Ê




Ê
 
 


CÂU 1: 






 !
"#
$%&%'

James Monroe (1758 - 1834) là v͓ t͝ng th͙ng thͱ năm cͯa nưͣc MͿ giͷ hai nhi͏m kǤ
tͳ năm 1817 đ͇n năm 1825. Ông đưͫc đánh giá là ngưͥi ³đã đ̿t n͉n t̫ng cho chính
sách ngo̩i giao cͯa MͿ´ mà sau này, các t͝ng th͙ng v̳n k͇ thͳa và phát tri͋n h͕c
thuy͇t chính sách đ͙i ngo̩i cͯa ông. H͕c thuy͇t Monroe đánh m͡t ḓu m͙c quan
tr͕ng trong l͓ch s͵ phát tri͋n cͯa nưͣc MͿ

c ‘ N͠I DUNG CͮA H͔C THUY͆T MONROE

³ châu Mӻ là cӫa ngưӡi Mӻ´ hӑc thuyӃt này ghi dҩu trong mӕi quan hӋ
chính trӏ và kinh tӃ cӫa cưӡng quӕc này vӟi các nưӟc trung mӻ và caribbean
trong nӱa cuӕi tk 19 và phҫn lӟn tk 20. Ngưӡi ta có thӇ hiӇu tuyên bӕ này như
sӵ cách ly khӓi chau Âu tӭc là mӝt tuyên bӕ đơn phương nhҵm thúc đҭy mӣ
rӝng chӫ nghĩa biӋt lұp trong khu vӵc; sӵ phө thuӝc vào tây bán cҫu và tӯ chӕi
tham gia nhӳng liên minh bҳt buôc

Vào tháng 12 năm 1823, nhân dӏp gӱi thông điӋp hàng năm tӟi Quӕc hӝi, tәng
thӕng James Monroe đã đưa ra Hӑc thuyӃt Monroe vӟi 3 nӝi dung chính sau đây:

Các lөc đӏa Châu Mӻ«tӯ nay trӣ đi không thӇ đưӧc coi là đӕi tưӧng cӫa thӵc dân hóa
trong tương lai do bҩt cӭ mӝt cưӡng quӕc Châu Âu nào tiӃn hành.

Chúng ta phҧi coi bҩt kǤ toan tính nào vӅ phҫn hӑ nhҵm mӣ rӝng hӋ thӕng (chính trӏ)
cӫa hӑ tӟi bҩt cӭ mӝt bӝ phұn nào cӫa bán cҫu này đӅu là nguy hiӇm đӕi vӟi hòa bình
và an ninh cӫa chúng ta.

Chúng ta đã không can thiӋp và sӁ không can thiӋp vào nhӳng thuӝc đӏa hay các xӭ
phө thuӝc nào cӫa bҩt kǤ cưӡng quӕc Châu Âu nào. Nhưng vӟi nhӳng chính phӫ đã
tuyên bӕ nӅn đӝc lұp cӫa mình và bҧo vӋ nӅn đӝc lұp ҩy và đưӧc chúng ta thӯa nhұn
thì chúng ta phҧi coi bҩt kǤ mӝt sӵ can thiӋp nào nhҵm mөc đích áp chӃ hӑ hay kiӇm
soát sӕ phұn cӫa hӑ bҵng bҩt kǤ phương pháp nào do bҩt cӭ cưӡng quӕc Châu Âu nào
thӵc hiӋn đӅu thӇ hiӋn khuynh hưӟng thù đӏch vӟi nưӟc Mӻ1.

´ ‘ CƠ Sͦ HǪCH Đ͒NH
a.‘ Y͇u t͙ qu͙c t͇:

1
Khái quát vӅ lӏch sӱ nưӟc Mӻ - Ҩn phҭm cӫa Bӝ ngoҥi giao Hoa KǤ - 2005
1
Sau các phát kiӃn đӏa lý, phҫn lӟn Bҳc Mӻ trӣ thành thuӝc đӏa cӫa Anh và hҫu hӃt các
nưӟc Mӻ Latinh đӅu là thuӝc đӏa cӫa Tây Ban Nha và Bӗ Đào Nha. Sau sӵ kiӋn 13
thuӝc đӏa cӫa Anh hӧp lҥi giành đӝc lұp và lұp nên nhà nưӟc Hoa KǤ, cho tӟi năm
1822, tҩt cҧ các khu vӵc nói tiӃng Tây Ban Nha và Bӗ Đào Nha ӣ Châu Mӻ tӯ
Argentina và Chile ӣ miӅn Nam tӟi Mexico ӣ miӅn Bҳc đӅu giành đưӧc đӝc lұp.

Đӭng trưӟc nhӳng phong trào giҧi phóng dân tӝc, Nga, Áo, Phә đã thiӃt lұp Liên
minh Thҫn cùng vӟi sӵ tham gia cӫa Pháp thӡi hұu Napoleon nhҵm hy vӑng có thӇ
ngăn chһn cách mҥng lan rӝng. Chính sách này đã đi ngưӧc vӟi quyӅn tӵ quyӃt cӫa
Mӻ và khiӃn ngưӡi Mӻ lo âu. Mӻ lo lҳng vӅ ý đӏnh muӕn phөc hӗi nhӳng thuӝc đӏa cũ
cӫa Tây Ban Nha sӁ ҧnh hưӣng tӟi lӧi ích thương mҥi cӫa Mӻ cũng như là an ninh
lãnh thә nưӟc Mӻ.

¨.‘ Y͇u t͙ qu͙c gia:

VӅ tình hình nưӟc Mӻ, sau cuӝc chiӃn tranh vӟi Anh năm 1812, Mӻ chính thӭc chҩm
dӭt sӵ phө thuӝc kinh tӃ vào các quӕc gia Châu Âu. Kinh tӃ công nông nghiӋp dҫn
phát triӇn, đһc biӋt là công nghiӋp do đӝng lӵc lҩp khoҧng trӕng trong thương mҥi vӟi
Châu Âu do chiӃn tranh. Cùng vӟi đó là tư tưӣng bành trưӟng cӕ hӳu lҥi xuҩt hiӋn
nhҵm tìm kiӃm thӏ trưӡng, phát triӇn và cӫng cӕ thêm nӅn kinh tӃ.

Ngoài tұp trung phát triӇn kinh tӃ đҩt nưӟc, ngưӡi dân Mӻ còn dõi theo cuӝc cách
mҥng ӣ Mӻ latinh. Các cuӝc cách mҥng này đã cӫng cӕ niӅm tin cӫa ngưӡi Mӻ vӅ
quyӅn tӵ trӏ cӫa hӑ.

c.‘ Y͇u t͙ cá nhân:

Mӻ là đҩt nưӟc cӫa nhӳng ngưӡi dân nhұp cư mà hҫu hӃt hӑ có nguӗn gӕc tӯ châu Âu.
Đһc biӋt, trưӟc khi giành đưӧc đӝc lұp, Mӻ là thuӝc đӏa cӫa Anh. Vì vұy, nӅn tҧng tư
tưӣng xây dӵng nên chính sách đӕi ngoҥi cӫa Mӻ chính là tinh thҫn tӵ do, tӵ quyӃt
đӏnh sӕ phұn cӫa dân tӝc mình và muӕn thoát ra khӓi tҫm ҧnh hưӣng cӫa châu Âu.

è ‘ u͆T QU̪ VÀ ĐÁNH GIÁ

BiӇu hiӋn : cách mҥng Mexico 1848; ³đҧm nhұn´ kênh đào Parama 1912

Xâm lưӧc Haiti 1915 và trung Mӻ (Nicaragua tӯ 1925 đӃn 1933) ; cuӝc chiӃn
chӕng cӝng sҧn Cuba 1959.

2
 ViӋc xây dӵng kênh đào Parama tӯ quan điӇm đӏa chiӃn lưӧc và đӏa chính trӏ là
mӝt trong nhӳng thành công lӟn nhҩt mà hӑc thuyӃt monrroe có đc trong khu
vӵc vào giai đoҥn này.

HӋ quҧ cӫa tuyên bӕ này: Mӻ mӣ rӝng lãnh thә cӫa mình không chӍ tҥi miӅn tây
đҩt nưӟc mà cҧ viӋc mua lҥi lãnh thә gҫn biên giӟi hoһc vùng biên giӟi. giӳa
năm 1845và 1848 mӻ chiӃm khu vӵc tây nam : cali, new mexico và Texas.
1861 mua Alasca tӯ nga. 1803 pháp bán Louisiana cho hӑ. tҩt cҧ các hành
đӝng trên nhҵm gìn giӳ hòa bình và an ninh quӕc gia cӫa Mӻ đӗng thӡi ngăn
chһn các mӕi đe dӑa tӯ các cưӡng quӕc khác đһc biӋt là nưӟc Anh.

Mӻ can thiӋp ӣ cuba 1898 chӕng lҥi Tây ban nha. Trong vòng ba tháng cuba
nҵm dưӟi sӵ bҧo trӧ cӫa Mӻ và cuba đã bán hoһc trao cho Mӻ như là mӝt phҫn
cӫa thӓa thuұn- mӝt hӧp đӗng cho thuê lãnh thә cho cơ sӣ dӵ trӳ than hoһc các
căn cӭ hҧi quân cӫa Mӻ tҥi mӝt sӕ điӇm then chӕt.

³Bҧo vӋ´ cuba, xâm lưӧc Haiti; hӛ trӧ đӝc lұp cho Panama và Nicaragua là nӅn
tҧng cho nhӳng lӧi ích đӏa chiӃn lưӧc vӅ an ninh vì vùng trung mӻ và caribbean
là đưӡng biên giӟi thӭ 3 cӫa Mӻ sau đҥi tây dương và thái bình dương. Trong
trưӡng hӧp xung đӝt biӇn Caribbean sӁ thành nơi bҧo vӋ then chӕt.

Nhìn chung, vào thӡi điӇm hӑc thuyӃt Monroe mӟi đưӧc công bӕ, hӑc thuyӃt này đã
nhұn đưӧc nhiӅu sӵ ӫng hӝ phҫn lӟn tӯ các quӕc gia Mӻ Latinh. Hӑc thuyӃt này đưӧc
xem như đã thӇ hiӋn đưӧc tinh thҫn đoàn kӃt cӫa các quӕc gia Châu Mӻ qua sӵ khҷng
đӏnh ³Châu Mӻ là cӫa ngưӡi Châu Mӻ´.

Không chӍ vұy, hӑc thuyӃt Monroe nhҵm phân chia khu vӵc ҧnh hưӣng, vӟi nӛ lӵc
kiӅm chӃ sӵ khôi phөc và viӋc giành thêm thuӝc đӏa mӟi, ngăn chһn nhӳng ҧnh hưӣng
sâu rӝng cӫa hӋ thӕng chính trӏ cӫa các quӕc gia Châu Âu ӣ lөc đӏa này và cuӕi cùng là
loҥi trӯ ҧnh hưӣng cӫa Châu Âu ra khӓi Châu Mӻ.

Sӵ ra đӡi cӫa hӑc thuyӃt này đưӧc coi là mӝt mӕc đánh dҩu sӵ chuyӇn hưӟng trong
chính sách đӕi ngoҥi cӫa Mӻ, chuyӇn tӯ chӫ nghĩa trung lұp sang chӫ nghĩa bành
trưӟng mà mөc tiêu bành trưӟng ӣ đây trưӟc hӃt là Mӻ Latinh. Mӻ muӕn biӃn Mӻ
Latinh thành ³sân sau´ cӫa mình, tăng cưӡng sӵ ҧnh hưӣng cҧ vӅ kinh tӃ, chính
trӏ«cӫa Mӻ ӣ vùng này.

3
Theo dõi xuyên suӕt chiӅu dài lӏch sӱ đӕi ngoҥi cӫa Mӻ, ta còn thҩy đưӧc Hӑc thuyӃt
Monroe là nӅn tҧng cho viӋc hoҥch đӏnh chính sách đӕi ngoҥi cӫa Mӻ sau này, chӍ đҥo
mӝt xu hưӟng trong chính sách đӕi ngoҥi Mӻ trong suӕt thӃ kӹ XIX và đҫu thӃ kӹ XX.

f m l̩i, nhìn chung là H͕c thuy͇t Monroe đã đ̩t đưͫc nhͷng thành công trong vi͏c
¨̫o v͏ lͫi ích an ninh cͯa nưͣc MͿ, kh̻ng đ͓nh vai trò và t̯m ̫nh hưͧng cͯa MͿ
trong châu lͭc và vͣi c̫ châu Âu. H͕c thuy͇t còn là m͡t ¨ưͣc ngo̿t cho nưͣc MͿ
chuy͋n tͳ chͯ nghĩa ¨i͏t l̵p sang chͯ nghĩa qu͙c t͇. Đ͛ng thͥi, h͕c thuy͇t còn c giá
tr͓ lâu ¨͉n, đưͫc th͋ hi͏n ͧ s͹ k͇ thͳa và phát huy trong chính sách đ͙i ngo̩i cͯa các
đͥi t͝ng th͙ng sau này.

CÂU 2: 






!()
 !
"#
)"
*+,,

 !
"#
-%
)".

)/
%
!0
&)
12.

Tӯ sau Nӝi chiӃn đӃn ChiӃn tranh thӃ giӟi lҫn thӭ nhҩt, nưӟc Mӻ chӭng kiӃn
nhӳng thay đәi nhanh chóng: cuӝc cách mҥng công nghiӋp, tӕc đӝ đô thӏ hoá chóng
mһt, nông nghiӋp phát triӇn mҥnh, tӯ đó thúc đҭy nhu cҫu buôn bán và thông thương
hàng hoá vӟi thӃ giӟi bên ngoài
Sau khi đӭng chân ӣ Philippines và khҷng đӏnh vӏ trí vӳng chҳc ӣ Hawaii vào
buәi giao thӡi giӳa hai thӃ kӹ, Hoa KǤ đã có nhӳng hy vӑng và toan tính lӟn trong
viӋc buôn bán vӟi Trung Quӕc ± nơi chӭa đӵng ³nhӳng triӇn vӑng tӕt đҽp cho đҩt
nưӟc, cũng như lӧi nhuұn và quyӅn lӵc trong cái đӃ quӕc tӵ cho là trung tâm ҩy´
[4,228]. Trung Quӕc là mӝt thӏ trưӡng khәng lӗ, mӝt bàn tiӋc mà bҩt cӭ đӃ quӕc nào
cũng thèm muӕn. Song, đӧi cho đӃn khi Mӻ có thӵc lӵc đӇ hưӟng đӃn Trung Quӕc thì
quҧ là muӝn màng so vӟi các nưӟc đӃ quӕc ³lão làng´ khác. Trong khi đó, tӯ khi Nhұt
Bҧn đánh bҥi Trung Quӕc trong cuӝc chiӃn tranh Trung - Nhұt (1894 ± 1895), các
nưӟc đӃ quӕc phương Tây đã giành đưӧc các căn cӭ hҧi quân, thuê lãnh thә và thiӃt
lұp các phҥm vi ҧnh hưӣng ± các ³tô giӟi´ riêng. Nhӳng nưӟc này cũng đã chiӃm đưӧc
các đӝc quyӅn buôn bán cũng như sӵ nhưӧng bӝ cӫa chính quyӅn Trung Quӕc trong
viӋc xây dӵng đưӡng sҳt và p hát triӇn khai thác mӓ. Lo sӧ nhӳng ³phҥm vi ҧnh
hưӣng´ ӣ Trung Quӕc cӫa các nưӟc châu Âu sӁ dҫn dҫn trӣ thành nhӳng thuӝc đӏa
thӵc sӵ, nơi mà vӕn đҫu tư và quyӅn lӧi thương mҥi cӫa Hoa KǤ sӁ bӏ loҥi ra ngoài,
Hoa KǤ đã thi hành mӝt chính sách ngăn chһn nguy cơ nói trên bҵng viӋc ban bӕ mӝt
thӫ đoҥn ngoҥi giao mӟi, chính thӭc kêu gӑi các nưӟc đӃ quӕc cùng thӵc hiӋn ³chính
sách mӣ cӱa´ (The Open Door Policy) đӕi vӟi Trung Quӕc.

3/


 !
"#.

4
 Tháng 9 ± 1899, Ngoҥi trưӣng Mӻ Jonh hay dưӟi quyӅn cӫa Tәng thӕng W.
McKinley đã gӱi công hàm ngoҥi giao tӟi các nưӟc có liên quan, thông báo vӅ chính
sách mӣ cӱa đӕi vӟi Trung Quӕc ³nhҵm duy trì nguyên trҥng lãnh thә Trung Quӕc´
[2,415], theo đó:
-‘ Các nưӟc thӯa nhұn chӫ quyӅn và toàn vҽn lãnh thә cӫa Trung Quӕ c.
-‘ Hàng hoá cӫa các nưӟc phҧi theo chӃ đӝ thuӃ quan cӫa Trung Quӕc và
do Chính phӫ Trung Quӕc thu thuӃ.
-‘ Không can thiӋp vào lӧi ích cӫa các nưӟc theo nhӳng điӅu đã ký.
-‘ Tàu thuyӅn các nưӟc đi lҥi trong thương cҧng thuӝc phҥm vi các nưӟc
khác không đưӧc đánh thuӃ nhұp khҭu cao hơn thuӃ suҩt quy đӏnh cho tàu thuyӅn cӫa
nưӟc mình. Luұn điӇm này cũng đưӧc áp dөng trên lĩnh vӵc (vұn tҧi bҵng) xe lӱa.

!/
45
6!
7!
8.

Mөc tiêu rõ ràng nhҩt cӫa chính sách ³Mӣ cӱa´ đӕi vӟi nưӟc Mӻ đó là mӝt
công cө ngoҥi giao khôn ngoan đӇ bành trưӟng, xâm lưӧc Trung Quӕc và dҫn là bành
trưӟng khu vӵc Châu Á ± Thái Bình Dương vӟi phương thӭc ³thương mҥi đi trưӟc, cӡ
Mӻ theo sau´
Đây thӵc chҩt đã là mӝt thͯ đo̩n ngo̩i giao đӇ đoҥt lҩy nhӳng lӧi thӃ ӣ thuӝc
đӏa mà không cҫn phҧi dùng vũ lӵc đӇ chiӃm lҩy các lӧi thӃ này tӯ tay ngưӡi Trung
Quӕc2. Thӵc ra, vào thӡi điӇm nhӳng năm cuӕi cùng cӫa thӃ kӹ XIX, Hoa KǤ vүn
chưa đӫ sӭc đӇ có thӇ can thiӋp mӝt cách trӵc tiӃp vào Trung Quӕc. Vì lúc này, Trung
Quӕc mһc dù đang rơi vào tình trҥng khӫng hoҧng và suy yӃu, song không phҧi là
Philippines, và lҥi càng không giӕng hơn khi trên lãnh thә Trung Quӕc đang hiӋn diӋn
tҩt cҧ các anh tài tӯ Âu sang Á (như Anh, Pháp, Đӭc, Nga, Nhұt,«). Vì vұy, không có
phương sách nào khҧ dĩ hơn bҵng chính viӋc tuyên bӕ thӵc hiӋn chính sách ³mӣ cӱa´
đӕi vӟi Trung Quӕc, duy trì nguyên trҥng, đҧm bҧo ³sӵ toàn vҽn lãnh thә và chӫ quyӅn
đӝc lұp´ cӫa Trung Quӕc. Qua đó, Hoa KǤ đàng hoàng hiӋn diӋn đӇ xâu xé nhӳng
quyӅn lӧi trên đҩt Trung Quӕc mà không bӏ ai phҧn đӕi, bao gӗm cҧ Trung Quӕc lүn
các nưӟc đӃ quӕc khác. Đӗng thӡi, vӟi chính sách này Hoa KǤ muӕn ³ngăn chһn các
nưӟc đӃ quӕc tiӃp tөc xâm chiӃm Trung Quӕc đӇ hàng hoá Mӻ xâm nhұp vào Trung
Quӕc và chӡ thӡi cơ cho Mӻ len chân vào thӏ trưӡng này´ 3.

2
Howard Cincotta, Khái quát v͉ l͓ch s͵ nưͣc MͿ, bҧn dӏch (lưu tҥi Đҥi sӭ quán Hoa KǤ),
trang 134.
3
Vũ Dương Ninh, NguyӉn Văn Hӗng. L͓ch s͵ th͇ giͣi c̵n đ̩i, Nhà xuҩt bҧn Giáo dөc, Hà Nӝi, trang
266.

5
 Hoa KǤ muӕn thúc đҭy ӣ đây chҷng qua là sӵ duy trì nguyên trҥng Trung Quӕc,
tҥo điӅu kiӋn cho Mӻ thâm nhұp sâu hơn vào thӏ trưӡng rӝng lӟn này chӭ không phҧi
Hoa KǤ hào hiӋp đӭng ra ³đҧm bҧo chӫ quyӅn và toàn vҽn lãnh thә´ cho Trung Quӕc.
Vӟi chính sách này, Mӻ thӵc sӵ trӣ thành mӝt kҿ xâm lưӧc khôn ngoan và dҩu mһt.
ĐiӅu này lҥi càng rõ ràng hơn khi Mӻ cùng vӟi các nưӟc đӃ quӕc khác tham gia trҩn
áp phong trào Nghĩa hoà đoàn, làm áp lӵc buӝc triӅu đình Mãn Thanh phҧi ký kӃt
thêm HiӋp ưӟc Tân Sӱu (1901) cho phép các nưӟc có quân đӝi bҧo vӋ đưӡng giao
thông và bӗi thưӡng 450 triӋu lҥng bҥc. Riêng Mӻ đưӧc 25 triӋu USD. Thӵc tӃ đó
chӭng tӓ rҵng chính sách ³mӣ cӱa´ chӍ là mӝt bưӟc, mӝt thӫ đoҥn cӫa quá trình xâm
lưӧc cӫa Mӻ vào Trung Quӕc mà thôi [5,226]. Trong nhӳng nă m đҫu tiên cӫa thӃ kӹ
XX, nhìn chung, chính sách cӫa Mӻ đӕi vӟi Trung Quӕc vүn là sӵ tiӃp tөc cҩu kӃt vӟi
các nưӟc khác xâm nhұp sâu hơn đӇ rӗi xâu xé Trung Quӕc. Tháng 2 ± 1904, cuӝc
ChiӃn tranh Nga - Nhұt nhҵm tranh giành ҧnh hưӣng ӣ vùng đông bҳc Trung Quӕc nә
ra. Nhұn thҩy có thӇ lӧi dөng cuӝc chiӃn tranh này đӇ tiӃn thêm mӝt bưӟc trong viӋc
thâm nhұp sâu hơn vào Trung Quӕc, Mӻ đã đӭng vӅ phía Nhұt Bҧn. Trong cuӝc chiӃn
tranh này, Mӻ đã cҧnh cáo Đӭc và Pháp không đưӧc can thiӋp bҵng cách đӭng vӅ phe
Nga chӕng lҥi Nhұt Bҧn. Vӟi sӵ trӧ giúp vӅ ngoҥi giao, nhҩt là vai trò trung gian hòa
giҧi hòa bình giӳa Nga và Nhұt thông qua viӋc ký kӃt HiӋp ưӟc Portsmouth (do vұy,
Tәng thӕng T. Roosevelt đưӧc tһng giҧi thưӣng Nobel hòa bình năm 1906) * [7,744-
745], Hoa KǤ đã đưӧc Nhұt Bҧn nhân nhưӧng cho mӝt sӕ quyӅn lӧi như thӵc hành
chính sách ³mӣ cӱa´ đӕi vӟi Mãn Châu, thӯa nhұn Mӻ có quyӅn len chân vào vùng
lãnh thә đông bҳc Trung Quӕc

/
Ê9
9.

ViӋc thӵc hiӋn chính sách mӣ cӱa đӕi vӟi Trung Quӕc cӫa Jonh Hay đã đưӧc
dư luұn Mӻ đánh giá rҩt cao. Chính sách này, theo ngưӡi Mӻ, là mӝt trong nhӳng
chính sách đáng đưͫc ghi nhͣ nh̭t trong lӏch sӱ đӕi ngoҥi Hoa KǤ. ChӍ bҵng mӝt lӡi
tuyên bӕ, nưӟc Mӻ đã nghiӉm nhiên trӣ nên bình đҷng trong viӋc khai thác thӏ trưӡng
Trung Quӕc bên cҥnh các nưӟc đӃ quӕc khác.
Nó đưӧc hình thành nhҵm tương phҧn vӟi chính sách ³phҥm vi ҧnh hưӣng´
đưӧc thӵc thi bӣi các cưӡng quӕc khác. Chính sách ³mӣ cӱa´ là mӝt trong nhӳng
chương/đoҥn đáng đưӧc khen ngӧi nhҩt trong lӏch sӱ ngoҥi giao Hoa KǤ, là mӝt minh

*
Vӟi vai trò hoà giҧi hoà bình giӳa Nga và Nhұt trong cuӝc ChiӃn tranh Nga - Nhұt (1904 ± 1905),
Tәng thӕng T. Roosevelt đưӧc tһng giҧi thưӣng Nobel Hoà bình năm 1906. Ông là ngưӡi Mӻ đҫu tiên nhұn vinh
quang này. T. Roosevelt đã giành toàn bӝ tiӅn thưӣng là 36.735 USD đӇ lұp ra mӝt quӻ ӫng hӝ hoà bình, hҥn chӃ
đình công công nghiӋp. Nhưng khi ChiӃn tranh ThӃ giӟi lҫn thӭ nhҩt nә ra và Mӻ tham chiӃn thì Roosevelt lҥi
quyӃt đӏnh chuyӇn toàn bӝ quӻ này (lúc này đã là 45.000 USD) cho công viӋc cӭu trӧ các nҥn nhân chiӃn tranh.
6
chӭng cӫa năng lӵc và kӻ năng khôn ngoan, sҳc sҧo đi kèm là sӵ thúc đҭy thiӋn chí
trong quá trình đàm phán. Không mӝt chính khách và quӕc gia nào không thӇ không
đӗng ý vӟi nhӳng mong muӕn mà chính sách cӫa John Hay đưa ra, John Hay đã nhìn
nhұn thông suӕt vҩn đӅ mӝt cách hoàn hҧo.
Và trong mӝt khoҧng thӡi gian dài, khi Hoa KǤ còn lҥc hұu, hay chưa chuҭn bӏ
đҫy đӫ sӭc mҥnh thì chính sách ³mӣ cӱa´ vүn còn là nguyên tҳc chӫ đҥo trong chính
sách cӫa Mӻ đӕi vӟi Trung Quӕc. ³Mӣ cӱa´ suy cho cùng cũng chӍ là sӵ lӧi dөng hoàn
cҧnh, lӧi dөng mâu thuүn trong viӋc xâu xé Trung Quӕc giӳa các cưӡng quӕc và rêu
rao nhӳng giá trӏ ³đӝc lұp´ kiӇu Mӻ, tҩt cҧ chӍ đӇ dӑn đưӡng cho nhӳng bưӟc thâm
nhұp sâu hơn vào ³bàn tiӋc´ Trung Quӕc cӫa Hoa KǤ.

CÂU 3: :
9!
1;
%<
!()
$=
>
8
&%
?"@
3;
*A
1>B
!()
C/

CD%
*,*+

c ‘ Tuyên b͙ c
đi͋m cͯa W Wilson cc
1.‘ Các hiӋp ưӟc chính thӭc đҥt đưӧc mӝt cách công khai
2.‘ Ngành hàng hҧi đưӧc hoàn toàn tӵ do đi lҥi trên các vùng biӇn trong hòa bình
cũng như trong chiӃn tranh
3.‘ Xóa bӓ tҩt cҧ các hàng rào kinh tӃ cũng như thiӃt lұp các điӅu kiӋn mұu dӏch
bình đҷng giӳa tҩt cҧ các bên cӫa nӅn hòa bình thӃ giӟi
4.‘ Giҧm lӵc lưӧng vũ trang đa phương
5.‘ Xem xét yêu cҫu cӫa các nưӟc thuӝc đӏa dӵa trên quyӅn lӧi cӫa nhân dân các
nưӟc đó
6.‘ Rút quân khӓi lãnh thә Nga
7.‘ Rút quân và phөc hӗi lҥi nưӟc BӍ
8.‘ Giҧi phóng và khôi phөc lҥi lãnh thә Pháp và Pháp đưӧc thêm vùng Alsace-
Lorraine
9.‘ ĐiӅu chӍnh lҥi đưӡng biên giӟi cӫa Italia theo quӕc gia
10.‘Mang lҥi cho nhân dân Áo- Hung cơ hӝi đӇ xây dӵng quyӅn tӵ trӏ
11.‘Rút quân và khôi phөc lҥi các nưӟc Rumani, Secbi và Montenegro
12.‘Trao cho Thә Nhĩ Kì chӫ quyӅn phҫn lãnh thә cӫa ĐӃ chӃ Ottoman, nhưng trao
quyӅn tӵ trӏ cho các dân tӝc dưӟi quyӅn thӕng trӏ cӫa Thә Nhĩ KǤ và cho phép
tàu bè cӫa mӑi quӕc gia đưӧc tӵ do qua lҥi cҧng Dardanelles
13.‘Mӝt nưӟc Ba Lan đӝc lұp giáp biӇn
14.‘Thành lұp mӝt liên hiӋp chung các quӕc gia đӇ bҧo vӋ đӝc lұp chính trӏ và thӕng
nhҩt lãnh thә cho tҩt cҧ các nưӟc thành viên.

7
 ´ ‘ Mͭc tiêu

Tәng thӕng Wilson đã có đóng góp lӟn lao vào viӋc sӟm chҩm dӭt chiӃn tranh. Ông đã
xác đӏnh rõ nhӳng mөc tiêu chiӃn tranh cӫa Hoa KǤ và luôn nhҩn mҥnh rҵng cuӝc
chiӃn này đưӧc tiӃn hành không phҧi đӇ chӕng lҥi nhân dân Đӭc, mà nhҵm chӕng lҥi
chính phӫ chuyên chӃ cӫa nưӟc Đӭc. Mưӡi bӕn điӇm nәi tiӃng do ông đưa ra đã đưӧc
đӋ trình trưӟc Thưӧng viӋn vào tháng 1/1918, có nӝi dung kêu gӑi: bãi bӓ nhӳng hiӋp
ưӟc quӕc tӃ bí mұt, tӵ do khai thác các tuyӃn đưӡng biӇn, tӵ do thương mҥi giӳa các
quӕc gia, giҧi trӯ quân bӏ, điӅu chӍnh nhӳng đòi hӓi cӫa chӃ đӝ thӵc dân liên quan tӟi
quyӅn lӧi ngưӡi dân, đҧm bҧo quyӅn tӵ trӏ và tӵ do phát triӇn kinh tӃ cӫa các dân tӝc
châu Âu, và quan trӑng nhҩt là thành lұp Hӝi Quӕc Liên trên nguyên tҳc tôn trӑng lүn
nhau vӅ đӝc lұp chính trӏ và toàn vҽn lãnh thә đӕi vӟi các quӕc gia lӟn cũng như các
quӕc gia nhӓ.

è ‘ Đ͓nh hưͣng

Chính sách đӕi ngoҥi Hoa KǤ đưӧc xác đӏnh bӣi chính sӵ dao đӝng giӳa ³chӫ nghĩa lý
tưӣng thұp tӵ chinh´ và chӫ nghĩa biӋt lұp hҽp hòi. Sӵ khác biӋt quen thuӝc giӳa hai
chӫ nghĩa này - mӝt quӕc gia hoài công tҩn công mӝt kҿ thù ҧo hay là vùi đҫu xuӕng
cát - cuӕi cùng sӁ làm mӡ đi nhӳng chiӅu hưӟng đã dүn lӕi cho chính sách đӕi ngoҥi
cӫa Hoa KǤ. NiӅm tin rҵng Hoa KǤ là quӕc gia duy nhҩt có sӭ mӋnh như mӝt đҫu tàu
cӫa quá trình mӣ rӝng dân chӫ, các thӏ trưӡng tӵ do và sӵ tӵ do cá nhân đã trӣ thành
mӝt yӃu tӕ mang tính ràng buӝc trong cuӝc chҥm trán cӫa Hoa KǤ vӟi thӃ giӟi

‘ Tri͋n khai

Woodrow Wilson đã chia sҿ nhӳng quan điӇm vӟi xu hưӟng mӣ rӝng vӅ nhӳng lӧi ích
cӫa Hoa KǤ trên thӃ giӟi, nhӳng gì xҧy đӃn vӟi Hoa KǤ có liên quan chһt chӁ đӃn bҧn
chҩt và hành vi cӫa các quӕc gia trên toàn cҫu, đã khҷng đӏnh cơ sӣ rӝng lӟn cӫa quan
điӇm mang tҫm thӃ giӟi đó. Tәng thӕng Wilson lұp luұn rҵng ³cho dù có muӕn hay
không, chúng ta là nhӳng ngưӡi tham gia vào đӡi sӕng cӫa thӃ giӟi... Nhӳng gì ҧnh
hưӣng đӃn nhân loҥi không thӇ không phҧi là công viӋc cӫa chúng ta´..
Tәng thӕng Wilson đưa ra ngoҥi giao theo chӫ nghĩa lý tưӣng, tuyên truyӅn Mӻ không
phҧi theo đuәi lӧi ích riêng, mà là bҧo vӋ quyӅn lӧi nhân loҥi.ĐiӅu này đã lҩy sӵ tôn
nghiêm và nhân quyӅn cӫa quӕc gia làm cơ sӣ quan trӑng cӫa chính sách.

Quay trӣ lҥi cuӝc chiӃn tranh, Tháng 10/1918, đӭng trưӟc sӵ thҩt bҥi chҳc chҳn, Chính
phӫ Đӭc đã kêu gӑi Wilson đàm phán trên cơ sӣ mưӡi bӕn điӇm.Sau mӝt tháng đàm
phán bí mұt mà không hӅ đưa ra mӝt đҧm bҧo chҳc chҳn nào đӕi vӟi nưӟc Đӭc, mӝt
8
hiӋp đӏnh đình chiӃn (vӅ mһt kӻ thuұt thì đó là sӵ ngӯng bҳn, còn trên thӵc tӃ thì đó là
sӵ đҫu hàng cӫa quân Đӭc) đã đưӧc ký kӃt ngày 11/11/1918.

£ ‘ Đánh giá

QuyӃt tâm cӫa Woodrow Wilson ³làm cho thӃ giӟi an toàn hơn vì nӅn dân chӫ´ đã
kích thích ngưӡi dân Mӻ, mà trưӟc đó tӯng là mӝt dân tӝc biӋt lұp, tham gia vào ChiӃn
tranh ThӃ giӟi Thӭ nhҩt. Chӫ trương vӅ quyӅn tӵ quyӃt cӫa ngưӡi tӯng là mӝt giáo sư,
đã ҧnh hưӣng sâu sҳc đӃn nhӳng ngưӡi theo chӫ nghĩa quӕc gia trên toàn cҫu và chính
Wilson đã đưӧc coi gҫn như là mӝt vӏ cӭu tinh
Tuy vұy, tư tưӣng ³thұp tӵ chinh´ cӫa Wilson cũng đi đôi vӟi chӫ nghĩa hiӋn thӵc dӭt
khoát. Chҷng hҥn như, trong khi lên án sӵ đӕi xӱ thô bҥo nhӳng ngưӡi Thә Nhĩ KǤ đӕi
vӟi ngưӡi Armenia, Wilson đã yêu cҫu tuyên chiӃn vӟi nhӳng ngưӡi Thә Nhĩ KǤ vì sӧ
rҵng sӵ hiӋn diӋn cӫa phái đoàn Hoa KǤ ӣ Trung Đông có thӇ bӏ hҥi. Trên thӵc tӃ, sӵ
miӉn cưӥng cӫa Hoa KǤ trong viӋc triӇn khai quân đӝi Mӻ đӇ giúp đӥ nhà nưӟc
Armenia non trҿ ra đӡi sau ChiӃn tranh ThӃ giӟi Thӭ nhҩt đã góp phҫn vào sӵ sөp đә
nhanh chóng cӫa Armenia. Nhӳng viӋc làm cӫa Wilson đӕi vӟi cuӝc chiӃn đó cũng đi
ngưӧc lҥi bҩt kǤ gӧi ý nào tӯ chӫ nghĩa lý tưӣng mơ mӝng.Sӭc mҥnh đҫy đӫ cӫa cӛ
máy chiӃn tranh cӫa Armenia sҳp đưӧc sinh ra, khi Tәng thӕng quҧ quyӃt cung cҩp
³lӵc lưӧng không hҥn chӃ´. Như thӃ, trong sӵ tham gia cӫa Hoa KǤ vào ChiӃn tranh
ThӃ giӟi Thӭ nhҩt, mӝt chiӃn lưӧc đưӧc sinh ra bӣi sӵ kӃt hӧp giӳa nhӳng lӧi ích đưӧc
xác đӏnh trong phҥm vi hҽp vӟi nhӳng nguyên tҳc bӅn vӳng cӫa Hoa KǤ.

u t lu̵n

Như vұy, quan điӇm cӫa Wilson vӅ chӫ nghĩa lý tưӣng bӅn vӳng đã đӏnh hình bҧn chҩt
cӫa chính sách đӕi ngoҥi Hoa KǤ. Nhưng đó chӍ là mӝt phҫn cӫa mӝt quá trình năng
đӝng và phӭc tҥp.Nó cҫn phҧi luôn luôn là đӕi trӑng vӟi nhӳng đòi hӓi chiӃn lưӧc đã
đưӧc trù tính trưӟc.

CÂU 4: :
9!
1;
%<
!()
$=
&%
2
)
?#
!#


*/‘ 

%<!
1E.

Mӕi đe dӑa cӫa các nưӟc phát xít đӃn nưӟc Mӻ và lӧi ích cӫa nưӟc này: mһc dù là mӝt
quӕc gia có vӏ trí tách biӋt vӟi các châu lөc còn lҥi, và khói lӱa chiӃn tranh lúc này vүn
chưa ám lên đҩt Mӻ, nhưng sӵ áp đҧo và các thành công trên nhiӅu mһt trұn cӫa quân
Trөc ӣ nhӳng vӏ trí chiӃn lưӧc cӫa Mӻ tҥi Thái Bình Dương và Đҥi Tây Dương đã
buӝc Mӻ phҧi cân nhҳc viӋc can thiӋp vào cuӝc chiӃn lӟn này. MͿ c v͓ trí chi͇n lưͫc

9
ͧ c̫ hai m̿t Đ̩i fây Dương và f
D, và nưͣc này nh̭t thi͇t không th͋ đ͋ Nh̵t đ͡c
chi͇m th͓ trưͥng f r͡ng lͣn và c̫ nhͷng nưͣc giàu tài nguyên thiên nhiên và c v͓
trí chi͇n lưͫc quan tr͕ng ͧ ĐNÁ. MͿ đã áp dͭng nhͷng ¨i͏n pháp ngo̩i giao, kinh t͇
nh̹m ch͙ng l̩i Nh̵t
̫n đưa quân vào chi͇m đ ng Đông Dương, ngăn ch̿n con
đưͥng ti͇p vi͏n cͯa MͿ cho chính phͯ u͙c dân Đ̫ng cͯa fưͧng, ch͙ng l̩i N
đ̿t
chân lên fhái Lan và lôi kéo fhái làm chư h ̯u cho Nh̵t. Đ͛ng thͥi ch͙ng l̩i N
th͹c
hi͏n âm mưu giành gi̵t thu͡c đ͓a Philippines cͯa MͿ hay các thu͡c đ͓a khác cͯa Hà
Lan, Pháp, Anh ͧ ĐNÁ mà MͿ c ý đ͛ l̵p ra ch͇ đ͡ qu̫n thác trong khuôn kh͝ m͡t t͝
chͱc qu͙c t͇ sau này do MͿ kh͙ng ch͇, nhăm f¨anhf trưͥng v͉ kinh t͇, fM theo thuy͇t
th͓ trưͥng, t͹ do c̩nh tranh. Bên cҥnh đó, Mӻ cũng thҩy rõ đưӧc nguy cơ bӏ bao vây
nà tҩn công bӣi Đӭc ± Ý ± Nhұt, nӃu như đӇ các nưӟc này thôn tính Châu Âu và các
đҧo, quӕc đҧo ӣ Thái Bình Dương.

Sӵ đҩu tranh giӳa chӫ nghĩa biӋt lұp và chӫ nghĩa quӕc tӃ trong giai đoҥn này đã khiӃn
nưӟc Mӻ nӱa muӕn bưӟc vào cuӝc chiӃn, nӱa chҫn chӯ. Ngưӡi dân Mӻ vүn tӓ thái đӝ
dӱng dưng trưӟc nhӳng gì đang xҧy ra ӣ nhӳng châu lөc khác, đӗng thӡi cũng không
muӕn gánh chӏu thiӋt hҥi và kiӃm lӡi tӯ viӋc buôn bán vũ khí. Trong khi đó, n ӝi chính
quyӅn Mӻ, nhұn thӭc đưӧc mӕi nguy đang lan rӝng bên kia đҥi dương, lҥi nҧy sinh ý
kiӃn cho rҵng Mӻ cҫn µra tay¶ trưӟc khi tình thӃ không thӇ cӭu vãn.

Sӵ kiӋn Trân Châu Cҧng chính là câu trҧ lӡi dӭt khoát cho câu hӓi mà ngưӡi Mӻ vүn
luôn băn khoăn, chính thӭc đánh dҩu viӋc Mӻ tham chiӃn, đӭng vӅ phe Anh, Liên Xô,
chӕng lҥi Nhұt ± Đӭc ± Pháp. Rõ ràng, sӵ kiӋn này là mӝt cú sӕc đӗng thӡi là mӝt
đӝng lӵc rҩt lӟn đӇ ngưӡi Mӻ bưӟc vào cuӝc chiӃn vӟi tinh thҫn quyӃt tâm cao đӝ.

´/‘ :
9!

Trong thӡi gian diӉn ra ThӃ chiӃn II, chính sách đӝi ngoҥi Hoa KǤ không hoàn toàn
thӕng nhҩt theo thӡi gian, mà vүn tùy vào tình thӃ, lӧi thӃ đӇ đҧm bҧo duy trì mөc tiêu
cao nhҩt là lӧi ích quӕc gia.

Giai đoҥn trưӟc sӵ kiӋn Trân Châu Cҧng 1941, Mӻ cũng đã có nhӳng can thiӋp nhҩt
đӏnh vào diӉn biӃn cuӝc chiӃn, tuy nhiên ӣ đӝ vӯa phҧi và né tránh đӕi đҫu quân sӵ
trӵc tiӃp. Đӗng thӡi, Hoa KǤ cũng tұn dөng cơ hӝi đӇ buôn bán vũ khi cho các bên
tham chiӃn, kiӃm lӧi khi các nưӟc đang xâu xé lҩn nhau. Trong mӑi tình huӕng, Mӻ
vҩn giӳ thái đӝ kiên quyӃt khi bҧo vӋ lӧi ích nưӟc mình, quyӃt tâm không nhún
nhưӡng, và thұm chí còn đưa ra nhӳng cҧnh cáo cho đӕi phương, nhҩt là vӟi Nhұt Bҧn.

Sau sӵ kiӋn Trân Châu Cҧng, ngưӡi Mӻ chính thӭc tham chiӃn, chӫ yӃu qua viӋn trӧ
tài chính, quân sӵ. Bӕi cҧnh lӏch sӱ quyӅn lӧi các quӕc gia bӏ xâm phҥm (Anh đơn đӝc
10
vs Đӭc, LX bӏ Đӭc tҩn công, Nhұt Bҧn tích cӵc chuҭn bӏ khai chiӃn vӟi Mӻ ӣ Châu Á-
TBD) đã khiӃn Mӻ đã xích lҥi gҫn và hӧp tác vӟi Anh và Liên Xô, thành lұp phe
Đӗng minh, tҥm thӡi gҥt hӃt mӑi bҩt đӗng.

Tuy nhiên, sӵ lӟn mҥnh cӫa Liên Xô lúc đó cҧ trên chiӃn trưӡng lүn vӅ hӋ tư tưӣng đã
khiӃn Hoa KǤ nhұn đӏnh nưӟc này có thӇ sӁ là mӕi đe dӑa, bày tӓ lo ngҥi và nghi ngӡ
Liên Xô. Mһc dù vұy, Hoa KǤ vүn tiӃp tөc muӕn lӧi dөng Liên Xô trên các mһt trұn,
hҥn chӃ gây nghi ngӡ ӣ phía quӕc gia này. Xa hơn nӳa, Hoa KǤ cũng muӕn tұn dөng
cuӝc chiӃn này đӇ tiêu diӋt hoһc hҥn chӃ nhӳng mӕi nguy cӫa nưӟc mình hiӋn tҥi và cҧ
trong tương lai. Nên trên chiӃn trưӡng, Hoa KǤ hӧp tác chһt chӁ vӟi Anh trên các mһt
trұn và cҧ chính sách, và luôn giành thӃ thưӧng phong so vӟi Anh trong mӕi quan hӋ
này, nhưng vүn không nghe theo sӵ lo ngҥi cӫa Anh vӟi sӵ lӟn mҥnh cӫa Liên xô và
Xx hӝi chӫ nghĩa, cӕ gҳng duy trì quan hӋ vӟi nưӟc này.

Trưӟc khi kӃt thúc cuӝc chiӃn, Mӻ vүn tұn dөng cơ hӝi trҧ đũa Nhұt bҵng viӋc thҧ hai
quҧ bom nguyên tӱ.

è/‘ ?&>
F)
G)B
F0%H

Tӯ năm 40 cho đӃn cuӕi năm 41, Mӻ đã thi hành nhӳng chính sách đҭy lùi sӵ bành
trưӟng cӫa Nhұt, như đình chӍ hiӋp đӏnh trương mҥi, hҥn chӃ4 rӗi đӃn cҩm vұn
(26/9/40) gҫn như hoàn toàn nhӳng mһt hàng chiӃn lưӧc như sҳt, thép, nhôm, phөc
tùng máy bay, xăng d ҫu..., đóng cӱa ngân khoҧn đӇ NB ko có tiӅn mua hàng (7/40).

Tháng 8/1941, Churchill và Roosevelt hӑp tҥi hӝi nghӏ Quebec đã bày tӓ lo ngҥi trưӟc
nhӳng hành đӝng xâm lưӧc cӫa Nhұt. Cҧ Anh và Mӻ sau hӝi nghӏ đã cҧnh cáo nӃu NB
tiӃn thêm bưӟc mӟi trong chính sách vũ lӵc thì hӑ sӁ có nhӳng biӋn pháp cҫn thiӃt đӇ
chӕng trҧ và bҧo vӋ lӧi ích nưӟc mình.

Trong nhӳng cuӝc thương lưӧng vӟi Nhұt vào tháng 11/1941, Mӻ đã kiên quyӃt yêu
cҫu NB trưӟc hӃt phҧi rút khӓi TQ, khiӃn cho các cuӝc đàm phán ko thӇ đi đӃn kӃt quҧ
cuӕi cùng. Ngưӡi Nhұt, vӕn đã chuҭn bӏ sҹn sàng và quyӃt đӏnh nӃu yêu sách chiӃm
đóng TQ và ĐNÁ cӫa mình không đưӧc đáp ӭng, NB sӁ tuyên chiӃn vӟi Mӻ, Anh, Hà
Lan.

Cuӝc tҩn công Trân Châu Cҧng đã khiӃn ngưӡi Mӻ chính thӭc bưӟc vào cuӝc chiӃn
vӟi quy mô rӝng lӟn ӣ cҧ hai mһt trân Á và Âu.

4
Luұt tăng cưӡng quӕc phòng 6/1940
11
Đӭc tҩn công LX, Mӻ cùng vӟi Anh đã tuyên bӕ đӭng vӅ phía LX (6/1941), thұm chí
Mӻ còn viӋn trӧ cho LX theo luұt cho vay như Mӻ đã giúp Anh vӅ vũ khí, vұt dөng,
lương thӵc cҫn thiӃt cho chiӃn tranh.

Khi Liên Xô đӅ nghӏ mӣ ra mһt trұn thӭ hai ӣ phía Tây, trên đҩt Pháp, Mӻ đã tӓ ra dè
dһt và không thӵc sӵ đӗng tình. Nhưng nưӟc này vүn hӧp tác chһt chӁ vӟi Anh trong
gҫn như mӑi ý kiӃn và mһt trұn.

Mӻ và Anh (1944) đã bҳt đҫu bày tӓ e ngҥi trưӟc nhӳng chiӃn thҳng và sӭc mҥnh ngày
càng lӟn cӫa LX, lo ngҥi nưӟc này sӁ áp đһt cho nhӳng nưӟc mӟi đưӧc LX giҧi phóng
hӋ thӕng chính trӏ, KT, XH theo mô hình LX 4 mâu thuүn xҧy ra.

Tҥi hӝi nghӏ Yanta, Mӻ có chӫ trương đánh bҥi phát xít Nhұt trưӟc đӇ tұp trung diӋt
Nhұt, tránh sӵ nghi ngӡ cӫa LX, đӗng thӡi tranh thӫ nưӟc này đánh Nhұt và lұp LHQ
sau này 4 không muӕn tiӃn sâu vào Trung Âu đӇ hҥn chӃ ҧnh hưӣng cӫa LX cùng vӟi
Anh.

Năm 1945, Mӻ ném bom nguyên tӱ xuӕng hai thành phӕ cӫa Nhұt và mӝt mình đә bӝ
chiӃm đóng Nhұt, nhҵm rút ngҳn thӡi gian chiӃn tranh, tránh thiӋt hҥi cho nưӟc Mӻ,
đӗng thӡi đi trưӟc LX mӝt bưӟc đӇ cân bҵng thӃ lӵc và giành ҧnh hưӣng tҥi đây.

----------------------------

Mӻ là nưӟc bӏ µHiӋp ưӟc tay ba¶ nhҳm vào nhiӅu nhҩt 4 thҩy đưӧc mӕi đe dӑa cӫa phe
Trөc nên đã cӕ gҳng xích lҥi gҫn Anh.

Mӻ 9/2940 ký hiӋp đӏnh vӟi Anh, trong đó Anh cho Mӻ thuê trong 99 năm các căn cӭ
chiӃn lưӧc rҩt quan trӑng cӫa Anh, Anh ko đưӧc giao hҥm đӝi cӫa mình cho đӏch hoһc
đánh đҳm, Mӻ giao cho anh 50 tàu khu trөc cũ. Vì Anh phҧi mua nhiӅu vũ khí tӯ Mӻ 4
tài chính suy kiӋt: tӯ 11/1940, Anh trҧ cho Mӻ $4,5 tӹ ngoҥi tӋ và vàng 4 Mӻ thu lӧi
cao.

Theo như luұt vay mưӧn cӫa TT Roosevelt, Anh đã đc vay tӯ Mӻ vũ khí và các sҧn
phҭm hơn 31 tӹ nhưng chӍ phҧi trҧ mӝt sӕ sҧn phҭm trӏ giá hơn 6 tӹ

4‘ Tӯ nӱa sau năm 1940, khӕi Anh ± Mӻ đã đưӧc hình thành trong đó Mӻ đóng
vai trò lãnh đҥo và Anh ӣ vӏ trí sӕ 2.

12
CÂU 5: 






!()
!#
D5I!
JK
!LM
G:
N"O

?&B)H/

/‘ 




Sau chiӃn tranh thӃ giӟi thӭ hai, cөc diӋn thӃ giӟi chuyӇn sang mӝt bưӟc ngoһt
lӟn. Mӻ trӣ thành đӃ quӕc đҫu sӣ thӃ giӟi, lӟn mҥnh vӅ quân sӵ, kinh tӃ cũng như uy
tín chính trӏ. Tӯ đó, Truman cho rҵng, nưӟc Mӻ phҧi lãnh đҥo thӃ giӟi. Song, sau chiӃn
tranh thì Liên Xô cũng trӣ thành cưӡng quӕc hùng mҥnh nhҩt châu Âu, là trung tâm
cӫa phong trào cӝng sҧn quӕc tӃ, là lӵc lưӧng chӫ yӃu chӕng lҥi âm mưu bá chӫ cӫa
Mӻ. Trưӟc tình hình đó, Mӻ - cưӡng quӕc mҥnh nhҩt trong thӃ giӟi tư bҧn, dӵa vào
thӵc lӵc kinh tӃ hùng hұu, sӵ đӝc quyӅn hҥt nhân đã cùng vӟi các nưӟc liên minh
phương Tây phát đӝng chiӃn tranh lҥnh và thӵc hành chiӃn lưӧc toàn cҫu´ ngăn chһn´
chӕng chӫ nghĩa cӝng sҧn, chӕng Liên Xô và cách mҥng thӃ giӟi.
Dӵa trên kiӃn nghӏ cӫa nhà ngoҥi giao Kennan, đҥi biӋn lâm thӡi cӫa Mӻ ӣ
Matsxcova trong 1 bӭc điӋn tín sӕ 51 ngày 22/12/1946 cho chính phӫ Mӻ dài 8000
chӳ và 1 bài báo mang tên
³ Nguӗn gӕc hành đӝng cӫa Liên Xô´ đăng trên tҥp chí´ các vҩn đӅ đӕi ngoҥi´ (
7/1947). Trong bӭc điӋn và bài báo trên, Kennan cho rҵng, đӕi vs Liên Xô, điӅu cӕt lõi
là ³ phҧi có 1 chính sách dài hҥn, liên nhүn nhưng cương quyӃt ngăn chһn sӵ bành
trưӟng cӫa Liên Xô´, nhҵm làm cho Liên Xô yӃu dҫn, rӕt cuӝc bӏ tan rã. Ngày
12/3/1947, trong Thông điӋp liên bang, Truman vu khӕng Liên Xô xâm lưӧc, áp đһt
chính thӇ cӵc quyӅn đӕi vӟi các nưӟc tӵ do và tuyên bӕ chính sách cӫa Mӻ là´ buӝc
Liên Xô lùi bưӟc, sӁ làm tan rã nhà nưӟc Liên Xô, xóa bӓ chӫ nghĩa cӝng sҧn bҩt cӭ ӣ
đâu trên thӃ giӟi´.

/‘ 


&>
F)
!:
9!

Chính quyӅn Mӻ đã sӱ dөng các công cө kinh tӃ, chính trӏ và quân sӵ,´ cây gұy và cӫa
cà rӕt´ đӇ triӇn khai thӵc hiӋn chiӃn lưӧc trong đó dùng quân sӵ là chӫ yӃu đӇ bao vây,
phong tӓa, ngăn chһn sӵ phát triӇn cӫa chӫ nghĩa cӝng sҧn, chӫ yӃu chĩa mũi nhӑn và
Liên Xô.
V͉ kinh t  Mӻ đã đưa ra kӃ hoҥch Marshall, còn đưӧc gӑi là chương trình phөc
hưng châu Âu. Ngay trong thông điӋp ngày 12/3/1947, Tru man đã yêu cҫu Quӕc hӝi
Mӻ thông qua ngân khoҧn 400 triӋu USD viӋn trӧ quân sӵ và kinh tӃ cho các chính
phӫ Thә Nhĩ KǤ và Hi Lҥp đang có nguy cơ bӏ phong trào nhân dân đánh đә. Mӻ coi
châu Âu là đӏa bàn chiӃn lưӧc quan trӑng nhҩt không thӇ đӇ rơi và tay cӝng sҧn, đã
đưa ra kӃ hoҥch viӋn trӧ đҥi quy mô cho các nưӟc Tây Âu. Thông qua công cө viӋn trӧ
vӟi 12 tӍ USD tín dөng và trӧ cҩp nhҵm khӕng chӃ không nhӳng vӅ kinh tӃ mà còn vӅ

13
chính trӏ và quân sӵ vӟi các quӕc gia này. Trong vòng chưa đҫy mӝt năm, hàng loҥt
quӕc gia đã tiӃp nhұn viӋn trӧ cӫa Mӻ: Anh, Pháp, Đӭc, Áo«.
V͉ quân s͹ Mӻ thành lұp các liên minh quân sӵ bao vây Liên Xô và các nưӟc xã
hӝi chӫ nghĩa. Nӝi dung cơ bҧn là dӵa trên cơ sӣ đӝc quyӅn vӅ vũ khí nguyên tӱ, đe
dӑa, ngăn chһn, đҭy lùi Liên Xô và các dân tӝc đӭng lên tӵ giҧi phóng. Mӝt loҥt các tә
chӭc quân sӵ ra đӡi như: Tә chӭc HiӋp ưӟc tương trӧ liên Mӻ ( RIO), Tә chӭc HiӋp
ưӟc Bҳc đҥi tây dương( NATO), Tә chӭc HiӋp ưӟc an ninh Thái Bình Dương (
ANZUS). Trong đó, Mӻ sӱ dөng NATO làm công cө kiӃm soát các nưӟc Tây Âu, bao
vây và ngăn chһn Liên Xô và các nưӟc xã hӝi chӫ nghĩa Đông Âu.
Mӻ còn sӱ dөng các đӗng minh và chư hҫu tham gia các liên minh đa phương và
song phương do hӑ đóng vai trò chӫ chӕt, thӵc hiӋn liên minh tay đôi vӟi nhiӅu nưӟc
vӟi danh nghĩa thӵc hiӋn các cam kӃt đӗng minh và chiӃn lưӧc ngăn chһn. Tӯ giӳa
năm 1959, Mӻ đã ӗ ҥt đưa quân cӫa hӑ và 16 nưӟc khác là thành viên cӫa liên hiӋp
quӕc tiӃn hành cuӝc chiӃn tranh cөc bӝ trên bán đҧo TriӅu Tiên.
Ngoài ra, Washington còn thi hành chính sách tìm kiӃm, liên kӃt vӟi các thӃ lӵc sô
± vanh hiӃu chiӃn nhҵm chӕng phá phong trào cách mҥnh, uy hiӃp hòa bình trên thӃ
giӟi, nәi bұt nhҩt là viӋc thành lұp nhà nưӟc Ixraen đӇ chӕng phá phong trào giҧi
phóng dân tӝc ӣ Trung Cұn Đông.

/‘ Ê9
9

F#
DP:
ChiӃn lưӧc đánh dҩu sӵ chuyӇn hưӟng bưӟc ngoһt trong chính sách đӕi ngoҥi cӫa
Mӻ tӯ thӡi G.Washington, khi hӧp chӫng quӕc Hoa KǤ mӟi ra đӡi chӫ trương´ không
can dӵ´ vào các vҩn đӅ quӕc tӃ. ChiӃn lưӧc đã đưa nưӟc Mӻ lao nhanh trên con đưӡ ng
chҥy đua vũ trang, đһt nӅn tҧng cho chiӃn lưӧc ngăn chһn Liên Xô, ngăn chһn chӫ
nghĩa cӝng sҧn, đһt cơ sӣ cho viӋc hình thành các cơ cҩu tә chӭc và các công cө chӫ
yӃu đӇ tiӃn hành cuӝc chiӃn tranh lҥnh trong hơn bӕn thұp kӍ.

CÂU 6:  !
"#
Q/
R'%SS'&
O
?&
ÊT
Sau cuӝc Khӫng hoҧng Suez năm 1956, Hoa KǤ trӣ thành quӕc gia bҧo vӋ phҫn
lӟn nhӳng lӧi ích cӫa phương Tây tҥi Trung Đông. KӃt quҧ là, Eisenhower công bӕ
"Hӑc thuyӃt Eisenhower" vào tháng 1 năm 1957. ĐӇ trҧ đũa Trung Đông, Hoa KǤ sӁ
"chuҭn bӏ sӱ dөng lӵc lưӧng vũ trang «đӇ chӕng lҥi sӵ khiêu khích tӯ bҩt cӭ quӕc gia
nào bӏ chӫ nghĩa cӝng sҧn quӕc tӃ kiӅm chӃ."
Hӑc thuyӃt Eisenhower năm 1957 tuyên bӕ rҵng Hoa KǤ sӁ phân phӕi viӋn trӧ
quân sӵ và kinh tӃ và, nӃu cҫn thiӃt, sӁ sӱ dөng lӵc lưӧng quân sӵ ngăn chһn sӵ lan
14
tràn cӫa chӫ nghĩa cӝng sҧn tҥi Trung Đông. Eisenhower thҩy khó khăn đӇ thuyӃt phөc
các quӕc gia Á Rұp hàng đҫu hay Israel tán thành mөc đích hay sӵ hӳu dөng cӫa hӑc
thuyӃt này. Hӑc thuyӃt này bao gӗm mӝt sӵ ràng buӝc lӟn cӫa Hoa KǤ đӕi vӟi nӅn an
ninh và әn đӏnh cӫa Trung Đông và tӓ dҩu hiӋu mӝt cҩp bұc mӟi giҧi quyӃt vҩn đӅ cӫa
Hoa KǤ nhҵm áp đһt ҧnh hưӣng cӫa mình trong các vҩn đӅ quӕc tӃ.
Hoa KǤ cũng khҷng đӏnh sӁ dùng vũ lӵc ³nhҵm bҧo vӋ nӅn đӝc lұp cӫa bҩt kǤ
quӕc gia hay nhóm quӕc gia nào trong khu vӵc Trung Đông nӃu nhӳng nưӟc này yêu
cҫu Mӻ giúp đӥ chӕng lҥi sӵ tҩn công´ cӫa mӝt nưӟc cӝng sҧn. Hӑc thuyӃt này bao
gӗm mӝt sӵ ràng buӝc lӟn cӫa Hoa KǤ đӕi vӟi nӅn an ninh và әn đӏnh cӫa Trung Đông
và tӓ dҩu hiӋu mӝt cҩp bұc mӟi giҧi quyӃt vҩn đӅ cӫa Hoa KǤ nhҵm áp đһt ҧnh hưӣng
cӫa mình trong các vҩn đӅ quӕc tӃ. Qua viӋc công bӕ hӑc thuyӃt này, Eisenhower đã
làm tăng thêm viӉn cҧnh rҵng Hoa KǤ sӁ chiӃn đҩu tҥi Trung Đông và chҩp nhұn
nhӳng trách nhiӋm trong vùng này mà Hoa KǤ sӁ duy trì hàng th ұp niên sҳp tӟi.
Hӑc thuyӃt này khác hӑc thuyӃt cӫa các tәng thӕng khác ӣ chӛ nó đưӧc đưa ra
như mӝt nghӏ quyӃt chung cӫa Quӕc hӝi. Hӑc thuyӃt trao sӵ ӫy quyӅn cӫa Quӕc hӝi
cho viӋc viӋn trӧ hay thұm chí là can thiӋp quân sӵ đӕi vӟi nhӳng quӕc gia bӏ đe dӑ a
bӣi chӫ nghĩa cӝng sҧn quӕc tӃ. Hӑc thuyӃt này đưӧc coi là cuӝc tìm kiӃm lӵc lưӧng
Lӵc lưӧng thӭ ba ӣ Trung Đông.

CÂU 7: 7
1O
!U
!:
9!
$=
V
''"
1#
W%
Bҳt đҫu và duy trì đӕi thoҥi ( chuyӇn tӯ đӕi đҫu sang đӕi thoҥi).

)/‘ ''". Jack Kennedy hay JFK, là tәng thӕng thӭ 35 cӫa Hӧp chӫng quӕc
Hoa KǤ (1961±1963). Khӣi đӝng cho sӵ thay đәi: ³Ask not what your country
can do for you, ask what you can do for your country ´

‡‘ Bӭc tưӡng berlin đưӧc xây dӵng năm 1961 căng thҷng xô- Mӻ lên đӍnh điӇm,
biӇu hiӋn cho đӕi đҫu đông tây, chưa có biӇu hiӋn cӫa đӕi thoҥi giӳa hai bên tuy
nhiên khӫng hoҧng Caribe 1962 : khӫng hoҧng tên lӱa Caribbean tҥi Cuba kӃt
thúc vӟi sӵ thӓa hiӋp cӫa liên xô và mӻ vӟi các điӅu kiӋn : liên xô rút tên lӱa
khӓi cuba đәi lҥi Mӻ cam kӃt không xâm lưӧc cuba.

‡‘ T6/1961 Ken gһp Khơ-rút-sӕp tҥi Viên và đưa ra đưӧc tuyên bӕ chung nói rõ
mөc đích hai nưӟc là ký kӃt hiӋp đӏnh giҧi trӯ quân bӏ toàn diӋn và triӋt đӇ.

15
‡‘ 20/6/1963 hai bên thӓa thuұn thiӃt lұp đưӡng dây nóng đӇ tham khҧo ý kiӃn cӫa
nhau vӅ mӑi sӵ cӕ có thӇ gây ra chiӃn tranh hҥt nhân.

‡‘ Tóm lҥi đã có sӵ khӣi đҫu cho sӵ đӕi thoҥi. chuyӇn tӯ đӕi đҫu quyӃt liӋt vӟi
Liên Xô sang tұp trung đӕi phó vӟi phong trào dân tӝc đang ngày càng phát
triӇn, trӣ thành nguy cơ trӵc tiӃp đe dӑa quyӅn lӵc và ҧnh hưӣng cӫa chӫ nghĩa
đӃ quӕc Mӻ, đӗng thӡi dùng hòa hoãn xô mӻ đӇ có cơ hӝi khoét sâu mâu thuүn
giӳa các nưӟc xã hӝi chӫ nghĩa. ĐӇ thӵc hiӋn mөc tiêu này Ken đã điӅu chӍnh
chính sách : ³ vì hòa bình´ thӵc hiӋn hòa hoãn vӟi xô đӇ tұp trung lӵc lưӧng
chӕng phong trào giҧi phóng dân tӝc và thӵc hiӋn diӉn biӃn hòa bình ӣ các
nưӟc XHC N ӣ Đông Âu

3/‘ -%%

Baines Johnson (27 tháng 8 năm 1908 ± 22 tháng 1 năm 1973),
thưӡng đưӧc gӑi tҳt là LBJ, là Tәng thӕng Hoa KǤ thӭ 36, giӳ chӭc tӯ năm
1963 đӃn 1969.

Sai lҫm, sai lҫm khӫng khiӃp: chiӃn tranh viӋt nam. ӣ giai đoҥn này John đã
quay trӣ lҥi vӟi chính sách cӭng rҳn.Tәng thӕng Johnson tăng cưӡng tұp trung
vào cӕ gҳng cӫa quân đӝi Mӻ ӣ ViӋt Nam. Ông ta tin chҳc chҳn rҵng chính sách
KiӅm chӃ đòi hӓi Hoa KǤ phҧi có mӝt sӵ cӕ gҳng đáng kӇ trong viӋc chһn đӭng
sӵ bành trưӟng cӫa chӫ nghĩa cӝng sҧn. Vào lúc Kennedy chӃt, có khoҧng
16000 cӕ vҩn Hoa KǤ ӣ ViӋt Nam. Johnson đã tăng cưӡng sӕ lưӧng đó và mӣ
rӝng vai trò cӫa hӑ sau sӵ kiӋn Vӏnh Bҳc bӝ (khoҧng 3 tuҫn sau khi Hӝi nghӏ
cӫa Đҧng Cӝng hòa năm đӅ 1964 đӅ cӱ Barry Goldwater tranh cӱ Tәng thӕng).

Sӕ lưӧng tӱ vong cӫa binh sĩ Hoa KǤ cũng tăng lên. Trong hai tuҫn tháng 5
năm 1968, sӕ lưӧng đó là 1800 vӟi tәng cӝng thương vong là 18000.

12-6-1968 Johnson đӅ nghӏ xô mӻ đàm phán vӅ chҩm dӭt xây dӵng hӋ thӕng
phòng thӫ tên lӱa và Liên xô đӗng ý.

Tóm lҥi Johnson có thӵc hiӋn đӕi thoҥi nhưng do sa lҫy tҥi chiӃn tranh viӋt nam
nên không đӇ ý đӃn các vҩn đӅ khác.

!/‘ W%
. Richard Milhous Nixon (9 tháng 1, 1913 ± 22 tháng 4, 1994) là Tәng
thӕng thӭ 37 cӫa Hoa KǤ nhiӋm kì phөc vө tӯ 1969 đӃn 1974

R. Nixon: Bҳt đҫu thay đәi

³Chia sҿ trách nhiӋm´

16
 Helsinky 1973-75 : ngày 17/11/69 hӝi nghӏ Hel khai mҥc trong bҫu không khí
hiӇu biӃt lүn nhau và đi đӃn thӓa thuұn cө thӇ sau đó cӕ vҩn đһc biӋt cӫa tәng
thӕng mӻ và sau đó là Nixon đã đӃn thăm Maxcova vào 5/1972, hai bên xô mӻ
đưa ra thông cáo chung vӟi tinh thҫn hòa dӏu hӳu nghӏ và ký mӝt hiӋp đӏnh vӅ
các hӋ thӕng phòng thӫ tên lӱa và mӝt hiӋp đӏnh tҥm thӡi vӅ hҥn chӃ các vũ khí
tiӃn công chiӃn lưӧc salt . quan hӋ xô mӻ trӣ nên hòa dӏu.

HiӋp đӏnh Paris 1973 : đӕi thoҥi giӳa VN vӟi Mӻ, không còn sa lҫy vào chiӃn
tranh.

Thông cáo chung Thưӧng Hҧi 1972: Nixon thăm TQ 1971, TQ và Mӻ đưa ra
thông cáo chung thưӧng hҧi vӟi nӝi dung là Mӻ đӇ ngưӡi TQ tӵ giҧi quyӃt vҩn
đӅ Dài Loan, rút hӃt quân Mӻ tҥi DL tùy theo sӵ әn đӏnh cӫa Khu vӵc. Tq
tuyên bӕ chӕng lҥi mӑi chính sách bá quyӅn nhҵm ám chӍ LX. Đây là biӇu hiӋn
cho sӵ đӕi thoҥi T-mӻ.

Nixon bҳt đҫu nói nhiӅu vӅ chính sách hòa dӏu, thӯa nhұn thӃ cân bҵng xô mӻ,
lӧi dөng mâu thuүn xô trung đӇ cҧi thiӋn mӕi qhe vӟi tq.

?XB
D<
!:
9!
1;
%<
D
B
Y
5
1Z
[9
&>
V
2
\
;

F']
B^
!U
D
7
'
XB
)
12
\
;
W%
D<
!">

B

!:
9!
!_
>
1B
[9
&@
#
B</

CÂU 8: Đánh giá chính sách đ͙i ngo̩i MͿ trong thͥi kǤ CW (Everyone)

17
CÂU 9: 






!#
D5I!
J)B
F#

$
&
!()

:
N"O
`/
D%
Đӭng trưӟc nhӳng thay đәi to lӟn cúa tình hình thӃ giӟi sau chiӃn tranh lҥnh, tӯ
khi tәng thӕng Bill Clinton lên cҫm quyӅn, Mӻ tích cӵc xem xét và điӅu chӍnh chiӃn
lưӧc cӫa mình. Tháng 2 năm 1995, Tәng thӕng Bill Clinton đã chính thӭc công bӕ
chiӃn lưӧc |am k͇t và mͧ r͡ng (Engagement and Enlargement) và chiӃn lưӧc này
đưӧc coi là chiӃn lưӧc đӕi ngoҥi cӫa Mӻ trong nhӳng năm còn lҥi cӫa thӃ kӹ XX .

*/‘ 


.


‘ Đi͉u ki͏n thu̵n lͫi Thӡi kǤ sau chiӃn tranh lҥnh và ³sau Liên Xô´, các nhà
vҥch chiӃn lưӧc Mӻ cho rҵng tình hình quӕc tӃ có nhӳng chuyӇn biӃn cơ bҧn có
lӧi cho Hoa KǤ. Đó là viӋc chiӃn tranh lҥnh kӃt thúc, Liên Xô tan vӥ, thӃ hai
cӵc và xu thӃ đӕi đҫu trên thӃ giӟi không còn nӳa. Các đӕi thӫ mӟi như Nhұt
Bҧn, CHLB Đӭc, Tây Âu«tuy là nhӳng đӏch thӫ đáng ghӡm vӅ kinh tӃ nhưng
không có sӭc mҥnh quân sӵ và sӭc mҥnh tәng hӧp có thӇ đe dӑa vӏ trí lãnh đҥo
cӫa Mӻ trên thӃ giӟi.
‘ Thách thͱc
-‘ Nhӳng thách thӭc nҧy sinh tӯ nӝi bӝ nưӟc Mӻ:
+ Kinh tӃ: Hoa KǤ bưӟc ra khӓi cuӝc chiӃn tranh lҥnh vӟi ³thương tích đҫy
mình´ vì cuӝc chҥy đua vũ trang cӵc kǤ tӕn kém khiӃn nӅn kinh tӃ Hoa KǤ vҩp phҧi
nhӳng khó khăn trҫm trӑng. Sӵ suy yӃu cӫa nӅn kinh tӃ Mӻ trӣ thành thách thӭc
nghiêm trӑng nhҩt đӕi vӟi tham vӑng lãnh đҥo toàn cҫu cӫa Mӻ.
+ VӅ quân sӵ, chiӃn lưӧc ngăn chһn toàn cҫu đã lӛi thӡi. Hình thӭc tұp hӧp lӵc
lưӧng cũ đã không còn hiӋu quҧ4 đòi hӓi phҧi có mӝt chiӃn lưӧc quân sӵ mӟi, mӝt
cách thӭc tұp hӧp lӵc lưӧng mӟi phù hӧp hơn.
+ VӅ chính trӏ và đӕi ngoҥi: sӵ xung đӝt gay gҳt giӳa xu hưӟng hưӟng nӝi và
hưӟng ngoҥi, mâu thuүn giӳa yêu cҫu cӫng cӕ trong nưӟc và tham vӑng bành trưӟng
bên ngoài.
-‘ Nhӳng chuyӇn biӃn sâu sҳc cӫa nӅn kinh tӃ thӃ giӟi do tác đӝng cӫa cuӝc
cách mҥnh khoa hӑc kĩ thuұt. Ngày nay, không nhӳng nӅn kinh tӃ các nưӟc
phө thuӝc vào nӅn kinh tӃ Mӻ mà nӅn kinh tӃ Mӻ cũng ngày càng phө thuӝc
vào nӅn kinh tӃ các nưӟc khác, tùy thuӝc vào nӅn kinh tӃ thӃ giӟi.
-‘ Mâu thuүn giӳa bat rung tâm cӫa chӫ nghĩa tư bҧn quӕc tӃ diӉn ra ngày càng
gay gҳt là nhӳng thách thӭc phӭc tҥp đӕi vӟi Hoa KǤ, tҥo thành nhӳng kiӅm
chӃ đáng kӇ đӕi vӟi chiӃn lưӧc toàn cҫu cӫa Hoa KǤ.

18
 -‘ Mâu thuүn và xung đӝt khu vӵc diӉn ra ӣ các khu vӵc và trên thӃ giӟi gây
khó khăn, phӭc tҥp cho viӋc thiӃt lұp trұt tӵ thӃ giӟi như Hoa KǤ mong
muӕn.

´/‘ 

!()
!#
D5I!


Yêu cҫu bao trùm cӫa chiӃn lưӧc ³cam kӃt´ (engagement) và mӣ rӝng
(enlargement) như tәng thӕng Bill Clinton đã nêu rõ là mӣ rӝng và tăng cưӡng cӝng
đӗng các nӅn dân chӫ theo kinh tӃ thӏ trưӡng cӫa thӃ giӟi. ĐiӅu đó có nghĩa là Hoa KǤ
tìm cách cӫng cӕ và mӣ rӝng quӻ đҥo cӫa chӫ nghĩa tư bҧn trên thӃ giӟi, tӯ đó thiӃt lұp
mӝt trұt tӵ quӕc tӃ tư bҧn chӫ nghĩa do Mӻ chӍ huy.

Lúc đҫu chính quyӅn Clinton vҥch ra chiӃn lưӧc ngoҥi giao mӟi là ³chiӃn lưӧc
mӣ rӝng´. Sau đó bә sung thêm nhӳng nӝi dung quan trӑng và gҳn thêm tӯ ³cam kӃt´
đӇ trӣ thành cái tên chung là ³cam kӃt và mӣ rӝng´. Cam kӃt có nghĩa là Mӻ vүn cҫn
tham gia vào các vҩn đӅ quӕc tӃ, không nhӳng chӍ tham gia mà còn là lãnh đҥo. Trong
mӝt thӃ giӟi thông tin cӵc kì nhanh nhұy, xu thӃ nhҩt thӇ hóa kinh tӃ khu vӵc và toàn
cҫu hóa kinh tӃ tăng lên khiӃn tính tùy thuӝc lүn nhau càng lӟn, vӟi tư cách là mӝt
cưӡng quӕc kinh tӃ quân sӵ lӟn nhҩt thӃ giӟi, Mӻ không nhӳng can thiӋp mà còn phҧi
dүn đҫu.

4‘ $_!
@.
ChiӃn lưӧc ngoҥi giao mӟi có mөc tiêu quan trӑng là phөc vө
chiӃn lưӧc phөc hưng nӅn kinh tӃ Mӻ, tăng cưӡng thӵc lӵc đӇ kiӅm chӃ
Nhұt Bҧn và Tây Âu trong quӻ đҥo cӫa Mӻ; thúc đҭy Liên Xô và các nưӟc
Đông Âu chuyӇn hoàn toàn sang nӅn kinh tӃ thӏ trưӡng tӵ do theo kiӇu
phương Tây; chuyӇn rӝng trӑng tâm chiӃn lưӧc an ninh quӕc gia và ngoҥi
giao sang đӕi phó vӟi tình hình các khu vӵc, giҧi quyӃt các cuӝc xung đӝt
khu vӵc theo hưӟng có lӧi cho Mӻ.

4‘ `)
&_
!
!:
!()
!:
9!.

-‘ Kinh tӃ: phөc hưng nӅn kinh tӃ Mӻ nhҵm duy trì vai trò hàng đҫu cӫa Mӻ
trên thӃ giӟi, thúc đҭy tӵ do hóa kinh tӃ.

-‘ Chính trӏ: Giương cao ngӑn cӡ dân chӫ, nhân quyӅn nhҵm tұp hӧp lӵc
lưӧng trong giai đoҥn mӟi, áp đһt các quan niӋm vӅ giá trӏ Mӻ đӕi vӟi các
dân tӝc khác, làm công cө can thiӋp vào công viӋc nӝi bӝ cӫa các quӕc gia
khác.

-‘ Quân sӵ: tinh giҧm kinh phí quӕc phòng nhưng đӗng thӡi cũng hiӋn đҥi hóa
lӵc lưӧng. Xây dӵng mӝt lӵc lưӧng vũ trang mҥnh, làm công cө khӕng chӃ
19
 các đӗng minh đӗng thӡi là đӕi thӫ, đӫ khҧ năng đӕi phó vӟi nhӳng mӕi đe
dӑa cӫa nhӳng thұp kӍ tӟi

CÂU 10: 






 !
"#
JÊ9
1a
[(
1bM
!()
/

`
)/
%
!0
&)
12.

Hӑc thuyӃt Đánh đòn phӫ đҫu ra đӡi trong hoàn cҧnh:

‘ ChiӃn lưӧc đӕi ngoҥi cӫa Mӻ tӯ sau chiӃn tranh lҥnh là chӫ
trương can dӵ vào công viӋc thӃ giӟi nhҵm mөc tiêu chiӃn lưӧc là duy trì đӏa vӏ
lãnh đҥo thӃ giӟi cӫa Mӻ. TT Bush cũng tiӃp tөc đi theo chiӃn lưӧc đӕi ngoҥi
khung này nhưng v ӟi phương pháp khác TT Clinton
‘ Sӵ trӛi dұy cӫa các nưӟc châu Mӻ Latinh, khu vӵc vӕn đưӧc coi
là san sau cӫa Mӻ lҥi nәi lên 1 sӕ quӕc gia vӟi tư duy chӕng Mӻ cӫa tҫng lӟp
lãnh đҥo.
‘ Mӕi đe dӑa tӯ Trung Quӕc
‘ Đһc biӋt có tác đӝng sâu sҳc nhҩt là sӵ kiӋn 11/9
gây chҩn đӝng
thӃ giӟi. Nhӳng kҿ khӫng bӕ đã làm sөp đә Tòa tháp đôi cӫa Trung tâm
Thương mҥi ThӃ giӟi tҥi New York và phá hӫy mӝt góc cӫa Lҫu Năm Góc - hai
biӇu tưӧng kinh tӃ và quân sӵ cӫa siêu cưӡng mҥnh nhҩt. Frank Furedi, Giáo sư
khoa Xã hӝi hӑc cӫa trưӡng Đҥi hӑc Kent tӯng nhұn đӏnh: ‹ͭ khͯng ¨͙ 11.9 đã
làm đưͫc m͡t vi͏c duy nh̭t, đ là ¨ình thưͥng h a suy nghĩ cho r̹ng ¨̩n hành
đ͡ng vì ¨̩n lo ng̩i đ c th͋ là nguy cơ chͱ không ph̫i ¨̩n hành đ͡ng vì ¨̩n
tin r̹ng đ là nguy cơ. .

3/



&>
F)
!:
9!
.

Sau vө khӫng bӕ 11-9-2001, Tәng thӕng Bush đã tung ra hӑc thuyӃt ³đánh đòn
phӫ đҫu´ (Pre ± Emtion), dùng sӭc mҥnh quân sӵ đӇ giҧi quyӃt các mӕi đe dӑa an ninh
vӟi Mӻ. Song hành vӟi hӑc thuyӃt này là chính sách ngoҥi giao đơn phương theo kiӇu
³ai không đi vӟi Mӻ là kҿ thù cӫa Mӻ´.

Nӝi dung cơ bҧn cӫa viӋc triӇn khai chính sách đӕi ngoҥi cӫa TT Bush là:

1.‘ Chӕng khӫng bӕ trӣ thành ưu tiên chiӃn lưӧc

2.‘ An ninh quân sӵ trӣ thành trө cӝt hàng đҫu đӇ giҧi quyӃt các mӕi đe dӑa an ninh
vӟi Mӻ, kӇ cҧ các mӕi đa dӑa tiӅm tàng (tҩn công phòng ngӯa)
20
 Cuӝc chiӃn tҥi Afghanixtan 2001 và Iraq 2003 là minh chӭng tiêu biӇu cho viӋc Mӻ
sӱ dөng quân sӵ làm biӋn pháp chính yӃu can thiӋp vào nưӟc khác, dưӟi danh nghĩa
giҧi quyӃt các mӕi đe dӑa đӃn Mӻ (khӫng bӕ quӕc tӃ)

3.‘ Chӫ trương sӱ dөng hành đӝng đơn phương đӇ theo đuәi lӧi ích ³Đơn phương
khi có thӇ, đa phương khi cҫn thiӃt´

BiӇu hiӋn cӫa chính sách ngoҥi giao đơn phương cӫa Mӻ dưӟi thӡi TT Bush con
bên cҥnh viӋc tiӃn hành cuӝc chiӃn Iraq còn là rút khӓi Nghӏ đӏnh thư Kyoto, xé bӓ
hiӋp ưӟc chӕng tên lӱa ABM, đӃn viӋc tҭy chay Tòa án Hình sӵ quӕc tӃ (ICC) , ráo
riӃt thúc đҭy viӋc triӇn khai hӋ thӕng phòng thӫ tên lӱa NMD và tӯ chӕi ký Nghӏ đӏnh
thư Công ưӟc Quӕc tӃ chӕng vũ khí sinh hӑc. Trong lĩnh vӵc kinh tӃ, chӫ nghĩa đơn
phương Mӻ đã gây mӕi hұn thù vӟi các đӗng minh châu Âu trong chính sách áp đһt
thuӃ nhұp khҭu thép và tăng trӧ cҩp nông nghiӋp.

4.‘ Châu Á Thái Bình Dương trӣ thành trӑng điӇm sӕ 1 trong chiӃn lưӧc toàn cҫu
cӫa Mӻ

Mӻ tăng cưӡng sӵ hiӋn diӋn cӫa mình tҥi khu vӵc châu Á Thái Bình Dương.
Khu vӵc này trӣ thành trӑng tâm chiӃn lưӧc toàn cҫu cӫa Mӻ bên cҥnh khu vӵc
châu Âu. Mӻ thi hành chính sách can thiӋp cӭng rҳn vӟi các đӕi thӫ cӫa Mӻ.Đһc
biӋt là chính sách cӫa Mӻ đӕi vӟi Trung Quӕc, xem TQ là ³đӕi thӫ cҥnh tranh
chiӃn lưӧc´, 1 đӕi thӫ tiӅm tang trong khu vӵc nhưng cũng là đӕi tác làm ăn sҹn
sang hӧp tác vӟi Mӻ trong nhӳng lĩnh vӵc có lӧi cho Mӻ.

!/
Ê9
9.

Thҩt bҥi lӟn nhҩt cӫa CSĐN dưӟi thӡi Tәng thӕng Bush có lӁ chính là 2 cuӝc
chiӃn tranh tҥi Iraq và Afghanistan. ChiӃn lưӧc an ninh tuyӋt đӕi hóa sӭc mҥnh quân
sӵ đã đưa nưӟc Mӻ tӟi hai cuӝc chiӃn tranh hao ngưӡi tӕn cӫa tҥi Afghanistan (2001)
và đһc biӋt là cuӝc chiӃn tҥi( Iraq 2003) mà cho tӟi nay vүn chưa rút đưӧc hӃt chân
khӓi vũng lҫy. Quan trӑng không kém là chiӃn lưӧc đó không giúp giҧi quyӃt hiӋu quҧ
các thách thӭc an ninh đһt ra vӟi nưӟc Mӻ trong khi lҥi làm tәn hҥi nghiêm trӑng hình
ҧnh cӫa Mӻ trên thӃ giӟi. Uy tín bӏ suy giҧm nghiêm trӑng, Mӻ bӏ đҭy vào thӃ bӏ cô lұp
khi làn sóng chӕng Mӻ, chӕng chiӃn tranh Iraq xuҩt hiӋn khҳp thӃ giӟi. Chính cuӝc
chiӃn Iraq đã khiӃn nưӟc Mӻ đánh mҩt dҫn sӵ kính nӇ cӫa đӗng minh và bӏ kҿ thù coi
thưӡng.

21
 Theo các nhà phân tích, nhӳng di sҧn không mҩy tӕt đҽp mà chính sách đӕi
ngoҥi cӫa Bush đӇ lҥi còn bao gӗm cҧ tình trҥng phiӃn quân Taliban tái trӛi dұy ӣ
Afganistan, ngưӡi Palestine bӏ chia rӁ bӣi đҩu đá nӝi bӝ, các nӛ lӵc nhҵm chҩm dӭt
tình trҥng diӋt chӫng ӣ Darfur thҩt bҥi, nhӳng lo ngҥi đeo đҷng vӅ khҧ năng sҹn sàng
chiӃn đҩu cӫa quân đӝi Mӻ và ҧo tưӣng cӫa Bush vӅ viӋc thúc đҭy dân chӫ trên khҳp
Trung Đông đã tҥo ra nhӳng kӃt quҧ tӕt, xҩu lүn lӝn và đһc biӋt là 2 quӕc gia sӣ hӳu
vũ khí hҥt nhân mӟi là Iran và CHDCND TriӅu Tiên.

Tuy vұy, CSĐN cӫa TT Bush cũng có ít nhiӅu dҩu ҩn thành công. Thành công
đҫu tiên và sáng nhҩt chính là viӋc nưӟc Mӻ đã tұp hӧp đưӧc lӵc lưӧng rҩt đông các
quӕc gia trên thӃ giӟi đӭng vӅ phía mình trong cuӝc chiӃn do Mӻ phát đӝng mang tên
³Cuӝc chiӃn chӕng khӫng bӕ´ sau sӵ kiӋn 11/9. Mӝt thành công nӳa cӫa chính quyӅn
Bush trong lĩnh vӵc đӕi ngoҥi đó là thúc đҭy xây dӵng 1 mӕi quan hӋ mӟi vӟi Ҩn Đӝ,
1 nӅn dân chӫ lӟn trên thӃ giӟi sau 1 thӡi gian dài bҩt hòa.

CÂU 11: :
9!
!()
$=
&%
c
1O
d
!(

d
N"O
)
C

Thuұt ngӳ ngoҥi giao nhân quyӅn đưӧc use năm 1966, mô tҧ nhӳng quan điӇm, đӝng
thái cӫa chính phӫ Mӻ liên quan đӃn vҩn đӅ nhân quyӅn và khҷng đӏnh CP Mӻ sӁ coi
coi nhân quyӅn như mӝt công cө cơ bҧn đӇ thӵc hiӋn chính sách đӕi ngoҥi cӫa mình5.
Đһc biӋt tӯ sau khi LX-ĐÂ sөp đә, Mӻ càng tăng cưӡng khai thác triӋt đӇ vҩn đӅ này,
trưӟc hӃt nhҵm mөc đích xóa bӓ nӕt nhӳng nc XHCN còn lҥi, sau đó khӕng chӃ các
nưӟc khác, thӵc hiên âm mưu bá chӫ toàn câu cӫa mình6.
*/‘ 

%<!
1E
!:
9!

a ‘ Trong nưͣc
-‘ |ơ sͧ l͓ch s͵:
‘ Dӵa trên nӅn tҧng tư tưӣng cӫa nhӳng con ngưӡi đӃn Mӻ đҫu tiên đӇ tìm
kiӃm tӵ do.
‘ Dӵa trên thӵc tiӉn nưӟc Mӻ vӕn là thuӝc đӏa cӫa các cưӡng quӕc Châu
Âu.
‘ Xã hӝi Mӻ tӯng bӏ chia rӁ sâu sҳc bӣi chӃ đӝ nô lӋ
4‘ Cә vũ quyӅn tӵ quyӃt sӕ phұn cӫa con ngưӡi, đӅ cao các quyӅn tӵ do
‘ Các chính sách đӕi ngoҥi vӅ nhân quyӅn cӫa Mӻ trong ChiӃn tranh Lҥnh,
nhҩt là tӯ thӡi kǤ cӫa Carter, đã phát huy tác dөng rҩt hiӋu quҧ, góp phҫn
dүn đӃn sӵ sөp đә cӫa khӕi XHCN ӣ Châu Âu. Nên nhӳng chính sách

5
D. Newton, ³Ngoҥi giao nhân quyӅn´.
6
Vũ Khương Duy, ³VӅ chính sách ngoҥi giao nhân quyӅn cӫa Mӻ´
22
 nhân quyӅn cӫa HK giai đoҥn sau đó là bưӟc phát triӇn, tiӃp tөc tiӅn đӅ
cӫa nhӳng nӅn tҧng vӳng chҳc trong ChiӃn tranh Lҥnh.
-‘ |ơ sͧ văn h a: yêu tӵ do, đӝc lұp, đӅ cao vai trò cá nhân và đӅ cao vai trò
và trách nhiӋm cӫa Hoa KǤ đӕi vӟi các vҩn đӅ quӕc tӃ, đһc biӋt là trong
trưӡng hӧp ngưӡi dân các nưӟc bӏ xâm phҥm quyӅn lӧi (tính chính nghĩa).
-‘ |ơ sͧ pháp lu̵t:
‘ Cơ sӣ pháp luұt trong nưӟc: HiӃn pháp Mӻ cùng vӟi Tuyên ngôn nhân
quyӅn, là cơ sӣ đҧm bҧo pháp lý tӕi cao đӕi vӟi quyӅn cӫa ngưӡi dân
Mӻ. Sau HiӃn pháp còn có nhiӅu văn bҧn pháp luұt khác quy đӏnh vӅ
nhân quyӅn: Tu chính án thӭ 17 (1865), Tu chính án thӭ 26 (1971) (vӅ
quyӅn bҫu cӱ cӫa mӑi ngưӡi dân)...
‘ Cơ sӣ luұt pháp điӅu chӍnh quan hӋ quӕc tӃ cӫa Mӻ: Đҥo luұt viӋn trӧ
nưӟc ngoҥi 1961, Đҥo luұt kiӇm soát xuҩt khҭu vũ khí và viӋn trӧ an
ninh quӕc tӃ 1976, Đҥo luұt tӵ do tôn giáo quӕc tӃ,...
4‘ Nhӳng luұt này không chӍ điӅu chӍnh và tác đӝng đӃn chính sách
ngoҥi giao nhân quyӅn cӫa Mӻ mà còn là công cө cho Mӻ thӵc hiӋn
các chính sách này.
-‘ |ơ sͧ sͱc m̩nh và lͫi ích: Thӵc hiӋn và phát triӇn chính sách nhân quyӅn
không chӍ giúp Mӻ thӵc thi trách nhiӋm quӕc tӃ mà còn giúp nưӟc này
truyӅn bá giá trӏ cӫa quӕc gia, đӗng thӡi tăng sӭc ҧnh hưӣng trên phҥm vi
toàn cҫu. Bên cҥnh đó, chӍ có Mӻ vӟi sӭc mҥnh siêu cưӡng mӟi có thӇ đӭng
lên áp đһt luұt chơi nhân quyӅn và thӵc hiӋn trӯng phҥt, đe dӑa vӟi các nưӟc
khác trong vҩn đӅ này.

b ‘ Qu͙c t 
-‘ ChiӃn tranh Lҥnh kӃt thúc, Mӻ trӣ thành siêu cưӡng mҥnh nhҩt và duy
nhҩt trong hӋ thӕng chính trӏ thӃ giӟi, tҥo điӅu kiӋn cho Mӻ áp đһt nhӳng
tiêu chuҭn, giá trӏ cӫa mình lên các nưӟc khác theo hưӟng có lӧi nhҩt
cho nưӟc này.
-‘ Xu hưӟng toàn cҫu hóa, bùng nә công nghӋ thông tin và sӵ phө thuӝc
chһt chӁ lүn nhau vӅ nhiӅu mһt cӫa thӃ giӟi đã giúp cho các giá trӏ dân
chӫ nhân quyӅn Mӻ muӕn truyӅn bá đưӧc lan rӝng mӝt cách dӉ dàng và
rӝng rãi hơn, đӗng thӡi khiӃn cho các biӋn pháp trӯng phҥt cӫa Mӻ, theo
mӝt cách nào đó, trӣ nên hiӋu quҧ hơn.

23
´/‘ 

!:
9!

Cho đӃn nay, Hoa KǤ vүn chưa có đưӧc mӝt khái niӋm nhân quyӅn rõ ràng và
cө thӇ, cách hiӇu vӅ nhân quyӅn ӣ Mӻ cũng khác biӋt so vӟi các nưӟc .

‹í dͭ như các quy͉n v͉ lao đ͡ng, quy͉n v͉ chính tr͓ hay m͡t s͙ lĩnh v͹c như lao
đ͡ng tr̓ em, lao đ͡ng tù nhân, quy͉n cͯa phͭ nͷ, v̭n đ͉ ¨uôn ¨án ngưͥi, ngưͥi
dân t͡c thi͋u s͙, tôn giáo v.v... không ph̫i nưͣc nào cũng công nh̵n, còn trong
chính sách cͯa MͿ thì nhͷng v̭n đ͉ trên đ͉u là ¨͡ ph̵n cͯa nhân quy͉n. Ngoài
ra, khái ni͏m dân quy͉n trong n͉n chính tr͓ MͿ không th̵t rõ ràng nên khi
tri͋n khai chính sách, MͿ thưͥng đánh đ͛ng dân quy͉n vͣi nhân quy͉n mà
không phân ¨i͏t hai khái ni͏m đ 7.

Sӵ tiӃp cұn khác nhau đôi khi dүn đӃn xung đӝt, đưa vҩn đӅ này trӣ thành chӫ
đӅ nhҥy cҧm trong quan hӋ đӕi ngoҥi vӟi các nưӟc khác cӫa Hoa KǤ. Nhҳc đӃn
vҩn đӅ nhân quyӅn trong chính sách đӕi ngoҥi, chúng ta có thӇ tiӃp cұn nó theo
hưӟng là mӝt mөc tiêu cӫa chính sách đӕi ngoҥi, là mӝt công cө đӇ thӵc thi cho
chính sách đӕi ngoҥi, hoһc thұm chí là mӝt chính sách đӕi ngoҥi cӫa Hoa KǤ
(chính sách ngoҥi giao nhân quyӅn).
KӇ tӯ sau ChiӃn tranh Lҥnh kӃt thúc, Mӻ đã tұn dөng vӏ thӃ cӫa mình đӇ đҭy
mҥnh hơn nӳa các chính sách vӅ dân chӫ nhân quyӅn cӫa mình, vӟi mөc tiêu
cuӕi cùng là mӣ rӝng giá trӏ Mӻ, tӯ đó khuyӃch trương sӭc mҥnh quӕc gia trên
thӃ giӟi, đӗng thӡi thӵc hiӋn ngăn chһn các nưӟc khác, duy trì vӏ trí sӕ mӝt cӫa
mình. Nói chung, chính sách cӫa Hoa KǤ vӅ vҩn đӅ này sau ChiӃn tranh Lҥnh
bao gӗm nhӳng điӇm chӫ yӃu sau:
-‘ Mӣ rӝng phҥm vi dân chӫ ra toàn cҫu, khuyӃn khích các quӕc gia thӵc
hiӋn dân chӫ, nhân quyӅn kiӇu Mӻ; gây sӭc ép vӟi nhӳng nưӟc đӕi đҫu
hoһc bӏ Hoa KǤ cho là vi phҥm nhân quyӅn
-‘ Lҩy nhân quyӅn làm lá cӡ tұp hӧp lӵc lưӧng, thұm chí che dҩu nhӳng ý
đӗ thӵc chҩt cӫa các chính sách đӕi ngoҥi cӫa mình. Trong giai đoҥn cao
trào như thӡi Bill Clinton, dân chӫ nhân quyӅn là tiên chӍ cho Mӻ đánh
giá và xác đӏnh trҥng thái quan hӋ vӟi các nưӟc.
-‘ Càng vӅ sau, các chính sách vӅ vҩn đӅ này càng đưӧc áp dөng linh đӝng
hơn (tiêu chuҭn kép) và đa dҥng hơn vӅ công cө.

7
Tҥ Minh Tuҩn, Vҩn đӅ nhân quyӅn trong chính sách đӕi ngoҥi Mӻ.
24
|ͭ th͋, chính sách đӕi ngoҥi vӅ nhân quyӅn cӫa các tәng thӕng hұu ChiӃn tranh
Lҥnh:
ûill Clinton: phát triӇn chính sách ngoҥi giao nhân quyӅn trên phҥm vi toàn
cҫu. Đһc điӇm vӅ CSNG NQ thӡi Cliton:
‘ Gҳn nhân quyӅn vӟi vӟi vҩn đӅ DC và thӏ trưӡng tӵ do 4 mӝt chӃ đӝ XH
DC phҧi phát triӇn theo chӃ đӝ kinh tӃ thӏ trưӡng tӵ do và tuân thӫ nhӳng
nguyên tҳc cӫa thӇ chӃ chính trӏ theo tam quyӅn phân lұp, đa nguyên đa
đҧng. Chính sách NG Nhân quyӅn nhҩn mҥnh µan ninh con ngưӡi´, gӗm:
AN KTӃ, AN lương thӵc, AN SKhӓe, AN môi trưӡng, AN XH.
‘ Nhân quyӅn đc chính trӏ hóa cao đӝ, đưӧc gҳn vӟi các mӕi quan hӋ đӕi
ngoҥi: là điӅu kiӋn quan hӋ ngoҥi giao, điӅu kiӋn đӇ cung cҩp viӋn trӧ,
ӫng hӝ, hӧp tác hoһc gây sӭc ép, thұm chí phӫ nhұn chӫ quyӅn và tҩn
công nưӟc khác: Mӻ và phương Tây tҩn công Iraq, Nam Tư tӯ năm
1991. Nhân quyӅn đưӧc gҳn trӵc tiӃp vӟi tҩt cҧ các mӕi quan hӋ quӕc tӃ,
tӯ song phương, đa phương đ Ӄn các qh liên quan đӃn các T/c và thӇ chӃ
chính trӏ, tài chính quӕc tӃ.
‘ Mӣ rӝng, tăng cưӡng phҥm vi hoҥt đӝng cӫa các tә chӭc chuyên trách
trên lĩnh vӵc này, đһc biӋt chú ý đӃn các tә chӭc phi chính phӫ. Tác
đӝng cӫa các tә chӭc phi chính phӫ trên lĩnh vӵc nhân quyӅn là rҩt lӟn
do hӑ có sӕ lưӧng đông, tài chính dӗi dào và phҥm vi hoҥt đӝng rӝng
lӟn. Đһc biӋt, điӅu 71 cӫa HC LHQ đã quy đӏnh Hӝi đӗng kinh tӃ - XH
thiӃt lұp mӝt quy chӃ tư vҩn, cho phép các TCpCP đưӧc tham dӵ các
cuӝc hӑp công khai, cung cҩp thông tin, các sӵ thҧo văn bҧn và có ý kiӃn
phát biӇu tҥi các phiên hӑp cӫa Hӝi đӗng và các cơ quan chӭc năng vӅ
nhân quyӅn cӫa LHQ.
‘ Quӕc hӝi trӵc tiӃp can dӵ vào công viӋc nӝi bӝ các nưӟc khác nhân danh
nhân quyӅn: phê chuҭn các khoҧn tài chính cho hoҥt đӝng này cӫa CP và
giúp đӥ cho các LL chӕng đӕi ӣ các QG khác thông qua các lӋnh trӯng
phҥt nhӳng QG bӏ coi là ³vi phҥm nghiêm trӑng quyӅn con ngưӡi´.

T͝ng th͙ng ûush con

Trong nhӳng năm đҫu TK 21, chiӃn lưӧc đӕi ngoҥi cӫa Hoa KǤ vүn hưӟng
vào mөc tiêu duy trì vӏ trí cưӡng quӕc sӕ mӝt cӫa mình trong mӝt thӃ giӟi
đang dҫn đa cӵc hóa, trong đó µnhân đҥo và các lӧi ích khác¶ theo đӏnh
nghĩa cӫa Hoa KǤ là mӝt trong ba trө cӝt quan trӑng trong CSĐN cӫa HK.

25
 Bҧn báo cáo chiӃn lưӧc QG cӫa HK đã nêu rõ µsӵ lan rӝng cӫa nӅn dân chӫ
sӁ giúp tҥo nên mӝt cӝng đӗng thӃ giӟi cӣ mӣ hơn đӕi vӟi các giá trӏ và lӧi
ích cӫa Hoa KǤ¶.
Các phương tiӋn truyӅn thông đҥi chúng, đһc biӋt là các kênh truyӅn hình
Mӻ đăng tҧi ngày mӝt nhiӅu hơn các thông tin liên quan đӃn vҩn đӅ này 4
dư luұn càng chú ý và dӉ dàng kích đӝng hơn trưӟc nhӳng quyӃt đӏnh cӫa
chính quyӅn.
Tәng thӕng Bush con phát biӇu µlҩy tӵ do và sӵ phát triӇn cӫa các thӇ chӃ
dân chӫ làm mөc tiêu chính trong quan hӋ chính trong quan hӋ song
phương, tìm kiӃm sӵ đoàn kӃt và hӧp tác vӟi các nӅn dân chӫ khác, đӗng
thӡi gây sӭc ép đӕi vӟi các chính phӫ phӫ nhұn quyӅn con ngưӡi nhҵm
hưӟng tӟi mӝt tương lai tӕt đҽp hơn´

T͝ng th͙ng Obama không áp dөng mӝt cách khҳt khe vӅ tiêu chuҭn dân chӫ ӣ
các nưӟc, ví dө như ӣ Afghanistan, và đһt lӧi ích quӕc gia cao hơn vҩn đӅ dân
chӫ.

è/‘ ?&>
F)

(i)‘ Buӝc các chính phӫ phҧi chӏu trách nhiӋm đӕi vӟi các nghĩa vө cӫa hӑ
theo các chuҭn mӵc nhân quyӅn toàn cҫu cũng như các văn kiӋn nhân
quyӅn quӕc tӃ;
(ii)‘ Thúc đҭy viӋc tôn trӑng nhân quyӅn nhiӅu hơn nӳa, bao gӗm viӋc không
bӏ tra tҩn, tӵ do ngôn luұn, tӵ do báo chí, quyӅn phө nӳ, quyӅn trҿ em, và
bҧo vӋ các nhóm thiӇu sӕ;
(iii)‘ Đҭy mҥnh thӵc hiӋn pháp trӏ, nâng cao trách nhiӋm, và thay đәi văn hoá
sӱ dөng các biӋn pháp trӯng phҥt;
(iv)‘ Hӛ trӧ các nӛ lӵc cҧi tә và tăng cưӡng năng lӵc vӅ mһt thӇ chӃ cӫa các tә
chӭc quӕc tӃ;
(v)‘ Phӕi hӧp các hoҥt đӝng vӅ nhân quyӅn vӟi các đӗng minh quan trӑng và
các tә chӭc khu vӵc.8
Công cͭ tri͋n khai
-‘ |ông cͭ trong nưͣc (kinh tӃ, chính trӏ, ngoҥi giao, truyӅn thông): Hoa
KǤ vӟi sӭc mҥnh mӑi mһt cӫa mình đã sӱ dөng nӝi lӵc này đӇ thӵc hiӋn
các chính sách đӕi vӟi vҩn đӅ dân chӫ nhân quyӅn, như thông qua viӋn

8
Department of State, ³Human Rights,´ tҥi đӏa chӍ www.state.gov/g/drl/hr/.
26
 trӧ (mà nhân quyӅn là điӅu kiӋn) vӅ kinh tӃ, quân sӵ; can thiӋp vũ trang,
thұm chí xâm lưӧc mӝt nưӟc có chӫ quyӅn (Nam Tư).
-‘ |ác t͝ chͱc qu͙c t͇:
Vӟi vai trò to lӟn cӫa mình tҥi !9!
#
!#

!:
N;!
#
5
e=

?O
8
N;!
#f
d

#
^f
d

N;!
#
O
9
#


[9
&>..., Mӻ còn tìm cách đưa nhân quyӅn thành mӝt trong nhiӅu
điӅu kiӋn đӇ thông qua các khoҧn viӋn trӧ kinh tӃ, tài chính hoһc cho vay
đӕi vӟi nhiӅu nưӟc trên thӃ giӟi. Mӝt trong các mөc tiêu vӅ chính sách
cӫa Mӻ tҥi các thiӃt chӃ này là thúc đҭy sӵ nghiӋp nhân quyӅn. Các nưӟc
mà chính phӫ cӫa hӑ bӏ Mӻ liӋt vào diӋn ³vi phҥm nghiêm trӑng các
quyӅn con ngưӡi đưӧc quӕc tӃ công nhұn´, ví dө như tra tҩn dã man, vô
nhân đҥo, giam giӳ tù nhân không cҫn xét xӱ, hay đӕi xӱ và trӯng phҥt
mӝt cách tàn bҥo..., thì sӁ bӏ tӯ chӕi các khoҧn viӋn trӧ kinh tӃ cӫa các tә
chӭc này. Các Giám đӕc điӅu hành cӫa Mӻ tҥi các thiӃt chӃ tài chính
quӕc tӃ đưӧc chӍ thӏ và trao quyӅn phҧn đӕi bҩt kǤ khoҧn cho vay, gia
hҥn viӋn trӧ tài chính, trӧ giúp kӻ thuұt cho bҩt cӭ nưӟc nào dӵa trên cơ
sӣ hӗ sơ nhân quyӅn cӫa hӑ, trӯ phi khoҧn viӋn trӧ đó đưӧc sӱ dөng trӵc
tiӃp cho các chương trình phөc vө các nhu cҫu thiӃt yӃu cӫa ngưӡi dân
nưӟc có vi phҥm nhân quyӅn. 9
-‘ Các cá nhân, lӵc lưӧng mà Mӻ đánh giá là nhà ho̩t đ͡ng nhân quy͉n
trong lòng các quӕc gia µvi phҥm nhân quyӅn¶ (Trung Quӕc,
Myanmar,...). Mӻ sӁ ӫng hӝ, tài trӧ, đҫu tư cho các cá nhân, lӵc lưӧng
này đӇ hӑ có đӫ điӅu kiӋn ³đҩu tranh dân chӫ´ trong nưӟc mình.

A/‘ Ê9
9

Nhìn chung, chính sách ngo ҥi giao nhân quyӅn cӫa HK đҥt đưӧc mӝt sӕ kӃt quҧ
cө thӇ ӣ các nưӟc XHCN cũ như Nam Tư, gҫn đây, phong trào Mùa xuân Arab
cũng đưӧc coi là hӋ quҧ cӫa quá trình truyӅn bá dân chӫ nhân quyӅn cӫa Mӻ.
Tuy nhiên, các chính sách này vүn chưa đҥt đưӧc hiӋu quҧ mong đӧi ӣ VN, TQ,
kӇ cҧ Myanmar. Bên cҥnh đó, nưӟc Mӻ còn phҧi gánh chӏu nhӳng hӋ quҧ tiêu
cӵc cӫa viӋc đҭy mҥnh quá mӭc và lҥm dөng vҩn đӅ nhân quyӅn, đó là làn sóng
chӕng Hoa KǤ ngày mӝt dâng cao ӣ Trung Đông, quan hӋ xung đӝt vӟi mӝt sӕ
quӕc gia... Cuӕi cùng, các tә chӭc quӕc tӃ, mà điӇn hình là Liên Hӧp Quӕc
đang ngày càng có xu hưӟng đӝc lұp khӓi Mӻ, và kӃt quҧ là năm 1999, lҫn đҫu

9
³Human Rights and United States Assistance Policies with International Financial Institutions,´ 22
U.S.C. § 262d (1994), tҥi đӏa chӍ www1.umn.edu/humanrts/usdocs/financial.html.
27
 tiên tә chӭc Ân xá quӕc tӃ đưa HK vào danh sách các nưӟc vi phҥm nhân
quyӅn, năm 2001, Hoa kǤ bӏ gҥt ra khӓi UB Nhân quyӅn cӫa LHQ sau 54 năm
liên tөc luôn có ghӃ tҥi đây.

CÂU 12: :
9!
!()
$=
&%
c
1O
!;
F(
3;
N;!
#

*/‘ ?7!
#

Mӝt thách thӭc mang tính toàn cҫu đang đưӧc lưu tâm và sӁ là mӕi quan ngҥi cӫa Mӻ
trong nhiӅu năm tӟi là chӫ nghĩa khӫng bӕ quӕc tӃ và sӵ gia tăng cӫa nhӳng thách thӭc
không cân xӭng. Ưu thӃ quân sӵ vưӧt trӝi cӫa Mӻ, điӅu bҧo đҧm chiӃn thҳng trong
mӝt cuӝc chiӃn tranh thông thưӡng, không còn là yӃu tӕ quyӃt đӏnh trong mӝt cuӝc
chiӃn tranh không cân xӭng. Tính chҩt không cân xӭng cӫa nó thӇ hiӋn ӣ ba khía
cҥnh. Khía c̩nh thͱ nh̭t là Mӻ phҧi bҧo vӋ toàn bӝ nhӳng điӇm có thӇ trӣ thành mөc
tiêu cӫa khӫng bӕ trong khi đó, các tә chӭc khӫng bӕ chӍ cҫn nhҵm vào mӝt sӕ điӇm
dӉ bӏ tәn thương nhҩt đӇ tҩn công. Hai là trong khi Mӻ và các lӧi ích cӫa Mӻ là mөc
tiêu có thӇ nhìn thҩy đưӧc thì hoҥt đӝng cӫa các tә chӭc khӫng bӕ không dӉ gì phát
hiӋn.
a là sӵ không cân xӭng vӅ chi phí và tәn thҩt. Tính chҩt không cân xӭng cӫa
nhӳng mӕi đe dӑa khӫng bӕ thӵc chҩt đã làm cho sӭc mҥnh cӫa Mӻ không còn là cơ
sӣ đӇ đҧm bҧo an ninh cho nưӟc Mӻ và an toàn cho công dân Mӻ.

2.‘ ‹c
1O
!;
F(
3;
N;!
#
&%
!:
9!
1;
%<
$=
a.‘ Mͭc tiêu đ͙i ngo̩i cͯa MͿ
Như trên đã phân tích, mӝt điӅu có thӇ thҩy rõ ràng là các vҩn đӅ thuӝc lӧi ích nưӟc
Mӻ, nhҩt là vҩn đӅ an ninh luôn đưӧc đһt lên hàng đҫu và Mӻ sҹn sàng bҧo vӋ nhӳng
lӧi ích này vô điӅu kiӋn. Đӗng minh Mӻ chӍ đӭng hàng thӭ hai và kinh tӃ thӃ giӟi đưӧc
xӃp xuӕng thӭ ba. Tuy nhiên lӧi ích quӕc gia cӫa tҩt cҧ các chính quyӅn cӫa Mӻ đӅu
có cùng bҧn chҩt, phҧn ánh tham vӑng đӭng đҫu thӃ giӟi cӫa giӟi lãnh đҥo cӫa nưӟc
Mӻ vӟi mөc tiêu chiӃn lưӧc xuyên suӕt duy trì vӏ trí siêu cưӡng cӫa Mӻ, ngăn chһn bҩt
cӭ nưӟc nào hoһc thӃ lӵc nào nәi lên thách thӭc vai trò cӫa Mӻ. Đây là mөc tiêu chiӃn
lưӧc dài hҥn, và là yӃu tӕ bҩt biӃn chi phӕi chiӃn lưӧc an ninh cӫa Mӻ trong nhiӅu thұp
kӹ tӟi. Chính vì vұy, hҫu hӃt các vҩn đӅ toàn cҫu đӅu sӁ trӣ thành mӕi quan tâm cӫa
Mӻ, bên cҥnh mөc đích đҧm bҧo sӵ an toàn cho ngưӡi Mӻ, nhҵm dӵa vào đó mà tұp
hӧp đưӧc dư luұn ӫng hӝ Mӻ.
Khi ChiӃn tranh lҥnh kӃt thúc, ngăn chһn không còn là kim chӍ nam cho mӑi hành
đӝng cӫa Mӻ. Trong mӝt thӡi gian, nưӟc Mӻ không có trӑng điӇm chiӃn lưӧc đӕi

28
ngoҥi mà chӍ có mӝt đưӡng hưӟng đӕi ngoҥi chung chung là ³can dӵ và mӣ rӝng´. Ӣ
mӝt góc cҥnh nào đó, sӵ kiӋn 11/9 đã tҥo ra mӝt đưӡng hưӟng mӟi cho chiӃn lưӧc đӕi
ngoҥi cӫa Mӻ và trӑng tâm chiӃn lưӧc đӕi ngoҥi cӫa Mӻ là cuӝc chiӃn chӕng khӫng
bӕ.Mөc tiêu chӕng khӫng bӕ sӁ chi phӕi và xác đӏnh nhӳng ưu tiên chính sách đӕi
ngoҥi cӫa Mӻ đӕi vӟi tӯng vҩn đӅ, khu vӵc và đӕi tưӧng cө thӇ. Đây sӁ tiӃp tөc là ưu
tiên chiӃn lưӧc cӫa Mӻ bҩt kӇ chính quyӅn tiӃp theo là Cӝng hòa hay Dân chӫ. VӅ thӵc
chҩt, chӕng khӫng bӕ đã đưӧc chính quyӅn Clinton đӅ cұp trong chiӃn lưӧc ³can dӵ và
mӣ rӝng´ nhưng đӃn thӡi kǤ tәng thӕng Bush nó đã đưӧc phát đӝng thành mӝt cuӝc
chiӃn tranh dài lâu, vӟi kҿ thù vô hình và đây là kiӇu chiӃn tranh chưa tӯng có trong
lӏch sӱ nưӟc Mӻ.
Giӟi lãnh đҥo Mӻ cho rҵng mөc tiêu cӫa chính sách chӕng khӫng bӕ vӅ cơ bҧn là ngăn
chһn các cuӝc tҩn công khӫng bӕ trong tương lai. ChiӃn lưӧc chӕng khӫng bӕ gӗm ba
mөc tiêu chính: (i) đӕi phó vӟi nhӳng kҿ phҧi chӏu trách nhiӋm trӵc tiӃp vӅ sӵ kiӋn
ngày 11/9 mà Mӻ cho rҵng đó là Bill Laden và mҥng lưӟi Al Qaeda; (ii) tiêu diӋt các
cơ sӣ hoҥt đӝng cӫa chӫ nghĩa khӫng bӕ quӕc tӃ. ĐiӅu này có nghĩa là bҩt cӭ nưӟc nào
mà Mӻ cho rҵng đang nuôi dưӥng, hoһc có khҧ năng nuôi dưӥng và chӭa chҩp các tә
chӭc khӫng bӕvà (iii) duy trì mӝt sӵ nhҩt trí quӕc tӃ vӅ cuӝc chiӃn chӕng khӫng bӕ
nhҵm tranh thӫ sӵ ӫng hӝ và đһc biӋt là sӵ hӧp tác cӫa các nưӟc trên thӃ giӟi trong
lĩnh vӵc chia sҿ thông tin.
Cuӝc chiӃn chӕng khӫng bӕ, ưu tiên chiӃn lưӧc trưӟc mҳt và mөc tiêu chiӃn lưӧc dài
hҥn là Mӻ giành đưӧc ngôi vӏ bá chӫ thӃ giӟi song song tӗn tҥi, và không phҧi mâu
thuүn vӟi nhau. Mӻ theo đuәi và thӵc hiӋn hai mөc tiêu này cùng mӝt lúc. Hơn thӃ
nӳa, chính sách nhҵm thӵc hiӋn mөc tiêu trưӟc mҳt cũng đưӧc tính đӃn nhҵm phөc vө
mөc tiêu dài hҥn hơn là ngăn chһn không cho bҩt cӭ nưӟc nào nәi lên đe dӑa vӏ trí cӫa
Mӻ.

¨.‘ ‹̭n đ͉ ch͙ng khͯng ¨͙ trong chi͇n lưͫc đ͙i ngo̩i cͯa MͿ
Sau sӵ kiӋn ngày 11/9/2001, nӝi dung cӫa chính sách đӕi ngoҥi Mӻ đã có sӵ điӅu
chӍnh lӟn. Chӫ nghĩa khӫng bӕ đã trӣ thành thách thӭc lӟn đӕi vӟi vҩn đӅ әn đӏnh cӫa
Mӻ và thӃ giӟi. Mӻ không nhӳng phҧi thay đәi lҥi tư duy chiӃn lưӧc an ninh, quӕc
phòng cho bҧn thân nưӟc Mӻ mà còn lӧi dөng sӵ kiӋn này tiӃn hành cuӝc tұp hӧp lӵc
lưӧng toàn cҫu dưӟi danh nghĩa ³chӕng chӫ nghĩa khӫng bӕ´. Chӕng khӫng bӕ đã thay
thӃ mөc tiêu ³chӕng cӝng sҧn´ thӡi kǤ ChiӃn tranh lҥnh và trӣ thành ngӑn cӡ tұp hӧp
lӵc lưӧng và là ranh giӟi phân biӋt đӏnh bҥn thù´. Bҧn chiӃn lưӧc an ninh quӕc gia
2002 đã nhҩn mҥnh đӃn vҩn đӅ chӕng khӫng bӕ và nhҩn mҥnh đӃn an ninh quân sӵ thӇ
29
hiӋn ӣ hӑc thuyӃt ³đánh đòn phӫ đҫu´. ³Vӟi niӅm tin vào nhӳng nguyên tҳc cӫa tӵ do
và giá trӏ cӫa mӝt xã hӝi mӣ cӱa, vӏ trí này đi cùng vӟi nhӳng trách nhiӋm, nghĩa vө và
cơ hӝi chưa tӯng có. Sӭc mҥnh vưӧt trӝi cӫa quӕc gia này cҫn đưӧc sӱ dөng đӇ thúc
đҭy cán cân quyӅn lӵc ӫng hӝ tӵ do´. Nó thӇ hiӋn mӝt cách hӋ thӕng và chính thӭc quan
điӇm, hӑc thuyӃt đӕi ngoҥi cӫa chính quyӅn Bush trong bӕi cҧnh sau 11/9. Dӵa trên nӅn
tҧng đó, chính sách đӕi vӟi thӃ giӟi cӫa chính quyӅn Bush đưӧc triӇn khai theo các
hưӟng ³chúng ta sӁ bҧo vӋ hòa bình chӕng lҥi nhӳng mӕi đe dӑa tӯ nhӳng kҿ khӫng bӕ
và đӝc tài« Chúng ta sӁ mӣ rӝng hòa bình bҵng viӋc khuyӃn khích các xã hӝi tӵ do và
mӣ cӱa trên khҳp các châu lөc và bҧo vӋ nhân quyӅn´.

CÂU 13: :
9!
d

g
?9
`
Q5
!()
$=
)
C
Mӻ bҳt đҫu quan tâm đӃn Châu Á - Thái Bình Dương tӯ ChiӃn tranh thӃ giӟi thӭ hai.
Tuy nhiên, trong thӡi kǤ này, Châu Á - Thái Bình Dương chưa chiӃm vӏ trí ưu tiên cao
trong chính sách cӫa Mӻ. Bưӟc vào đҫu thұp niên 90 cӫa thӃ kӹ XX, Châu Á - Thái
Bình Dương, vӟi nhӳng biӃn đәi to lӟn, lҥi trӣ thành nhân tӕ quan trӑng trong tính
toán chiӃn lưӧc cӫa Mӻ ӣ khu vӵc này.
c ‘ Cơ sͧ hình thành chính sách
Châu Á - Thái Bình Dương đã trӣ thành mӝt khu vӵc hòa bình và әn đӏnh
tương đӕi. Tuy nhiên, môi trưӡng an ninh còn chӭa đӵng nhiӅu nhân tӕ bҩt әn khiӃn ӣ
Châu Á - Thái Bình Dương xuҩt hiӋn hai xu hưӟng đӕi phó thu hút sӵ quan tâm cӫa
Mӻ: các nưӟc tăng cưӡng mua sҳm vũ khí, khiӃn Châu Á - Thái Bình Dương là mӝt
trong sӕ ít khu vӵc trên thӃ giӟi đi ngưӧc lҥi xu hưӟng giҧi trӯ quân bӏ, giҧm chi tiêu
quӕc phòng sau chiӃn tranh lҥnh; các nưӟc Châu Á - Thái Bình Dương thúc đҭy sӵ
hӧp tác và đӕi thoҥi vӅ an ninh. Mӝt mһt, hӧp tác song phương trong giҧi quyӃt các
vҩn đӅ an ninh tiӃp tөc đưӧc coi trӑng. Mһt khác, xu hưӟng hӧp tác đa phương vӅ an
ninh cũng đã xuҩt hiӋn và tiӃn triӇn tương đӕi nhanh; VӅ kinh tӃ, sang thұp niên 90,
Châu Á - Thái Bình Dương vӟi tiӅm năng phát triӇn kinh tӃ cao, đã trӣ thành mӝt khu
vӵc có sӭc hҩp dүn mҥnh mӁ vӅ thương mҥi và đҫu tư vӟi nưӟc ngoài. ASEAN bҳt
đҫu mӣ rӝng ra toàn khu vӵc Châu Á - Thái Bình Dương và tӯng bưӟc thúc đҭy "khu
vӵc mұu dӏch tӵ do" ӣ Châu Á - Thái Bình Dương. Nhӳng biӃn đәi này rҩt phù hӧp
vӟi mөc tiêu tiӃp cұn và mӣ rӝng thӏ trưӡng trong chiӃn lưӧc kinh tӃ cӫa Mӻ ӣ khu vӵc
châu Á - Thái Bình Dương.

30
 ´/‘ N͡i dung
ĐӃn giӳa thұp niên 90, tuy Mӻ chưa công bӕ mӝt chính sách rõ ràng đӕi vӟi
Châu Á - Thái Bình Dương, song trên thӵc tӃ triӇn khai, có thӇ thҩy chính sách cӫa Mӻ
diӉn ra theo các hưӟng sau:

‘ Mӻ tiӃp tөc sӵ hiӋn diӋn quân sӵ ӣ khu vӵc qua viӋc duy trì các hiӋp ưӟc an ninh
song phương vӟi các nưӟc đӗng minh.
‘ Mӻ ӫng hӝ hӧp tác đa phương vӅ an ninh ӣ khu vӵc, đһc biӋt là đӕi thoҥi an ninh
trong khuôn khә ARF, nhҵm bә sung cho nhӳng quan hӋ song phương và nhӳng
mөc tiêu rӝng lӟn hơn ӣ châu Á - Thái Bình Dương.
‘ Mӻ cӕ gҳng tham gia, dù là gián tiӃp, quá trình xӱ lý các vҩn đӅ an ninh khu vӵc.

è/‘ Chính sách chung

+ ChiӃn lưӧc an ninh ± đӕi ngoҥi cӫa Mӻ sau chiӃn tranh lҥnh
+ Tҫm quan trӑng cӫa châu Á- TBD trong chính sách cӫa Mӻ: kinh tӃ, đӏa
chiӃn lưӧc. Chính quyӅn Mӻ nhұn thӭc rõ tҫm quan trӑng đang tăng lên cӫa khu
vӵc này. Mӻ tăng cưӡng mӣ rӝng quan hӋ kinh tӃ vӟi khu vӵc này thông qua hӧp
tác kinh tӃ đa phương là APEC cũng như tăng cưӡng các quan hӋ song phương.
Đӗng thӡi, khuyӃn khích ӫng hӝ các cuӝc cҧi cách dân chӫ và mӣ rӝng thӏ trưӡng ӣ
khu vӵc này.
+ Mөc tiêu cӫa Mӻ ӣ khu vӵc: xác lұp vai trò lãnh đҥo cӫa Mӻ, duy trì hòa
bình, әn đӏnh, thúc đҭy thӏnh vưӧng ӣ khu vӵc, và ngăn chһn bҩt cӭ nưӟc nào hay
mӝt nhóm nưӟc nào nәi lên thách thӭc vai trò cӫa Mӻ, bҧo đҧm các lӧi ích an ninh
cơ bҧn cӫa Mӻ: an ninh truyӅn thӕng, an ninh kinh tӃ, an ninh hàng hҧi,« đӕi phó
vӟi các thách thӭc lӧi ích cӫa Mӻ: sӵ nәi lên cӫa Trung Quӕc, các vҩn đӅ đe dӑa an
ninh khu vӵc như Đài loan, Bҳc TriӅu Tiên, BiӇn Đông; phә biӃn vũ khí hӫy diӋt
hàng loҥt, an ninh phi truyӅn thӕng như khӫng bӕ, buôn lұu vũ khí, buôn ma túy,
tӝi phҥm xuyên quӕc gia,«

‘ Chính sách: Báo cáo chiӃn lưӧc Đông Á năm 1990 và 1992;
chiӃn lưӧc an ninh Châu Á ± TBD năm 1995 và 1998; chiӃn lưӧc an ninh quӕc
gia 2002 và 2006

‘ Các nưӟc Mӻ chú trӑng ӣ khu vӵc: TQ, NB, HQ, Úc, mӝt sӕ quӕc
Gia ĐNA như Thái Lan, Philippines, Singapore

31
CÂU 14: h
)"
1\
&%
 Ê
!()
$=
5^
2
3)B)
-‘ H͕c thuy͇t
ush: 4 n͡i dung cơ ¨̫n:
‘ Chӫ nghĩa đơn phương
‘ Tҩn công các quӕc gia chӭa chҩp nhӳng kҿ khӫng bӕ
‘ Tҩn công phӫ đҫu
‘ Thay đәi chӃ đӝ các quӕc gia phi dân chӫ 4 thúc đҭy dân chӫ thӃ giӟi
-‘ fhay đ͝i cͯa H͕c thuy͇t O¨ama: |hính sách đ͙i ngo̩i đưͫc đi͉u ch͑nh theo
hưͣng linh ho̩t, m͉m d̓o và th͹c dͭng.
‘ Tӯ bӓ cách tiӃp cұn đơn phương, đӅ cao tính đa phương và hòa giҧi: Mӻ
tiӃp tөc là quӕc gia hùng mҥnh và giàu có nhҩt nhưng vҩn đӅ toàn cҫu thì
Mӻ không thӇ tӵ giҧi quyӃt đưӧc. Mӻ ko là mӝt nhà lãnh đҥo toàn cҫu,
mà là mӝt ngưӡi hӛ trӧ toàn cҫu, ko là mӝt vӏ cӭu tinh, mà là mӝt đӕi tác
có trách nhiӋm
‘ Chӫ trương đӕi thoҥi, can dӵ vӟi các nưӟc Mӻ coi là ³bҩt hҧo´. Obama
tuyên bӕ khi nhұm chӭc ³nưӟc Mӻ sӁ chìa tay ra đӕi vӟi các nưӟc tӯ bӓ
nҳm đҩm cӫa hӑ´. Hillary Clinton, quan điӇm ³ThӃ giӟi đa đӕi tác´, tӯ
bӓ cách tұp hӧp lӵc lưӧng theo tiêu chí ³đi vӟi Mӻ hoһc chӕng lҥi Mӻ´
(cách làm cӫa Bush)
‘ Chӫ trương dùng công cө khác ngoài công cө quân sӵ trong CSĐN: sӭc
mҥnh thông minh
‘ Chӫ trương đӇ cho ngưӡi dân các nưӟc có quyӅn tӵ quyӃt trong viӋc lӵa
chӑn chӃ đӝ chính trӏ cӫa riêng mình (>< Hӑc thuyӃt Bush ± tân bҧo thӫ)
4 thúc đҭy nhӳng giá trӏ Mӻ bҵng cách nêu gương, chӍ có các quӕc gia
dân chӫ là đӕi tác tin cұy cӫa Mӻ.
‘ Chӫ trương dân sӵ hóa vҩn đӅ chӕng khӫng bӕ, giҧm nhҽ vҩn đӅ chӕng
khӫng bӕ. Obama cho rҵng nguyên nhân sâu xa cӫa khӫng bӕ là tình
trҥng nghèo đói và bҩt công trong xã hӝi, đһc biӋt Hӗi giáo 4 xóa bӓ tұn
gӕc chӫ nghĩa khӫng bӕ bҵng viӋc xóa đói giҧm nghèo. Coi đӕi tưӧng
chӕng khӫng bӕ không phҧi các quӕc gia trong ³trөc ma quӹ´ mà là các
nhóm khӫng bӕ Al Qaeda«. KӃt hӧp các biӋn pháp quân sӵ, kinh tӃ,
chính trӏ, ngoҥi giao« đӇ cô lұp, loҥi trӯ CNKBӕ
)/‘ e)
8
$=
]
).
i)
Pf
I[
9!

-‘ 4/2010 ký START ± 2 :
‘ Bush: giұn dӳ và hoăm dӑa
‘ Obama: thӓa thuұn. Mӻ chҩp nhұn hӫy bӓ kӃ hoҥch triӇn khai máy bay
đánh chһn tên lӱa ӣ Ba Lan

32
 b.‘ e)
8
$=
]
?&: hӧp tác theo hưӟng ³thӵc chҩt, sâu sҳc, mӣ rӝng hơn´
trên nhiӅu lĩnh vӵc, đӗng thӡi cӕ gҳng giӳ әn đӏnh mӕi quan hӋ, xӱ lý các bҩt
đӗng mӝt cách khôn khéo, thӵc dөng, tránh va chҥm trӵc diӋn
-‘ Bush: TQ-M tұp trung nhiӅu vӅ chӕng khӫng bӕ, trao đәi và bàn bҥc mang
tính cҥnh tranh vӅ vҩn đӅ kinh tӃ, thương mҥi, tài chính song phương, vҩn
đӅ Đài Loan.
-‘ Obama:
‘ Vҩn đӅ Đài Loan giҧm, nәi lên là viӋc Mӻ bán vũ khí cho Đài Loan
‘ Vҩn đӅ thâm hөt thương mҥi và tӹ giá hӕi đoái: trưӟc đây tranh cãi 4 2
bên tұp trung vào phương án kích thích kinh t Ӄ.
‘ Vҩn đӅ khí thҧi và bҧo vӋ môi trưӡng: Bush tӯ chӕi ký Nghӏ đinh thư
Kyoto 4 đàm phán khí hұu đa phương, xây dӵng ³kinh tӃ màu xanh´:
tiӃt kiӋm năng lưӧng, bҧo đҧm môi trưӡng và nguӗn năng lưӧng sҥch
!/‘ e)
8
$=
]
?#
^
Z
9%

-‘ Bush: thích sӱ dөng biӋn pháp mҥnh mӁ, khoa trương, coi chӫ nghĩa cӵ
đoan Hӗi giáo giӕng như mӕi đe dӑa cӫa chӫ nghĩa phát xít
-‘ Obama: biӋn pháp mӅm dҿo, khôn ngoan hơn, cho rҵng cách làm cӫa Bush
chӍ làm thӃ giӟi Hӗi giáo sӁ chӕng lҥi Mӻ quyӃt liӋt hơn
/‘ e)
8
$=
]
 R

-‘ Bush: thӡ ơ, bӓ rơi khu vӵc ASEAN
-‘ Obama: coi ASEAN là lӧi ích chiӃn lưӧc cӫa Mӻ

CÂU 15: h
9!
6!
8
)"
1;
^
 Ê
!()
$=

1.‘ Ê;
: mâu thuүn chính trӏ nӝi bӝ, lưӥng viӋn Quӕc hӝi Mӻ nҵm trong tay hai
đҧng, phe Cӝng hòa chӍ trích Obama: Tәng thӕng thiên tҧ, quá mӅm mӓng,
nhân nhưӧng, thұm chí hӧp pháp hóa vӟi các chӃ đӝ đӝc tài, phҧn đӕi viӋc dân
sӵ hóa chӕng khӫng bӕ«

2.‘ Ê;
%<: Thách thӭc tӯ các quӕc gia:

-‘ Trung Quӕc: lӧi dөng khó khăn cӫa Mӻ, khҷng đinh vӏ thӃ siêu cưӡng, đòi
hӓi vai trò lӟn hơn tҥi các thӇ chӃ WB, IMF, đòi thay thӃ USD, đưa ra khái
niӋm ³đӗng thuұn Bҳc Kinh´ thay cho ³đӗng thuұn Washington´, nêu ý
tưӣng ³chia đôi Thái Bình Dương´.

33
 -‘ Nga: chӍ trích Mӻ vӅ cuӝc khӫng hoҧng kinh tӃ - tài chính, kêu gӑi hình
thành trұt tӵ thӃ giӟi mӟi, tăng chi tiêu cho quân sӵ, tiӃp tөc mӣ rӝng ҧnh
hưӣng ӣ Mӻ latinh
-‘ Chính sách chìa tay ra vӟi các nưӟc bҩt hҧo ko thu dc kӃt quҧ: Myanmar,
Iran, TriӅu Tiên«

CÂU 16: Ê9
9
!
O
!:
9!
1;
%<
$=
GR'&"%'H

34
%'

CÂU 1: Cơ sӣ hình thành và nӝi dung hӑc thuyӃt Monroe ................................. 1
CÂU 2: Cơ sӣ hình thành và nӝi dung cӫa hӑc thuyӃt Hay 1899 ........................ 4
CÂU 3: Chính sách đӕi ngoҥi cӫa Mӻ thӇ hiӋn trong Tuyên bӕ 14 điӇm cӫa W.
Wilson 1918 ....................................................................................................... 7
CÂU 4: Chính sách đӕi ngoҥi cӫa Mӻ trong thӡi gian ThӃ chiӃn II .................... 9
CÂU 5: Cơ sӣ hình thành và nӝi dung cӫa chiӃn lưӧc ³Ngăn chһn´ (Chính
quyӅn Truman). ................................................................................................ 13
CÂU 6: Hӑc thuyӃt D. Eisenhowwer vӅ Trung Đông ....................................... 14
CÂU 7: Sӵ điӅu chӍnh chính sách Mӻ tӯ Kenedy đӃn Nixon ............................ 15
CÂU 8: Đánh giá chính sách đ͙i ngo̩i MͿ trong thͥi kǤ | (Everyone) ........ 17
CÂU 9: Cơ sӣ hình thành và nӝi dung chiӃn lưӧc ³Cam kӃt và Mӣ rӝng cӫa
Chính quyӅn B. Clinton .................................................................................... 18
CÂU 10: Cơ sӣ hình thành và nӝi dung hӑc thuyӃn ³Đánh đòn phӫ đҫu´ cӫa G.
Bush ................................................................................................................. 20
CÂU 11: Chính sách cӫa Mӻ trong vҩn đӅ dân chӫ và nhân quyӅn sau CW ..... 22
CÂU 12: Chính sách cӫa Mӻ trong vҩn đӅ chӕng khӫng bӕ quӕc tӃ ................. 28
CÂU 13: Chính sách Châu Á ± Thái Bình Dương cӫa Mӻ sau CW .................. 30
CÂU 14: Nhӳng thay đәi trong CSĐN cӫa Mӻ dưӟi thӡi Obama ..................... 32
CÂU 15: Nhӳng thách thӭc hiӋn nay đӕi vӟi CSĐN cӫa Mӻ............................ 33
CÂU 16: Đánh giá chung vӅ chính sách đӕi ngoҥi Mӻ (Everyone) ................... 34

35