SAYISAL İNTEGRAL ( SİMPSON YÖNTEMİ)

[a,b] aralığında tanımlı f(x) fonksiyonunu ele alalım.

Bazen f(x) fonksiyonunun = (1) belirli integralinin yaklaşık

hesaplanması gerekiyor.[a,b] aralığında

= { | = +h , =b ,h= , i= }

eşit adımlı kafesini tanımlayalım.

Bellidirki є , i= noktalarında f(x) fonksiyonunun = ( ) değerleri verildiğinde

bu fonksiyona karşılık gelen Lagrange enterpolasyon polinomunu yazabiliriz. O halde
enterpolasyon polinomundan yararlanadak bu fonksiyonu

f(x)= (x)+ (x) (2)

şeklinde yazabiliriz. (2)’ nin her iki tarafını [a,b] de integrallersek,

= + (3)

yazarız. (x) enterpolasyon polinomunun hatası olduğundan integralin değeri yaklaşık

olarak

≈ (4)

Şeklinde hesaplanabilir.

İntegralin toplamsallık özelliğine göre

= (5)

Yazabiliriz.

Bu nedenle önce fonksiyonunun [ ] aralığında integralini hesaplayalım.

Burada ifadesi [ aralığında n. Dereceden Lagrange polinomudur.

[ aralığında Lagrange polinomunu sıfırıncı (n=0) dereceden ele aldığımız zaman
dikdörtgenler formülünü, n=1 ele alındığında yamuk formülü elde edilirdi.

Polinomun derecesi arttıkca hatanın azaldığı bellidir. Bu nedenle [ aralığında

polinomunu ikinci dereceden Lagrange enterpolasyon olarak ele alalım.

Şimdi ise [𝑥𝑖 , 𝑥𝑖+1 ] aralığında 𝑓(𝑥 ) fonksiyonunun 2. dereceden Lagrange polinomunu
yazalım.

Bu polinomu tanımlamak için üç noktada değer verilmesi gerekmektedir. Sadece aralığın uç

noktalarındaki değerler verildiğinden, ek olarak üçüncü bir noktaya ihtiyaç vardır.

1
Aralığın 𝑥𝑖+1 = 2(𝑥𝑖 + 𝑥𝑖+1 ) şeklinde tanımlanan orta noktasında 𝑓 (𝑥𝑖+1 ) değerinin de
2 2

belli olduğunu varsayalım. 𝑥𝑖 , 𝑥𝑖+1 , 𝑥𝑖+1 noktalarından yararlanmakla ikinci dereceden

2

𝐿2,𝑖 (𝑥 ) polinomunu tanımlayalım:

(𝑥−𝑥 1 )(𝑥−𝑥𝑖+1 ) (𝑥−𝑥𝑖 )(𝑥−𝑥 1 )

𝑖+ (𝑥−𝑥𝑖 )(𝑥−𝑥𝑖+1) 𝑖+
𝐿2,𝑖 (𝑥 )= 2
𝑓(𝑥𝑖 ) + 𝑓( 𝑥 𝑖+
1 ) + (𝑥 2
𝑓(𝑥𝑖+1 )
(𝑥𝑖 −𝑥 1 )(𝑥𝑖 −𝑥𝑖+1) (𝑥 1 −𝑥𝑖 )(𝑥 1−𝑥𝑖+1 ) 2 𝑖+1−𝑥𝑖 )(𝑥𝑖+1−𝑥 1) 𝑖+
𝑖+ 𝑖+ 𝑖+ 2
2 2 2

Kafes eşit adımlı olduğundan,

2 4
𝐿 2 (𝑥 ) = (𝑥 − 𝑥𝑖+1 ) (𝑥 − 𝑥𝑖+1 ) 𝑓(𝑥𝑖 ) - (𝑥 − 𝑥𝑖 )(𝑥 − 𝑥𝑖+1 ) 𝑓( 𝑥𝑖+1 )
ℎ2 2 ℎ2 2

2 2
+ ℎ2 (𝑥 − 𝑥𝑖 )(𝑥 − 𝑥𝑖+1 ) 𝑓(𝑥𝑖+1 ) = [ 𝑓(𝑥𝑖 ) (𝑥 − 𝑥𝑖+1 ) (𝑥 − 𝑥𝑖+1 ) - 2 𝑓( 𝑥𝑖+1 )(𝑥 − 𝑥𝑖 )(𝑥 −
2 ℎ2 2 2

𝑥𝑖+1 ) + 𝑓(𝑥𝑖+1 )(𝑥 − 𝑥𝑖 ) (𝑥 − 𝑥𝑖+1 )] (16)

2

[ 𝑥𝑖 , 𝑥𝑖+1 ] aralığında f(x) fonksiyonunun yaklaşık integrali (16) polinomunun integraline

eşittir

𝑥 2 𝑥 𝑥
∫𝑥 𝑖+1 𝑓 (𝑥)𝑑𝑥 = ℎ2 [ 𝑓(𝑥𝑖 ) ∫𝑥 𝑖+1 (𝑥 − 𝑥𝑖+1 ) (𝑥 − 𝑥𝑖+1 )𝑑𝑥 - 2 𝑓( 𝑥𝑖+1 ) ∫𝑥 𝑖+1 (𝑥 − 𝑥𝑖 )(𝑥 −
𝑖 𝑖 2 2 𝑖

𝑥
𝑥𝑖+1 )𝑑𝑥 + 𝑓(𝑥𝑖+1 ) ∫𝑥 𝑖+1(𝑥 − 𝑥𝑖 ) (𝑥 − 𝑥𝑖+1 ) 𝑑𝑥 ]
𝑖 2

Kolaylık için yukarıdaki ifadeyi

𝑥𝑖+1 2
∫𝑥 𝑓 (𝑥 )𝑑𝑥 = ℎ2 [𝑓(𝑥1 )𝐼1 − 2 𝑓 (𝑥𝑖+1 ) 𝐼2 + 𝑓(𝑥𝑖+1 )𝐼3 ] (17) .
𝑖 2

Şeklinde yazalım ve her bit integrali ayrı- ayrı hesaplayalım:

 𝑥 𝑥
𝐼1 = ∫𝑥 𝑖+1 (𝑥 − 𝑥𝑖+1 ) (𝑥 − 𝑥𝑖+1 )𝑑𝑥 = ∫𝑥 𝑖+1 [𝑥 2 − (𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖+1 ) 𝑥 + 𝑥𝑖+1 𝑥𝑖+1 ]𝑑𝑥
𝑖 2 𝑖 2 2

1 𝑥 1 𝑥 𝑥
= 3 𝑥 3 |𝑥𝑖𝑖+1 − 𝑥 2 (𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖+1 ) |𝑥𝑖𝑖+1 + 𝑥𝑖+1 𝑥𝑖+1 𝑥|𝑥𝑖𝑖+1
2 2 2

1 3 1
= (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖3 ) − 2
(𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖+1 )(𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖2 ) + 𝑥𝑖+1 𝑥𝑖+1 (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 )
3 2 2 2

(𝑥𝑖+1 −𝑥𝑖 ) 2
= [2 (𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖2 ) − 3(𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖+1 )(𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖 ) + 6𝑥𝑖+1 𝑥𝑖+1 ]
6 2 2

h 2
= [2 𝑥𝑖+1 + 2𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 + 2𝑥𝑖2 − 3𝑥𝑖+1 𝑥𝑖+1 – 3𝑥𝑖+1 𝑥𝑖 – 3𝑥𝑖+1
2
− 3𝑥𝑖+1 𝑥𝑖 + 6𝑥𝑖+1 𝑥𝑖+1 ]
6 2 2 2
ℎ 2
= [−𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 + 2𝑥𝑖2 + 3𝑥𝑖+1 𝑥𝑖+1 − 3𝑥𝑖+1 𝑥𝑖 ]
6 2 2

2ℎ
= 6 [−𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖2 − 𝑥𝑖+1 𝑥𝑖 + 𝑥𝑖2 +3𝑥𝑖+1 (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 )]
2

ℎ 2 ℎ2
= [−(𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖2 ) − 𝑥𝑖 (𝑥𝑖+1 – 𝑥𝑖 ) + 3𝑥𝑖+1 (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 )] = [−𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 − 𝑥𝑖 + 3𝑥𝑖+1 ]
6 2 6 2

ℎ2 ℎ2 𝑥𝑖+1 +𝑥𝑖
= [−𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 − 𝑥𝑖 + 2𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖+1 ] = [−𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 − 𝑥𝑖 + 2 + 𝑥𝑖+1 ]
6 2 2 6 2 2

ℎ2 ℎ2 ℎ3
= [−𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 − 𝑥𝑖 + 𝑥𝑖 + 𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖+1 ] = (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 ) = 12 (18)
6 2 6 2

elde ederiz.

ℎ2
Yukarıda [−𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 − 𝑥𝑖 + 2𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖+1 ] ifadesini farklı şekilde aşağıdaki gibi de
6 2 2
basitleştirebiliriz.

ℎ2 ℎ2 ℎ2 ℎ ℎ3
[−𝑥𝑖+1 − 2𝑥𝑖 + 2𝑥𝑖+1 + 𝑥𝑖+1 ] = [− (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖+1 ) − 2 (𝑥𝑖 − 𝑥𝑖+1 )] = [− + ℎ] =
6 2 2 6 2 2 6 2 12

(17) ifadesindeki ikinci integrali yani I2 değerini hesaplayalım.

𝑥 𝑥
𝐼2 = ∫𝑥 𝑖+1 (𝑥 − 𝑥𝑖 )(𝑥 − 𝑥𝑖+1 )𝑑𝑥 = ∫𝑥 𝑖+1[𝑥 2 − (𝑥𝑖 + 𝑥𝑖+1 )𝑥 + 𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 ]𝑑𝑥
𝑖 𝑖

1 1 𝑥
= [3 𝑥 3 − 2 𝑥 2 (𝑥𝑖 + 𝑥𝑖+1 ) +𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 𝑥]|𝑥𝑖𝑖+1

1 3 1 2
= (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖3 ) − (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖2 )(𝑥𝑖 + 𝑥𝑖+1 ) + 𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 )
3 2
ℎ 2
= [2𝑥𝑖+1 + 2𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 + 2𝑥𝑖2 − 3𝑥𝑖2 − 3𝑥𝑖2 − 6𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 − 3𝑥𝑖+1
2
+ 6𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 ]
6
 ℎ 2 ℎ ℎ3
=6 [−𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖2 + 2𝑥𝑖 𝑥𝑖+1 ] = − 6 (𝑥𝑖+1 − 𝑥𝑖 )2 = − (𝟏𝟗)
6

ℎ3
𝐼3 integralini benzer şekilde KENDİMİZ hesaplarsak 𝐼3 = (20)
12

Elde ederiz.

(18),(19) ve (20) ifadelerini (17)’de yazalım.

𝑥𝑖+1 2 ℎ3 ℎ3 ℎ3
∫𝑥 𝑓 (𝑥 )𝑑𝑥 = ℎ2 [𝑓 (𝑥𝑖 ) 12 − 2𝑓 (𝑥𝑖+1 ) (− 6 ) + 𝑓 (𝑥𝑖+1 ) 12 ]
𝑖 2

ℎ
= 6 [𝑓(𝑥𝑖 ) + 4𝑓 (𝑥𝑖+1 ) + 𝑓(𝑥𝑖+1 )] (𝟐𝟏)
2

Şimdi ise (21) ifadesini (5) te göz önüne alalım:

𝑏 𝑥 ℎ
∫𝑎 𝑓 (𝑥 )𝑑𝑥 = ∑𝑛−1 𝑓 (𝑥 )𝑑𝑥 = ∑𝑛−1
𝑖+1
𝑖=0 ∫𝑥 𝑖
𝑖=0 6 [𝑓 (𝑥𝑖 ) + 4𝑓 (𝑥𝑖+ 𝑖 ) + 𝑓 (𝑥𝑖+1 )]=
2

ℎ
{𝑓(𝑥0 ) + 2[𝑓(𝑥1 ) + 𝑓(𝑥2 ) + ⋯ + 𝑓 (𝑥𝑛−1 )] + 4 [𝑓 (𝑥1 ) + 𝑓 (𝑥3 ) + ⋯ + 𝑓 (𝑥𝑛−1 )] +
6 2 2 2

𝑓 (𝑥𝑛 )} (22)

(21) ifadesi [𝑥𝑖 , 𝑥𝑖+1 ] aralığında 𝑓 (𝑥 )fonksiyonunun yaklaşık integrali için,’ SİMPSON
YÖNTEMİ ‘nin ifadesidir.

(22) ye ise’GENELLEŞMİŞ SİMPSON’ FORMÜLÜ denir.

Simpson yöntemi farklı şekilde (Lise öğrencileri için) aşağıdaki şekilde elde edebiliriz.

𝑓(𝑥 ) = 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 şekilde bir parabol olarak fonksiyonumuzu tanımlayalım. Şimdi ise

𝑓 (𝑥 ) i (0,h) aralığında integralleyelim.
ℎ ℎ 1 1 1 1
∫0 𝑓 (𝑥 )𝑑𝑥 = ∫0 (𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 ) 𝑑𝑥 = [3 𝑎𝑥 3 + 2 𝑏𝑥 2 + 𝑐𝑥] |ℎ0 = 3 𝑎ℎ3 + 2 𝑏ℎ2 + 𝑐ℎ

ℎ
= 6 [2𝑎ℎ2 + 3𝑏ℎ + 6𝑐] *

𝑓0 = 𝑓 (0) = 𝑐 **

ℎ ℎ2 ℎ
𝑓1 = 𝑓 ( 2 ) = 𝑎 + 𝑏 2 + 𝑐 ***
2 4

𝑓1 = 𝑓 (ℎ) = 𝑎ℎ2 + 𝑏ℎ + 𝑐 ****

*** ifadesini 4 ile çarpalım ve ** ve **** ile toplayalım.

𝑓0 + 4𝑓1 + 𝑓1 = 𝑐 + 𝑎ℎ2 + 2𝑏ℎ + 4𝑐 + 𝑎ℎ2 + 𝑏ℎ + 𝑐 = 2𝑎ℎ2 + 3𝑏ℎ + 6𝑐 *****

2
 ℎ ℎ
(*****)’ ı (*) da yerine koyarsak ∫0 𝑓(𝑥 )𝑑𝑥 = 6 [𝑓0 + 4𝑓1 + 𝑓1 ] elde edilir.
2