10/5/2021

VACCINE VÀ
HUYẾT THANH

MỤC TIÊU HỌC TẬP

1. Trình bày được nguyên lý sử dụng và phân
loại vaccine và huyết thanh.

2. Trình bày được nguyên tắc sử dụng vaccine

và huyết thanh.

1
 10/5/2021

VACCINE – HUYẾT THANH

LÀ GÌ?
• Chế phẩm phòng ngừa bệnh nhiễm trùng
bằng phương tiện miễn dịch
• Tạo tính miễn dịch:
+ Chủ động (vaccine)
+ Thụ động (huyết thanh)
• Tạm thời hoặc vĩnh viễn

VACCINE
Nguyên lý sử dụng vaccine
• Đưa vào cơ thể kháng nguyên nguồn gốc :
+ Vi sinh vật gây bệnh
+ Vi sinh vật có cấu trúc kháng nguyên giống vi sinh vật
gây bệnh
• Được bào chế đảm bảo độ an toàn cần thiết

→ tình trạng miễn dịch chống lại tác nhân gây bệnh

2
 10/5/2021

Nguyên lý sử dụng vaccine

Sự bảo vệ hình thành nhờ sự đáp ứng:

• Miễn dịch dịch thể (IgG, IgA và IgM)

• Miễn dịch trung gian tế bào (đại thực bào và tế bào lympho)

Phân loại vaccine

2.1. vaccine sống
2.2. vaccine bất hoạt
- Những vaccine bất hoạt trọn vẹn
- Những vaccine chỉ chứa kháng nguyên
cần thiết
2.3. vaccine tái tổ hợp

3
 10/5/2021

Phân loại vaccine

* vaccine sống
• Tác nhân nhiễm trùng tự nhiên, được làm giảm độc
một cách nhân tạo ở phòng thí nghiệm
• Ưu điểm: tiện lợi (tiêm 1 lần) giá thành thường rẻ
• Nhược điểm: nguy cơ nhiễm trùng

2. Phân loại vaccine

* vaccine tái tổ hợp:
• Được sản xuất dựa vào kỹ thuật di truyền
và công nghệ gen,
• Ví dụ: vaccine viêm gan B tái tổ hợp.

4
 10/5/2021

Phân loại vaccine

vaccine bất hoạt : chế phẩm kháng nguyên mất khả
năng NT nhưng còn tính chất gây miễn dịch.

• Ưu điểm: không có nguy cơ nhiễm trùng.

• Nhược điểm: giá thành thường cao, tiêm nhiều lần và lặp
lại.

Nguyên tắc sử dụng vaccine

1. Tiêm chủng trên phạm vi rộng, đạt tỷ lệ cao.
2. Tiêm chủng đúng đối tượng.
3. Bắt đầu tiêm chủng đúng lúc, bảo đảm đúng
khoảng cách giữa các lần tiêm chủng, tiêm chủng
nhắc lại đúng thời gian.
4. Tiêm chủng đúng đường và đúng liều lượng.
5. Nắm vững phương pháp phòng và xử trí các phản
ứng không mong muốn do tiêm chủng.
6. Bảo quản vaccine đúng quy định.

5
 10/5/2021

Tiêu chuẩn của vaccine

Hai tiêu chuẩn cơ bản nhất của vaccine là
- An toàn
- Hiệu lực
Giá thành và tính thuận lợi cho việc tiến hành tiêm
chủng

Phối hợp vaccine

• Mục đích:
- Giảm số mũi tiêm chủng
- Giảm số lần tổ chức tiêm chủng
→ Có hai loại phối hợp vaccine:
- Tiêm chủng vaccine phối hợp (cùng 1 mũi tiêm)
- Tiêm chủng nhiều vaccine riêng biệt (cùng 1 lần)

• Phối hợp vaccine phải đảm bảo giữ được hiệu lực tạo
miễn dịch và không gây ra tác hại gì.

6
 10/5/2021

Lịch tiêm chủng

vaccine Liều lượng Đường tiêm chủng Tuổi tiêm chủng

BCG 0,1 ml Trong da Sơ sinh hoặc bất kỳ

(thường ở cánh tay T) lúc nào sau đó

Sabin 2 giọt Uống Sơ sinh và lúc 2,3,4 tháng

tuổi

DPT 0,5 ml Tiêm bắp Lúc 2,3,4 tháng tuổi

(thường ở đùi)

Sởi 0,5 ml Dưới da Lúc 9 tháng tuổi hoặc sớm

(thường ở cánh tay T) nhất sau đó

HUYẾT THANH MIỄN DỊCH

1. Nguyên lý sử dụng huyết thanh MD:

• Đưa vào cơ thể KT có nguồn gốc từ người hay
động vật,
• Cơ thể có ngay KT đặc hiệu chống lại tác nhân
gây bệnh
• → tính miễn dịch thụ động tức thời nhưng
thoáng qua

7
 10/5/2021

Phân loại huyết thanh

Có 2 loại :
• Huyết thanh khác loài cổ điển, nguồn gốc
động vật chủ yếu là ngựa.

• Huyết thanh đồng loài nguồn gốc người,

mới được sử dụng gần đây

Huyết thanh khác loài cổ điển

• Ưu điểm: rẻ
• Nhược điểm:
- Dung nạp kém:
+ Quá mẫn tức thời (shock phản vệ )
+ Quá mẫn chậm (bệnh huyết thanh)
→ hạn chế và phải tránh tiêm lại cùng một người
- Hiệu lực ngắn:
+ 2 -3 tuần lễ sau lần tiêm thứ nhất
+ Vài ngày sau những lần tiêm tiếp theo
.

8
 10/5/2021

2.2.Huyết thanh đồng loài

nguồn gốc người
• Globulin miễn dịch người tinh chế, loại tất cả
nguy cơ nhiễm trùng như virus viêm gan, HIV...
• Phân loại:
- globulin miễn dịch đa giá (bình thường)
- globulin miễn dịch đặc hiệu

* Ưu điểm:
- Dung nạp tốt → có thể tiêm lại
- Bảo vệ lâu dài (nhiều tuần - 1 tháng)
* Nhược điểm: rất đắt tiền

9
 10/5/2021

Nguyên tắc sử dụng

huyết thanh
1. Đúng đối tượng
2. Đúng liều lượng
3. Đúng đường
4. Đề phòng phản ứng
5. Phối hợp sử dụng vaccine

Các phản ứng do tiêm

huyết thanh
• Do hai cơ chế chính:
- Cơ thể phản ứng với các kháng nguyên lạ, nhất là
đối với các HT chưa được tinh chế cao.
- Cơ thể sản xuất kháng thể chống lại chính
globulin miễn dịch.
• Các loại phản ứng:
- Phản ứng tại chỗ
- Phản ứng toàn thân

10
10/5/2021

11