You are on page 1of 84
Lot cAM ON Tap thé cfn bo tham gia dé thi bay td su cim on stu sic d6i véi : - Ban lanh dgo Trung tam Khoa hoc Ty nhien va Cong nghé Quée gia. - Ban K€ hogch - Tai chinh Trung tam KHTN&CNQG da hét Tong gitip dé tg0 digu kign dé chting t0i hoan thinh tot nhi¢m vu duge giao. Chiing (01 xin cém gn céc ban déng nghiép trong vi ngodi Trung tam Khoa hoc Tu nhien va Cong nghe Quoc gia di gitip d6 giai quyét cic kh6 khan khi tién hanh dé tai. Bao céo téng két dé tdi “ Thu héi ytri, europi tir det hiém Yen Phi A mot 6 ting dung dat hiéin * gém 4 phan chinh Phéin thet nhat : Thu héi europi va ytri tir dat hiém Yen Phd bing phuoag phap chiét Phan this hai : Quy trinh ché tgo Oxit ytri va Oxit europi sach bing, phuong phap sic ky Phin thit ba : Ché tao monolith - autocatalyst chifa dat hiém va thigt bj loc khf thai 6 10 (xe may ) Phan thi : Nghién cifu ting dung céc nguyén (6 dat hiém dé bio ve kim loai vi hop kim TRUNG TAM KHOA HOC TY NHIEN VA CONG NGHE QUOC GIA VIEN KHOA HOC VAT LIGU PHAN THU NHAT BAO CAO TONG KET Dé TAI CAP TRUNG TAM “ THU HOLYTRI VA EUROPE TU DAT HIM YEN PHU BANG PHUONG PHAP CHIET ” Chi nhiem dé ti: Luu Minh Dai Cf cfin bo tham gia dé thi: Dang Vi Minh; Ng6 S¥ Luong, Bai Duy Cam; Va Thi Yen Nguy€n Dinh Luyen; Ding VO Luong feos &~ LSE UB 5346-T HANOI 1997 a SPS. LUC MO DAU Ker QuA VA THAO LUAN Phin chia phan nh6m dat hiém nang, nhe 5 Tiich Eu bing phutong phép khit- chiét 2.1. Phan b6 m6t s6 NTDH 2.2. Dumg dang nhiét chiét 2.3. Qué tinh khir Eu bing Zn bot 2.3.1 Anh huéng aéng do HCL 2.3.2 Anh hudng cia Iugng Zn bot 2.3.3 Téch Eu tirhén hop Sm, Eu, Gd 3. Téch criet Ytri 3.1. Tach chiét Ytri trong hé LnCl, - NH,SCN -TBP 3.3.1 Nghién thong s6 co ban cia qué trinh chiét 3.3.2 Chiet phan chia Ytri tir hén hgp Nd-Y, Gd-Y va Nd-Gd-Y 3.2. Tach Y trong hé Ln(CCl,COO), - NH,SCN - TBP. 3.2.1. Anh hudng néng do NH,SCN dén D va B 3.2.2. Dutmg ding nhiet chiét Y, Gd, Nd 3.2.3. Chiét tach ¥ tit hn hop Y, Nd, Gd 4. Chiét tach Ytri va Europi tir dat hiém Yen Phi KET LUAN TALLIBU THAM KHAO 20 20 21 22 24 MO pAU Cac nguyén t6 dat hiém ( NTDH ) dugc six dung rong rai trong nhiéu Tinh, vuc khoa hgc ky thuat va ddi sng. Mot s6 hgp kim chia dt him nhu SmCo,, NdFeB cé dQ phan tir va mat do nang luong tty cao, gid thanh ré. Cac vat lieu tir chtta NTDH dang dugc ding trong cdc dong co, my gia t6c proton, may tinh. Trong Tinh vue cOng nghe thuy tinh, céc NTDH duge ding lam bot mai béng, lam chat khir méu ho§c chét tgo mAu cho thiy tinh ofing nhu dé san xuat kinh déi m4u, cc loai thu kinh va thiét bi quang hoc. NTDH cdn duoc sit dung dé sin xuat chit xtic t4c trong cong nghé hod dau va téng hgp hitu co. Hien nay nhu cdu sit dung mot s6 NTDH sach tiép tuc tang, chit yéu dé ch tao céc loai vat lieu dic bigt. Ytri duge sir dung trong linh vue ché tao vat Jigu siéu dan, evropi dé diéu ché vat li¢u phat quang. M6t s6 foai quing dat hiém ciza ta c6 thanh phdn gid ytri va cling o6 thanh phan déng ké europi - 46 2a sa khodng ven bién va dic biet IA quang dat hiém nang Yén Pho. Vi vay, viéc nghién cau 4p dung ky thuat thu héi cc kim loai nay tir quang dat hiém 6 ¥ nghia khong nhimg chi vé khoa hoc va cd vé thuc tign. Do tinh chat hod If rat géin nhau( hang s6 bén ciia phic, he s6 phan b6... ) ma ytri duge xép vao day cée NTDH va yj trf nlm & ving Ho - Er. Phy thudc vao hé chiét 4p dung, ytri cé thé nam & ving dat hiém nang hodc ving dat hiém nhe. Day 1 co so cho kf thuat chiét tach Y khdi cdc NTDH. C6 hai phuong phép tach Y: Phuong phap thet nhét sit dung hai hé chiét ma vi trf cba ¥ trong thet tw chiét hoan toan khéc hin nhau : He chiét tht nhat, Y nim & phan nhém mang, Y va phan nhém nang dugc téch khéi cdc NTDH nhe; trong hé thi hai, Y dug dua sang vj trf phan nhém nhe dé téch rieng Y khéi céc NTDH nang. @ Phuong phép thit hai sir dung hé chiét sao cho vi trf cia Y nim ngoai diy NTDH. Mu6n vay, phai dura vao hé déng thdi ft hat 1a 2 tac nhan chiét 6 mot hodc hai pha. Phuong phép ndy cho phép thu ytri 6 do sach cao [1]. He chiét thug duge sir dung dé thu héi Y A TBP - NH,SCN - LnCl, photphonat - LiBr - LuBr;, HDEHP - EDTA - LnCl;. Taichi Sato [ 2 ] di nghién ctu qué trinh chiét Y bing TBP va TOPO tiy moi trudng tioxyanat. Hop chit chiét cé dang Y(SCN);.4TBP. Hé s6 phan b6 D ting khi néng do ion SCN’ tng va gidm khi néng dO HCI tang. Khi nhiét do chiét ting ty 10 - 50°C, he 86 phan b6 D cling tang va gid tri Dy 1én hon déng ké so véi gid tri D,,. Rosicky va Hala ( 3 } da thong b4o kha nang chiét Y(IM) bing TBP tir dung dich hén hgp axit HNO, - HCIO,. Y cing 06 thé tach khéi céc NTDH bing phuong phdp chiét véi di-n-butylphotphat ti hai moi trudug khéc nhau NaNO, va KSCN. Trong s6 cdc téc nhan chiét axit co photpho, axit di(2-etythexyl) photphoric ( HDEHP ) duoc sit dung rong rai hon ca. HDEHP dé téng hop, bén vé hod hoc va phéng xa, ft tan trong nuéc. Da cé nhiéu cong trink nghién citu kha ming chiét phan chia Y bing HDEHP. HDEHP rat hitu hiéu trong vie tach Y khéi hén hop céc sin pham phan hach tir nhien ligu 1d phan ting hat nhan: Chigt Y ti dung dich HCE 0,1 - 0,3M bing HDEHP 0,75M trong div 1 ha; gidi chiét bing HCI 8M [4]. F. Vallani [5 ] téch Y khéi céc NTDH bing phuong phap chiét voi HDEHP 1M pha trong dau hoa tir pha nude chita HCI 6 dO pH > 1,5, tng néng do NTDH 0,25M. Luong chit tao phic nhu EDTA, DTPA gap 0,4 - 1,5 lin tng ham luong dat hiém. Sau 7 lan chiét thu duge ¥ c6 a sach 1én hon 99% tir dung dich ban du chita 70% Y;03. Hé s6 phan chia cia Y d6i v6i cfc NTDH gén nhu khong d6i véi moi téc nhan chiét. Vi vay dé tang he sO phan chia, cong ty Shin-Estu Chemical Co da sit dung moi trug hén hgp clorua-nitrat. Cong ty Nippon Yttrium [ 6 ] sir dung 2 tée nhan chiét HDEHP va axit versatic hodc axit versatic v2 mudi amoni bac b6n. Diu tien cfc NTDH nang duge chiét len pha hifu co chita axit versatic, ¥ & lai trong pha nude; sau dé Y duge chiét sang pha hitu co chtta HDEHP, cdn cfc NTDH nhe & lai pha nuéc. Tée gid cong trinh [ 7 ] da gidi thiéu quy trinh téch Y tirtinh quang chtia 60% Y,O, thu duc sau phan chia phan nhdm. Trude hét dang HDEHP va PC 88A dé chiét Y tir dung dich clorua véi do sach 93%, sau dé Tam sach Y bang chiét v6i TBP 50% trong diu hoa tiy dung dich NH,SCN 1M; khi dé Y & Iai tong nude. Higu suat thu héi Y,0; Ja 90% véi do sach 99,9%. Europi 18 mot trong sO céc NTDH hiém nit do ham Iugng cia Eu trong quang dat hiém rat thap va tinh chatt hod hoc cia Eu(IMl) rit gidng voi Sm(IIH), Gd(II1), nén viée téch Eu khéi hdn hop céc NTDH gap nhiéu khé khan. Cho dén nay hau hét céc phutong phdp téch Eu tir hn hop dat hiém déu dua tren nguyen tic khir Eu"? vé Eu’*, sau dé téch ring Eu’* khdi cic NTDH khéc bang phuong phap két tia, phuong phdp sic ky tra déi ion hay phuong php chiét long-long. Dé khir Eu’t vé Eu’*, mot s6 tdc gid da ding cdc téc nhan khir nhu: Amalgam kim foai kiém, amalgam kém, bOt kém hoge ding dién phan. Néu ding céc chat khi¢ manh ohw amalgam kim loai kiém, ngoai Eu(IIl) c6 thé khit duge cd Sm(III) va Yb(IE) vé trang thai hod tri (II). Trong dung dich nuée cdc tie nhan khit yeu hon nhwr bot kém, amalgam kém chi khit chon toc Ev(II1). Mite do bén cita mot s6 céc NTDH (I) gidm theo day Eu(I) - Yb(I) - ‘Sm(D. Trong dung dich nuéc Eu(Il) tuong d6i bén, con Sm(I1) va Yb(ID kém bén hon do su khée nhau vé thé oxy hod-Khir ciia ching. Trong trudng hop nay dé tach Eu(1l) khdi céc NTDH of thé két tia ESO, tir dung dich mudi sunfat, EuCl,.2H,0 tir dung dich chtta HC) hoge két tia Ln(OH), trong khi Eu(I1) nam lai trong dung dich [ 8 ] . Phuong ph4p nay cho san phim kh4 sach nhung. tieu thu nhiéu hod chat, phai lap lai qué tinh nhiéu Min. Theo phuong phép Khit-trao d6i ion dung dich clorua dat hiém dugc di qua edt 1 chifa amalgam kém dé Khir Eu(UID, sau d6 di qua c6t 2 chia nhya cationit ( Dowex 50x5 ). Dung dich rita la HCI IM. Sin phdm europi cé 40 sach khé cao [ 9 ]. Phuong phdp Khir - chiét di duge Peppard va cdc téc gid [ 8,10 | nghien cimu dé tich europi bing tac nhan khir amalgam kém va téc nhan chiét HDEHP, HDOPP, HEHPP. Trong céc dung moi chiét néi trén, hg s6 phan b6 cita europi(Il) rat hd nén cé thé xem nhur todn bd Eu(l]) nim lai trong pha nuéc vi hé s6 phan chia Ln**/ Ln** cao. Bang phuong phap my cé thé nhan duge Eu sach tir cdc dung dich dat hiém nghéo europi. Noi dung nghién ctu dugc trinh bay trong béo cio gém 3 diém chinh: 1. Tach phan chia hai phan nhém dat biém. 2. Tach Ytri khéi cdc nguyen t6 dat hiém phan nhém nang. 3. Tach Buropi khdi cde nguyen 16 dat hiém phan nhém nhe. 2 KET QUA VA THAO LUAN Dung dich mudi clorua, tricloaxetat ciia cdc NTDH duge diéu ché bing phuong phip ho’ tan céc Oxyt NTDH sach trong HCl, CCCOOH. Bot kém ding nghién ctu qua trink khir-chiét c6 do sach 99,9% va caip hat 20-50 mesh. Che ho chat khée dugc str dyng déu thuge loat tinh Ehiét phan tich PA. Té nhan chiét sir dung tri-n-butylphotphat ( TBP ) va di ( 2-etythexyl ) photphoric ( HDEHP ) - san phém ctia hang BDH Chemicals Ltd Poole England. TBP va HDEHP duoc pha toang trong dau héa phan doan nhiét do séi 170-210°C va néng do duge tfnh theo phén tram thé tich hoae néng dM. Qué tinh chiét céc NTDH bing TBP, HDEHP trong diu héa duge hanh trén phéu chiét c6 dung tich 15-20 mil. Ty Ie thé tich pha nude vA pha hiru co la t:1. Néng do dat hiém trong pha mide duge xéc dinh bing phirong phép hud d6 véi dung dich chuin DTPA trong su e6 mat arsenazo It 6 ving dém thich hop: 'm trong pha htfu co cin duge gidi chit r6i moi duge cl 49. Thanh phan cia ting NTBH trong hon hop duge x4c dinh bing phyong phap sic ky trao déi ion trén cot aminex va phép chudn do vi Iwong. Hé s6 phan b6 ciia cde NTDH duge xéc dinh bing (7 s6 néng do dat hiém & pha hitu co va néng d9 dat hiém & dung dich nuée tong trang thdi can bing. He so phan chia cia hai NTDH duoc xéc dinh bing ty s6 git he s6 phan bé cia ching. 1. Phan chia_phan nhém dat hiém nang, nhe He chiét LuCl, - HCl - HDEHP thudng duge sir dung dé thu héi dat hiém ning, tuy vay vin con mét s6 nhuge diém nhu: Dung lugng chiét cia hé thip, 4 6 néng d9 axit cao. Chiét dat hiém bing HDEHP ti dung dich ciia hén hop axit HCL va CCI,COOH di duge cffu nhim tham dé kha nang khae phuc nhiing t6n tai nay. Trén hinh 1 biéu din su phu thude eta gid tri hé s6 phan bd cée NTDH vao néng 46 CCCOOH ca nude. Logd 0 Sub L.Sy phy thude Logb cita Tm(1), ¥2 ‘Ga(6), Sm(7), NAB), Pr(9), Lac!) 3 Ex(3), No(4), TH), ‘a0 néng dg CCICOOH ng cong phan b6 trén hinh 1 ta thay, hé s6 phan b6 ciia cae NTDH j D ctia lantan - nguyén 6 ding cudi day dat him - trong he n otf Lin hom gid tri fim sach t6ng dA hiém mot céch dé dang. Tuy uhién hé s6 phan chia cdc NTDH va hai phan nhém nang, nhe cdn thip. Viée sir dung dung dich hén hop: HCI + CCICOOH Khong nhiing lim ting kh mang phan chia hai phan nhdm nay (xem hinh 2) ma cn ting dung Iugng chiét ciia he Lu" - 1,2M HCI - 0,8M CCI,COOH - 50% HDEHP Ién how giip khong 2 Kin dung lugng chiét dat higm tir dung dich HCI ( xem hinh 3 ), diée nay rit c6 ¥ nghia trong viée trién khai cOng nghé phan chia dat hiém. Hinh 2 , Sy phy thudc LogD cia Tm, Y, Er, Tb, Gd, Eu, Sm, Nd vio néng do CCI,COOH trong hé chiét: Ln** - 1,2M HCI - CCI,COOH - 50% HDEHP 4 0.05 0.10 0.15 0.20 [Ln veM Hinh 3. Dudng dang nhiét chiét mot sé NTDH trong hé: Ln** - 1,2M HCl - 0,8M CCICOOH - 50% HDEHP Cic nguyen t6 dat hiém nang Tin, Er duge am gidu bang cach chiét dung dich chifa hon hop mot s6 dat hiém bing HDEHP 50% trong d4u héa tir moi trudng 2 axit HCl va CCLCOOH . Thi nghi¢m duge tién hanh & diéu kign sau: Néng do NTDH 1,16.10M, HCl 1,2M va CCICOOH 0,8M. Dung dich rita pha hia cola hon hop HCI 1,2M va CClCOOH 2M. Két qui duge trinh bay & bang |. Bang |. Két qua lam gidu NTDH ning Tm, Er tir hn hgp mot dat hiém NIG | Rita pha hitu co dat | Thanh phain 7 eae) eee eens ae “higm | ban div Pha houco | Phanuée | - Pha hi co fet : _%_15 * | 1m | 0,250| 21,53{ 0 o 3299 | 0,120 | 918s 1 T er [0215 | 18.55 | 0031 | 5.42 | 04178 | 30.20 0,131 | 32.81 | 0.047 Te | 0.114 | 0.056 | 9.61 | 0.080 | 13,59 | 0.066 | 16,60 | 0.014 Sm_| 0.131 0,090 | 15.45 6.2L 9,006 _ Nd_| 0,218 | 0,184 | 31,70 0,005 La_| 0,232 | 90,04 | 0219 | 37,92 | 0015 | 2.50 | 0013 | 3.15 | 0.002 | 1.160} 100 | 580 | 100 | 594] 100 | e400 | 100 | 0.194 | 100 5 Qua bing | ta thay tir dung dich téng dat hiém ban déu cé thinh phan 1g 40% (Tm, Er ) vi hén hop axit HCI 1,2M, CCI,COOH 0,8M cée ng ndy c6 thé duge lam gidu & pha hiiu co t6i 72% va 86% ( sau khi rita pha hitu co ). Nhu vay bang phuoug phdp chiét - rita chiét c6 thé phan chia dutge phan nhém dat hiém nang va phin nhém dt hiém nhe. Yiri duge lam giéu bing phuong phdp chiét nhiéu lin véi HDEHP 50% trong dau haa tir pha mtéc chia céc hgp chét NTDH cé thanh phan, néng do khde nhau; hop chat HCI 1,5M va CCICOOH 0,8M. Két qua thir nghigm duge trinh bay 6 bang 2,3. Bing 2. Ket qua Rim gidu Y ti hdn hop Y, Tb, Nd, La Thanh | Think | Think | Tha Thanh | Thanh Ga | Ln phan hén | phn hén | phan hén | phan hén | phan hon higm ban } hop chiéi,| hgp chiét | hgp chiét } hgp chiét } hop chiét dau (96) | lan 1 (96) | Wain 2 (%) | tin 3 (%o) | lan 4 (4%) | lain 5 (%) 03) ¥ | 483 719 84,2 Th} 18,8 14,8 M1 Nd} 20,1 5.6 33 La | 128 2.0 14 o2 | y | a92 74,8 82,8 83,9 84,8 Tb 19,6 15,4 118 110 10,3 Nd] 21,2 77 36 3,5 34 a | 10,0 2A 18 16 14 for y | 492 718 738 76,1 795 82,2 Th} 196 17,0 163 15,2 12.8 11,0 Na] 21,2 84 75 68 62 56 La | 10.0 2.8 24 19 15 1,2 Qua bing 2 ta thay khi néng dQ ban du cia NTDH cing cao chiét dé dat dugc cing gid tri vé ham Iugng Y cang ft. Dé dat duge hi Y khoang 84% tir him Iuong ban dau 48%, cin tién hanh chiét 2 lin tir dung dich c6 néng do dat hiém 0,3 M va 4 lin, 5 lin d6i véi dung dich c6 néng do at higm ban du 0,2 M; 0,1 M. Bing 3. Ket qué lam gidu Y, Bu tir hdn hop Er, Y, Eu, Nd Hén hyp dat hiém Chiét Tin T Chiét Vin 2 Chigt Hain 3 La Voco | Himes | Voco|] Himea| Voco| Hiuco % % % % % Y% % Er 10,4 3,0 25,0 125 Y 28,8 83 69,1 34,4 Eu 48 62 15 66 31 37 | 364 Nd 56,0 | 82,5 44 93,4 | 50,0 | 963 | 63,6 Er 93 23 21,3 10,0 a 26,8 67 614 26,7 Eu 10,2 14,9 13 93 | 33,3 61 40,0 Nd 53,7 76,1 16,0 | 90,7 | 30,0 | 93,9 | 60,0 Er 8,8 W7 18,7 6,7 Y 23,8 58 513 23,3 Eu 20,5 24,2 15,0 18,9 | 400 | 140 | 60,0 Nd 469 | 683 15,0 B11 | 30,0 | 86,0 | 40,0 Che két qua thu duge cho thay phuong phap chiét, rita chiét & nhiing diéu kien thich hop cé thé phan chia hai phan nhém dat hiém nang, nhe chtia céc phan doan gifu Y va Eu dé lim nguyen ligu ban dau cho giai doan thu hi cae nguyén t6 nay. 2,Tach Eu bane phurane phép Khi chiét 2.1. Phan b6 mot s6 NTDH gia HCl va HDEHP C&e tht nghigm duge tien hanh véi pha hitu eo - 50% HDBHDP trong dtu héa, pha ‘nite chvfa 0,10 M dat hiém( Ln ) va niong 4 HCl thay d6i trong khodng 0,2M - 10,0 M. Ket qua thyc nghigém duge tinh bay tren hinh 4 finh_4_. Sy phy thuge LogD vao Log{HCi] cia ¥7"(1), Bu (2), ‘Sm ™*(3), Nd""( 4), La"(5). ‘Tir hinh 4 ta thay, khi ndng do HCI can bing trong pha nitée thay adi ti 0,2 M den 10M gié tr] D gidm dian va dat gi tri cyc tidy & ving riong 4) HCl «, tie 4,5 M den 7 M sau d6 D ting len. Hai nhéuh ofa dirng cong biéu dién sy phy thuge LogD vao Log(HCt) khi chiét NTDH bing HDEHP eé thé due giai thich bing 2 co ché chiét khéc nhau. Khi [HCl trong dung dich nuée < 0,4 M cée NIDH (ID) déu 06 he 36 phan bo cao va hitu het bi chiét hoan toan vio pha hitu co, Ngutoe lai, theo Pepppard{1}, Eu" trong hg nay €6 he s6 phan bo rat nhd, khong bj chiét vao pha hifu cv. Vi vay 6 thé chon nong, do HCL. 2 trong pha nitée 1a 0,4 M dé chiét téeh cde NYDH (IM) ra khdi Eu * bang HDEHP. 2.2. Duong ding nhi¢t chiét trong hg LnCls - HCl - HDEHP: Dutong ding nhigt chiét Y, Gd, Sm da duge xay dyng tong be LaCls - 0.4 M HQ. HDEHP 80% trong dtu héa ( xem hinh 5 ) ho 30 20 10] Ogee 20 ae 30H ia NO aes 90: H.5. Duong dang nhigt chiét Y, Gd, Sm Ket qua tir hinh 5 cho thay, khi nong do NTDH trong pha mtéc tang dé 10 - 15 gf mong 49 NTDH trong pha hitu co ting nhanh va khong déi & khodng 30 - 45 pl - day fa gia trj duog lugng chiét cia he. e 2.3.1. Anh buéng niong do HO. Nong do HC! ban dau duge thay déi tir 0,1 M dén 2,0 M trong thé ich 5 mi véi 200 mg Zn. Ket qua thn duge trinh bay trén bang 4 Bing 4, BO hda tan cia Zn bot trong dung dich HCI LHI] ban du, M 2,00_|1,50_|1,00_|0,75_| 0,50 O10 Sau khi Hic 10 phiit: Phan Zn hod tan, % | 75,6 | 60,1 }528 } 35,8 ]17,9 | 12.2 | 81 [ HCI} cusi, M 1,06 | 0,75} 0,33 | 0,30] 0,29] Ot Sau khi lic 15 phi Phin Zn hoa tan, 86,9 | 69,1 | 65,1 | 38,2 |260 | 146 | 81 (HCI) cudi, M 0,91] 0,64} 0,30} 0,27] 0,18 | 0,06 Nhuw vay, trong nhitng thf nghigm néi én, néu nodng dd HCI ban dau < 1 M thi wong do HC! cudi phan tig méi 1a < 0,4 M - trong ting voi khoang ndng do dé chit hoan to&n céc NTDH (II) vao pha hitu co. o Aah huong cia nong do HCI ban dau den phitn Eu km tai trong pha aude duge tién hanh & nhiing ditu ki¢n sau : [ Eu } = 0,1 Mj Zn / Eu = 2,61 (g/g); Vewoe/ Vaou co= ‘Sml/ Sm; Thdi gian khit = 10ph, chiét = Sph, Két qua thu duge tinh bay wen bing 5. Bing 5. Phan b6 Eu gia 2 pha & uéng do HCI khdc nhau THC. M TACIT. M— | Phan Bu Stat | Phan Bu duge chigi pha nude, % | vio pha hitu co, % 0,05 38,3 61,7 0,10 45,6 54.4 0,20 0,02 52,6 474 0,09 53.4 46,6 0,10 76.6 23.4 0,28 93,9 6,1 0,38 96.2 38 0,42 97,5 0.58 96.8 ot 96,0 1,05 96.6 2.3.2. yu Zo Che két qua khio st v8 su anh hudng cba hugng Za bot dén higu suat khir Eu ve Eu (xem bing 6 ) cho thy, dé giit Eu & Iai trong pha nuréc dudi dang Eu ™* va dong thai chiét duuge hoan (oan cdc NIDH héa tr 34 vao pha hit eo ( [HCl Jy <0.4 M ), ty 6 trong lit¢ng Zn / Eu = 1,63 [a 101 wn. Bang 6, Phin Eu cdn Iai trong pha nude & Zn/Eu khée nhau Ty lé Zn/Eu alg 0.65 Phin Eu con Iai trong pha mde, % | 36,20 | 87,19 | 96,35 | 96.33 1_| 163 | 1,96 | 3,92 | 654 | 10.46 [PuCH],.M 089] 061 | 0,40 | 0.38 Tach Bu tty hén hop 3 thanh phan dat hiém ( Sm 0,05M; Eu 0,10M; Gd 0,05M ) duge tién hanh bing phuong php khit - chiét 2 lin, Két qua duoc trinh bay trén bang 7. Bang 7. Téch Eu tir hn hyp Sm, Eu, Gd bing phuong phap khir - chiet al =a Lan Pha | nude Pha | hitu co khirchiét_ | NTDH 4 [Eul/[Sm+Gd} , {Ln,M| % | [Ln],M | % Téng | 0,1028 51,4 | 0,0972 | 46,6 NTDH 1 sm | 0,0068 | 6,6 | 0,0432 | 44,4 Eu | 0,0945 | 91,9 | 00055 | 5.7 13.4 Gd | 0,0015 | 15 | 0,0485 | 49,9 Téng NTH 0,0853 | 90,1 0,0093 | 10,0 b i 2 Sm 0,0014 | 1,6 | 0,0050 | 53,8 Eu | 0,0839 | 98,4 | 0,0029 | 31,2 59,9 Gd 0,0014 | 15,0 Tur bing 7 chting ta nh§n thay sau lin khir - chiét thit 1 6 thé thn duge dung dich chia Eu 92% va sau I 98% véi higu sudt thu héi cia ca qué trinh [a 84%. Khir - chiét thir 2 d9 sach eit Eu dat duce 3. +h chiét ytri 3.1. Tach chiét ytri rong h¢ LuCl, - NH,SCN - TBP He LuCl, - NH,SCN - TBP Ia mot trong s6 nhiing he chiét duge sir dung dé téch Y khdi céc NTDH phan nhém nang. Uu diém chi yéu cin he IA str dyng TBP - m6t téc nhan chiét phé bién da duge ding rong rai dé phan chia cdc NTDH phan nhém nhe. 3.1.1. Nghién ettu thong s6 co ban ciia qué tinh chiét a. Anh huréng ciia néng do TBP va SCN ~ dén he s6 phan bo Y,Gd, Nd vA he s6 phan chia cia chting Cie NTDH duge chiét bai TBP tit moi trudng tioxyanat manh hon nhidu so v6i khi chiét tir moi trudng nitrat va clorua. Tuy nhién, trong trudug hgp my hé s6 phan chia cita céc NTDH ding canh nhau tuong d6i nhd. Ching toi da chon mi trudng clorua - tioxyanat vi theo cfc két qua cong b6 truée day (1,2) cho thay bang phuong php chiét v6i TBP tir mOi trutng clorua - tioxyanat cé thé tach Y khdi cc NTDH phan nhém nhe khéc. Thi nghiém dugc tién hanh véi pha nude c6 néng do NTH _0,1M va pH 2,5. Hai nguyen t6 Nd va Gd duge ch chting dai dién cho dat hiém phan nhém nhe. Két qua duoc trinh bay tren bing 8. Bing 8. Anh hudng cita néng do TBP va SCN’ dén he s6 phan b6 Y,Gd, Nd Néng. TBP TBP Ter a9 50% 80% 100% SCN,M| Gd] Y Nd | Gd] ¥ Nd | Gd Y |Nd 1,0 | 694) 604 | 664 | 8,37} 7,90 | 8,21 | 23,6 | 22,7 | 23,1 0,5 | 1,25] 0,96 | 1,19 | 2,80 | 2,37 | 2,72 | 3,68 | 3,20 |3,58 0,3, | 0,47] 0,30 | 0,45 | 0,80 | 0,62 | 0,77 | 1,18 | 0,95 | 1,15 0,2. | 0,32} 0,19 | 0,30 } 0,37 | 0,26 | 0,36 | 0,41 | 0,30 | 0,40 Tir 8 cé thé nhan thy, néu néng do TBP va SCN ~ cing cao thi kha nang chiét cdc NTDH cang lén. Nhin chung, hé s6 phan b6 cia Y thap hon hé sO phan 66 ciia Gd, Nd va néng do TBP va SCN" cang thap thi sur khéc biet vé he 86 phan 66 cia Y chng ting so véi Gd, Nd. Anh huang cita néng do TBP va SCN“ dén he s6 phan chia cia cap Gd/Y va Nd/Y duge biéu din tren hinh 6,7. ‘Ti binh 6va 7;, c6 thé nhén thay khi nong do TBP thsip (50%), he so phan chia cia hai cap Gd/y va NA/Y ting len r3 ret. He s0 phan chia hai efp néi ten ting khi ndag 49 ion SCN" trong pha nuse giim. Tuy mbién, khi 46 higu suft chiét cing gidm manh. Vi vay, ching toi chon ndng do TBP t6i wu 1a 50%, ndng do ion SCN © t6i tu trong khoang 0,3 +0,5M. {pcasy 3 \ TBP 50% aL ~— pares Hae ne TBP BOS ; | Sa i ree 190%. ig ee ar : oa OF 0s C4 05 06 fF OF G9 10 I5cy-y Hinb 6; Sy phy thuge h¢ 56 phan chia c§p Ga/¥ vao ning do TBP va [SCN] wy }onasy ‘6 \ 13 i “TBP 50% {SCN 1M Hinh 7: Sy phy thnde hé s6 phin chia cp Nd/Y vao nidng 49 TBP va [SCN]. Sy thay 461 Bowe VA Pra khi ning dg SCN ~ thay d6i ¢6 thé gidi thfch nhw sau : ‘Trong moi trang e6 chia cé ion CY vA SCN ” , khi nidng do SCN * thay déi think phtn cia phitc NIDH ciing 06 thé thay d4i. Ngoai SCN ~ Cl ciing 6 thé tham gia vio think phin cia phic voi NEDH . Ket qa 1a khong nhimg thank phita ma cd do ben cia phic NDI cling thay ddi. Dita d6 din t6i sy thay Adi he so phan chia cha chc ckp NIDH not 13 ten. Trong chng m9t be chit, s6 phan ti TBP trong hgp chét dang chiét c6 thé khéc nhau ty tuge vao bin chit NIDH. Vi lé dé khi ndng d9 TBP thay di c6 thé kéo theo sy thay d6i cha bg s6 phan chia. huéme cha nude den he. b6 cita Y, Nd, Gd, va he so phan chia gifta ching. ‘Th{ nghi¢m dyoc tien hanh v6i pha ouée chtta NTDH 0,1M va 66 do pH thay d6i tir 2+ 3. Pha hit co chita 50% TBP. Ket qua thu duge trinh bay & bang 9. Khi gid uj pH cia pha nude git, ht s6 phan b6 D cin Nd, Gd va Y cing gidm theo. Bing 9: Anh byéng cia pH dung dich dén bé s phan chia BNd/ Y, PGd/ ¥ 25 3,0 Nguyen nbtn 1a 6 chd, trong khodng gid tr] pH th§p, d9 phan ly cia HSCN gidm, bag d9 ion SCN * troug pha nude efing gidm theo vA chinh HSCN ciing bj chiét vio pha hari ev. Vi vay, be s6 phnbo D cia Nd, Gd va y gid, Khic véi h¢ s6 phan b6 D, h¢ s6 phan chia cia hai cap Nd/Y va Gd/Y dat gid tri ewe dai khi pH cia pha nude ©6 gié tj 2,5. Dug ding nbior chist 14 ‘Dutmg ding nhi¢t chit Nd biéu dién sy phu thudc nong 49 Nd” trong pha htu co vio ndng 49 Nd™ trong pha nutéc & trang thai cin bling. Day lA mOt thong 56 clin thiét dé inh toin s6 béc cha be chiét. Chiing t0i da xéc dinh dung ding mhiet chiét Nd d6i voi- trang hyp ty 1 ndng do [ SCN” 1: [ Na?*] bing 3 : 1 va 2: 1 (tinh theo mol ). Két qua tha duge trinh bay tren hinh 8. 02. 04 06: 080; 10 12 (Nd },,.M ‘EHNah 8 ; Duong ding niet chit Nd trong b¢ NdC\, - NH,SCN - TBP 50%. 1. TY 18 [ SCN” [/ | Nd” J trong pha mde bing 3/1. 2. TY [SCN “I/[ Na” J trong pha nude bing 2/1. Tw hinh 8 c6 thé nhtn thay & khodng ndug do nbd, khi noug do Nd” tong pha ‘miféc thng thi ndng do Nd” trong pha hifu co ciing ting theo, Sau khi dat 161 gi tri 045M, mac dit ndng do Nd” trong pha nuéc ti¢p tye ting, ndng 46> Nd”* trong pha hitu co hau nhit Khong déi va tong tng véi gid tj bao hoa. 3.1.2. Oni in Ytrk Nd - ¥, Gd - ¥ va Nd - Gd- ¥. ‘Sau khi khio sét énh huréng céa cée yen (6 nh ning do ion tioxyanat, gi tri pH cha pha nude va nong do tributiphotphat trong pha ht co t6i he s6 phan chia c&c cap Nd/Y va GA/Y, ching (01 ep tye nghien cu anh huting cha nguimg y6u (6 khéc nbu ty 1¢ YINd va Y/Gd trong cfc bon hop, nidng do cha mudi dy t6i he sO phin chia céc cap NAY va GA/¥ trong be LaCs - NHASCN - TBP. a. Anh hitémg cba ty 1¢ ¥/Gd trong hén hop hai cfu tit ti bé s6 phan chia jita chfins ‘Thf nghi¢m duge tien hAnh voi bn hop hai efi tit e6 17 Ig Y/Nd va Y/Gd thay d6i 9 dén 9: 1. tude khi dem chiét voi TBP, pha nude c6 téng nodng dd NTDH bing 0,1M ; 110mg do NELSCN bling 0,3M va 0,5M , 49 pH = 2,5. Trong tt ch eée thf nghiem, ty 1¢ thé tich pha mide vA pha bitu co bing 1: 1. Két qua thn duge trinh bay tren bing 10. 15 Bang 10. Anh hitimg cia ty I Y/Nd , ¥/Gd va ndng 9 NH,SCN dén bg so phan chia c&c ep Nd/Y va Gd/Y, ‘TY Ig YANA hoke VGA g:1 | 7:3 Drs 03 041 | 0,40 Dy 0,25 | 0,28 Bran 1,64 1,42 Mate do chiet, % 23,00 | 24,00 Dra 0s 138 | 431 | 130 | 1,26 | 1,24 Dy oss | 092 | 105 | 108 | 1,12 Bran 137 | 142 | 424 | ate | 41 Mite dg chiet, % 48,50 | 50,00 | 52,00 | 53,60 | 55,40 Dea 03 04s | 045 | 044 | 042 | O41 Dy 0,29 | 0,30 | 0,31 034 | 0,35 Boa 1,65 1,50 1,41 1,24 117 Mite do chiet, % 25,00 | 28,00 | 29,20 | 3040 | 31,50 De 05 441 1,35 1,34 131 1,30 Dy 089 | 091 | 0,97 111 414 Boa 1,58 148 1,38 1,18 414 Mite do chit, % 49,10 | 51,20 | 52,70 | 56,20 | 56,70 ‘Tit bing{0c6 thé nban thy khi ndng dd NH,SCN trong pha muéc ting, hé s6 phan 06D cia céc NIDH cing tang, song be s6 phn chia céc c&p NA/Y va Gd/Y gidm. Ditu 46 6 nghia Id ion SCN * di tgo phite & mic 49 khée nhau v6i che NIDH va lam cho kha nang chit ching vao pha hifu co cing khée nbau. TY I¢ Y/Nd hoe ¥/Gd cing cao thi he s6 phan chia c&c cap Nd/¥ va Ga/Y cang lon. Dé khdo sét kha nang phan chia Y khéi ce NIDH niug, ching t0i di xée dioh he 86 phn chia cia c§p TO/Y trong hon hyp ¥-Tb 66 17 1g Y/Tb = 1 : 1 va nidng do NILSCN bing 0,5M . Két qua thu diige cho thy, & chng mot didu kign chiet ntur nhau he so phan chia c¥p Tb/Y bing 1,81 va cao hon hin so voi Ga/Y va Nd/Y ( bing!0). Niur vay , bing phitong phap chiet voi TBP tit moi trfémg clorua-tioxyanat, ¢6 thé ich Y khdi cic NTDN. ging dé dang hom so véi céc NIH nhe va trung giao. 16 b, Anh turing cia ning cap Nd/Y vi Gd/y, do. Gi he $6. chia cfc ‘Thi nghigm duye tién hinh trong céc ditu ki¢n sau day :Ty 1¢ Y/Gd va Y/Nd trong hén hop NTDH @ pha nude bing 1 : 1. Nong 49 mu6l déy Al(NOs); trong pha mide bing, 08M. Ty If thé tich pha nitéc vA pha him co bang I: 1. Két qué thu duge tinh bay ten bing 11 Tir bang! 1c6 thé nbn thay, sy e6 mgt cha mudi ddy AL(NOs); 0,8M trong pha nude khong nhitng lio ting ding ké méc do chiét che NTDH trong pha hitw cd ma con am ting ‘bg 56 phan chia cha céc clip Nd/¥ vA Gd/Y, dic bigt 1d 5 ving nidng do NH,SCN cao. ‘Tip theo, chiing t0l khao s4t sy phy thage he so phan chia cia clip Nd/¥ vio ty Ie ‘YINd trong pha nitéc khi co mst mudi diy AI(NOs); 0,8M ; NH,SCN 0,5M. Ket qua who uge trinh bay tren hinh9: Tir hinh-9'c6 thé nhan thy, n€n 7 16 Y/Nd cAng cao thi he 56 phau chia cap Nd/Y cing I6n, kha ning phan chia Y khdi Nd eng cao. Bang LL, Anh huéng cia AI(NO;); den qué tinh chiét tach Y tir hdn bop bai cifu tir jong do NEYSCN — Hon Thong 56 en a aa hop LALO] M | 1M eae 49 | 08 _ NdY Dus 0,28 | 1,78 . Dy 0,22 | 130 Bran 1,27 1,37 1,26 124 | 1,72 Mac do chiet, % | 22,60 | 59,00 | 25,30 52,10 | 73,40 Gay Des 0,35 2,26 | 0,44 143 | 4,98 Dy 023 | 143 | 031 097 | 2,43 Beane 143 | 1,58 | 141 1,38 | 2,05 ‘Mate d9 chit, % | 24,20 | 60,00 | 29,20 52,10 | 79,20 pNa/y 1 meds trong hon hp YCLs-NaCLs ‘Hinha: Anh huténg cia ty I¢ Y/Nd trong pha nude dén he so phan chia chp Nd/Y a. Khong c6 mudi day. b. AKNOs)s 0.8M ©. Chi6t tet ¥ Wi hdm hop ba efit. Nd - Gd - Y, ‘Sau khi xAc dinh eéc yéu t6 Anh hitting t6i he s6 phin chia c&e e&p NA/Y va Ga/Y trong efc hdn hyp NIDH hai thinh phitn, ching t0i dé khao sét kha nfing chiet thch Y tir Pha hén hop 3 efia tit N¢-Gd-Y . ‘Th nghi¢m duge tién hinh trong cfc dita kign sau da nutée ¢6 pH = 2,5 va téng nidng 49 NIDH bang 0,1M v6i ty 1¢ Nd : Gd, : YC: 1: 2; niong do AI(NO;), bling 0,8M; 0,6M; va 04M , nidng 49 NE,SCN = 0,5M. Pha hitu co: TBP 50% trong dau hda, Qué trinh chiet duge tin hanh theo 3 bude lien tye voi ty Ie thé tich pha née va pha hiu eo bing 1: 1. Ket qua phtn ich NTDH trong pha nuéc va pha hitu co sau ba fin chiét duge trink bay tren bing 12. ‘Tir bang 7 ta 66 thé nhgo théy, dé nang hi¢u suét phin chia Y khdi Nd va Gd, phii ting $6 Mun chiét . R6 ring, khi s6 fn chiét ting, Y cing duge lim gidu trong pha nuce. ‘Voi song do AIQNO;); = 0,8M sau ba Pin chiét, him long Y trong pha ntt6c tang din tir 44,2% len 86,3%. Bang 12. Chiet ¥ ti hdn hgp ba efu tir Nd - Gd - Y. NGUYEN TO DAT HIEM. ‘THONG SO peeseeeeee sate gee pee Ne ease eee ‘Thanh phitn pha nude ban dtu, % | 25,20 | 24,80 | 50,0 ‘Thanh phn pha aude san chiet: fan 1, % 22,30 | 19,70 | 58,8 Pray 137 | 180 | 10 ‘Thanh phn pha nue sau chiet: fan 2, % 18,00 } 15,50 | 66,5 Braye 160 | 186 | 10 ‘Thanh phn pha nude sau chiet: fan 3, % 1570 | 1230 ) 72,0 Beers Oy teens _| 476 _ | 1.0 ‘Thioh phtn pha nude ban dta,% | 25,90 | 24,70 | 49,4 ‘Thanh phn pha nu6e sau chiet: fan 1, % 22,00 | 18,80 | 59,2 Bray 159 | 182 | 10 ‘Thanh phitn pha nude san chi€t: Tan 2, % 18,00 | 15,40 | 66,6 Pua sy 1,86 1,92 1,0 ‘Thanh piitn pha nue sau chiét: Min 3, % 10,90 | 7,90 | 81,2 Buns 208 | 2,47 10 ‘Thanh phn pha née ban diu,% | 25,10 | 30,70 | 44,2 ‘Thanh phan pha nude sau chiet: fan 1, % 21,50 | 24,00 | 54,5 Bra ry 162 | 184 | 10 ‘Than phitn pha nwée san chi€t: Pan 2, % 15,70 | 17,00 | 67,3 Baa ry 2,08 215 10 ‘Thanh phan pha nude sau chiet: fin 3, % 7,50 | 620 | 863 De beg ee _230 | 266 | 10 3.2. Téch Y trong hé Li(CClkCOO), - NH,SCN - TBP 3.2.1, anh huéng néng do NH,SCN dén D va B Thi nghiém duge tién hanh véi c&c dung dich Y,Tb, Nd cé néng do ban dau 0,1M; néng dO CCI,COOH 0,1M. Sy phy thudc gid tri he s6 phan bo va he 86 phan chia ctia cfc NTH nay vio néng 49 NH,SCN duge trinh bay & bing 13. Bang 13. Gid tj D va B_& mot s6 néng 46 NH,SCN INH.SCN ] M 0,07 | 0,13 | 0,21 } 0,27 | 0,33 | 0,42 | 0,50 | 0,63 Dye 2,67 | 4,10 | 5,05 | 6,59 | 8,22 | 10,87] 15,20] 22,50 Dn 1,56 | 2,48 | 3,39 | 4,47 | 5,62 | 7,98 | 10,51} 15,75 Dy 1,32 | 1,95 | 2,34] 2,92 | 3,51 | 4,48 | 4,92 | 6,82 Bray | 2,02 | 2,10 | 2,16 | 2,26 | 2,34 | 2,43 | 3,09 | 3,29 Br | Wt8 | 1.27 | 1.45 | 1,53 | 160 | 178 | 213 | 231 KG6t qua trén bang 13 cho thay khi néng do NH,SCN tang, gi tri D va B fing ting. Ching toi chon néng do NH,SCN 0,5M cho dc thi nghiém sau vi hé chiét nay c6 D va B di lon dé fam gidu Y. 3.2.2. Dudng ding nhiét chiét Y, Gd, Nd Céc thi nghi¢m duge tin hanh & diéu kign : Ln(CClCOO) 0,2M; CCCOOH 0,5M; NH.SCN 0,5M va TBP 50%. Két qui duge trinh bay tren hinh 10. Che during cong phy thude néng dQ dit hiém trong pha hitu co vio néng, 9 trong dung dich nuéc cho thy NTDH nao chiét tot hon thi 6 dung lugng. chiét Ién hon va ching cé cuc dai do qué trinh chiét canh tranh cita CCl,COOH. on aa 02 ir Hinh 10. Dung ding nhiét chiét Y, Gd, Nd M 3. Chiét téch Y tir hn hop Y, Nd, Gd Ytri duge téch tir hon hyp Y, Nd, Gd véi céc diéu kien sau: néng do NH,SCN 0,5M; néng d9 CCCOOH 0,5M va 0,8M. Két qua duge trinh bay & bang 14. Bang 14. Chiét tach Y tir hn hop Y, Gd, Nd. Thong so NTDH Ham lugng NTDH, % __ CCI,COOH _0,5M_| CCI,COOH 0,5M. ¥ 45,7 Pt Gd 25,1 314 Dung djch ban déu Nd 29.2 26,5 Y 66,3 56,3 Pha nude sau chiét Gd 17,8 22,9 Han 1 Nd 15,9 20,8 Y 84,4 8h Pha nude sau chiét Gd 88 11,0 lin 2 Nd 68 79 Y 95,3 90,5 Pha nuéc sau chiét Gd 3,7 75 lin 3 Nd 1,0 2.0 Tir bang 14 ching ta thay, sau 3 lin chiét bing TBP 50% tir hn hop Y, Gd, Nd trong he Ln(CCl,COO), - CCkCOOH 0,5M - NH.SCN 0,5M - TBP 50% va h€ Ln(CCICOO), - CCICOOH 0,8M - NHSCN_0,5M - TBP 50%, him lugng ¥ duge lam gidu & dung dich nuéc khé cao: 95,3 % va 90,5 % tuong ting khi C,"=0,5M va di khdo sat cic thong s6 co bi qué trinh chiét phan chia Y va Bu tir cae hdn hop dat hiém khéc nhau, ching t0i Ap dung cac két qua thu duge dé tién hanh téch chting khéi dng dat hiém nang Yen Phi- mot loai quang 66 ham lugng ytri cao nhat & nude ta. Sau khi phan hity tinh quang Yén Phé bing H,SO, cc NTDH phan nhém nang ( g6m ytri ) duge tach so bo khéi cdc NTDH phan nhém nhe bing phuong phap két tia phan doan sunfat kép, tuy nhién sau phan chia phan nhém 13 con chiia mot lugng ding ké NTDH phan nhém nhe. Do vay, qua trinh h6i Y va Eu tir dat hiém Yen Pha duge tién hanh theo 3 buéc sau day: *Buéc |: Tach phan chia hai phan nhém dat hiém Nhu cdc két qua nghién ctu & phan tren ching t0i 4p dung hé chiét Ln (CCI,COO), - 1,2M HCI - 0,8M CCI,COOH - 50% HDEHP dé phan chia 2 phan nhém nang, nhe chia phan doan gifu Y va Eu, *Bude 2: Tach Bu khdi phan nhém dat hiém nhe Europi dugc tach bing phuong phép khit - chiét & nhing diéu kién sau: HCI IM; ty 1@ trong long Zn/Eu= 1,8; HDEHP 50% trong daw héa #Buéc_3: Téch Y khdi phan doan dat hiém nang Vain dé nay da duge nghien cit khé ty my & phan trén. ¥ c6 thé tich khdi cée NTDH phan nhém nang bang phuong phép chiét voi TBP 50% trong dau héa tir pha mudc chita NH,SCN 0,5M; AI(NO,), 0,8M va pH 2,5. Trén co sé cdc két qua thu duge, mot so dé téng hop dé chiét tach thu hdi Y vA Bu tir tng dat hiém Yen Ph di duge xay dung : 22 Téng oxit DH HCI-CCI,COOH Dung dich DH Chiét bing HDEHP Pha nude Pha hitu co NTDH nhém nhe NTDH nhém nang Khir bing Zn bot Chiét bing HDEHP Gidi chiet Ch; Pha nuée Pha hifu co ‘Them NH,SCN Them AKNO,) Ket tia oxalat Dung dich LnCl,; NH.SCN 0,5M_ Nung AI(NO,), 0,8M; pH 2,5 San phém Eu,O, Phan chia tiép Chiét bing TBP Pha vo co Pha hitu co Két tin oxalat Nung Sin phém Y,05 Phan chia tiép h LL, So d6 chiét téch europi va ytri tir dat hiém Yen Pha 23 KET LUAN 1. Ln d4u tien 44 nghién ctfu chiét thu héi cdc nguyen t6 dat hiém bing HDEHP tir dung dich hén hop HCI, CCICOOH va he chiét nay c6 thé 4p dung dé phan chia hai phan nhém dat hiém. 2. Di nghién cizu 4p dung ky that khir Eu bing kém bot va chiét céc NTDH bing hé LnCl, - HCI - HDEHP dé tich europi tiy dat hiém Yen Phd. Bang phuong phép nay da tach thir nghiém dugc 50 g Bu,0. 3. Da khao st anh hudng cita mot s6 yéu t6 nhu néng do TBP, SCN’ va pH dén hign suat chiét va kha nang phan chia hon hop Gd, Nd, Y Nghien ciiu khd ming chiét tach Y tir hén hop Nd - Y; Gd - Y; Nd - Gd ~ ¥ va tir dat hiém Yen Phi véi cdc diéu kien t6i uw sau: pH 2,5: AI(NO,); 0,8M va NH,SCN 0,5M. Bang phuong php nay da tach thit nghiém duge | kg Y,03. TAI LIEU THAM KHAO . US Patent No 3757687 2. Taichi Sato and Keichi Sato. Extraction of Lanthanum and Yttrium from aqueous thioxyanate solution by neutral organophosphorous compounds. Proceeding of the International solvent Extraction Conference. Tokyo. Part A, p. 186-190 ( 1990 ). 3. L. Rosicky, J. Hals. Solvent Extraction of Yttrium by TBP from acidic organic-aqueous solution. J. Radioanalytical Chemistry, Vol. 80, No 1-2, p. 43-48 ( 1982). 4. K. Rengan, H.C. Griffin, Fast Radiochemical Separation of Yttrium from fission products radiochemical and radioanalytical letters. Vol 24, No 1, p.1-8 (1976 ). 5. F. Villami. Rare Earth Technology and Applications park Ridge- new Jersey USA, p. 24 ( 1980 ). A. Eira and Inamura, Patent Tokyo Kokoku sho 55-45495. S.M.Deshpande, S.L.Misharea. Recovery of high purity of Y,0, by solvent extraction route using organo-phosphorous extractants International Conference on advances in Chemical metallurgy. Jan. 9- 11, 1991 8. D.F.Peppard, E.D.Horwitz, G.W.Mason. Inorg. Nucl. Chem.,V.24,p. 429.439 ( 1962 ). 9. MElbanoski, J.Baranoska, Preparation of high purity of Europium oxide using combined reduction-ion exchange method. International Rare Earth Conference. ETH Zurich, Swithzeland, March 4-8, 1985, 10. R. Kopunec, J. Kovalancik. Separation of Cerium and Europium by extraction with TBP and HDEHP in n-alkane from nitrate solutions. J. Radioanal. and Nucl. Chem. , V.129, No 2, p. 295-303, ( 1989 ). No 24 ‘TRUNG TAM KHOA HOC TY NHIEN VA CONG NGHE QUOC GIA VIEN KHOA HOC VAT LIEU PHAN THU HAL BAO CAO TONG KET Bf TAI CAP TRUNG TAM, “ QUY TRINH CHE TAO YTRI VA EUROPI OXIT BANG PHUONG PHAP SAC KY ” Chi nhigm dé tai: PGS, PTS BS Kim Chung ‘Cc cén bd tham gia dé tii: Nguyén Quang Hugin; Nguyn Xvan Tin Lai Xuan Nghiém; Trén Thj Minh Nguy@t Db Thé Chan. HA NOI 1997 A QUY TRINH CHE TAO Y,0, SACH BANG PHUONG PHAP SAC KY MUC LUC Téng quan, 1. Thuc nghiém 1. Nguyen lieu 3. Thiét bi 4, Nap dung dich dat hiém len cot se ky 5, Rita gidi dat higm H. K@t qué va tuain gidi IN. San xuét thes nghiém IV. Két luan Tai ligu tham khéo Trang QUY TRINH CHE TAO OXIT YT-TRI (Y,0;) DBO SACH CAO BANG PHUONG PHAP SAC KY TONG QUAN Yitri A nguyen t6 c6 sd thtt ty Z = 39 trong bang tun hoan va duye xé_p vao hg lantanid (dat hiém), Tai nguyén nay c6 nhieu & nude ta nhy Monazit (trong sa khong) basnezit (mo Nam xe, Dong pao) dic bit chifa nhiu trong ving mé Yen phé. ‘Tach Yttri dén d@ sach cao 6 nhieu phuong phdp khéc nhau, ding chi ¥ hon ca 1a phuong phép chiét long-long va phuong phap sc ky trao d6i ion [1,2]. Yttri 1A mot nguyén ligu cn thiét trong cdc loai vat liéu cao cp nhu trong vat ligu lade (granat nbom -YAG), vat ligu dign tit (granat sét-YIG) vat ligu quang (trong d2n compact, thinh phan miu trong min hinh), vat ligu siéu dan... va dang duge sit dung dé nghién cau, ché tao cdc loai vat lieu mdi. Phong Vat ligu Tinh khigt Vign Khoa hoc Vat khao sat, thiét lap quy trinh ché tao oxit yttri c6 dQ s j@u duge giao nhigm vu ch cao bling phuong phip sdc ky va chay thir nghi¢m nh’im tgo kha nang ché tao nguyen li¢u dap dng vat tu cho nghién cttu va ché tao cdc loai vat ligu mdi. Téch yltri tir hdn hop dat hii hoge bing phuong phip chiét Wng-ling,” hodc bang phwong phap se ky néi chung gap rat nhidu khé khan vi he s6 phan chia gitta Y-Dy hic Y-Th rat nhd, tuy nhign & mot sé diu kign nhat din, yttri trong khi phan chia c6 thé dich chuyén manh vé phfa cc nguyén t6 dat hiém nhe vA nhd vay vide ché to sin phdm yttri d@ khé khan hon. Phong Vat ligu tinh khiét da cé kinh nghiém ding se ky tuyén rita gi 13] dé téch cde nguyen to dat hiém nhe nhu La, Nd, Pr, & mot lugng lin vdi do sach va higu suit cao [4] phuong phip niy c6 uu diém [a higu suét thu hoi sin phim cao, cOng sudt Ién, va c6 khi nang diéu khién, van hanh lien tuc [5]. Vi ly do d6, hy vong ¢6 thé ting dung phucing phip nay dé tich yttri ‘Trong cOng trinh nay sé trinh bay nhing két qua khio sat téch yttei tir hén hop oxit dat hiém nang, gitu yttri tirngudin dat hiém Yen phii. 1. THUC NGHIEM. 1. Nguyén leu Nguyén ligu ding cho khio sat va thit nghiém I oxit dit hiém nang tir ngudn ké trén do chong trinh KC-05 cung cap. Thanh phan nguyen ligu dive trinh bay 6 bang 1. Bing | Thanh phitn ce nguyen (6 dit higm gia yttrifat hiém Yen phe Nguyen to. Thanh phn (%) Lu-Dy IRS £05 Be 54,5 40,5 Sm-Tb 10,5 £0,5 Didim 8,25 40,25 Ce 3,25 40,25 La 4,5 40,5 Xée dinh ham luong dat hiém riéng ré va yttri trong téng cée nguyen ts dat hiém cia nguyén vat ligu ban.dau, cling niu trong ede phan doun risa gitii duge thyc high nhu trinh bay trong cae tai ligu (6, 7] 2. Dung dich ~ Chudin bj dung dich dat hiém. Téng oxit dat hignr duge hoa tan bing HNO, lofing dung dich thu due, duge digu chinh dén pH = 3-4 bing NH,OH ndng do thap. Sau khi dé qua ngiy, loc bd tap chat va phn [én Cari ra khdi dung dich, Nong dd dt hiém trong dung dich duge xac dinh bang chun do tao phite. - Dung dich (NH,),H,V duge chudn bi bing hoa tan HyV (HV - etylendiamintetra axit} axétic - EDTA) voi NH,OH dén pil = 6-7, loc bd tap chat. Nong d@ ciia dung dich duce duge xéc dinh theo nidng d0 cia dung dich dit hiém chudn. - Chudn bi dung dich hap phu ten Ot sic ky. Tir 2 dung dich ten, vi duge them vao mot lvong axit axetic va ammoni axetat cn thiét dé co duge dung dich NH,LnV - 0,1M tuong tr nhur di dude trinh bay 4 [3, 4]. Sir dung axit fode-mic trong tring hop nay két qda khéng cai thign duge nhidu, nén da khong duge ding dén. = Chudn bi dung dich rita gidi. Tir dung dich (NH,),H,V mot luong vita dit axit axétic, ammOni axétat duge them vio, nhw & [3] va ditu chinh dén pH = 66,5 dé c6 duge dung dich 66 ndng do (NH,),H,V - 0,1M. - Chuéin bj dung dich fam cham. Dung dich fam cham ¢6 thinh phian sau: -MeSO,-0,25M (Me=Cu’*, Co”* , Zn?*) ~ (NH,)S0, - 0,25M va ding axit axétic didu chinh dén pH = 3-4 3. Thiét bi a. Cot sdc ky thi nghiém, Cot may durge chudn bj tiredt thuy tinh c6 chi@u cao h = 700mm tie dign 260mm”. Nap lép nhya Wofatit KPS c6 kich thie hat 0,16 - 0,18mm, dén chieu cao 550mm. Cot duyc ndi vii hé thong may dieu chinh t6c dO dong. b. Hé théng cét tach ther nghiém trong digu kién phong thi nghiém. Yttri duoc phan chia thir nghiém trén hai hé théng cot: 1. Cot hap phy cé chitu cao H =1200mm; $-70mm, nap nhua Wofatit KPS 0,25 -0,30mm. ~ COt phan chia c6 chiéu cao H=800mm; $=40mm nap nhua Wofatit KPS 0,2 - 0,25mm, 2. Thi nghiém trén hé thdng cot lon. Cot hip phu: H=2000mm; 6-100mm, nap nhya Wofatit KPS 6 kich thuée 0,35 - 0,5mm_ Cot téch: H-1200mm; $-70mm, nap nhya Wofatit KPS 6 kich thudc: 0,25 - 0,33mm 4. Nap dung dich dat hiém trén cot sac ky. Téc do nap dung dich NH,LnV - 0,1M Ién cot duge duy tri trong khoang 06 - 0,7ml/cm? phat. Sau khi dung dich hip phy nap hét plan thanh cot ty do” va nhya duge rita mOt Iurgng nude edt bling 1/4 thé tich ty do cot. 5. Rua giai dat hiém. Cae nguyen t6 dat hiém hap phu duoc rim gidi @ t6e do 0,9-1, Lm) phit. Dung dich ra duge thu theo timg phan doan v6i mt thé tich e6 dinh (tir 1/5-1/10 thé fich ty do cua cot). Him lugng timg nguyén t6 dat hiém trong méi phan doan duge phan tich va danh gid chat lugng sin phdm can thiét. M1, KET QUA VA LUAN GIAI. Qua tinh nap complexonat dat hiém len cot chia cationit dua dén cae tuyén doc theo chiéu dai cia cot [8]. ‘Thanh phan céc cAu tir trong mdi tuyén hodn ton khacvsi thinh phan dung dich nap. Cac tuyén 4 phan trén cia edt chil yéu chita cée nguyen 6 phan nhém ceri, tuyén & phia dudi cot gi (Lu-Dy), con ving gitta Ih gi guyen tf nhém nang 1 yttri_ hon ca. Trong didu kign thye nghiem da néu, tc dd dich chuyén cita bién Nd va Cu, do quan sat dé ding bang mat thudng, duge xée dinh tuong dng [A Vyy = 0,075cm/phitt Vey = 0,1Sem/phiit. Tren co sé tinh todn etia Boldman [8]. Thi ti she 86 chon loc cia nhya gi fa phan nhém céri va phan nhém yttri duge xi hon 2. Do dé hé s6 tach (a) 2. (Kent Keyay-) (a) trong dé Kyyy- hing sO bén cia phitc Lav. Tit bigu thie (a), ket hop véi phuemg phap tinh toan cita Spaiing [9] va thank phan cia nguyen ligu trong bing I, o6 thé biét duwge ty 86 L/l (I, - chidu dai cia gidi hap thy, | - chidu dai ctia phan cot chita nhya) tir dé cho phép tinh dure chiéu dai can thiét cia cot tich dé thu hi san phdm yttri sach voi higu sudt thu h sin phdm 6 dang hai phan nhém hoae rn. 70% (khi |. /1.<1/3,5). Két qua the nghiém duge tinh bay & bing 2 va wen ede hin 1, 2, 3 1 phd hop vii ket qui tinh todn, Bang 2 wr dinh huriing etia uli trong cor dein higu suai (19%) tha hi yttri sac trong (%) | _15 20 25 28.5 40, 50.8 {lieu sudt (%) | 84.3 81 716, 7 40 0 BB sack 26 sack + With 2. Ti wong cot 40% Bat lida titng dei io 3 o 2 “« 6 ¢ 10 Si phd dean Hinh 3. Tai trong e6t 50,8% “Tiong cae phan dogn ria gidi, him lugng etta timg nguyen 16 (os day quan tam 1a yttri ) tuén thay déi, sy bin déi cing quan moi trudng dung dich rita due ddi voi ca pI cua Hin 4, tink bay si thay déi pli cia moi yltri trong cae phan doan rita gidi, khi tai trong cot 14 28,5% va sit dung chat Bim cham Cue truing bign ddi nding Ud ct Hinh 4, BiGa di ning dO yttri vai gid tri pH trong mdi phan doan rita gidi ot s 8 g Bae lddng teiong 8 phi doar inh 6. ~ Duong cong rita giti yttri ~ Chat lam cham Zn”* i Bs es Liang di g Bax baing + 6 & 10 we Séphin doare Minh 7. -Budng cong nia gidi yuri - Chat lam cham: Co* ‘Tir sé ligu wen bing ndy cho thy « 1 Cu* cho higu sual thu bdi cao hon khi si¢ dung Zn?*, ‘Tuy ahin kl inh dén thu hoi chat rita EDTA, vagiin chi phi sin xudt nguii ta van 66 thé str dung 7n™ cho mye dich VA rita gidi, ket qi cho thély d9 hap phy king [én nhung chet fgng sin phém 6 phan kém di khi khong e6 mat nhang chat hau co nay. . Con khi sir dung rug netylic vi aeBton trong hifp ph WW, SAN XUAT THU NGHIEM YTTRI TRONG DIEU KIEN PHONG THI NGHIEM. Tv nhiing két qua khio sit thu duge ten, yttri di dutge sin xust thir nghiem trong diu kien sau: = Trén hai loai cOt se ky vita vA to + H1.1200mm, 670mm + H.2000mm, $ 100mm ~ Chat fam cham: Zn?" - Nong dd complexonat hap phu.0,1M; pit hap phu ~ 3,5 - Nong di chit ra gidi 0,1M (NIL),ULY, pll dung dich nia giai: 6.3 - Tée dO hap phu va nia gidi tong tng vii du kign nghien cu +. Tai Wong 0% Dusting cong rita gai yttri + 6 a 70 wz um S8 pin dean Ninh Duong cong rita gidi yttri tran cpt she ky + COt hap plu H-12000un ; $700 - COt tich va lam sach H - 800mm ; $40mm : 10 K@t qua cfing thu duge tong (y khi tign hank phan chia wen hé cot se ky Jén hon 1.2000mm, $-100mm. Nhiing sé higu nay cho thiy két qua khdo sat vi thé nghiém hoan ton phi hyp. : IV. KET LUAN. 1. Voi cac két qua thuc nghiém va tinh toan da trinh bay 6 trén, co thé co duge ghi nan la: - C6 thé san xudt yttri co dé sach cao >99% voi higu sudt thu hoi sin phdin ~ 70% bing phuung phép sdc ky, ding chat nia gidi 1d EDTA, chat Kim cham [8 Zn®* va nhya trao déi ion Wofatit KPS trong didu kign: ic dO nap khi hip phu 0,6 - 0,7ml/cem? phat ~ Tée d6 vita gidi 0,9 - L,Lml fem? phat. 2. Trony diéu kién nay da én hanh san xudt thir aghigm, va thu dj sn pham Y,0, véi khoi luyng 1,0kg, c6 dO sach 399%; pit gp voi cde chiBu da dang ky, TAI LIEU. THAM KHAO 1. Marsh LK., J. Chem. Soc 979-982 (1957) Bin dich ting nga: Mars . I2utrenie ionnovof obmena xpomosiu etylendiamintetraukxyxndi kixloty priménitelno k tiagidlym 1 xrédnin redkozemel'nym @f@mentarn i yttriu. ‘Trong Métody razdelenia redkozemel'nyx elémentov [zd-vo innoxtranndi iiteratury M. 1961 trang 204,210 2. S. Léchopiez, R. Harlé, B. Phelip. Procédé de seprtion de yttrium dans les lanthanides. Brevet dinvention (R. France) N° 7301979 3. Brunisholz G., Helv. chim. Acta 40, 2004 1957 Ban dich tigng Nga. Metody razdetenia redkozemel'nyx elementov. Izd-vo innoxtrannoi literatury M. 1961 trang 199-202 4, D3 Kim Chung,Dao Dinh Cuding, Nguyén Quang Hudn, Lai Xuan Nghigm, Nguyén Xuan Tin, Tran Thanh Van. Quy tinh phan chia cdc nguyén td phan nh6m céri. Chuang trinh 24C Hoi dong Nha nude danh gid 24-10-1986 5. D.1. Mikhailitrenko, £.B. Mikhlin, 1u.B.Patrikiev Redkozemet'nyie metally M."metallurghi 1987 trang 100 6. D6 Kim Chung, Pham Thu Nga. Lam gidu va phan tich céc nguyén t6 dat hiém nang Tap chi Hod hoc T20 s6 1, trang 10-14 (1982) 7. BS Kim Chung, Nguyén Quang Huiin, Tin Thi Minh Neuyét Phan tich vang, niobi, yttri bing huynh quang tia X Tap chi Hod hgc T33, sé 4, trang 21-25 (1995) 8. F.H. Spedding. J.B. Powel Basic principles involved in the macroseparation of adjacent rate earths from each ofther by meand of ion excl and dialysis". V55, N° 24, 1OL-11E (1954) asi we. "Adsorption, ion exhange 9. G.M. Boldman Oxnovy extraksionnyx i ionoobmennyx proxexxov ghidrometallurghii. “Metallurghia" M. 1982 tr 199-202. B QUY TRINH CHE TAO Eu,0, SACH BANG PHUONG PHAP SAC KY MUC LUC 1. MO BAU Ul. THUC NGHIEM A. Khao sét téch ovrépi bang sde kj trao déi ion ding cationit B. Khdo sdt tach ovrépi bang séc ky trao déi ion ding anionit. C. Quy trink kj thudt ché tao oxit ovrépi dén dé sach cao bang phuung phdp sdc ky dang cationit. D. Quy trinh kj thudt ché tao oxit ovropi dén dé sach cuo bang phuong phap sdc ky ding anionit . Wl. KET LUAN TAI LIEU THAM KHAO. Trang 16 Is, 1 CHE TAO OXIT OVROPI (EU,0,) DO SACH CAO BANG PHUONG PHAP SAC KY MG BAU: Ovrépi IA nguyén t6 thir 7 trong ho lantanit, va 1A nguyén (6 thi 63 trong bang hé thng tuin hodn céc nguyen t6 Ovropi cé trong thi nguyén nude ta nhu trong ee quing dat hiém basnézit. ménazit va trong dat hiém Yén - Phti véi ham lugng nho tuong ting (% DH) 0,11; 0,07. 0,13. hau nhu pha hop voi tai liéu di céng bo [1], Trong ho dat hiém, ovropi cé mot tinh chat rat quan trong dé 1a nuong déi dé dua vé trang thai héa tri +2. khdc hin tinh chat chung etia ho dat hiém Ti héa tri + 3, diéu nay cho phép dé tich ovropi khéi ete nguyen t6 dat hiém khic. Ovropi duge sit dung nhiéu trong cdc loai vat li¢u hién dai nhu lade, si@u dn, nhung sit dung nhiéu hon ca 1 trong k¥ thuat chieu sang? trong ché tao man hinh mau. Ché tao ovropi c6 nhiéu phutong phap nhur chiét sic ky. nhumg ding luu ¥ hou ca 12 phuong phap khir Eu"*—> Bu’* hae bing do: catod thity ngan, hodc 6 dang hén héng. Bing phuong phip 1 dung dich sé chuyén vé nim trén bé mat tudng rin. con ¢: khdc van nam trong dung dich, dé dang loai bé. dign ding ovropi tir nguyén t6 Ring ché tao ovrdpi bing phwong phap sic ky it duge nhic ti trong csc ti Liew. C6 thé vi ly do ham Iuong rat nhd, lai khé tach khdi céc nguyen té dat hiém khic: mat khéc lai duge tg dung rat nhiéu trong cic vat lige hign dai nén gid ovropi rit dat; thi du gid Eu,O, c6 dO sach 99.99 nam 1985 1 10 USD/g, hién nay gid c6 thé gidm di. nhung vi hai'ly do trén, nén vin con kha dit so véi gid bin cita cdc nguyen t6 khac. Trong bin bao céo nay trinh bay nhing khao sit vé tich ovropi bing phuong phap sic ky, bao gém ca sic ky ding cationit Lin anionit Céc héa chat, nguyén ligu va thiét bi ding trong nghién etu bao gdm: ~ Nguyen liéu chita ovropi o6 him Itong trong cAc dat hiém kha 26% va = 91%. Trong sic ky trao déi ion ding cationit ngudi ta thudng ding = - Chat tao compleaxonat - dat hiém IA etylendiamintetra axit axétic vA dit hiém chtia ovropi. - Nhva trao déi ion 1a cationit Wofatit KPS (cita CHDC Die ci), - Chat Fim cham diing khao sét 14 Zn?* va Cu?* ~ Dung dich complexonat dat hiém ding nghién ctu hip phy cé néng €6 0,1M pH = 3,435 ~ Dung dich rita giai dat hiém khdi cot a (NH,)3H)V (Vf goc cura EDTA), c6 néng do 0,1M; pH= 5.5 ~ Cot sic ky bang thuy tinh ¢6 kich thude = 18mm: H= 480 mm etylendiamintetra axit axeti * Trong sic ky trao déi ion ding anionit thudng sit dung - Nhua trao déi ion 1a Wofatit SBW ( cilia CHDC Btic cil) - Tée nhan hap thu va nia giai bao gém dat hiém, ruou metylic. anit it nitric 1A chat tao phtic am véi dat hiém. [ii kic nhan axetie: trong d6 hp phu 1én anionit, axit axetic déng vai ud gia tang 46 hap phy. ruow métylic lam gidm hang s6 dign mdi cia dung dich cé nude tham gia, 110 su 6n dinih cia hap phu- rita gidi. - COt stic ky khdo sft c6 dudng kinh @ 7mm; H= 380mm. cét tich jugng 1én hon Ovrpi duge thuc hign trén c6t sic ky ®= 40mm. H=60mm - Nguyen ligu ding dé khio sat dé thiét lap quy trinh phan chia Gvropi c6 49 sach cao 1A phin dung dich déu giiu Ovropi khi ché tao oxit NéOdim tir dé thi KC - OS, vA duge dua vé dang Nitrat. Dung dich nay c6 thanh phan Ia ( tinh theo % trong téng dat hiém): + Céc dat hiém nang hon 3 + Ovropi 26 + Sammari 30 + Né6dim 41 Nguyén ligu chita Ovropi cé him long nhu vay dé tich Ovropi 46 sach cao v6i mot s6 Iuong ding ké 1A khong duge thuan Igi. Tuy nhién so véi ham lugng Ovropi rit nhé tir cc nguén dat hiém ké wen thi v6i noi dung chifa dén 26% cing da rat quy. Dui day [8 nhimg két qua khio sit 1, THYC NGHIEM A. KHAO SAT TACH OVROPI BANG SAC KY TRAO BOI ION DUNG CATIONIT Tren co sé nhiing kinh nghiém phan chia Neodim. Prazéodim dén 49 sach cao va nhat 1a yttri, Sammari nén khao sét duge tién hanh trén cot mé hinh dé thu nhap s6 ligu ky thuat va trén co sé nay tién hanh téch nen c6t 1én dé thu san lugng Ovrépi. - Cac khao sat duge tién hinh v6i 2 ion 1am cham ki Zn va Cu nham thu nhan t6i nhat. .in phim cé chat lung cao, va gidm gid thinh thap - Néng 46 dung dich hap phu va rita gidi trong cd gidng nhu da duge trinh bay & phan trén, nhiing sin phim thir nghiém trong diéu kign phong thi nghiém v6i hé cot lem c6 mét s6 thay déi nhé. truing hop. Véi ct m6 hinh, chit héip phy duge chon 18 15% tai trong cot. vi dim bio ty 1 chiéu cao phan,c6t phan chia d6i véi chiéu cao phan cot hip phy 23 l4n Cac két qua khao sat duoc trinh bay nhu sau: San pham c6 ham lugng Ovrépi cao nhat a, Lam cham bang Zn” = 55% b. Lam cham bang Cu" = 63.5% Giam tai trong cOt xudng 10% Iugng sin phim Ovropi trong cic phan doan 6 d@ sach cao nhtt cting chi = 70%. ‘Tham khio nhing thong sé ky thuat thu duge trén cot mé hinh. tién hanh phan chia thu san phém trén hé c6t Ién hon. * He thong cOt téch thu sin Iugng Ovropi sach c6 cée kich thuée ~ Cothip thu c6 kich thude © 46mm, h= 450 mm ~ Cot lm sach cé kich thuée 16 mm; h = 500 mm - Nhya trao déi ion sit dung trong trutng hgp nay nhua JA Wofarit KPS c6 kich thude tuong ting 1a 300 va 120 micron. Nguyén ligu ding trong phan chia Ia hai loai vat tu mot loai 66 thanh phan nhu di duge néu & phan trén, mot loai 1a Ovrapi da duge Fim sach dén dQ am sach ky thuat qua khéu chiét véi ham lugng ~ 90% * Cac chat lim cham cfing duge sit dung la Zn”* va Cu? nhim dénh gid cdc chi tigu kinh té JA thu sin pham sach ti da va cé gid thinh sin phém thaip nhat. Ciing nhu thf nghiém véi mo hinh trén, trén cdt san xuat cling khio sat cdc 14i trong khéc nhau 10 va 15%. Nhung trong trudng hgp nay cing di thay déi mot sé thong sé: néng 46 hip phy dat hiém dang complexonat gidm xu6ng cn 0.05M. véi gid tri pH= 3,4, téc d6 hap phu gift trong khoang = 0,25 ml/ cm’ phtit, va néng d6 rita giai Cer, = 0,1M & gid tri pH=7,8. Cac dung dich rita giai duge thu timg phan doan, va phn tich thinh phan dat hiém trong time phan doan nay. Két qua phan tich duge thé hign trén cac hinh vé due trinh bay duéi day: G trimg hop ding ion lam chim [a Zn** va ham lugng Gwopi trong tng dat hiém ~ 26%, phan chia va thu héi sin phim duge trinh bit nhur & hinh 1 Hinh 1: Duong cong rita gidi phan chia dat hiém chia ham Iuong Ovrépi: 26%. Chat lam cham Zn?*. Tir dudng cong rita gidi nay cho thay trong diéu kién k¥ thuat nhi’ 4% duge trinh bay & trén, Ovrépi chia téch duge hon toan khdi, cic nguyén 6 dat hiém nang cling nhu Sammati lién ké: phan doan chia Ovropi cé ham Iugng cao nhat cling khong qué 80%. Nhung ciing trong diéu kién tuong tu, chat lam chim duge thay thé bang Cu’*,sé c6 duge mot bic tranh khdc han, nhu duge tinh bay 6 hinh 2 Dee ete pero ize S83" phén doar. Hinh 2: Duong cong rita gidi, phan chia dat hiém chita ham luong Ovrépi 26%. Chat lam cham Cu**. Qua phan tich him hygng dat hiém trong cée phan doan thé hién tai hinh vé trén cho thay 64 thu duge mot phan doan Gvropi cé 46 sach = 100%, tuy nhién ving chéng chéo gitta Owen 4 dat hiém nang, Ovropi- Sammari cfing cbn nhiéu. Céc két qua trinh bay & trén IA khi thyc hién phan chia 15g dat hiém. (22% tai trong cot), cdn khi_ gidm néng d6 dat hiém xudng cn 10g (15% tai trong ct) ta thu ditge dung cong rita gidi phan chia nhur dye trinh bay & hinh 3. 50 \ . Ene ee oO i + 6 & 10 7 th - 2 o phin doan Hinh 3. Dung cong nila gidi phan chia dai hiém chia 10g ting dat hiém (ham luong ovrépi 26%) chat lam cham Cu" Cac két qua thu nhan duge trinh bay tién hinh 3 cho thay. ovropi téch rat t6t khéi céc nguyen t6 khde, sé phan doan chtia ovropi sach thu duge 1 3. Cac két qua phan tich cing cho thay ham Iygng chat ria g tap trung phan dinh phé cia'chat phan chia nén hiéu xuat thu héi sin phim cé thé dat dén = 90%. Ciing trong diéu kién tuong ty, nhung khi ting d6 tai én dén 25¢ téng dat hiém (37% tai trong cot), thu duge dung cong rita gidi nhw 6 hinh 4. (Meee Sueeat, Sean soaeeey Juma {Haut - uae, | 8" phn doar Hinh 4, Duimg cong rita gidi, phan chia dét hiém chita 25g tong dat hiém (ham luong ovrépi 26%) chat lam cham Cu** Qua két qua phan tich va duge trinh bay trén hinh nay cho ¢ phan doan 6 dO sach cao nhit ciing chi dat ~ 97%, mién chdng chéo Ién. 6 § nghia Ta tai trong 1én anh huéng dén qué trinh phan chia ovropi. n sach Qua ede khio sét vA trinh bay trén céc hinh 1.2.34 cho phép c6 duge nhan xét a : - Déi véi ovropi, gud trinh tach va am sach bing phuong phip ky trao déi ion ding cationit, higu qua hon ca 1 ding chat lam cham IA cua, - Lugng dat hiém gidu ovropi, ti uu ding dé téch = 15% téng 10 - Dung dich hap phu cé gid tri tt nhat khi néng dé complexona? = 0,05M , pH = 3.4; néng d¢ rita gidi 1a 0,1M. 6 gid tri pH = 7.8. - Téc 46 haip phu 0,25 ml/em” phiit, t6c d6 rita giai 0,5 ml/em” phiit. Tu két qua thuc nghiém nay da tién hanh Fam’ sach ovropi c6 6 sach ~ 90% trong diéu kién t6i uu nhu da duoc trinh bay & trén, thu diac dudng cong rita gidi_nhu da duge trinh bay dhinh 5. ob § 3 Bai lating tung dai Hinh 5. - Duéng cong tach va lam sach avrépi 90% - Chat lam chém Cu** - Tée d6 hap phu 0,25 mtlcm? phiit, we dé rita gidi 0,5mllem? phiit Ti cic 86 ligu thu duge va thé hién tren binh 5 cho thay. sin phaim trén c6 chtia céc tap chat dat hiém nang vA sammari. Sau khi thu cic phan doan khong chifa vét tap chat, axit HCI da duge diing dé ket tia EDTA. ttia dé qua dém loc, thu dung dich va dua ovropi vé dang oxalat, tiia duge gitt qua dem dé dim bio tia hinh thinh d€n mttc t6i da : tia duge rita ky bang nuéc cf, duge loc r6i sy kh va thiéu két vé dang Eu;O. ‘Sin phém duge phan tich va dénh gid lai cho thay chi phat hién thay vét Sm véi ham hrong <,0,01%; nhw thé aviépi cé thé dat dén do sach cita dat hiém tren dat hiém dat > 99,9% Can Iai san phim thu hoach duge va so véi lugng ovropi dua vio cé 49 sach ~ 90% , thu duge higu sudt thu héi sin phim = 90% Vigc mat mat c6 thé duge gidi thich I tap chit duge loai bd. mat mat trong qué tinh thao téc vA mat mat do khéng thu duge hét trong hai qué trinh két tia loai b8 EDTA va tda thu oxalat. Ti nhimg két qué thu nhin duge qua qué trinh phan chia avropi dén 9 sach cao bing phuong phip sic ky ding cationit tiv hai san phim : wa) san phém gidu ovr6pi trong sin.phém dat hiém ; b) sin phéim ovrapi c6 do sach k¥ thugt,'c6 duge mt nhan xét 1a C6 khéc véi-céc tring hop téch vA lam sach neodim, prazeodim , yttri, tanh vA Fim sach ovropi dén do sach cao bing sic ky cationit. cé higu qua hon ca 18 ding ion lam cham 18 Cur”. néng do hap phy compléx6nat ovropi chi ~ 0,05 M & gié tri pH gidi cé thé vin ding 0,1 M6 pH = 7.8. samm: .4, con néng 46 rita Mtic hap phu dat hiém chtta ovrépi dé dam bio téch phan chia. lam sach san phém kh6ng qua 15% 46 tai cot. G mite do hap phy ni pham ky thuat cé thé nang d6 sach dén miic d6 rit cao, higu suat thu hdi san phém J6n; va ngay ca nguyén ligu chi chia mot Iugng nhé ovrop? trong céc dat hiém khie (~ 26%) ciing cé thé phan chia, thu héi sin phim ovropi dén 49 sach ddi di (hinh 3). - Dé dim bao qué trinh hap phu - rita gidi - phan chia ovropi 6 mic 161 mu, tc d6 hip phu gitf trong khosing 0,25 ml/em? phiit vA tc do rier giai gid trong khoang 0,5 ml/cm’ phit ; khdc véi cdc théng s6 tuong img | ml/em? phiit va 1,5 ml/em? phut khi phan chia, Iam sach Na, Pr. Sm. Y. Ngodi sic ky cationit tich va lim sach ovrépi nguyén ts 6 thé duge téch va lam sach bang sic ky ding anionit trong mdi trutmg rugu metylic - hén hop axit HNO, - CH,COOH. Ay cing 12 B. KHAO SAT TACH OVROPI BANG SAC KY TRAO BO ION DUNG ANIONIT. Dua trén nhing két qua da c6 [2], viée phan chia va Fim sach ovropi dn dd sach cao bang sac ky trao déi ion ding anionit tir moi trudng su9U - nuéc cling d& duge khao sét ky hon, vA thyc hign tach thye nghigm 6 mot lugng 16n hon, Khao sét duge thuc hién trén cot thuc nghiém & 7 mm, h = 380 mm. chiéu cao hip phu dat hiém duge tién hanh & 1/20 chiéu cao cot : sav 46 céc nguyén t6 duoc rita gidi Khdi cot va thu san phim theo timg phan doan c6 thé tich nhu nhau. Ham Ivgng timg nguyén 16 dat hiém trong time phan doan duge xéc dinh, va duge thé hién trén hinh 5. ‘8 “a f see Sa I Eu Ne & Lnndny ° ° 100 200, 300 nartich phan doar Hink 5. Phé phan chia Eu, Sm, Nd trén cot anionit Wofatit SBW 13 Cong viée hap phu, rita gidi phan chia cc nguyén (6 dit hiém trén nhua anjonit duge tign hanh trén céc dung dich sau : - Dung dich hdp phy : Ln-0,05M (La= ENd, Sm, Bu dit hiém nang) ch,OH = 208M HNO, = 16M CH,COOH -0,85M = Dung dich rita gid: CH,OH = 208M HNO; -0,35M + CH,COOH -0.85M Tir cfc s6 liéu thu phan duge trén cét m6 hinh va duge trinh hay hinh 5 cho thay & néng 49 thip va phan hip phu so véi toin bo chiéu dai cia c6t nhd, nguyén t6 ovropi cé thé phan chia trigt dé khdi cde nguyen 16. mttc d6 ch6ng chéo riza gidi 1A khong dang ké. Ti két qua téch trén cot mé hinh, ovr6pi tren hé 3 cot sic ky @ = 40 mm. h = 600 mm duge néi tiép. trong dé mot Ot dinh cho hap phu , hai c6t cdn Iai ding cho phan chia. (nghi cao phfin hip phu d6i véi toan bd chigu dai c6t 14 1/3) thanh phan dung phu vA rita gidi vin duge git nguyén nhir khi khaio sit thii fi duge tich thir nghiém i chiéu Tw céc phan doan thu duge, sau khi phan tich thinh pha tham g vao san phdém cila ting nguyén t6, phé nia giai cic nguyén t6 dat hiém duge trinh bay trén hinh 6. Tir két qua nhan duge nay cho thay khi ting Iutgng hap phy dat hiém trén cot sic ky, tic 1a gidm ti 1é chiéu cao hap phu/phan chia . nhung 1én cot sic ky ding anionit ovrépi vin duge tach t6t khdi céic nguyén 16 kh va cé thé thu duge sin phim dén d6 sach cao. 3 4 = 6 Thé tech, ruta gist cL) Hinh 6. Phé phan chia Eu, Sm, Nd trén cét sdc ky ding anionit ~ Wofatit SBW. Ti hai két qua khdo sét va téch thir nghiém nhu duge tinh bay 6 trén, 6 thé c6 duge nhan xét [A : ~ Tir m6i trudng nygu métylic, c6 chtfa axit nitric va axetic, trén cot ic ky chtia anionit manh, ovropi cé thé duge phan chia va thu sin phiim 6 46 sach cao, véi mot luong dang ké. ~ Qua thuc nghiém cho thay hap dung riéng cia anionit Wofatit SBW 18 ~ 3,1 mili duong luong/g nha kh6 nh hon hap dung riéng cila cationit Wofatit KPS ~ 4,6 mili duong lung /g nhua kho. anh hung dén s6 long cia mot Iain tich, 48 thu duge mot don vi sin phdm 46 sach cao Nhung ding anionit cing cé Igi th€ 1A chi Fim viée trong moi triténg rou. nutéc, nén viéc tham gia cdc tap chat, trong dé cé cdc ion kim loai vio sin b. Chuan bi dung dich hdp.pyn : : Nguyén ligu gitu ovropi hose ovropi ky thuat duéi dang oxit dugc hoa tan bang mot Jugng HNO, 6M t6i thiéu, sau dé loc qua gifty loc dé Joai bé can, tit dung dich nguyén ligu duge pha tron véi EDTA theo ti lé 1: 1tigp theo diéu chinh dén gid tri pH = 3,4 va néng.d6 chung 0,05 M. Dung dich complexonat trén duge tién hanh h4p phy trén c6t véi toc do = 0.25 tml/em? phit, lugng dat hiém hap phu duy tri trong khoang 15% tai trong cOt, sau qué trinh hap phu két thtic, thanh cét chita dung dich hap phu duge rita bing mot Ivong nude ft nhat, lung nuée nay cho chay tiép xu6ng l6p nhya truéc khi tién hanh hfip phy. ¢. Dung dich rita gidi duge pha ts EDTA tinh khiét bang mat Iuong NHLOH 16i thiéu cho dén khi EDTA rin tan hél. Sau 46 dung dich duge diéu chinh dén pH = 7,8 va pha lofing dén néng 49 0,1 M. Truéc khi rita gidi, dung dich dugc loc qua gidly loc 4€ loai bd nhimg van tap chit trong dung dich. Rita gidi duge tign hanh 6 téc a9 = 0.5 mi/em? phit. Phan rita gidi dat hiém dugc thu thinh timg phan doan dung t{ch bing nhau. Kiém tra gid trj pH cita timg phan doan rita gidi cho thay, gid tri nay c6 sy thay 6i, va khi dat dén gid tri pH diiu vio cing Ia Itie dat hiém 43 rita hét khoi cor sic ky, qué trinh rita giai coi nhu két thic. "Sau khi phan tich ham lugng dat hiém trong ting phan doan, sin phim ovrépi dat yeu céu duge thu gom riéng, cic phan doan gidu ovropi duge thu gom riéng, x4c dinh ham Iugng va duge ding nh mét_ phan nguyén ligu dau vio cho khu tach va Lim sach ovrépi ké tiép. ‘Tir phan doan chita ovropi dat yéu cau,'axit HCI sach duge sir dung dé két tha EDTA 6 pH = 1,6 + 1,8, tia duge gitt qua dém dé qué trinh nay duge thyc hign dén mic t6i da. Tia EDTA duge loc va rita qua bing nude ct. ovrdpi trong dung dich dugc ket tii vé dang oxalat da tai két tinh va Joai bé c4c nguyén t6 nang, cling nhu trén, tua cling duge git qua dém dé két tha dat miic téi da. Oxalat dat hiém duge Ip. rita dén hét EDTA. rdi duge xay kh6 va thiéu két 6 950 - 1000 °C. dé thu thanh phim Bu,O,. Sin phéim mét Hn nia duge phan tich va danh gid sucé mat cia céc tap chat. phuong php sdc k¥ ding anionit, a) Chudn bj c6t tach. - COt sic ky trao di ion ding anionit Wofatit SBW dé Lich ovropi dén 9 sach cao c6 kich thuéc. ~ COt hap phy : © - 40 mm, h - 600 mm ~ COt téch : 18 hai cot 6 kéch thude nhu cot héip phu. Kich thuéc nhya chia trong c6t c6 kich thude bang 1/120 - 1/150 46i v6i duing kinh cOt. Vi 1a nhya anionit nén sau méi cong doan phan chia, ot chi cn rita bing nuée cat dé loai bd cdc tap chat. Trude cong doan téch phan chia, cot hap phy cing nh cot tach duge rita bang dung dich c6 than phén tuong ty nhu dung dich hip phy véi tc 6 = 1.5 mil/em’ phiit. b) Chudn bi dung dich hap phu Nguyén li¢u giau ovsopi (2 26%) khong chiia Ce, hoac ovropi k¥ thuat duge hod tan bing HNO, 6M nhd nhit, sau dé duge loc qua gidy loc dé Joai bé nhing can c6 thé. Tir nguyén ligu nay. dung dich hap phy duge chuén bi theo thanh phéin sau : -Ln - 0,05M (Ln - Kf higu cdc nguyén té trong nguyén ligu, tris La,Ce,Pr) -CH,OH - 208M -HNO, -1,6M - CH,COOH- 0,85M Dung dich cho chiy qua edt v6i téc d6 = 1 ml/em”. phiit cho dén hét cOt. Sau hap phy, phin thanh cot chia dung dich hip phu durge nia ky bang mot lugng ft nhtt dung dich trén, nhung khong chia dat hiém. sau 46 cOt hip phy dugc n6i véi hai cot téch va tién hinh rita giai cdc nguyen 16 dat hiém ra khoi c6t sic ky. ¢. Dung dich rita gigi Dung dich nay c6 thinh phin sau 18 CH,OH = -208M HNO3—-0,35M CH,COOH - 0,85 M Cac nguyén t6 dat hiém hap phu trén nbua trao déi anionit dugc rita gidi véi t6c dO 1-1,2 mI/em? . phiit va thu vio timg phan doan thé tich bing nhau, Sau khi phan tich, xéc djnh chit lugng sin phim. cic phan doan chifa ovrépi dat yéu cfu ky thuat duge thu gom riéng, cfc phan doan gidu ovropi thu riéng, gom véi nguyén liéu ding cho dot phan chia sau. Céc phan doan chita san phém ovrépi dat yéu cau ky thuat, sau khi da chung cat thu héi phan rugu metylic, duge loc qua gidy loc va ovrépi duge ket tia vé dang oxalat, tia duge rita bing nude cat, nhim loai be oxalic dur, duge siiy kh6 va thiéu két vé oxit Eu,O,, Sin phim cudi duge kiém tra chat long lin cuéi trude khi dong géi. I. KET LUAN Gvropi tir nguyén ligu gidu hgc tir sin phim ky thuat duge phan chia khoi cdc nguyén t6 dt hiém dén d6 such cao bing phuong phiip sic ky ké ca ding catiogndt, cing nhu ding anionit. a. Khi ding cationit, dé thu duge két.qua t6i uu, ion Kam cham duoc ding tét nat 1a Cu?*. - Nguyén ligu ché tao ovr6pi dén d6 sach cao, dé c6 duge hiéu suit thu héi In, ham lugng ovropi trong dat hiém cing cao cing t6t. Vi oxit ovrépi ky thuat , ham lugng > 90%, san phim cudi cing cé thé thu duge dén d6 sach > 99,9% véi higu suat thu héi = 90%. - Khfc véi qui trinh phan chia, khdc, néng 46 ovrépi trong dung dich complexon hap phu duy ti = 0.05 M, néng d6 dung dich rita gidi 0,1M, vi tc 46 hap phu va rita gidi wong tg Ja 0.25 va 0,5 ml/em?. phuit sach cée nguyén té déit hiém - Luong dat hiém trong nguyen ligu hap phy lén nhua téi uu 6 < 15 % tai trong cot. b. Khi ding nha trao d6i ion 18 anionit dé téch, phan chia ovropi dén d6 sach cao, dé qué trinh phan chia duge thuan Igi, nguyén liu giau ovrépi cén khéng chtta cac nguyén té dé tao tia trong méi trudng ruou - nuéc dé 1a cc nguyén t6 Ce,Pr va him lugng La trong nguyén ligu khong Jon. - Lugng dat hiém hap phy lén cot khong qué 1/3 chiéu cao cot (tinh ~ 20 % tai trong cot) - Téc d6 giai haip phy, rita gidi gitt trong khoang 1-1,2 ml/phiit, Bang sic ky, ding cd cationit Ifin anionit, da téch thir nghiém trong diéu kign phong thf nghiém mot lugng sin phim ~ 5Ogr. véi do sach > 99.9%. 20 TAI LIEU THAM KHAO 1. H.Helgorsky, M. Laveque. Séparation des terres rare par extraction liquide-liquide. Science et technique No52, 1978, 19-27 2. Dé Kim Chung, Dao Dinh Cuong, Luu Minh Dai, Lai Xuan Nghiém.> Lam sach sammari. Vién Khoa hoc Viét Nam. Thong bao khoa hgc 1-1992, 57 - 70, TRUNG TAM KHOA HOC TU NHIEN VA CONG NGHE QUOC GIA VIEN KHOA HOC VAT LIEU PHAN THU BA BAO CAO TONG KET DE TAL CAP TRUNG TAM “CHE TAO MONOLITH - AUTOCATALYST CHUA DAT HIEM VA THIET BI LOC KHf THAI 0 TO, XE MAY ” Chi nhigm dé thi: PTS Le Van Huan Chic 69 tham gia dé 1ai: Neguy&n Doin Thai Trdn Qué Chi an Var Ro NG Thasrk NArnh NA NOL 1997 BAO CAO KET QUANG (CAP TRUNG HEN CUU DE TAL ‘AM) NAM 1997 CHE TAO MONOLITH - AUTOCATALYST CHUA BAT HIEM. VA THIET B} Loc KHI THAI 6 16 (XE MAY). lai: Wi dé PYS. Le V: n Huan - Phong vat ligu xitc tac, Vien khoa hoc vat lieu. M TAT NOI DUNG DETALCEHAY LOI MG DAU) Ney nay nhiéu & nude phat tign, ten 70% ngudn gay o nhiém Khong khi chit yéu 1A khi thai 6 (0, g6m 3 thanh phan chit yeu, dé 1a: C0, NOx. HC (hin figu dir va Khoi) /1/. "Thigt lap thiet bi lam sach co xte He va hoan th n ching fi phuong phap 6 higu qua Hm gidm mite 6 nhigm PI, do do uhu ve Uautocalalyst gay mot ting /3,4/. Co rat nhicu Patent noi xual autocatalyst /5/, md phén Jon cho thay rng autocatalyst chita dat hidin 66 nbiéu tinh chat mong mudn uhu : bén hoa, ben nhigt, do heat finh bE mat eao vA dae bigt gid thi hg so vai xéte tie chim kin loai any higin, Do nhting un diém wen mA autoca falyst chica dat hi duge quan am nghien edu hoan thign /6,11/. in ngay mot in phai nhan manh + ng, autocatalyst chita dat higin c6 cong thire hoa hye RAO, kel tinh & dang Perovskite, hole KyNjF4 ket tinh dang Spinel, trong do R - dat hiém, A - kim log chuyén tigp, hode dung dich rin ten co sé eda ching, vidy Ry - x Mx My-yAyQz, trong do M - kim loi kiém thé hose mot kim loai chuyén tigp khite /6/, Ngoai ra ho hyp chat nay con cé khie tinh diin dign (61 nen eda duge diing vao linh vue khie nfur che tao sensor hoje Kim dign eye va nhigu cong dung khie /7.8/ GS nuée ta cd trit trong va ching foai dat hidm ddi dao, ng ngit cin bo nghion edu cong nghe da dat duge trinh do cao va da dang /7/ nen nghien et ché tao auiocatalyst 66 § nghia kin ( - Neoai ra theo ‘Trung tam thong tin dat higm MF con cho bie ty trong a doi T hoi at ten, thuong mai cia oxide dat hicm chigm 44% trong vige che tao xii tie Khi 6 (6 trong nam 1996 /9/. Do do, ta thay ring huéng phat tiéi che tao autocatalyst chéa dat hiém 1 déng din. Trong nhting nim qua phong vat ligu xtc the da tign hanh nghien céru cong nghe che tao xitc tae khi Cautocatalyst) chita dat hiém chit yéu tren he Ce - La vai mot so ki chuyén tip khac va cong ngh¢ dinh hinh cho monolith tao tién dé dé 1997 ché tao bd lye kl 1 thai 0 10 (xe mfy), vi loai hinh xe cO tham gin gino thong nay rat phd bign & nude ta va dong g6p dang ké vao vige gia ting khi thai dc hai vao khi quy€n /10, 11/. KHALI NIGM VE, XUC TAC BA CHUC NANG - AULOCATALYST VA CO CHE LAM VIR ‘Trong phan nay chang (01 mudn dura ra khai nigm (dink nghia tren co sd téng hgp tai lig nuge ngoai dé Vigt héa va thong nbai danh tir vé loai xiic tae nay bing Geng Viet, Neu ndi vé xite tite khong thoi thi c6 ngh Ard xtc 1 ie tae ay chi dng vai cho mot qua trinh duy nat ndo day vi dy nue qué wink (ng. hyp amonia /12/ dé 1am phan bon va ché tao Axide Nitric. Doi visi vig gifim thigu khi doe hai mn & Ong xi O tO (xe may) thi xtc thai phai xe tien ba qué trinh d6 1: Oxy hoa nl ic hit bude déng n figu du HC va CO bing cic phin (ng : HC +0; C0, +110 a CO +02 > C0, + 11,0 @ va bing khir NO, bing phan (ng NOx + HC (C0) + Np + C0, @) ah Ba phan dmg (1), (2) va (3) 1a ba phin dmg die tung cho qui lam gidmn thigw khi dgc ha Ong xa 6 (0, nhd c6 xfte tac dit trong do nén ngudi ta goi IA xtc the ba che nang va lai dic trung cho 6 {6 nen con goi 1a autocatalyst, hode I xtic tac khi thai 6 16. Tuy the ba phan tmg ten 1A ba phin dng rét gon. R6 ra Ing xtle tae nay 1A xc tic Oxy héa - khif do do cor che lam vige 6 thé gidi thich duge bing thuyet" ‘a Volkellitein 13. Na ,CO2 at —P a 20 ' @) HC nhién tiéu du Hinh{. Sy phan chie dign tich trong hén hop khi eda autocatelyst Redu catalyst Oxtd entalyat conver ££ att x High 2. The schnantle diagram of three-way catalysis, That vay cfc xtc tic ba chite nfing nay chita dat hiém va phn kin co tinh ban din va c6 dang din fn, khi ching duge "nga" Wong hon hop khi thi duge phan chia dign tich 2 mgt S ving din gidu dign te va mot phia 1A ving héa tr] gidu 18 trong va ching duge khuyéch tin ra bé mat, Hai ving ndy, mot vang mu6n cho dign tit cdn ving kia mudn nhan dign ti do dé Lam gidm dang ké ning lugng kich hoat cita phan img 6 (rao di dign tir ~ de trung chit yéu cia phan (mg Oxy hoa - khit (xem 1.1) /14/. Cac qué inh phat sinh va tigu thy dign Ur xdy ra lien tue va khép kin trong qua trinh phan img chay gigp phan (mg duge hoan va dua den khi nang [a sach khi thai chong 0 nhiém moi trudng, phd hyp voi ba phan img dic yung da néu o phin tren. Trén thyc t@ qué trink phan tng xay ra phttc tap. hon nhigu, nhu cae chat khi phai khuyéch tin qua lop bé toan dang din thi no 66 ¥ nghia to 16n trong cong ngh¢ ché tao. Vi dy: n€u muén git nhigt dg lam vige cia xc tac chi cin chon hgp chat c6 ving cain hep, tuo nhiéu defect VA ting thiet dign bé mat /15/. Doi v6i bat ky mot xtc te hap phy len bé mat xGc tae vv... Tuy thé néu mo hinh hoi chife nang ndo cling déu fam vige & hai ving Oxy héa va ving khit plu thuge vao he sé nap of (he 86 dr tugng khong khf) trong hén hgp nd. He so ti wu cho ca oxy héa va khit 140,99 < @ < I (xem 11.2). Cac xe méi xual xudng cita Nhat va My véi he thong diéu khign ty dong, tuon luon bat buge he s6 nap oc lam vige & vj tsi her tren, 0 VATHU NGHIEM XUC THALCHUA DAT HIEM. Mot so ket qua nghien cau ché tyo, tinh chat héa IY va cau trac tinh thé duge cong bé trong chic cong trinh /6,8,14 va 16/. Doi voi mOt so hop chat c6 than phn e6 dinh nh La Cug5 Mnos 03 két tinh & dang Perovskite, hing sO mang a = 3,88.., din di¢n theo co ché ban din, dang din 14 1 chéta nhiéu vacancy oxy. DE ting mat do bé mat (hat si¢u min) sit dung phuongphip Sol -gel dé ché tao. 1. Ket qua et a0 monolith vA bd Iye khi 6 (0 (xe may). Mun che tao bd Ie khi thai 6 t6 (xe may) trude het phii tao duge monolith - autocatalyst c6 dQ thoat khi dang ké dé khong cin dong khi 4 thoft khi dong co tang tai, Ching t0i 48 thiét k€ hai loai monolith cho 6 16 du lich 4 banh va xe méy tir 50ce dén 150ce véi dudng kinh higu dung [a 67% duéng kinh cita bo bO Igc (xem H.3 va H.4) 2. Két qua do d6 bén cy hoe va bén dm. D6i voi xGc tac dang monolith dit trong 6ng xa 6 t6 (xe may) cin phai c6 do bén cv hoe nhat dinh nhung vin bao dm dO xdp dé ting thict dien bé mat nén phai co ché do ép va thieu két phir hop va bén Am vi phan (ng lun sinh ra hoi nyéc (xem hai phan tmg (1) va (2) phan Ib). MAu sau khi thieu ket chéng (01 ngam trong nude nhigu ngay. sau do sily kho lai ngém lap Iai nhiéu Lan nhung vin khong bi nit, nat, vun vv... ‘Tren H1.5 1d anh hign vi dign tit quét ciia miu sau khi thieu ket, thay ring bé mat chéa nhiéu 16 héng va cé hat tir5 den 10 pak, Két qua do do bén co hoc tren thiét bj may ép hai mat song TP - 5006 véi luc k& 30U0N ctia Trung tam Do luéng Tieu chun quéc gia cho thay lyc nén vo cita ching t6i tuong duong miu monolith eta Nhgt trong xe Mazda (xem bang 1). Bang 1: Lye nén vo (dun vi do N) N Mau Nhat | 1-M 2-M 3-M BL 1.500 1.485 1.485 1.485, 3. Két qua xe dinh higu suit cia bQ xit If khi th: Higu suat cita bd xif ly khi thai duge xic djnh bing céch do néng do khi thai tude va sau bQ Igc c6 autocatalyst so dé do xem 1.6 tai trum Ding kiém phuong tién co gidi_dudng bo 29 - 04V, thude Cuc Dang kidin Viet Nam en may Gasetester IMR, hing Hermann Electric Gmbtl Higu suat duge danh gié nhu sau: Néng do true Ige - Néng d9 sau lye Go ese ee eee se eee ee esareeeesreeenneaA Néng d9 truéc lye cy , Topain | Hin 3 : Ani hién vi dign ta quyét cia xtc tac sau khi ép va thigw ket Ir] ww a eeraeeny moth - ante catalyst clara dat n KIT Vat fign chet taoy Hint: ong. xf xe may ed cb ite He Khi thai (Vien KET ya Hig chet tac) Maly phan tith Ichi thai = D Loc Tinh 6: Do ndng do khi thai xe may tnwée va s: bd foc hi thali (ren thiet bj Gaselester IMR Bibl, CULE - ite, 8. Su dé nguyen If, bh. Do wen xe S0ce (oH BI) Két qua do dac duge ligt ke & bang 2 Bang 2 Be CO(%V) Ee HC (ppm) fee * Truée Sau 6 Trude Sau iC 68 2,89 60 4.908 1383 72 IV. KET LUAN VA KIEN Ne Cac ket qua do hréng cho thay higu qua sir dung b9 lye khi thai o 6 theo nguyen If xtc tae chita dat higm 1a (6t. Song dé nang exo higu qua vA tinh Kip lai ching t01 mong mudn duge tiép tye nghien ctw them nia dé thir duge nhiéu loai xe hon, ty them két qui xtc déng hon. TALLICU 1.0.V Krylov, Kh.M. Minachev and V. XXIX (1989), 379 - 359. anchishny, J. Nhepticchi 2. New ways to reduce automobile pollution, in J. Industry and viroment, July - December 13 (1990), 3 - 4, 48. 3. T. Bzawa, Proc. Int. Conf. on "Rare - Earth Minerals and Minerals for Efectronic Uses", Hatyai, ThaiLand, January 1991, 138 - 45, 4. M. O'Driscoll, Proc, Int. Conf. on "Rare - Earth Minerals and Min for Electronic Uses", Hatyai, ThaiLand, January 1991, 407 - 420. 5. Patents US: 3929671, 3914290, 3914380. 6. Le Van Huan, Comm, in Physics, V.2, N3, Hanoi (1993), 85 - 89. 7. Dang Vo Minh, va (ng dung dat g luan phan tich ign khoa hoc Vigt Nam xufit bin, Ha inh hinh nghien caw cong nghe gi 1992. 8. Le Van Huan, NITK - SX, NCSR Vietnam, HaNoi, 2(1990), 5 - 8. 9, Ric - News, N2, TXXXII, lowa State University, USA, 1997. 10. Accidentat Releasses of air toxis, Noyes Data Corp. USA, 1990. 11. Catalysis and Automotive Pollution Contorol 11,Ed, A. Cruep, Elsevier, 1991, 12, Catalyst Hanbook, springer - Verlag New York Inc, 1990. 13. M.S. Zakharevskji, Kinetics and Catalysis, Leningrad University, Leningrad, 1963, 227 - 233. 14, Le Van Huan, Nguyén Dofin Thai, "Vé co ché xc tie khi thai 0 10 hg Perovskite chia dat hiém", Bio cho Hoi nghj vat If toan qude Hin thé 4, Ha NOi, thang 10, 1993, 1.367 - 371. 15. Preparation of Catalyst, Eds: B.Delmon, P.A Jacobs and G.Poncelet, Elsevier, 1976. 16. Le Van Huan, Investigation of preparation and erystal Chemistry of rase - earth based catalyst Proceof 2- Int. Conf. On " “Rave - EarthDevelopment and Application" Beijing, May 1991, V.2, PP 347 - 350. 10

You might also like