YUNIT I KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO
ANG PAGTATAGUYOD NG WIKANG PAMBANSA SA MATAAS NA
ANTAS NG EDUKASYON AT LAGPAS PA
Mga Posisyong Papel Hinggil sa Filipino at Panitikan sa
Kolehiyo
Umani ng samo’t saring reaksyon ang pagbabago sa
sistemang pangedukasyon ng bansa lalo’t higit sa usapin ng
noong pagtatangka na tanggalin ang mga asignatura sa
Filipino at Panatikan sa kolehiyo. Iba’t ibang institusyon at
mga makawikang organisasyong ang nagpahayag ng kani-
kanilang tindig at nagpaabot ng kanilang pagtutol sa mga
hakbangin na ito. Ang mga inisiyatibang ito ang nagbunsod sa
pagtatatag ng Tagapagtanggol ng Wikang Filipino (Tanggol
Wika), isang alyansang binubuo ng mga dalubiwika, guro, mga
mag-aaral, at iba pang nagmamahal sa wika upang isulong
ang patuloy na pagyabong ng wika. Ilang promenenteng
paaralan din ang nagpahayag ng kanilang pagsuporta sa
layunin ng grupo sa pamamagitan ng posisyong papel.
Bahagi na ng kasaysayan ng Pilipinas ang pagbabagong bihis
ng sistema ng edukasyon ng Pilipinas. Ito ay naka-angkla sa
ideya ng international standards, labor mobility, at ASEAN
integration. Batid ng mga nagpanukala ng nasabing
pagbabago ang kahingian na sumabay sa tinatawag na
interantional standards dahil ang Pilipinas ay kabilang sa iilan
na lamang na mga bansa na may sampung taon lamang na
basic education at ang karagdagang dalawang taon ay
mabubukas ng pinto sa mas maraming opurtunidad para sa
mga mag-aaral.
LABOR MOBILITY
Ito ay Ideya na alinsunod sa pagtatangkang mas mapabilis ang
pagkakaroon ng trabaho ng mga mag-aaral na magtatapos sa
ilalim ng ngayon ay umiiral na na sistema ng edukasyong K to
12. Dahilan nito ay mas magiging handa ang mga mag-aaral
na harapin ang pagiging kabahagi ng lakas paggawa ng bansa.
Ang mga magtatapos ng grade 12 ay maaring pumili sa
pagitan ng pagtrabaho o pagpapatuloy sa kolehiyo
mataposang labindalawang taon sa basic education.
ASEAN INTEGRATION
Ito naman ay kabahagi upang maging tugma ang kalakaran ng
mga kasaping bansa ng organisasyon. Ito ay para sa lalong
matibay na ugnayan at pagtutulungan sa pagitan ng mga
miyembro.
BAGAMAN MARAMING POSITIBONG IMPLIKASYON ANG
K TO 12, MAYROON DIN ITONG MGA NAGING HAMON.
Tulad na lamang ng tangkang pagaalis sa mga asignaturang
may kaugnayan sa Panitikan at Filipino.
Taong 2011 pa lamang nang magsimula ang usap-usapan ukol
dito. Dahil sa ilan nga sa pokus nito ay mas mapadulas ang
pagkakaroon ng trabaho dito at higit sa ibang bansa at ang
pagsunod sa yapak ng mga mauunlad na bansa, nabigyang
diin ang pagpapaunlad ng kasanayan sa pag gamit ng wikang
Ingles sa K to 12. Ito ay tumataliwas sa mga nauna nang mga
hakbangin para sa pagpapayabong ng wikang pambansa, ang
Filipino. Mula rito ay umusbong na ang mga damdaming
handang ipahayag ang kanilang pagtutol ang pasasawalang
bahala sa Filipino.
Ang Alyansa ng mga Tagapagtanggol ng Wikang Filipino o
Tanggol Wika ang alyansang nangunguna sa pakikibaka laban
sa pagpaslang ng Commission on Higher Education (CHED) sa
Filipino, Panitikan at Philippine Government and Constitution
subjects sa kolehiyo at kapatid na organisasyon ng Alyansa ng
Mga Tagapagtanggol ng Kasaysayan (Tanggol Kasaysayan) na
grupong nagtataguyod naman ng pagkakaroon ng required at
bukod na asignaturang Philippine History/Kasaysayan ng
Pilipinas sa hayskul. Nabuo ang Tanggol Wika sa isang
konsultatibong forum noong Hunyo 21, 2014 sa De La Salle
University-Manila (DLSU). Halos 500 delegado mula sa 40
paaralan, kolehiyo, unibersidad, organisasyong pangwika at
pangkultura ang lumahok sa nasabing konsultatibong forum.
Kasama sa mga tagapagsalita sa forum na iyon si Dr.
Bienvenido Lumbera, Pambansang Alagad ng Sining. Ang
forum na iyon ay kulminasyon ng mga nauna pang
kolektibong inisyatiba mula pa noong 2012.
Noong 2015, pinangunahan ng Tanggol Wika ang pagsasampa
ng kaso laban sa anti-Filipinong CHED Memorandum Order
(CMO) No. 20, Series of 2013, sa Korte Suprema. Agad na
naglabas ng Temporary Restraining Order (TRO) ang Korte
Suprema para ipahinto ang pagpaslang sa Filipino at Panitikan
sa kolehiyo, bunsod ng kasong isinampa ng Tanggol Wika.
Bagamat tuluyang binawi ng Korte Suprema ang TRO noong
2019, tuloy ang pakikipaglaban ng Tanggol Wika sa iba pang
arena. Marami-rami pang kolehiyo at unibersidad ang
mayroon pa ring Filipino at Panitikan, at nakahain na sa
Kongreso ang House Bill 223 upang muling ibalik ang Filipino
at Panitikan bilang mga mandatoring asignatura sa kolehiyo.
POSISYONG PAPEL
Ang posisyong papel ay isang pasulat na gawaing akademiko
kung saan inilalahad ang paninidigan sa isang napapanahong
isyu na tumutukoy sa iba’t ibang larangan tulad ng
edukasyon, politika, batas, at iba. Kadalasang idinadaan sa
pagsulat ng posisyong papel ang paggaganyak, at
pagpapaunawa ng punto ng sumulat tungkol isang paksa.
Karaniwang ginagamit ito ng mga organisasyon at institusyon
upang ipabatid sa publiko ang kanilang paniniwala at
rekomendasyon bilang isang pangkat.
Agosto 2014 nang nagpayag ang Departamento ng Filipino ng
De La Salle University ng kanilang saloobin sa pamamagitan
ng kanilang posisyong papel na may pamagat na
“Pagtatanggol sa wikang Filipino, tungkulin ng bawat
Lasalyano.” Nakapaloob sa posisyong papel na ito na “ang
pagkakaroon ng asignaturang Filipino ay nakapag aambag sa
pagiging mabisa ng community engagement ng ating
pamantasan sapagkat ang wikang Filipino ang wika ng mga
ordinaryong mamamayan sa mga komunidad na ating
pinaglilingkuran.
Ang pagpapalakas sa ugnayan ng ating pamantasan at ng
mga ordinaryong mamayan ay alinsunod sa bokasyon ni San
Juan Bautista De La Salle na nagsikhay sa paggamit ng wika
ng mga ordinaryong mamamayan sa edukasyon .
Sa pamamagitan ng assignaturang Filipino sa DLSU,
inaasahang may sapat na katatasan sa wikang pambansa ang
sinumang gradweyt ng pamantasang ito sa
pakikipagtalastasan sa ibat ibang pangangailangan o
kontekstong pang komunikasyon png akademiko man o pang
kultura, tulad ng nililinang sa ibang pamantasan.”
Ang adbokasiyang itoy pagsasalba sa kolektibong identidad,
sa salamin ng ating kultura, sa daluyan ng diskurong
pambansa, at pagtataguyod ng nasyonalistang edukasyon na
huhubog ng mga estudyanteng magiging mga kapaki
pakinabang na mamamayaan ng ating bansa.”
Ang posisyong papel naman na may pamagat na “Ang
Paninindigan ng Kagawaran ng Filipino ng Panantasang
Ateneo de Manila sa Suliraning Pangwikang Umuuugat sa
CHED Memorandum Order No. 20 Series of 2013” ay mula sa
panulat ng mga guro ng Ateneo De Manila University.
Nakapaloob dito na “hindi lamang midyum ng pagtuturo ang
Filipino isa itong displina. Lumilikha ito ng sariling larangan ng
karunungan na nagtatampok sa pagka Filipino sa anumang
usapin sa loob at labas ng akademya .
Malinaw sa posisyong papel ng Ateneo de Manila ang
pangangailangang mapagtibay ang Filipino bilang isang
disiplina nang sa gayon ay mapataas din ang kalagayan ng
mga pangrehiyong wika. Ang pagyakap sa ibang wika habang
pinababayaan at iniisang tabi ang sariling wika ay nagtutulak
sa atin palayo sa sariling bayan at nagpipiring sa atin sa mga
totoong intensyon ng nagpapalawig nito.
Isa rin sa mga pamantasang nagpahayag ng tinig ukol sa
isyung pagtatanggal ng Filipino at Panitikan ang Unibersidsad
ng Pilipinas, Diliman Departamento ng Filipino at Panitikan sa
ilalim ng Kolehiyo ng Arte at Literatura. Anila ang Filipino ay
wika na “susi ng kaalamang bayan”.
Buo rin ang kanilang paninindigang “nasa wika ang
pagtatanyag ng kaalamang lokal – mga kaalamang patuloy na
hinubog at humuhubog sa bayan. Sariling wika rin ang
pinakamabisang daluyan para mapalaganap ang dunong
bayan at kaalamang pinanday sa akademya. Layunin dapat ng
edukasyon ang humubog ng mga magaaral na tutuklas ng
dunong bayan at napakikinabangan ng bayan.
Ayon sa UP ang pinakamainam na porma na pagkatuto ay ang
pagpapatuto din sa iba. Ang pagbibigay serbisyo sa kapwa
gamit ang kaalamang natutunan ay higit pa sa salaping
maaring matanggap ng isang propesyunal. Kaya gaano man
kahusay ang magiging produkto ng bagong kurikulum kung
hindi naman ito magagamit sa pagtulong sa kapwa ay hindi
din makapagbibigay ng pagunlad.
Binibigyang diin sa posisyong papel ng UP Diliman na dapat
kaagapay ng intelektwalisasyon ay ang pag gamit nito sa
makataong paraan. Hindi dapat natatapos ang paglago sa
pagkakamit ng degri kundi sa pagbabalik nito sa iba sa
pamamagitan ng serbisyo at ang mainam na serbisyo ay
nagsisimula sa pagkakaunawaan. Wala nang hihigit pa sa
unawaang dulot ng parehas na wika.
Taong 2014 naman noong inilathala ang “Paninindigan ng
Kagawaran ng Filipinolohiya ng Politeknikong Universidad
ng Pilipinas (PUP), Samahan ng mga Dalubguro at Filipino
(SADAFIL), Samahan ng mga Batang Edukador ng Wikang
Filipino at mga Sining ng Plipinas, PUP Ugnayan ng Talino at
Kagalingan”.
Dito ay ipinahayag ng Polytechnic University of the
Philippines, Manila na ang “umiiral sa realidad sa Pilipinas na
ang Filipino ay wikang panlahat. Nandyan ito, umiiral at
ginagamit sa araw araw na pakikipag talastasan ng mga
Filipino. Mga Pilipino ang kusang tumanggap nito bilang
wikang pambansa at naging katangi tangi ang tatag nito dahil
ito ang identidad ng lipunang Pilipino. Mahalaga ang
pagpapaunlad nito sa bawat Pilipino kaya kung ihihiwalay sa
mga mag aaral ng kolehiyo sa Pilipinas ang patuloy na pag
aaral ng wikang Filipino, tinanggal narin natin ang identidad
natin bilang Pilipino. Dahil kung ano ang wika mo yun ang
identidad mo.”
Ayon naman sa Philippine Normal University ang “isang moog
na sandigan ang wikang Filipino upang isalin ang hindi
magmamaliw na karunugan na pakikinabanagan ng mga
mamamayan para sa pambansang kapakanan. Ang paaralan
bilang institusyong panlipunan ay mahalagan domeyn na
humuhubog sa kaalaman at kasayan ng bawat mamamayan
ng bansa.
Kaakibat sa proseso ng pagtuturo at pagkatuto ang wikang
Filipino upang lubos na maunawaan at mailapat sa paaralan
ng buhay ang mga araling hindi lamang natatapos sa apat na
sulok ng silid aralan.”
Samakatuwid, ang bawat posisyong papel na nailathala sa
paksang ito ay naging malaking bahaging sa pagkakaroon sa
kasalukuyan ng mga asignaturang umiinog sa Filipino at
Panitikan
Sa kabila ng pagbabago sa napakaraming aspekto ay manatili
sana ang pagmamahal sa Filipino at Panatikan. Inaasahang
dadami ang mga propesyonal na magmamahal at
magpapaunlad sa sariling wika matapos ang pagtatalakay sa
mga posisyong papel na ito upang maibalik ang Filipino at
Panitikan sa kolehiyo.
YUNIT I PART 2
FILIPINO BILANG WIKA NG KOMUNIKASYON SA KOLEHIYO
AT MAS MATAAS NA ANTAS
Kasabay ng mga pagbabagong dulot ng internasyonalisasyon
at globalisasyon ay tila paglamlam din ng pagunawa at
pagluwag ng yakap ng mga Pilipino sa sariling wika. Isa sa mga
karaniwang mukha ng pang araw araw na gawain ang mga
pinaiksing salita sa chat at text at ang mga pinahalong wika sa
isang pangungusap. Kadalasang mali rin ang baybay sa mga
pasulat na gawain at gayun din sa bigkas sa mga pasalitang
aktibidad. Marami rin ang naglilitawang makabagong salita
mula sa iba’t ibang dako ng mundo na dulot ng kulturang
popular na mas pinipiling gamitin lalo’t higit ng mga kabataan
sa pakikipagtalastasan.
Minsang binalita GMA News ang diumano’y pagpurol ng
kakayahan ng mga kabataan sa wikang Filipino bunsod ng
mga umiiral na makabagong paaran ng komunikasyon. Dala
ng mga gadyet at mga pang madlang midya na ang
pangunahing midyum ay Ingles, maraming mga kabataan ang
hindi na batid ang gamit sa ilang mga salitang sariling atin.
Maaalaala na ang pagpapayabong ng Filipino ay hindi lamang
dala ng mga umpukan bagkos ito ay nagmula sa mas malalim
na pundasyon tulad ng nasasaad sa ikalawang talata ng
Artikulo XIV, Seksiyon 6 ng kasalukuyang saligang-batas na
“Subject to the provisions of law and as the Congress may
deem appropriate, the Government shall take steps to
initiate and sustain the use of Filipino as a medium of official
communication and as language of instruction in the
educational system.”
Ang mga inisiyatibang nagpapalawak ng saklaw ng gamit sa
Filipino bilang wikang panturo at wika ng komunikasyon ay
inaasahang magmumula sa pamahalaan ayon sa Saligang
Batas. Kaya naman ang mga nagdaang pagtatangka na alisin
ang Filipino at Panitikan ay tunay na nagsindi sa mga
damdaming makabansa ng mga Pilipino.
Ang dating Pangulong Corazon C. Aquino ay nagbigay diin din
sa probisyong ito sa pamamagitan ng Executive Order No.
335 na “Nag-aatas sa Lahat ng mga
Kagawaran/Kawanihan/Opisina/Instrumentaliti ng
Pamahalaan na Magsagawa ng mga Hakbang na Kailangan
para sa Layuning Magamit ang Filipino sa Opisyal na mga
Transaksiyon, Komunikasyon, at Korespondensiya.”
Ayon kay Lumbera et al. (2007) ang Filipino ang wikang
gingamit sa paglinang at pagpapalaganap ng isang
edukasyong na nagtataguyod ng kapakanan ng bansa,
nagpapayaman ng diwang mapagtanong at mapanlikha at
umuugat sa buhay at pakikibaka ng nakararami.
Mula dito ay mababatid na ang ugat ng sinasabing wika na
likas sa ating mga Pilipino ay Filipino. Kaya ito ay nararapat
lamang gamitin sa ano mang aspekto ng komunikasyon at
pagkatuto.
Agosto 10, 2014 noong inilathala ni G. David Michael M. San
Juan ang kanyang artikulong 12 Reasons to Save the National
Language. Tamang tama ang pagkakagawa ng atikulong ito
dahil sa Buwan ng Wika kung kailan binibigayang pugay at
tuon ang wikang pambansa at isa ay sa panahong ito kainitan
ang pagpakikipaglaban sa pagbabalik ng asignaturang Filipino
at Panitikan sa kurikulum ng kolehiyo. Sa artikulong ito ay
inisa isa niya ang labindalawang dahilan kung bakit ang
Filipino ay kailangan gamiting wikang panturo at dapat
mapabilang sa kurikulum sa kolehiyo.
Ang unang dahilan na kaniyang binigay ay ang nasasaad sa
Artikulo XIV Seksyon 6 ng kontistusyon ng bansa. Aniya ay
nakaririmarin ang mga ahensya ng gobyerno na gumgamit
ng Ingles bilang opisyal na wika ng komunikasyon at
gayundin ay ang mga institusyong tila sumasalungat sa
pagsusulong ng Filipinisasyon.
Sunod niyang binigyang diin ay ideya ng epektibong gamit ng
Filipino bilang wikang panturo kung ito ay ituturo rin bilang
isang sabjek o disiplina.
Isa rin ay ang globalisasyon at ASEAN integration, kung saan
inaasahan ang pagpapatibay ng sariling wika, panitikan, at
kultura upang may maibahagi tayo sa pandaigdigan at
pangrehiyong na palitan sa panlipunan at pangkalingang
unawaan.
Ito ay isa ring paraan ng paglinang ng napag-aralan at
napagtalakayan sa hayskul tulad ng kung paano nililinang
ang ibang disiplina sa hayskul at kolehyo.
Batid din ng lahat na hindi kaya ng senior hayskul masakop
lahat ng content at performance standards na kasalukuyan
ng itinuturo sa kolehiyo. Filipino ang wikang pambansa at
sinasalita ng nasa 99% ng populasyon. Ito ang kaluluwa ng
bansa. Ito ay nagbubuklod sa mga mamayan tulad kung
paano tayo binubuklod ng mga awit, tula, at iba pang
panitikan na nakalimbag sa Filipino. Kaya naman ang pagalis
nito ay pagalis din sa ating sarili .
Kaugnay naman ng mga bansang nagpapatupad din ng K to 12
tulad ng Estados Unidos, Malaysia, at Indonesia, ang kanilang
wikang pambansa at panitikan ay mandatori na core courses
sa kolehiyo. Dinagdag pa niya na maraming panukalas na
isinumete sa CHED upang gamitin sa Filipino sa
multi/interdidiplinari na pamamaraan. Ipinahayag din ni G.
San Juan na matagal nang namamayagpag ang Ingles sa
kurikulum ng kolehiyo mula noon 1906 samantalang ang
Filipino ay nito lamang 1996, at panahon na upang
maremedyohan ang nagdaang panahon ng makasaysayang
kaapihan. Higit sa lahat ang Filipino ay isang pandaigdigang
wika na itinuturo at pinagaaralan sa mahigit walumpong
institusyon at unibersidad sa ibang bansa. Ang pag-aalis nito
sa kurikulum ng sariling bansa kung saan ito ay nag-ugat ay
tiyak na makaaapekto sa negatibong paraan sa katayuan ng
Filipino bilang pandaigdigang wika.
Nakalathala sa akda ni G. Virgilio S. Almario (2014) na
napakarami pang dapat gawin upang ganap na magtagumpay
ang wikang Filipino. Aniya hindi sapat ang pagdedeklara ng
Buwan ng Wikang Pambansa tuwing Agosto bilang tugon sa
Proklamasyon Blg. 1041 ng Pangulong Fidel V. Ramos noong
Hulyo 5, 1997. Dagadag pa niyang na ang wikang Filipino ay
totoong mabubuhay at yayaman sa pamamagitan ng patuloy
na paggamit araw-araw ng mga mamayan. Bagaman kung
tutuusin, hindi sapat kahit ang panyayaring siyento posiyento
na ang mga mamayang Pilipino ay nakapagsasalita at
nakuunaw sa wikang Filipino.
Kasama rin sa akdang ito Pambansang Alagad ng Sining ang
pag-aasam na sa darating na panahon, sinumang nais mag-
aral pa ay maaaring magbasa sa isang aklatang tigib sa nga
aklat sa mga aklat at sangunian na nakalimbag sa Filipino. Ang
lahat ng balikbayan at bisita ay sinasalubong sa airport ng
mga karatula sa wikang Filipino ang banyagang nais magtagal
sa Pilipinas. May tatak at paliwanag sa Filipino ang mga
ibinebentang de-lata at nakapaketeng produkto. Idinadaos
ang mga kumperensiya sa wikang Filipino, at kung kailangan,
may mga tagasalin sa Ingles at ibang wikang global.
Nagtutulong-tulong ang mga eksperto at guro sa mga wikang
katutubo sa Wikang Pambansa. Nagsasalita sa Filipino ang
mga mambabatas kahit hindi sila nkaharap sa telebisyon para
maintindihan ng bayan. At hindi nag-iisa ang Pangulong
Benigno C. Aquino III sa pagtatalumpati sa wikang Filipino.
Tunay nga na kapag nangyari ang mga bagay na ito ay
maikukunsidera na ang paggamit sa Filipino bilang wika ng
komunikasyon ay nasa mataas na antas na o higit pa.
YUNIT II PART 1
PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON PARA SA
KOMUNIKASYON
ANG PANANALIKSIK AT ANG KOMUNIKASYON SA ATING BUHAY
Isa sa mga magagandang dulot ng K to 12 ay ang pagbubukas
ng isip ng mga mag-aaral sa akademikong gawain, isa na rito
ang pagsasagawa ng mga pananaliksik. Sa dating kurikulum sa
ikatlong taon pa ng mga mag-aaral sa kolehiyo nasisimulan
ang pananaliksik para sa kani-kanilang tesis.
Sa anumang sitwasyong pang komunikasyon, ginagamit sa
pakikipag ugnayan, pakikisalamuha at pakikipag talastasan sa
kapuwa ang mga kaalamang natutuhan natin mula sa
pagoobserba at pagsusuri ng lipunan. Ang mga nabatid at
napaglimian nating kaalaman mula sa karanasang panlipunan
ang pumapanday sa ating karunungan na siyang gumagabay
sa ating maliliit at maalaking desisyon at hakbang sa buhay.
Ang pangunahing salik ng kaalaman, na ibinabahagi din natin
sa kapuwa ay ang mga impormasyong nasasagap natin mula
sa tao, sa ating kapaligiran, at midya.
Maraming pamamaraan kung paano tayo nagkakakalap ng
kaalaman. Ang bawat pangyayari sa araw – araw mula sa
umaga pag gising hanggang sa gabi bago matulog na
bumubuo sa paraan kung paano tayo nagkakaroon ng
kaalaman. Ang bawat karanasan mula sa pinakamaliliit
hanggang sa pinakamalalaki ay nagiging paraan din kung
paano tayo natututo. Kadalasan ang pinakamalalim na
kaalaman ay nakukuha natin mula pinakakumplikado nating
mga karanasan. Kasabay ng mga pangaraw – araw na
pangyayari ang pagusbong ng mga perspektibo na maaari
nating magamit sa pagtingin sa mga problema o isyung
kinahaharap natin lalo at higit sa mga panghamong panahon.
Ito rin ang ngmumulat sa atin sa mas magmaging mahusay sa
pagdedesisyon at pagaksyon sa mga bagay bagay.
Sabi nga, ang kaalaman ay kapangyarihan at may
kapangyarihang panlipunan. Sa harapang pakikipag-usap sa
kapuwa o sa pagpapahayag gamit ang midya, malakas ang
bias at talab ng mga ibinabahaging kaalam batay sa malalim
at malawak na pag susuri at pagtatahi ng impormasyon. Ang
makatotohanan at katiwa tiwalang kaalaman ay
makakatulong sa pag igpaw sa kamangmangan at kahirapan.
Gayundin ito ay isa sa mga malakas ba panlaban sa
panlilinlang, pangaapi, at pang aabuso lalo pang ang mali at
binaluktot na impormasyon ay ginagamit sa kasamaan ng
mga ganid at sira sa lipunan.
Kagaya ng napag-aralan na sa hayskul bahagi ng mataas n
antas ng literasing pang media ang matalas na sensibilidad sa
pagsagap ng mga impormasyon mula sa ibat-ibang midya sa
ating lipunan. Walang anumang midya at teksto ng media sa
values free. Ang klase ng midya ang wika at naratibong
itinampok dito, ang estruktura at daloy ng kwento, ang mga
tunog at imahen na ginawang representasyon ng realidad at
iba pang aspekto ng mediasyon ay hindi neutral—bagkus
may, sinasalamin at kinakatawan itong mga diskurso,
ideolhiya, at kapangyarihanhgg sosyal , kultural, at ekonomik.
Nakapaloob dito ang pagpapahalaga, interes, at adyenda ng
mgfa prodyuser.
Ang ano mang napapanood, naririnig, at maging nababasa
natin sa tradisyonal o modernong midya man ay may kani-
kaniyang layunin na bunsod ng tao o organisasyong nasa likod
nito. Sa kasalukuyan, hindi na maaaring iilang pandama ang
ating gingamit sa paghalaw ng meesahe mula sa mga
nasasaksihan natin. Lalong nangangailngan na na
magkaagapay ang ating mga pandama at ang ating matalas na
isip sa pagbibigay katuturan sa mga midyang abeylabol. Ito ay
para makasiguradong lubos at tama ang mga impormasyong
makakarating sa atin at ang maibabahagi natin sa iba.
Kailngan na nating tanggapin na binubuo ng tinatawag na
binary opposition ang mundo sa kadahilanang walang neutral
at ang mga bagay ay nasa pagitan lamang ng positibo at
negatibo, masama o mabuti, sang-ayon o hindi.
•Ayon sa website na MindTools may anim na paraan upang
malaman ang fake news. Ang fake news ay tumutukoy sa mga
sadyang hindi totoo, o mga kwento na naglalaman ng ilang
katotohanan ngunit hindi ganap na tumpak, sa pamamagitan
ng aksidente o disenyo. Sinasbi rin ng ilang tao na ang mga
totoong kwento ay “fake news", dahil lamang sa hindi sila
sangayon sa kanila. Maaari itong humantong sa mapanganib
na pagwawalang bahala na mahahalagang payo.
Ang mga fake news ay maaaring magkaroon ng negatibong
epekto sa pag-uugali sa lugar ng trabaho. Halimbawa, sa
pamamagitan ng pagsira sa kultura ng pag-aaral, at naging
sanhi ng pagkalat ng tsismis at kawalan ng katiyakan. Kaya
mahalaga na malaman kung paano ihiwalay ang tunay mula
sa mga pekeng impormasyon .
ILANG HAKBANG UPANG MALAMAN KUNG ANG
IMPORMASYON AY LEHITIMO O HINDI
 Una ay ang pagbuo ng kritikal na pagtingin sa mga
impormasyon .
 Kailngan din na maging mapanuri sa pinamulan ng
impormasyon .
 Mahalaga rin na kilalanin kung sino ang pinagmulan
ng impormasyon at suriin ang mga katibayan .
•Huwag magpadala sa tinatawag na “face value” ng
mga impormasyon.
 Hindi kasiguraduhan ang magandang presenstasyon
ng tama at lehitimong batis ng impormasyon .
 Higit sa lahat suriin kung “tunog tama” ba ang
pahayag o impormasyon.
Bahagi pa rin ng pang-araw-araw na pamumuhay ang
pakikinig ng awitin, panonood ng mga palabas, o ang pag-
alam ng mga makabagong kaganapan.
Ang lahat ng ito ay sa maaring magawa gamit ang telebisyon,
radyo, o kaya ay kompyuter. Mass Media o pangmadlang
midya ang ginagamit ng karamihan na mapagkukunang ng
impormasyon at balita. Ito ay nangangahulugang teknolohiya
na inilaan upang maabot ang ng impormasyon ang madla. Ito
ay pangunahing paraan ng komunikasyon na gingamit upang
maabot ang karamihan sa pangkalahatang publiko.
Dapat ding maging mapanuri sa mga impormasyong
nakukuha sa harapang pakikipag usap. Ang sinasabi ng
ekperto, mahal sa buhay, matalik na kaibigan, sikat na artista,
politiko, o tinitingala sa lipunan ay hindi awtimatikong
katotohanan. Mahalaga ang pagtatasa, pagtitimbang, at
pagtatahi ng mga impormasyon-–mula sa mg taong
nkakaranas hanggang sa mga kinikilalang dalubhasa sa paksa
ng komunikasyon o penominang pinaguusapan.
Bukod sa batis ng impormasyon, dapat ding isaalang alang
ang pamamaraan ng pagkuha ng impormasyon, ang
konteksto ng impormasyon, at ang konteksto ng pinagkunan
o pingmulang impormasyon. Ang maling pamamaraan ay
humahantong sa palso at di angkop na datos. Ang konteksto
ang nagbibigay ng linaw sa tukoy na kahulugan ng
impormasyon at nagsisilbing gabay sa interpretasyon nito .
Higit sa lahat sa bawat hakbang na gagawin natin sa
pagpoproseso ng impormasyon, kailangang magtiwala tayo sa
kakayahan ng Filipino bilang mabisang wikang pag unawa at
pagpapaunawa; gayundin,b magtiwalatayo sa kaangkupan ng
mga katutubong metodo sa pagkalap at pagsusuri ng
impormasyon. sa paggamit ng wikang Filipino at katutubong
pamamaraan, mas magiging maigting at malaman ang
komunikasyon sapagkat nagkakaintindihan ang mga kalahok
at mas nakakaugnay sila sa paksa dahil paksa dahil an gating
wika ay “hindi lamang daluyan kundi tapagpahiwatig at
imbakan-kuhanan ng kultura” natin bilang mga Pilipino.
MGA PANIMULANG KONSIDERASYON: PAGLILINAW
NG PAKSA, MGA LAYON, AT SITWASYONG
PANGKOMUNIKASYON
PANANALIKSIK
Ito ay isang maingat at detalyadong pag-aaral sa isang tiyak
na problema, pag-aalala, o isyu gamit ang pamamaraang
pang-agham.
Ito ay nagbibigay pagkakataon sa atin upang maptaas ang
antas ng kaalaman sa pamamagitan ng eksperimento.
Ito ang pinakamahusay na nagawa sa pamamagitan ng
paggawa ng isyu sa isang kataungan, na may hangarin ng
pananaliksik upang saguting ang tanong.
Maaaring tungkol sa anumang bagay, at maraming
halimbawa ng pananaliksik ang abeylabol sa iba’t ibang
midya.
MGA BAGAY NA DAPAT ISAALANG ALANG NG ISANG
MANANALIKSIK
1. Kailangang malinaw ang tukoyng paksa at layon ng
pananaliksik
2. Dapat na malinaw sa mananaliksik ang pakay niya sa
paglahok sa sitwasyong pangkomunikasyon kung saan
ibabahagi ang bubuung kaalaman
3. Kailanghang ikonsidera ng mananaliksik ang uri at
kalakaran ng sitwasyong pangkomunikasyon.
Tunghayan ang bidyo na ito para sa karagdagang kaalaman:
https://www.youtube.com/watch?v=3Tx3CCqbyt0
Ang tukoy na paksa at layon ay nakakawing sa dalawang
bahagi. Una ay ang paksa ng sitwastyong pang komunikasyon
kung saan ipapahayag ng mananaliksik ang kaalaman na
kanyang buuuin at ang ikalawa ay kanyang pakay sa paglahok
sa sitwasyong pangkomunikasyon.
Kung ang paksa naman ng talakayan ay desisyon ng
pagsuporta o pagtutol sa patakaran depende sa bentahe at
disbentahe ng pagsasalita, ang isang tutol sa patakaran ay
malamang na may pakay na mangumbinsi ang mga kapwa
kalahok na pumanig sa posisyong laban sa patakaran.
Konsiderasyon naman ang uri ng kalakaran ng sitwasyong
pangkomunikasyon sa pagbuo ng pahayag ng kaalaman at
pagpili ng plataporma ng pagpapahayag.
LIMANG HAKBANGIN NA DAPAT ISAKATUPARAN SA
IKAUUNLAD NG PANANALIKSIK MULA SA AT PARA SA
MGA PILIPINO
1. “Magpansinan muna tayo bago magpapansin sa iba. I-cite
ang pananaliksik ng kapwa Pilipino paano babasahin sa ibang
bansa ang gawang Pilipino kung hindi rin ito binabasa ng mga
Pilipino mismo.
2. “magbuo ng pambansang arkibo ng mga pananaliksik gaya
ng narcis.nl ng Netherlands at diva-portal.or ng Sweden.
3. “magdevelop ng katiwa-tiwalang translation software na
libreng magagamit para sa mga mass translation projects.
4. “bigyang prayoridad ang Filipinisasyon ng lalong maitaas
ang edukason at ang mga programang grdwado.
5. “atasan ang lahat ng mga unibersidad na magtayo ng
Departamento ng Filipino at/o Araling Pilipinas.
MAINAM DIN NA IKONSIDERA NG MANANALIKSIK
ANG ILAN SA MGA MUNGKAHI NINA SANTIAGO AT
ENRIQUEZ (1982) PARA SA MAKA-PILIPINONG
PANANALIKSIK
1. Iugnay sa interes at buhay ng mga kalahok ang pagpili ng
tukoy na paksa
2. Gumamit ng mga pamamaraan ng pagsisiyasat na
nakagawian ng mga Pilipino, angkop sa kultura at katanggap
tanggap sa ating mga kababayan
3. Humango ng mga konsepto at paliwanag mula sa mga
kalahok, lalo na iyong makabuluhan sa kanila.
MULAAN NG IMPORMASYON: Mapanuring Pagpili mula
sa Samo’t Saring Batis
Ang batis ng impormasyon ay ang pinanggagalingan ng mga
katunayan (hal. Facts and Figures at datos (halimbawa,
obserbasyon, berbal at Biswal na teksto, artifact fossil) na
kailangan para makagawea ng mga pahayag ng kaalaman
hinggil sa isang isyu, penomeno, o panlipunang realidad. Ang
mga ito ay maikakategorya sa dalawang pangunahing uri:
Primera at Sekundarya.
PRIMARYANG BATIS ay mga orihinal na pahayag, Ang SEKUNDARYANG BATIS naman ay pahayag ng
obserbasyon at teksto na firektanh nagmula sa isang interpretasyon, opinion at kritisismo mula sa indibidwal,
indibidwal, grupo o institusyon na nakaranas, nakaobserba o grupo, o insdtitusyon na hindi direktang nakaranas,
nakapagsiyasat ng isang paksa o phenomena. nakaobserba o nagsaliksik sa isang paksa o penomeno.

Halimbawa: HALIMBAWA NG SEKUNDARYANG BATIS:

 Pagtatanong tanong 1. Ilang artikulo sa dyaryo at magasin kagaya ng

 Pakikipagkwentuhan editorial kuro kurong tudling, sulat sa patnugot, at
 Panayam o interbyu tsismis o tsika
 Pormal, impormal, estrukturado o semi estrukurado 2. Encyclopedia
talakayan 3. Teksbuk
 Umpukan 4. Manwal at gabay na aklat
 Pagbabahay bahay 5. Diksyonaryo at Tesoro
6. Kristisismo
7. Komentaryo
8. Sanaysay
MULA SA MGA MATERIAL NA NAKAIMPRENTA SA PAPEL, NA
9. Sipi mula sa orihinal na hayag sa teksto
MADALAS AY MAY KOPYANG ELEKTRONIKO:
10. Abstrak
1. Awtobiyograpiya 11. Mga kagamitan sa pagtuturo kagaya ng powerpoint
2. Talaarawan presentation at
3. Sulat sa koreo at email 12. Sabi-Sabi
4. Tesis at disertasyon
5. Sarbey
6. Artikulo sa journal Alinman sa mga sekondaryang batis ay maaaring maging
7. Balita sa dyaryo, radio at telebisyon primarying batis kung ito ang mismong paksa ng pananaliksik.
8. Mga record ng mga tanggapan ng gobyerno kagaya
ng konstitusyon, katitikan ng pulong kopya ng batas Sa pangkalahatan, sa dalawang uri ng batis, binibigyang
at kasunduan, taunang ulat at pahayagang pang- prayoridad ng isang mananaliksik ang primary kesa
organisasyon. sekondaryang batis sapagkat ang una ay nanggaling sa
9. Orihinal na dokumento kagaya ng sertipiko ng kasal aktuwal na karanasan, obserbasyon o pagsisiyasat kaya
at testament talumpati at pananalita itinuturing na mas katiwa tiwala kaysa sa panglawa.
10. Larawan at iba pang Biswal grapika
Ngunit hindi dapat ipagbelwalang bahala ang alinmang
MULA SA IBA PANG BATIS: sekondaryang batis dahil maaariing maghain ito ng kaugnay o
alternatibong perspektiba at kabatiran na magpapapatatag sa
1. Harapan o online na survey kaalamang binubuo ng mananaliksikk lalo na kung ang mga
2. Artifact ng bakas o labi ng dating buhay na bagay, ito ay mula sa kinikilalang eksperto.
specimen pera, kagamitan at damit;
3. Nakarecord na audio at video
4. Mga blog sa internet na maglalahad ng sariling
KAPUWA TAO BILANG BATIS NG IMPORMASYON
karanasan o onserbasyon
5. Website ng mga pampubliko at pribadong ahensya Sa pagpili ng mga kapuwa tao bilang batis impormasyon,
sa internet at kailangan timbangin ang kalakasan, kahinaan, kaangkupan ng
6. Mga likhang sining tulad ng peilkula, musika, harapan at mediadong pakikipagugnayan.
painting at music video.
•Ang mga kapwa-tao ay karaniwang itinuturing na
primariyang batis, maliban kung ang nasagap sa kanila ay
nakuha lang din sa sinasabi ng iba pang tao.

•Sa harapang ugnayan ng kapwa tao, sinasadya, tinatanong

at kinakausap ng mananaliksik ang indibidwal o grupo ng
direktang nakakaranas ng penomeong sinasaliksik, ang mga
apektado nito, nakaobserba rito, dalubhasa rito o nakaugnay,
nito sa iba-t ibang dahilan
KAPUWA TAO BILANG BATIS NG IMPORMASYON
Sa mediadong ugnayan naman, maaari tayong makakalap ng
impormasyon mula sa kapwa-tao sa pamamagitan ng ICT, lalo
na kung may limitasyon sa panahon at distansya sa pagitan ng
mananaliksik at ng natukoy ng mga indibidwal.
Ilan sa mga kalakasan ng harapang ugnayan ang mga
sumusunod:
1. Maaaring makakuha ng agarang sagot at paliwanag
mula sa tagapagbatid;
2. Makapagbigay ng angkop na angkop na kasunod na
tanong sa kaniya;
3. Malinaw niya agad ang sagot at
4. Maoobserbahan ang kanyang berbal at di-berbal na
ekspresiyon
BENTAHE NAMAN SA MEDIADONG UGNAYAN ANG:
1. Pagkakataong makapgbatid ang mga nasa malalayong
lugar sa anumang oras at pagkakataon kung kalian
nila maiisingit ang pag responde
2. Ang makatipid sa pamasahe at panahon dahil hindi na
kailnagang puntahan nang personal ng mananaliksik
ang mga tagapagbatid; at
3. Ang mas madaling pag-oorgaanisa ng mga datos lalo
na kung may elektonikong Sistema na ginagamit ang
mananaliksik sa pagkalap ng datos
MIDYA BILANG BATIS NG IMPORMASYON.
Kung pipiliin ang midya bilang batis ng impormasyon,
kelangan ding pagisipang Mabuti ang kalakasan, kahinaan, at
kaangkupan nito para sa binubuong pahayag ng kaalaman.
Dapat unahin sa prayoritisasyon ang mga primarying batis,
angkop na uri ng midya, at kredibilidad ng tukoy na midya.
PAGHUBOG SA MGA IMPORMASYON
Mga Pamamaraan ng Paghahagilap at Pagbabasa
Ang pamamaraan ng pagkalap ng datos ay bahagi ng disenyo
ng saliksik kung kaya inaasahang natukoy na ito ng
mananalliksik bago pa man siya pumili ng batis ng
impormasyon.
•KWANTITATIBONG DISENYO, palasak ang pamamaraang
survey na ginagamitan ng talatanungan at ekspermento na
may pretest at post test.
•KWALITATIBONG DISENYO, malawak ang pagkakaiba iba
ng mga pamamaraan pero mas palasak ang panayam at
pangkatang talakayan..
TAMBALAN NG PANGANGALAP AT
PAGBABASA NG IMPORMASYON
Maraming disenyo ng pagsasaliksik kung saan kailangan
munang malikom ang bago ang pagbabasa at pagsusuri nito.
Subalit mayroon ding mga disenyo kung saan pinagtatambal
ang dalawang magkahiwalay na mga gawaing ito. Halimbawa
sa kaso ng mga midya bilang batis ng impormasyon, kailangan
ng panimulang pagbabasa habang nangangalap ng
impormasyon kung hindi pa natutukoy ang espesipikong
sanggunian mula sa isang uri ng batis na napili. Maaaring
tingnan muna ang abstrak (artikulo sa journal), ang
pamatnubay (balita sa dyaryo), at buod (aklat, ulat) para
malaman kung mahalaga o kaugnay ba ito sa paksa.
PANGANGALAP NG IMPORMASYON
MULA SA KAPUWA TAO
Ang ating mga kapuwa tao ay mayamang batis ng
impormasyon dahil marami silang maaaring masabi batay sa
kanilang karanasan; maaari nilang linawin agad o dagdagan
pa ang kanilang mga sinasabi sa mananaliksik at may
kapasidad din silang mag-imbak at magproseso ng
impormasyon.
1. EKSPERIMENTO – isang kuwantitatibong disenyo ng
pananaliksik kung saan sinusukat ang epekto ng
dependent variable, na tinatalaban ng interbension.
Halimbawa: Ano ang epekto ng paggamit ng
bernakular sa pagtuturo sa klase (independent
variable) sa antas ng kaalaman ng mag-aaral hinggil
sa isang paksa sa agham (dependent variable)
2. INTERBYU- Isang interaskyon sa pagitan ng
mananaliksik bilang tagapagtanong, tagapakinig, at
ng tagapagbatid na siyang tagapagbahagi ng
impormasyon.
ESTRUKTURADONG INTERBYU – gumagamit ang
mananaliksik ng gabay na tanong, na ang pagkakasunod ay
mahalaga upang matiyak ang konsistensi sa lahat ng
tagapagbatid.
SEMI-ESTRUKTURADONG INTERBYU- mayroon ding gabay na
mga tanong ang mananaliksik, subalit maaari niyang baguhin
ang pagkakaayos nito depende sa takbo ng interbyu at maaari
din niyang dagdagan kung mayroon siyang follow-up na
tanong.
DI ESTRUKTURADONG INTERBYU – ay hindi kahingian ang
mga gabay na tanong uoang mas maging natural ang daloy ng
usapan, subalit makabubuti na kahit paano’y lagging
tinatandaan ang mananaliksik sa layon at paksa na kaniyang
sinisiyasat habang nag-iinterbyu para magabayan siya ng
dapat itanong at malaman.
 3. FOCUS GROUP DISCUSSION – ay semi estrukuradong
talakayan na binubuo ng tagapagpadaloy na
kadalasan ay ginagampanan ng mananaliksik na, at
anim hanggang sampung kalahok. Gamit ang mga
gabay na mga tanong ang tagapagpadaloy ay
nagbabato ng mga tanong at nangangasiwa sa
usapan ng mga kalahok.
ILAN SA MGA BENTAHE NG FGD ANG MGA SUMUSUNOD:
4. Naitatama, napapasubalian o nabeberipika ng mga
kalahok ang impormasyong ibinabahagi;
5. May naiisip, nababanggit at napagtatanto ang mga
kalahok kapag sila’y magkakasmang nag-uusap (na
maaaring di lumabas sa interbyu); at
6. Maraming aspekto at anggulo ng isang paksa ang
lumalabas at napapagusapan sa isang pagtitipon
KAHINAAN NAMAN NG FGD KAPAG:
1. May dominante sa grupo
2. May nagaagam-agam na sumalungat sa kasama o
itama ang impormasyong ibinibigay ng iba;
3. May lihim o hayag na hidwaan ang mga kalahok; at
4. . May ayaw magbahagi ng saloobin dahil nahihiyang
magkamali, mapuna o matsismis.
4. PAKIKISANGKOT HABANG PAKAPA-KAPA
Sa kanyang pananaliksik hinggil sa pagkalalake,
halimbawa, ginamit ni Santiago (1977) ang
pakikisangkot sa buhay ng tagapagbatid sa
pamamagitan ng pagtira sa kanilang komunidad sa
loob ng maraming araw sa tatrlong buwan. Dahil
pakapa kapa ang dulog ng pangangalap ng datos,
hindi siya nagbasa ng mga sanggunian hinggil sa paksa
bago ang fieldwork para hindi makulayan ang kniyang
pananaw. Bilang dulog, ang pakapa kapa ay isang
eksplorasyon hinggil sa isang paksa sa konteksto ng
pamumuhay ng mga tao sa isang komunidad gamit
ang mga katutubong pamamaraan ng pagkuha ng
datos kagaya ng “pagmamasid, pagtatanong tanong,
pagsubok, pagdalaw, pakikilahok, at pakikisangkot.
5. PAGTATANONG-TANONG – Ang pagtatanong tanong
ay mainam sa sumusunod na pagkakataon:
1. kung ang impormasyong sinisiyasat ay
makukuha sa higit sa isang tagapag batid.
2. Kung hindi tuwirang matanong ang mga
taong may direkstang karanasan sa paksang
sinisiyasat;
3. Kung di pa tiyak kung sino ang may
kaalaman o karanasan hinggil sa paksa: at
4. Kung nais marepika ang mga impormasyong
nakuha mula sa ibang tagapagbatid
(Gonzales, 1982). Nagtatanong tanong din
ang mananaliksik kung hindi niya
masyadong gamay o wala siyang ginagamit
para madaling magkaintindihan ang
nagtatanong at ang tinatanong. Sa ganitong
pamamaraan, may mga dapat isaalang
alang ang mga mananaliksik hinggil sa
katangian ng tagapagsiyasat, pook ng
pagtatanong tanong at panahon ng
pagsasagawa nito.
6. PAKIKIPAGKWENTUHAN – ito naman ang
ginagamit ni De Vera upang pag-aralan ang pakikiapid
sa isang baryo sa Camarines Norte. Ito ay isang di-
estrukturado at impormal na usapan ng mananaliksik
at mga tagapagbatid na hingil sa isa o higit pang mga
paksa kung saan ang mananaliksik ay walang
ginagamit na tiyak na mga tanong at hindi niya
pinipilit at igiya ang daloy sa isang direksyon. Walang
mahigpit na kalakaran sa ganitong pamamaraan,
kundi ang pagiging “Malaya” ng mga kalahok na
“magpahayag ng anumang opinion o karanasan” at
magbigay ng verbal at di verbal na ekspresyon ng
“walang takot” o pag-aalinlangan na angf binitiwan
niyang salita ay magagamit laban sa kanya sa
paghihirap.
7. PAGDALAW-DALAW – ito ay ang pagpunta punta at
pakikipag usap ng mananaliksik sa tagapagbatid
upang sila ay makakilala; matapos magpakilala at
makuha ang loob ng isa’t isa, mas maluwag na sa
kalooban ng tagapagbatid na ilabas sa usapan “ang
mga nais niyang sabihn bagamat maaaring may ilan
pang pagpipigil.”
 8. PAKIKIPAGPANULUYAN – sa pamamaraang ito ay
dumadalaw muna sila sa barangay habang sa
naninirahan na siya ng tatlong buwan sdito para sa
kanyang pag-aaral. Ang mananaliksik ay hindi lang
nakikitira sa isang bahay at nakikisangkot sa buhay ng
isang pamayanan, kundi siya rin ay nagmamasid,
nagtatanong tanong, nakikipagkuwentuhan at
nakikilahok sa mga gawain.
9. PAGBABAHAY BAHAY- May pagkamasaklaw rin ang
pagbabahay bahay sapagkat hindi lamang pumupunta
sa bahay ng tagapagbatid ang mananaliksik,
nagmamasid, nagtatanong, tanong at nakikipag
kuwentuhan at nakikipagpanayam dinsiya ginagamit
ang pamamaraang ito sa pagsasagawa ng suvey pero
ituturing ding etnograpikong pamamaraan kung saan
inaasahangf nakakakuha ng hitk, kompleks, at
malalalim na impormasyon mula sa maraming
tagapagbatid.
10. PAGMAMASID- maaaring gamitin hindi lamang sa
paglikom ng datos mula sa kapuwa tao kundi pati
narin sa mga bagay, lugar, pangyayari at iba pang
penomeno. Ito ay pagoobserba gamit ang mata,
tainga at pandama sa tao, lipunan, at kapaligiran.
Kung kaakibat ng pakikiramdam ang pagmamasid ay
maaaring matantiya ng mananaliksik kung “ maaari
siyang magpatuloy o hindi sa mga susunod na
hakbangin sa pananaliksik” (Gonzales 1982).
APAT NA URI NG PAPEL NG TAGAPAGMASID AYON KAY
GOLD (1958):
 COMPLETE OBSERVER (ganap na tagamasid),
 COMPLETE PARTICIPANT (ganap na kalahok),
 OBSERVER AS PARTICIPANT (tagamasid bilang
kalahok)
 PARTICIOANT OBSERVER (kalahok bilang taga
masid)
INSTRUMENTO SA PAGKALAP NG DATOS MULA SA
KAPUWA TAO.
Ang ilan sa mga instrument na karaniwang ginagamit ay ang
sumusunod:
1. Talatanungan at gabay na katanungan
2. Pagsusulit o eksaminasyon
3. Talaan sa filedwork
4. Rekorder
PANGANGALAP NG IMPORMASYON
MULA SA MGA AKLATAN.
Bigyang –pansin ang ilang paalala sa paghahanap ng batis ng
impormasyon sa aklatan:
1. Alamin kung saan aklatan matatagpuan ang mga batis
ng impormasyon na natukoy para sa isang
pananaliksik
2. Gumawa ng sulat sa kinauukulan at magtanong din
hinggil sa protocol at patakaran na pinaiiral sa
aklatang natukoy
3. Kung hindi kinakailangan ang sulat, alamin ang mga
kahingian bago makapasok at makagamit ng mga
pasilidad.
4. Rebyuhin amg Dewey Deciman System at Library
Congress dahil alin man sa dalawang ito ang madalas
na batayan ng klasipikasyon ng aklat ng
pangkalahatang karunungan.
5. Tandaan na ipinagbabawal ang pagpapa-photocopy
ng buong aklat, tesis, disertasyon, at ilan pang mga
printed na material kaya kailangan ang matiyaga at
mabilis na pagbabasa kung maraming sanggunian ang
bubulatlatin.
6. Gamitin ang online public access catalog (OPAC) para
makahanp na ng mga sanggunian bago pa man
pumunta sa aklatan o bago puntahan ang seksiyon o
dibisyon ng aklatan Huwang kalilimutang halughugin
ang pinagkunan online ng aklatan gaya ng
subskripsyon sa journal, e-books, e-databases, at iba
pang batis ng impormasyon sa Internet.
PANGANGALAP NG IMPORMASYON MULA SA MGA
ONLINE NA MATERIAL.
Sa pagpili ng batis ng impormasyon para sa pananaliksik,
bigyang prayoridad ang onine news sites na:
1. Walang hayag na kinikilingang tao, grupo, o
institusyon dahil naglalathala ng mga artikulong may
iba’t ibang panig;
2. Pumupuna sa sarili o umaamin ng pagkakamali sa
pamamagitan ng komento at errata; at
3. Hindi naglalabas ng mga propagandang
nagpapabango sa ngalan ng isang tao, grupo o
institusyon habang tahasang bumabatikos sa mga
kalaban nito.
PAGSUSURI NG DATOS:
Mula sa Kaugnayan at Buod ng mga Impormasyon Hanggang
sa Pagbuo ng Pahayag ng Kaalaman
PAGUUGNAY-UGNAY NG IMPORMASYON.
1. May iba’t ibang dulog sa paguugnay-ugnay ng
impormasyon.
2. Maaaring palitawin ang iba;t ibang askpekto ng
ugnayan ng mga impormasyon kagaya ng
pagkakatulad at pagkakaiba, bentahe at disbentahe,
iba’t ibang anggulo at anyo/mukha, pagtataguyod o
pagsalungat/pagtutol, pagbatikos, paglilinaw,
pagpapalalim, mga hakbang sa isang proseso at
elaborasyon. Paggamit ng semantikong relasyon sa
pagitan ng mga impormasyon ni Spradley (1979)
 Istriktong paglalakip (strict inclusion) o Espasyal
(spatial)
 Pagbibigay-katuwiran (rationale)
 Sanhi-bunga/kinalabasan (cause-effect)
 Lugar ng isang kilos (place of action)
 Gamit (function)
 Paraan-kinayarian (means-end)
 Pagkakasunod-sunod (sequence)
 Atribusyon (attribution)
3. Maaaring ghumsmit ng pamamaraan ng coding na
angkop sa diesnyo ng pananaliksik.
PAGBUBUOD NG IMPORMASYON.
May ilang gabay na dapat antabayanan sa pagbubuod ng
impormasyon
1. Sa paggawa ng buod sa pangkalahatan, basahin nang
Mabuti ang teksto bago tukuyin ang mga susing
salita, ang paksang pangungusap, at ang pinakatema.
Bago sulatin ang buod, palitawin muna ang
koneksiyon ng mga susing salita, ang paksang
pangungusap, at/o ang mga tema upang malaman
ang sintesis o pinakapunto ng teksto.
2. Kahingian sa ilang uri ng material ang angkop na
element at estruktura ng buod
3. Sa pagbubuod ng teksto mula sa panayam,
Pinakaimportante sa lahat ng konsiderasyon sa pagsusulat
talakayan, at iba pang etnograpikong pamamaraan
ang mga katunayan at datos na magpapatibay sa pahayag at
ng pangangalap ng daots, ang coding ay isang
kaalaman. Higit sa gramatika, dulog at estilo, mas importante
mabisang paraan dahil sng hinahantungan ng huling
ang kapani paniwalang paglalahad. Ang kapani paniwala ay
sikulo nito ay ang buod o ubod ng teksto.
“nakasalig sa mga katayuan” (Almario 2016, p. 27)
4. Iwasan ang ma[anlahat na pahayag kung kakaunti
lang ang bilang ng kalahok o tinanong.
PAGBUO NG PAHAYAG NG KAALAMAN.
Ikonsidera ang mga sumusunod:
1. Pumili ng mga angkop na salita na sumasalamin sa mga
katunayan at datos ng ginawang pananaliksik,
naiintindihan ng mga kalahok o audience ang
sitwastong komunikasyon at makabuluhan sa kultura
at lipunang Pilipino.
2. Gumamit ng epektibo at wastong komposisyon
3. Isaayos ang estruktura at daloy ng kaalamang
ipinapahayag upang hindi magdulot ng kalituhan
4. Pukawin ang interes, damdamin at kamalayan ng mga
kalahok o audience
5. Gumamit ng angkop na panauhang pananaw: una (ako,
ko, akin, tayo, natin, kami); panglawa (ikaw, kayo, ka ,
mo, inyo, Ninyo) at pangatlo (siya, sila, niya, kaniya,
nila, kanila). Mas pormal at neutral ang pangatlong
panauhan dahil inilalayo nito ang manunulat sa tuksong
makialam at ppinababayaang ang mga datos at
impormasyon ang kumumbinsi sa mambabasa. Subalit
hindi naman ito nangangahulugan na hindi
makatotohanan ang anumang pahayag na ginagamitan
ng una at pangalawang panauhan, lalo na kung
kailangan, kung mas inilalapit sa karansan ng audience
at nagtatangka ng mas malikhaing estilo ng pagsulat.
Ang paggamit ng pantayong pananaw o “paguulat sa
sarili” sa komunikasyon sa pangkalahatan ay mahalaga
rin para bigyang diin na ang mga kababayang Pilipino
ang kinakausap at ang kapakinabangan ng lipunang
Pilipino ang minimithi ng pahayag ng kaalaman.
6. Iwasan ang paglalahat ng impormasyon
makapagpapahamak sa mga tagapagbatid. Kailangang
respetuhing ang kanilang Karapatan sa privacy.
Gumamit ng alyas sa pangalan at lugar kung nararapat.
7. Gumamit ng mga sipi mula sa mga tagapagbatid at
eksperto para patotohanan at pakasin ang mga punto,
argumento o pahayag
8. Gumamit ng isang estilong pansanggunian, lalo na kung
kahingian. May tatlong kilalang estilong
pangsanggunian na ginagamit sa mga journal, term
paper, aklat, manwal at iba pang publikasyon: modern
languages association (MLA) American Psychological
Association (APA) at Chicago Manual of Styles (CMS).
Ang pahayagan naman tulad ng Philippine Daily Inquirer
ay naglabas ng sarili nitong stylebook. Sa telibisyon at
bidyo, ang mga batis ng impormasyon ay maaaring
banggitin sa iskrip o ipakita sa screen.