandırılır.

1. Etkin veya
𝑃
RMS Değer 𝑝𝑓 =
𝑠
𝑐𝑜𝑠 𝜃𝑣 − 𝜃𝑖

𝐕 𝑉𝑚 𝑉𝑅𝑀𝑆
𝐙= = ∠ 𝜃𝑣 − 𝜃𝑖 = ∠ 𝜃𝑣 − 𝜃𝑖
𝐈 𝐼𝑚 𝐼𝑅𝑀𝑆

11
 Örnek 5:

Seri bağlanmış bir yüke 𝑣(𝑡) = 120 cos 100𝜋𝑡 − 20° 𝑉

değerinde bir gerilim uygulandığı zaman 𝑖 𝑡 = 4 cos(100𝜋𝑡 +
10°) 𝐴 değerinde bir akım çekmektedir. Bu durumda, yük
üzerindeki görünür güç ve yükün güç faktörünü hesaplayınız. Seri
2. Görünür bağlı yükü oluşturan bileşen değerlerini de hesaplayınız.

Güç ve Güç
Faktörü

12
 Örnek 5:

Bu durumda, yük üzerindeki direnç değeri 25,98 Ω ve buna

seri bağlanmış kondansatör değeri ise;

2. Görünür
Güç ve Güç
Faktörü

13
 Örnek 6:

Şekildeki devrede, kaynak tarafından görüldüğü gibi,

tüm devrenin güç faktörünü belirleyin. Kaynak
tarafından sağlanan ortalama gücü hesaplayın.
2. Görünür
Güç ve Güç
Faktörü

14
 2. Görünür Güç ve Güç Faktörü
Örnek 6:

15
 3. Kompleks Güç
Güç mühendisleri, paralel yüklerin toplam etkisini bulmak için kullandıkları karmaşık güç
terimini ürettiler. Karmaşık güç, güç analizinde önemlidir, çünkü belirli bir yük tarafından
emilen güce ilişkin tüm bilgileri içermektedir.

16
 3. Kompleks Güç
Gerçek güç P, bir yüke verilen watt cinsinden ortalama güçtür; sadece kullanışlı güç olarak ifade edilir.
Yük tarafından harcanan gerçek güçtür.

Reaktif güç Q, kaynak ile yükün reaktif kısmı arasındaki enerji alışverişinin bir ölçüsüdür. Q birimi, birimi
watt olan gerçek güçten ayırt etmek için volt-amper reaktiftir (VAR).

Kompleks güç (VA cinsinden), RMS gerilim fazörünün ve RMS akım fazörünün kompleks konjügatının
çarpımına eşittir. Kompleks bir büyüklük olarak, gerçel kısmı aktif güç P'dir ve sanal kısmı reaktif güç
Q'dur.

17
3. Kompleks Güç

18
 3. Kompleks Güç

Güç Üçgeni Empedans Üçgeni

Güç Üçgeni

19
 3. Kompleks Güç
Örnek 7:
Bir yükün uçları arasındaki gerilim 𝑣 𝑡 = 60 cos 𝜔𝑡 − 10° 𝑉 ve yük üzerinden geçen akım 𝑖 𝑡 =
1,5 cos 𝜔𝑡 + 50° 𝐴 değerindedir. Bu durumda,
a) Kompleks ve görünür gücü hesaplayınız.
b) Gerçel ve Reaktif gücü bulunuz.
c) Güç faktörü ve yük empedansını hesaplayınız.

20
 3. Kompleks Güç
Örnek 7:
a) Kompleks ve görünür gücü hesaplayınız.

Kompleks Güç;

Görünür Güç;

21
 3. Kompleks Güç
Örnek 7:
b) Gerçel ve Reaktif gücü bulunuz.

𝑆 = 𝑃 + 𝑗𝑄 olduğuna göre;

Gerçel Güç;

𝑃 = 22,5 𝑊

Reaktif Güç;

𝑄 = −38,97 𝑉𝐴𝑅

22
 3. Kompleks Güç
Örnek 8:
Bir Z yükü 12 kVA lik bir güç çekiyor ve 120 VRMS sinüzoidal kaynaktan 0,856 güç
faktörü kadar geriden takip etmektedir. Bu durumda;
a) Yük üzerinde harcanan ortalama ve reaktif gücü hesaplayınız.
b) Tepe akım değerini hesaplayınız.
c) Yük empedansını hesaplayınız.

23
 3. Kompleks Güç
Örnek 8:
a) Yük üzerinde harcanan ortalama ve reaktif gücü hesaplayınız.

𝑝𝑓 = 𝑐𝑜𝑠𝜃 = 0,856 ise 𝜃 = cos −1 0,856 = 31,13°

Görünür güç 𝑆 = 12000 𝑉𝐴 olduğuna göre;

Ortalama veya gerçel güç;

Reaktif güç ise;

24
 3. Kompleks Güç
Örnek 8:

b) Tepe akım değerini hesaplayınız.

25
 3. Kompleks Güç
Örnek 8:

c) Yük empedansını hesaplayınız.

Yük empedansı indüktif empedanstır.

26
 4. Gücün Korunumu

Kaynakların karmaşık, gerçek ve reaktif güçleri, tek tek yüklerin

karmaşık, gerçek ve reaktif güçlerinin ilgili toplamlarına eşittir.

27
 4. Gücün Korunumu
Örnek 9:

Aşağıdaki şekil, bir iletim hattı üzerinden bir gerilim kaynağı tarafından
beslenen bir yükü göstermektedir. Hat empedansı 4 + j2 Ω empedansı ve bir
dönüş yolu ile temsil edilir. Bu durumda;
a) Kaynak tarafında oluşan gerçel gücü ve reaktif gücü bulunuz.
b) Hat tarafından çekilen gerçel gücü ve reaktif gücü bulunuz.
c) Yük tarafından çekilen gerçel gücü ve reaktif gücü bulunuz.

28
 4. Gücün Korunumu
Örnek 9:
a) Kaynak tarafından çekilen gerçel gücü ve reaktif gücü bulunuz.

Kaynak tarafından oluşan kompleks güç;

Gerçel Güç; 2163,5 W ve Reaktif Güç; 910,8 VAR (Leading)

29
 4. Gücün Korunumu
Örnek 9:
b) Hat tarafından çekilen gerçel gücü ve reaktif gücü bulunuz.

Hat tarafında oluşan kompleks güç;

Gerçel Güç; 455,4 W ve Reaktif Güç; 227,7 VAR (Lagging)

30
 4. Gücün Korunumu
Örnek 9:
c) Yük tarafından çekilen gerçel gücü ve reaktif gücü bulunuz.

Gerçel Güç; 1708 W ve Reaktif Güç; 1139 VAR (Lagging)

31
 4. Gücün Korunumu
Örnek 10:
Aşağıdaki devrede, 𝑍1 = 60∠30°Ω ve 𝑍2 = 40∠45°Ω olduğuna ve V=
120∠10° 𝑉𝑅𝑀𝑆 olduğuna göre aşağıdakileri hesaplayınız:
a) Görünür Güç,
b) Gerçel Güç,
c) Reaktif Güç,
d) Kaynak tarafından sağlanan ve görünen güç faktörü.

32
 4. Gücün Korunumu
Örnek 10:
a) Görünür Güç;

33
 4. Gücün Korunumu
Örnek 10:

b) Gerçel Güç,

c) Reaktif Güç,

34
 4. Gücün Korunumu
Örnek 10:
d) Kaynak tarafından sağlanan ve görünen güç faktörü.

35
 5. Güç Faktör Düzeltmesi
Çoğu elektrikli cihazlar (çamaşır makineleri, klimalar ve buzdolapları gibi) ve endüstriyel cihazlar
(endüksiyon motorları gibi) endüktiftir ve düşük gecikmeli bir güç faktöründe çalışırlar. Yükün endüktif
doğası değiştirilemese de, güç faktörünü artırabiliriz. Dolayısıyla, Orijinal yükün gerilimini veya akımını
değiştirmeden güç faktörünü artırma işlemine güç faktörü düzeltmesi denir.

Alternatif olarak, güç faktörü düzeltmesi, güç faktörünü bir değerine yakınlaştırmak için yüke paralel
olarak reaktif bir elemanın (genellikle bir kapasitör) eklenmesi olarak görülebilir. Bu da şekilde açıkça
görülmektedir.

36
5. Güç Faktör Düzeltmesi

37
 5. Güç Faktör Düzeltmesi
Örnek 11:

120 V (RMS) 60 Hz değerinde bir güç hattı bağlandığı zaman, bir

yük 4 kW ve 0,8 güç faktörü (lagging) değerinde güç absorbe
etmektedir. Bu durumda, güç faktörünü 0,95 değerine çıkarmak
için gerekli olan kapasitans değerini hesaplayınız.

38
 5. Güç Faktör Düzeltmesi
Örnek 11:

39
Teşekkür
ediyorum…

40