HOC VIEN KY THUAT QUAN SU KHOA VO TUYEN DIEN TU KY THUAT TRUYEN DAN SO LUU HANH NOI BO NHA XUAT BAN QUAN DOI NHAN DAN HA NOI - 2001NHA XUAT BAN MONG BAN DOC GOP Y KIEN, PHE BINH CHI DAO NOI DUNG BAN cui DAO NGHIEN CUU, BIEN SOAN, HOAN THIEN H& THONG TAI LIEU HUAN LUYEN, GIAO TRINH, GIAO KHOA HQC VIEN KY THUAT QUAN SU Truéng ban: PGS.TS Nguyén Ditc Luyén Pho truéng ban: = PGS.TS Pham Huy Chuong Thu ky: Ks Nguyén Xuan Minh BIEN SOAN: Chi bién: TS Nguyén Quéc Binh Tham gia bién soan: Quyét dinh bién soan: Quyét dinh ban hanh: S6: 451/2001/QD-HV Ngay 19 thang 03 nam 2000 355-355.7 = 1412-2000 QDND-2001MUC LUC Lai néi dau Chuong 1. TONG QUAN VE HE THONG THONG TIN SO 1.1. Cac dc diém cia thong tin sé 1.2. So dé khéi tiéu biéu cla hé théng thong tin sé 1.3. Tham sé chat luqng ca ban ciia hé théng théng tin s6 1.4. He thong truyén din sé 1.5. Dich vu, mang vién thong va mdi trudng truyén 1.5.1. Cée dich vu 1.5.2. Mang vién thong 1.5.3. Cac méi truéng truyén Chuong 2. SO HOA TIN HIEU LIEN TUC TRONG CAC HE THONG TRUYEN DAN SO 2.1. Khai quat 2.2. Diéu ché ma xung (PCM) 2.2.1. Nguyén tac 2.2.2. Loc han bing 2.2.3. Ldy mau 2.2.4. Luong tit hod 2.2.5. Md hod 2.3. Diéu ché ma xung vi sai 2.3.1. Nguyen tac 2.3.2. Diéu ché md xung vi sai vdi b6 du dodn 2.2.3. Hién tuong qué tdi sudn 2.2.4. Diéu ché md xung vi sai tu thich nghi 2.4. So sdnh mot s6 phuong phap mii hod dang séng 2.5. Ma hod tin hiéu nhém kénh thoai bing PCM 2.6. Ma hod du don phan tich bing téng hgp tiéng ndi 2.6.1. Khai quat 2.6.2. Mo hin tng qudt cita md hod tiéng néi theo phuong phdp phan tich bang tong hop Chuong 3. GHEP KENH TRONG TRUYEN DAN TIN HIEU SO 3.1. Nguyén ly ghép kénh theo théi gian 3.2. Ghép kénh déng bo va ghép kénh can déng bd 3.2.1. Ghép kénh déng b6 3.2.2. Ghép kénh can déng bd 3.3. Ghép kénh so cap 3.3.1. Khdi quat 13 13 15 16 19 21 21 23 25 26 29 29 29 31 yl 34 38 38 39 4] 42 45 47 47 49 52 52 55 5S 56 58 583.3.2. Ghép kénh PCM so cdp hé M¥-Nhat 3.3.3. Ghép kénh PCM so cdp hé Chau Au 3.4. Ghép kénh bac cao c4n déng bé va cdc hé théng phan cap toc do sé can déng bo PDH : 3.4.1. Hé thong phan cdp s6 PDH Chau Au 3.4.2. Hé thong phan cap sé PDH Béc M5 3.4.3. Hé thong phan cdp so PDH Nhét Ban 3.5. Hé thong phan cap s6 déng bo SDH 3.5.1. Phan cép toc 46 cla SDH 3.5.2. Cau trite phan lap ctia hé théng SDH 3.5.3. Giao dién mit mang déi voi SDH 3.5.4. Cau trite ghép kénh doi voi SDH Chuong 4. xU LY TiN HIEU BANG GOC 4.1. Khai quat 4.2. Ma hod tin hiéu bang géc 4.2.1. Chite nding, phan loai va tham sé 4.2.2. Cac ma hai mitc 4.2.3. Cdc ma 3 mite 4.3. Lam tring phé bing x4o tron 4.3.1. Rhdi qudt 4.3.2. Tao cdc chudi bit gid ngdu nhién 4.3.3. Lam tréng phé bang b6 xdo trén 4.4. Ma hoa vi sai 4.5. Ma hod Gray Chuong 5. TRUYEN DAN TIN HIEU SO'TREN KENH LIEN TUC 5.1, Ma dau 5.1.1. So dé khéi don gidn cia hé thing truyén dan sé 5.1.2. Mé hinh kénh lién tuc truyén tin hiéu so 5.1.3. Cac bai todn t6i uu déi voi hé thong truyén dan tin hiéu so 5.2. Cau tric thu t6i wu 5.2.1, Biéu dién véc-ta tin hiéu s& 5.2.2. Cdu tric thu t6i uu 5.2.3. Mdy thu tuong quan 5.2.4. may thu loc phéi hop 5.2.5. Xac sudt thu 16i voi mdy thu téi wu 5.3. Lya chon t6i uu tap tin hiéu 5.3.1. Bai todn 161 uu hod tap tin higu 5.3.2. Lua chon t6i uu tap tin hiéu voi céng sudt han che 5.3.3. Diéu ché tin hiéu nhiéu mite nhdm ndng cao hiéu qud phd 5.3.4. Lua chon t6i uu tap tin hiéu 60 63 65 66 67 67 68 69 69 3 76 76 78 78 82 85 94 94 94 100 107 109 lt Lil il 114 115 116 117 120 122 122 123 124 124 125 128 1305.3.5. Xéc sudt 1di bit va xdc sudt Idi symbol 5.4. Téng hgp cdc tin hiéu dang s6ng-M6t s6 so dé diéu ché nhiéu mic thuéng gap 5.4.1. Diéu ché tén sé FSK 5.4.2. Diéu ché M-PSK 5.4.3. Diéu ché bién d6 vudng goc M-QAM Chuong 6. TRUYEN DAN TIN HIEU SO TREN CAC KENH THUC 6.1. Truyén dan tin hiéu s6 trén kenh c6 bang tén han ché 6.1.1. Xuyén nhiéu giita cdc ddu (ISI) 6.1.2. Cac déic tinh loc nham truyén dén khéng co ISI 6.1.3. Phan phéi dac tinh loc 6.1.4. Céc tin hiéu phan tng cuc b6: Cac hé thong cé ISI kiém sodt dugce 6.2. Cac anh hudng cia kénh lién tuc 6.2.1, Méo tin hiéu 6.2.2. Pha-ding va pha-ding da duang chon loc tan so 6.2.3. Can nhiéu va mét sO téc dong khdc cha duang truyén 6.3. Khac phuc c4c anh hudng cia kénh truyén 6.3.1. San bang 6.3.2. Cac bién phdp khac nhdm khdc phuc méo tuyén tinh 6.3.3. Khdc phuc méo phi tuyén 6.3.4. Cac hé thong trai phd Chuong 7. DONG BO TRONG TRUYEN DAN TIN HIEU SO 7.1. Mé dau 7.2. Céc mach vong khod pha (PLL) 7.3. Cac PLL sé (DPLL) 7.3.1. Céc phan tit mach 7.3.2. Hoat dong cia mot DPLL 7.3.3. Cac dc trung chit yéu 7.3.4. Ce loai mach vong 7.3.5. So sdnh véi PLL tuong tu 7.3.6. Cai thién hoat déng cia DPLL bang bé loc déy 7.4, Truyén dan thong tin vé pha: Khoi phuc séng mang 7.4.1. Cac hé théng voi tin hiéu tham chiéu duoc truyén 7.4.2. Khéi phuc song mang tit mét tin hiéu cé séng mang bi nén 7.5. Truyén dan théng tin dinh thi: Khoi phyc déng hé 7.5.1. Cae phuong phdp khoi phuc tin hiéu déng hé Tai ligu tham Khao 132 132 133 133 134 136 136 136 138 144 145 152 152 163 183 186 186 191 195 199 205 205 206 219 220 221 226 228 230 231 236 236 240 242 242 246LOI NOI DAU C4c hé thOng thong tin s6 hién dang phat trién rat manh mé trén toan thé gidi va da thay thé hdu hét cdc hé thong thong tin analog. © nuéc ta, c6 thé néi rang hién nay gan nhv tat ca cdc hé thong chuyén mach va truyén din cia nganh buu dién déu da dugc sé hod. Trong quan d6i, tién trinh s6 hod céc hé thong thong tin lién lac hién dang dién ra mot c4ch nhanh chéng, chi it 14 dén nam 2000 cdc hé thong dudng truc va cdc hé thong chuyén mach cp mot va hai déu da dugc s6 hod. Viéc nghién citu vé cic hé thong thong tin s6 néi chung va c4c hé thong truyén dan s6 n6i riéng vi thé da tré thanh mot ndi dung co ban cia chuong trinh dao tao ky su thong tin quan su. Gido trinh nay nham trinh bay nhimg van dé co ban nhdt vé ky thuat truyén din sé. Giéo trinh gém 7 chuong. Nhiing van dé chung vé cdc hé thong thong tin sO duoc trinh bay mot cach khdi quat trong chuong dau, xoay quanh so 46 khdi chtte nang téng quat tiéu biéu cha cac hé théng thong tin s6. Chuong hai trinh bay cdc phuong phép ma hod nguén co ban trong c4c hé thong thong tin s6, trong d6 di sau vio mét s6 phuong phdp ma hod dang sdng tiéu biéu nhu diéu ché ma xung (PCM: Pulse Code Modulation), diéu ché ma xung vi sai (DPCM: Differencial PCM) va diéu ché ma xung vi sai tu thich nghi (ADPCM: Adaptive DPCM). Phuong phép ma hod nguén phat thanh cing dugc gidi thiéu mét cdch khai quét trong chuong nay. Nhing van dé lién quan dén ghép kénh trong thong tin s6 duge trinh bay trong chuong ba, bao gém ghép kénh so cp, phan cap toc 46 s6 can déng bd (PDH: Plesiosynchronous Digital Hierarchy) va gidi thiéu sobo vé phan cap téc dé sé déng bd (SDH: Synchronous Digital Hierarchy). Chuong bén duoc sit dung dé trinh bay mot vai thuat todn xir ly tin hiéu bang géc bao gém mia truyén dan va ky thuat lam trang phé bang x4o tron chudi bit (scrambling). Nhiing van dé trong truyén dAn ifn hiéu s6 trén c4c kénh lién tuc duoc dé cap t6i trong chuong nam. Chuong nay trinh bay: a) nhiing nguyén ly co ban nhat vé cdc hé thong truyén din s6, bao gém cau tric téi uu cé tinh nguyén ly cia mot hé théng truyén d4n tin hiéu s6 véi cac tiéu chi t6i uu 1a hiéu qua sir dung phé va hiéu qua cong suat cao nhat v6i mot d6 chinh xc truyén tin da cho, trong diéu kién c6 téc déng cila tap 4m c6ng tinh trang chudn; b) mot sé phuong phap diéu ché s6 thong thudng. Van dé dac thi cita truyén dan tin hiéu s6 trén cdc hé théng truyén din c6 bang tén han ché 1a xuyén nhiéu giita cac ky hiéu ISI (InterSymbol Interference): co ché hinh thanh, tac dong, dac tinh cia cdc loai ISI, cdc dac tinh tiéu chudn cia hé théng nham truyén din khong cé ISI cfing nhu cac bién phap ky thuat nham han ché cdc tac dong cia né duoc trinh bay trong chuong s4u. Chuong s4u cia gido trinh cing dugc danh dé trinh bay cdc van dé gap phai trong truyén dn tin hiéu sé trén c4c kénh thuc t€, cdc tac dong gay suy giam chat lugng lién lac va cdc bién phdp khac phuc. Van dé déng bo trong cac hé théng truyén dn sé dugc dé cap dén trong chuong bay, bao gém nguyén ly co ban cia céc mach vong khod pha tuong tu va s6, céc bién ph4p khdi phuc séng mang trong cdc hé thong truyén dan két hop (coherent) va khOi phuc tin hiéu déng hé. . Gido trinh dug bién soan dua trén nhiing tai liu khé tiéu biéu vé ky thuat truyén din s6 va kinh nghiém thu dugc qua nhiéu nam giang day vé thong tin sé ciing nhu tir nhiing két qua nghién cifu cia chinh tac gid vé linh vuc nay. Gido trinh nay c6 thé sit dung nhu tai liéu tham khao trong hoc tap cho hoc vién dao tao cfing nhu hoc vién cao hoc chuyén nganh théng tin lién lac, Hoc vién ky thuat quan su. Mot van dé hét sttc quan trong trong cdc hé théng truyén dan tin hiéu s6 1a ma hod chéng nhiéu sé khong duoc trinh bay trong gido trinh nay do khu6n khé 10chuong trinh c6é han va tranh chéng chéo véi noi dung cla cdéc chuong trinh Nguyen ly truyén tin va KY thuat truyén sé liéu. Hién tai, cdc thuat ngit ky thuat trong cdc tai liéu 4n hanh 6 nuédc ta con chua théng nhat. Trong qué trinh bién soan, tac gia da c6 ging tham khdo céch sit dung cdc thuat ngit ky thuat trong cac tai liéu tiéng Viét khdc va trong nhiing trudng hop con chua hoan toan théng nhét, mot s6 thuat ngit ky thuat xudt xif tir tiéng nu6c ngoai sit dung trong cudn sach nay dugc chuyén nghia sang tiéng Viet theo c4c ty dién phé thong va chuyén nganh dang dugc luu hanh rong rai trong nuéc. Dé ngudi doc thuan tién trong tra cttu, trong nhiing trudng hop nay cdc thuat ngit ky thuat duoc chua thdng nhat bang tiéng Anh. Mot s6 thuat ngit da Viet hod hoan toan duge ding & dang phién 4m (nhu cdc tir bit, m6-dun, pha- ding, véc-to...), hoac gén nhu da Viét hod thi dugc dé nguyén theo tiéng Anh va in nghiéng (nhu constellation, jitter, logic, mode, symbol...). Do thi gian bién soan khé eo hep, nhat dinh gido trinh cdn c6 nhiing diém bat cap, moi ¥ kién déng gép xin giti vé dia chi: TS. Nguyén Quéc Binh, BO mon thong tin - Hoc vién ky thuat quan su, 100 Dudng Hoang Quéc Viét, Cau Gidy, Ha néi. Tac gia xin bay td & day ldng biét on sau sic ngudi thay I6n cia minh, gido su, tién si khoa hoc Frigyes Istvan thudc Dai hoc ky thuat Budapest, Hungary. Tac gia cing chan thanh cam on gido su, tién si khoa hoc Huynh Hitu Tué thudc Dai hoc Laval, Québec, Canada vi da cung cdp nhiéu tai li¢u tham Khao bé ich cing nhu da dong vién tac gia rat nhiéu trong qué trinh bién soan tai liéu nay. Ha ndi, thang 5 nam 2000. Tac giaChuong | TONG QUAN VE HE THONG THONG TIN SO 1.1. CACDAC DIEM CUA THONG TIN SO Cac hé théng thong tin dugc sit dung dé truyén dua tin titc tir noi nay dén noi khdc. Tin tite duge truyén dua tir nguén tin (1a noi sinh ra tin ttc) t6i bo nhan tin (1a dich ma tin tite cn dugc chuyén téi) duéi dang c4c ban tin. Ban tin JA dang hinh thifc chia dung mét luong thong tin nao dé. Cac ban tin dugc tao ra tr ngudn cé thé & dang lién tuc hay rdi rac, tuong img ching ta c6é cdc nguén tin lién tuc hay ri rac. D6i v6i nguén tin lién tuc, tap cdc ban tin 1a mot tap vo hah, cn 46i v6i ngudn tin rdi rac tap cdc ban tin cé thé cé 1a mét tap hitu han. Biéu dién vat ly cha mot ban tin dugc goi Ia tin hiéu. C6 rét nhiéu loai tin hiéu khac nhau tuy theo dai lugng vat ly dugc sit dung dé biéu dién tin hiéu, thi du nhu cudng d6 dong dién, dién 4p, cudng do 4nh sing... Tuy theo dang cia cdc tin higu duge sit dung dé truyén tai tin ttc trong cdc hé théng truyén tin 1a cdc tin higu tuong ty (analog) hay tin hiéu s6 (digital) va tuong tng sé c6 cdc hé thong thong tin analog hay hé thong thong tin sé. Dac diém can ban cia mot tin hiéu tuong ty (dai lugng vat ly duge sit dung lam tin hiéu c6 quy luat bién thién tuong tu vdi ban tin nhu né da dugc san sinh ra tir nguén tin) 1a tin higu c6 thé nhan v6 sé gid tri, lap ddy lién tuc mot gidi ndo dé. Them vao d6, thdi gian t6n tai cia céc tin hiéu tuong ty 1a mot gid tri khong x4c dink cu thé, phu thuéc vao théi gian tén tai cia ban tin do nguén tin sinh ra. Tin hiéu analog cé thé 1a tin hiéu lién tuc hay rdi rac tuy theo tin hiéu 1a mot ham lien 13tuc hay rdi rac cita bién thdi gian. Tin hiéu dién thoai 6 16i ra cla mot micro 1a mét thi du tiéu biéu vé tin hiéu tuong ty lién tuc, trong khi d6 tin higu diéu ché bién xung (PAM: Pulse Amplitude Modulation) cia chinh tin hiéu 16i ra micro noi trén 14 mot tin hiéu tuong tu rdi rac. Trong trudng hgp nguén tin chi gém mot s6 hitu han (M) cdc tin thi cdc ban tin nay cé thé danh s6 duge va do vay thay vi truyén di céc ban tin ta chi cin chuyén di cdc ky hiéu (symbol) 1a cdc con s6 twong tg voi cdc ban tin dé. Tin hiéu khi 46 chi biéu dién cdc con s6 (cdc ky hiéu) va dugc goi 1a tin hiéu s6. Dac trung cdn ban ciia tin hiéu sé 1a: a) tin hiéu sé chi nhan mét s6 hitu han cac gid tri; b) tin hiéu s6 c6 thdi gian t6n tai xdc dinh, thudng 1a mot hing s6 ky hiéu 1a Ts (viet tt cia Symbol Time-interval: Thdi gian cha m0t ky hiéu). Tin hiéu sé cé thé nhan M gid tri khdc nhau, Trong trudng hop M=2, chting ta cd hé théng théng tin s6 nhi phan con trong trudng hop téng quat ching ta cé hé thong M mitc. So vi cdc hé thong thong tin tuong tu, cdc hé théng thong tin s6 c6 mot sé uu diém co ban sau: thit nhat, do cé kha nang t4i sinh tin hiéu theo ngudng qua sau ting cu ly nhat dinh nén tap am tich luy c6 thé loai trir dugc, tite 1a cdc tin hiéu sO khoé hon d6i v6i tap 4m so v6i tin hiéu analog; thit hai, do sit dung tin hiéu s6, twong thich véi cdc hé théng diéu khién va xir ly hién dai, nén c6 kha nang khai thdc, quan tri va bao tri (OA&M: Operation, Administration and Maintenance) hé thong m6t céch ty dong cao 46; thit ba, tin hiéu s6 cé thé sit dung dugc dé truyén dua khé dé dang moi loai ban tin, rdi rac hay lién tuc, tao tién dé cho viée hop nhat céc mang thong tin truyén dua cdc loai dich vu thoai hay s6 ligu thanh mot mang duy nhét. Nhugc diém can ban cia cdc hé théng thong tin s6 so vdi cdc hé thong thong tin tuong ty truéc day 1a phé chiém cia tin hiéu s6 khi truyén cAc ban tin lien tuc tuong d6i 1én hon so véi phé cia tin hieu analog. Can phai nhén manh thém 6 day rang diéu nay khong nhét quyét vinh vién ding. Do cdc han ché vé ky thuat hién nay, phé chiém cita cdc tin hiéu sé con tuong déi 1én hon phé chiém cia tin hiéu analog khi truyén cdc ban tin lien 14tuc, tuy nhién trong tuong lai khi cdc ky thuat sé hod tin hiéu lién tuc tién tién hon dugc 4p dung thi phé cita tin higu s6 c6 thé so sinh duge véi phé cia tin hi¢u lién tuc. 1.2. SO DO KHOI TIBU BIEU CUA HE THONG THONG TIN SO Dic trumg co ban cila hé thOng thong tin s6 1a: cdc tin hiéu duge truyén dua va xir ly béi hé thong 18 c4c tin hiéu s6, nh4n cdc gid tr tir mét tap hitu han cdc phan tit, thutng duge goi 1a bang chit céi (alphabet). Cac phan tir tin hi¢u nay c6 do dai hit han xéc dinh T; va trong cdc hé th6ng thong tin s6 hién nay, ndi chung d6 dai 7; 1a nhu nhau d6i v6i moi phan ti tin hiéu. Trong thuc té cé rat nhiéu loai hé théng théng tin sé kh4c nhau, phan biét theo tén s6 cOng tdc, dang loai mOi trudng truyén din... Tuy theo loai hé théng thong tin s thuc té, hang loat chitc nang xit ly tin hiéu sé khdc nhau cé thé duge sit dung nhim thyc hién viéc truyén dua cc tin hiéu sé mot céch hiéu qua vé phuong dién bang tén chiém cfing nhur cong suat tin hi¢u. Cac chiic nang xit ly tin hiéu nhu thé duoc mo ta boi cdc kh6i trong so 46 khéi cia hé théng. Méi mé6t khdi m6 tA mot thuat todn xir ly tin hiéu. So dé khéi tiéu biéu cha mot hé thong thong tin s6 duge mo ta trén hinh 1.1 [A30], trong 46 thé hién tat cd cdc chitc nang xir ly tin hi¢u chinh nhat c6 thé c6 cita cdc hé thong thong tin s6 hién nay. Trong so dé khéi hinh 1.1, thuc chat 14 so dé mo ta luu d6 xir ly tin hiéu, cc thuat toan co ban xit ly tin hiéu (song khong phai trong hé thong thong tin sé nao cing nhat thiét phai thuc hién ddy di cdc thuat todn co ban nay) bao gém: © Tao khuon dang tin hiéu, thuc hién bién déi tin ttc can truyén thé hién & dang tin hiéu lién tuc hay s6 thanh chu6i c4c bit nhi phan; © Mi hod nguén va giai ma nguén tin hiéu, thuc hién nén va giai nén tin nhim giam t6c d6 bit dé giam phé chiém cia tin hiéu s6; Ma va gidi ma mat, thuc hién ma va gidi ma chudi bit theo mot khod xéc dinh nhim bao mat tin tic;© Ma va gidi ma kénh nhim chéng nhiéu va cdc téc dong xdu khéc cia dudng truyén dan; © Ghép-phan kénh, nham thuc hién viéc truyén tin ti nhiéu nguén tin khéc nhau tdi cdc dich nhan tin khéc nhau trén cing mot hé thong truyén din; © Diéu ché va giai diéu ché s6, thudng goi tat la MODEM; © Trdi va gidi tréi phd, nhim chéng nhiéu (thudng do ké dich c6 ¥ gay ra dé pha lién lac) va bao mat tin tic; Da truy nhap, cho phép nhiéu déi tuong cé thé truy nhap mang thong tin dé sir dung hé théng truyén din theo nhu cu; * Déng bd, bao gém déng bd nhip va déng bo pha séng mang d6i véi cdc hé thong thong tin lién két (coherent); * Loc (duge thuc hién tai may thu phat dau cudi), bao gém loc cé dinh nham han ché phé t4n, chéng tap nhiéu va loc thich nghi nham sita méo tin hiéu gay béi dudng truyén; TU CAC NGUON KHAC Tir TAO A HOA |\JMA HOA| itu nguén tin] KHUON /|NGUON 7) MAT. cH A *: cHuOIBIT DONG BO V : CHUOIDANG SONG TAO AGIAIMA GIAIMA K Toi bd “[ KHU6N} | NGU6N}‘|_MAr nan tin fesse [RAIPHO) TOL CAC DICH NHAN TIN KHAC Hinh 1.1. So dé kh6i tieu biéu hé théng thong tin sé. Trén so d6 hinh 1.1, céc kh6i nhénh ben dudi (phan thu) thuc hién céc thuat todn xit ly ngugc véi cdc kh6i tuong tg 6 nhdnh trén (phan phat). Trong s6 cdc chtic nang néi trén thi cdc chic nang tao khu6n tin hiéu s6, diéu ché va gidi diéu ché s6 14 khong thé thiéu d6i voi moi loai hé thOng thong tin 16s6. Vé mat thuat todn ma ndi, khéi diéu ché s6 1a m6t kh6i giao dién, thuc hién bién déi tin hiéu s6 thanh cdc tin hiéu lién tuc phi hop véi viéc truyén dua tin hiéu di xa. May phat dau cuéi chi thuc hién cdc thuat todn tron tén nham dua tin hiéu Jén tdi tan s6 thich hgp, khuéch dai, loc va phat xa tin hiéu vao moi trudng truyén din (bing hé thdng ang-ten va phi-do trong cdc hé théng vo tuyén chang han). Déi véi mot hé théng thong tin sé thi MODEM dong vai trd nhu b6 nao con may thu phat thi chi nhu co bap ma thoi. Cac khéi chitc nang cén lai khong phai 1a bat budc d6i véi tt cd moi hé thong théng tin sé ma chi cé mat trong timg loai hé th6ng cu thé va do vay trén hinh 1.1 chting duge dién t4 bang cdc khdi ditt nét. Céc thuat todn xi ly tin hiéu trong so d6 khéi hinh 1.1 cé thé phan thanh hai nhém chinh: a) cdc thuat todn xi ly tin hiéu bang géc (baseband) bao gdm cdc thuat todn tir tao khudn tdi diéu ché s6 (va cdc kh6i c6 chic nang nguge lai 6 phan thu); b) cdc thuat ton xir ly tin hiéu tén s6 cao hay tin hi¢u thong gidi (bandpass signal) bao g6m cdc thuat todn lién quan t6i da truy nhap, trai phé va thuat todn tron tdn nham dua tin hiéu lén tn s6 cao. Trong phan tich, danh gid va thiét ké hé thong, cdc hé thong hoan toan cé thé xem xét duoc & dang bang géc tuong duong [A19], trong dé: a) moi tin hiéu déu Ja tin hiéu bang g6c hodc tin hiéu bang géc tuong duong nhé sit dung tin hiéu dudng bao phitc hay cdn goi la tin hi¢u thong th4p tuong duong ciia tin hiéu cao tn; b) moi khdi déu 1a céc mach thong thdp hay théng thdp tuong duong. 23. THAM SO CHAT LUQNG CO BAN CUA HE THONG THONG TIN SO at. Céc tham s6 chat lugng chi yéu d6i véi cdc he thong thong tin s6 1a do Pie x4c truyén tin va tc d6 truyén tin. Céc yéu cu co ban d6i véi cdc hé thong Seong tin s6 ciing 1a nhanh chéng va chinh x4c. Cn n6i them 6 day rang, hai yeu Agfa ithy di chung luén mau thudn v6i nhau. Vé nguyén tic, mudn truyén tin that otlefale xéc thi phai chap nhan giam t6c d6 truyén va ngugc lai sibs thi 16i truyén tin xdy ra cang day hon. , truyén tin cangC4c. co quan va céc 16 chite chinh lién quan téi viéc x4c dinh cdc tiéu chudn vé chat Iuong mang vién thong, hé thOng thong tin s6 ndi chung va hé thong truyén din néi riéng 1a: a) Uy ban truyén thong lién bang My (FCC: Federal Communications Commission), x4c dinh cfc tiéu chudn cho cdc hé théng theo he Bac My; b) Héi nghi cdc co quan quan ly buu chin va vién thong chau Au (CEPT: European Conference of Posts and Telecommunications) va Vien tiéu chudn vién thong chau Au (ETSI: European Telecommunications Standards Institute), xc dinh cdc tiéu chudn cho cdc hé théng theo hé chau Au; ¢) C&c nhém nghién cttu (SG: Study Group) cia Lién minh vién thong quéc té (ITU: International Telecommunication Union), truée day 1a Hoi déng tu van dién thoai va dién béo quéc t€ CCITT, va céc nhém nghién ctu cia Uy ban tu van vo tuyén quéc té CCIR truéc day, nay 14 ITU-R (Kem bang 1.1). Céc nhoém nghién ctu nay xdc lap céc tiéu chudn duéi hinh thttc cdc khuyén nghi cho vién thong trén toan cu, bao gém ca cdc hé thong My va chau Au. Déi voi thong tin s6, tham s6 do chinh xéc truyén tin thudng dugc dénh gid qua ty 1é 16i bit (BER: Bit-Error Ratio) thudng dugc hiéu 1a ty 1é gitta s6 bit nhan bj 16i va téng s6 bit da trayén trong mot khoang thdi gian quan sat nao dé. Khi thdi gian quan sét tién dén v6 han thi ty 1é nay tién t6i x4c sudt 16i bit. Trong thuc té, thdi gian quan sat khong phai 1 v6 han nén ty 1 16i bit chi gan bang véi xdc suat 16i bit, tuy nhién trong nhiéu trudng hop thuc té ngudi ta cing vin thudng xem va goi BER 1a x4c sudt 16i bit. Trong nhiéu trudng hgp, img voi cac loai dich vu nh&t dinh, céc tham sé phdi sinh vé do chinh xdc truyén tin thudng duge xét dén 1a cdc gidy bi 16i trdm trong (SES : Severely Errored Seconds), cdc gidy bi Idi (BS: Errored Seconds), cdc phiit suy gidm chdét lugng (DM: Degraded Minutes)... Trong mot s6 hé théng thong tin s6 sit dung c4c bién phép ma hod higu qua tiéng ndi nhu déi v6i dién thoai di dong chang han, thi do chinh xdc truyén tin cing cdn dugc thé’ hién qua tham s6 chét luong tiéng néi xét vé khia canh chat luong dich vu. 18Kha nang truyén tin nhanh chéng cia mét hé thdng thong tin s6 thudng duge danh gid qua dung luong téng cong B cia hé thong, JA t6c do truyén thong tin (cé don vi 1a b/s) téng cong cia ca hé thOng vi mot do chinh xdc da cho. Nhin chung, dung luong cia mét hé théng tuy thudc vao bang tan truyén dfn cia hé thong, so dé diéu ché s6, mitc d6 tap nhiéu... Rang 1.1. Cac nhém nghién ctu chi yéu cha CCITT va CCIR lién quan téi viée xéc lap cdc tiéu chudn chat lung vién thong [A12]. Cie dich va (Cie mang Chic he thong Dien thoai: CCITT SG XI [Mang thoai: CCITT SGXMI |Vo tuyén chuyén tiép: CCIR SG9 i \Cép: CCITT SG XV 'Vé tinh: CCIR SG4 Ngoai cdc yéu cdu va cdc tham sé cé tinh nguyén tic néi trén, cdc he théng thong tin sé con cé thém céc yéu cdu vé tinh bao mat va do tin cay (kha nang lam viéc cha hé thong voi BER khong vuot qua gid tri x4c dinh). Céc yeu 6 vé gid thanh va t6c d6 thu héi von déu tu, goi chung 1a yéu cdu vé tinh kinh té ciing c6 mét vai trd to 1én. 1.4. HE THONG TRUYEN DAN SO Hé thong truyén dan sé 1a tap hop cac phuong tign (bao gém céc thiét bi phan ciing va cdc phdn mém) duge sit dung dé truyén tin hiéu sé tir 16i ra cla thiét bj tao khu6n 6 phan phat toi dau vao thiét bj tdi tao khun théng tin 6 phan thu hé thong thong tin 6. C6 rat nhiéu loai hé thong truyén din s6 khdc nhau tuy thudc mdi trudng truyén dan nhu céc hé thong truyén dan sé qua vé tinh vién thong, céc hé thdng vo tuyén chuyén tiép sO mat dat, cdc hé thOng v6 tuyén di dong, cdc hé théng thong tin ding c4p déng truc, c4p xoan hay c4p soi quang hoc... K¥ thuat duoc sit dung dé truyén dan sé trong cdc hé thong truyén din kh4c nhau nhu thé cing tuong déi khac nhau, phan anh cdc tinh chat dac thi cia moi trudng truyén din, tan s6 cng tac cing nhu loai hinh dich vu... 19Céc tham s6 chat lugng co ban cia hé théng truyén din s6 cing duge dénh gid thong qua ty lé 16i bit cha hé thong BER va dung long truyén din. Mot tham s6 lién quan ti dung luong téng cong cia hé thong, thudng dugc ding hon dé so s4nh céc hé théng truyén din s6, 1a tich sO B.L, vi L 1a cu ly khoang lap cén thiét. Trong diéu kién ky thuat hién nay, tham s6 nay 14 khoang vai tram Mb/s- km dén mot vai Gb/s-km d6i véi cdc hé théng vO tuyén chuyén tiép s6 hay c4p déng truc va c6 thé len t6i hang ngan Gb/s-km hoac hon nia d6i véi cdc bé thong, thong tin quang sqi [A1]. D6i voi cdc hé thong truyén dén sé hién tai, cdc tin hiéu s6 nh4n gid tri trong mot tap hitu han céc gid tri c6 thé c6 va cé théi gian t6n tai hitu han. Khi tap cdc gid tri cé thé c6 cia tin hiéu gdm hai ph4n tit 0 va 1 thi hé thong dugc goi 1a nhi phan va tin hiéu khi d6 duge goi 1a bit, khi s6 gid tri.c6 thé c6 cha tin hi¢u khac 2, téng quat Ja M thi hé thong dugc goi 1a hé thong M mic va tin hiéu duge goi 1a ky hiéu (symbol). Goi gid tri cha symbol thit k 1a D, va thdi gian tén tai cha no 1a T, (d6i véi cdc hé thong thong thudng hién nay, T, =T va 1a hang s6 v6i moi 1). O dau thu tin higu khoi phuc lai lA Dy va 06 dd rong 1a 7, néu Dy# D, thi tin hiéu thr k dugc goi 1a bi 16i, néu Te T thi tin hiéu thet k duge goi 1a c6 jitter. Cac tham s6 ky thuat chung nhdt d6i véi cdc loai hé théng truyén dan s6 khéc nhau, thé hién chi tieu chat lugng co ban cia hé thong, 1a ty lé¢ bit 161 BER va jitter (rung pha). D6i véi hé thOng nhi phan, x4c suat 16i bit BER (Bit-Error Ratio) duge dinh nghia 1a: BER=P{ D,#D,}, voi P{.} IA xéc suat any Khi he T+OF thi |6| duge goi 1a jitter, tinh theo phan tram. (1.2) Trong trudng hop hé thong truyén din nhiéu mttc thi Pf D 1% Dy} duge goi Ja ty 1é 16i symbol (SER: Symbol-Error Ratio) va c6é quan hé chat ché v6i BER cia hé théng nhu sé dugc trinh bay sau trong chuong 5. 20Nhin chung, khi BER>10° thi hé théng truyén din duoc xem 1A gidn doan vi khi d6 ngay ca dich vu telex (dién bdo truyén chit) - 18 loai dich vu chiu duge chat luong truyén dan téi nhat (chi ddi hdi BER<10°) nho do du thita khé Ion trong ngOn ngit ngudi — cling khong thé truyén dugc. Jitter dugc xem 1a 16n néu I6n hon 5% (gid tri dinh-dinh) [A15]. Ngoai c4c tham s6 chat lugng co ban ndi trén, d6i v6i cac hé thong truyén dan tin hiéu thoai thi d6 gii? cham truyén dan tuyét déi 1a mot tham sé cing c6 tam quan trong dic biét do d6 gitt cham tuyét d6i cang 16n thi céc khé khan trong hi thoai cing tang. Hién nay, cdc gid tri gitt cham truyén din di-vé (round trip) vuot qué 400 ms dugc xem 1a khong thé ch4p nhan duoc néu nhu khong cé nhiing bién phép dac biét [A12]. Cac hé thOng v6 tuyén s6 mat dat cé d6 gitt cham truyén dan tuyét d6i nhd hon so véi c4c hé thong cép déng truc, c4p soi quang hoc va nhat 1a so véi cdc hé th6ng lién lac qua vé tinh, trong d6 d6 gitt cham truyén din di-vé gay bdi viéc truyén chuyén tiép t6i quy dao dia tinh 1a vao khoang 560 ms [A12]. Day 1a mot wu thé ca c4c hé thong vo tuyén sé. 1.5. DICH VU, MANG VIEN THONG VA MOI TRUONG TRUYEN 1.5.1. Cac dich vu Cfc dich vu cu ban duye chuyén tai béi bat ky mang thong tin s6 nao cing 1a dién thoai hoac s6 li¢u hay video. Dich vu dién thoai hién dugc cho 1a loai dich vu vin chiém wu thé trong héu hét céc mang thong tin s6 cho téi nhiéu nam nita. Tiéng ndi sé thudng duge truyén bang tin hiéu diéu ché ma xung (PCM: Pulse Code Modulation) trong 46 tiéng néi duge lay mau véi tin s6 8 kHz va méi mét mau duoc ma hod bing mét 16 hop ma 8 bit, din dén téc d6 truyén din 64 kb/s. Cac phép thir chi quan vé céc stit kém trong truyén din céc tin hiéu thoai PCM cho thay rang céc suy giam chat luong bit déu nhan thay dugc khi ty 1¢ 16i vuot qué gid tri vao quiing 10° vi vay gid tri gidi han nay dugc sit dung rong rai trong cdc chi tiéu chat lugng. Do tin 72 21hiéu thoai it nhay cam v6i jitter nén c6é thé chiu dung dugc jitter khé cao. C4c dang ma hod tiéng néi khdc hiéu qua hon hién dang dugc dé xuat, dac biét 1a d6i v6i cdc hé thong cé bang tan rat han ché nhu cdc hé thong dién thoai di dong hay d6i véi nhitng trudng hop chi phi truyén din sé qué cao néu khong 4p dung cdc céch m4 hod hiéu qua hon nhu diéu ché ma xung vi sai thich nghi (ADPCM: Aditive Differential Pulse Code Modulation) t6c d6 32 kb/s. Truyén s6 ligu 1a dich vu dang phat trién nhanh chéng trong héu hét cdc mang thong tin. Ngoai cdc dich vu fax va dién bdo truyén chit truyén thong, cdc nguén luu lugng sé liéu chi: yéu c6 téc d6 téi quang 64 kb/s dang duge sinh ra tit qué trinh hinh thanh cdc mang méy tinh cé nhan, cdc dich vu chuyén khodan dién ti tai noi ban hang (EFTPOS: Electronic Funds Transfer at Point of Sale), videotex va thu tin dién ti (e-mail). Mot nguén luu lugng s6 liéu t6c do 64 kb/s khdc nifa, c6 tam quan trong s6ng con d6i v6i toan mang dién thoai, 1a cdc tuyén bdo hiéu gitta cdc téng dai s6. S6 ligu thudng duge truyén din theo cfc khoi va nhiéu k¥ thuat sita 16i c6 thé 4p dung dugc nham sita mot sO nhd cdc 1di. Cac 16i truyén din hoac c6 thé phat hién duge tai may thu sé liéu, ching han nhd viéc kiém tra ma 46 du chu trinh (CRC: Cyclic Redundancy Code), rdi tr dong yéu cdu truyén lai (ARQ: Automatic ReQuest) cc kh6i s6 liéu bi 16i, hodc cé thé sia bang thuat todn sita 16i huéng di (FEC: Forward Error Correction) trong 46 cdc bit thém vao cho phép ca phat hién lan sita 16i. Cac yéu cdu chat lugng déi véi cdc mach truyén s6 liéu thudng lién quan tdi mot d6 do nao dé vé thong lugng mang (network throughput) va s6 cdc gidy khong bi 16i (error-free seconds) da duge chap nhan nhu mét tham sé tiéu chudn. Don vi tinh mot gidy 1a thoi gian dugc thoa thuan nham bao phi toan b6 do dai khdi s6 liéu cuc dai hién nay, tinh tai t6c d6 64 kb/s [A12]. Hinh thttc téi uu dé truyén cac tin hiéu s6 truyén hinh vin cdn dang duge tiép tuc xem xét. Ma hod s6 don gian mot tin hi¢u hinh mau dong dan dén cdc t6c d6 truyén din khd cao (quang 140 Mb/s). Hé qua 1a nhiing né luc 16n da duge thuc hién nham phat trién cdc b6 ma hod hiéu qua vé téc 46, Igi dung d6 du thita 22trong c4c tin hiéu video. D6i v6i bé tiéu chudn Chau Au, t6c dO truyén dan tin hiéu truyén hinh mau 1a 34 Mb/s dua trén cdc bo ma hod t6c d6 bit suy gidm (reduced bit-rate codec) va téc 46 45 Mb/s la tiéu chudn d6i v6i hé MY nho sir dung diéu ché ma xung vi sai (DPCM: Differential Pulse Code Modulation) két hop v6i ma sita 16i. Tac dong cia céc 16i trong truyén dan truyén hinh hién nhién phu thudc vao ca kf thuat ma hod dugc 4p dung ln cam nhan chi quan cia ngudi xem vé chat lugng hinh anh. Ty 1é 16i cho phép nam trong mot giai réng tir khoang 10* dén 10°, tuy vay cdc cum 16i tram trong hodc céc gidn doan ngin téi 500 us lai cé thé gay ra suy gidm chat luong hét sttc trém trong do mat déng b6 khung hinh [A12]. Noi chung cc tin hiéu truyén hinh rat nhay cam v6i jitter. Hau hét cdc mang thong tin hién nay déu duge thiét ké nhim hé tro cho hon mot loai dich vu va vi vay nhdt thiét phai dat duoc mot su dung hoa nao dé gitta viéc dap ting moi yéu cdu ngat nghéo nhat déi véi timg loai dich vu trong mang (trong thuc té thi diéu d6 cé thé 1A khong kinh té) va viéc d4p tmg d6i voi loai dich vu chi: yéu duoc sit dung trong mang bang cach budc phai 4p dung céc ky thuat truyén din cia c4c dich vu khéc ma ching c6 thé chiu dung tot hon d6i v6i cic yéu t6 tré ngai dac biét. 1.5.2. Mang vién thong Cau hinh tiéu biéu cha mot mang vién thong s6 hién dai ngay nay bao gém cc thanh t6 chinh 14 a) mang ngudi sit dung (khéch hang); b) hé thong chuyén mach; c) hé thong truyén din; d) hé thng bdo hiéu; e) hé théng quan tri mang (network management system); f) hé théng déng bo mang. Vién thong quéc té hién nay dang lién tuc mé rong khoang cach lién lac {én téi nhiéu ngan km bang cach sit dung nhiéu dang mi trudng truyén din khic ithau. Mot diém quan trong 1a céc chi tiéu chat Iuong d6i véi ting thanh ph4n cia Me kee n6i nhu thé duge thiét lap va 4n dinh véi yéu cdu nham dap tig cdc cudc Baits ti déu cudi téi dau cudi. Phin quéc té cha mot két ndi c6 thé bao g6m cép abiig truc, cAp soi quang hoc (thi du nhu hé thong thong tin quang TAT8 xuyén 23luc dja dai 7500 km), vé tinh vién thong (nhu hé Intelsat V chang han) va cdc hé théng v6 tuyén chuyén tiép s6 téc do tir vita dén Ion. Viéc thiét ké cdc hé théng thuc hién cc mach quéc té dat t6i cdc chi tieu chat Inong t6i da trong diéu kién thuc tién cho phép thudng cho tinh kinh t€ cao do ké hoach truyén dan trong phan nay cla két néi duge sit dung rét hiéu qua. Phén quéc té do d6 duge xdc dinh 14 phan cao cap. Cac hé thong dugc sit dung trong mang qu6c gia gitta cdc téng dai noi hat v6i nhau va véi téng dai céng quéc té c6 thé cng tac tai cdc t6c dé truyén din tir thifp tdi cao. Cac mach quéc gia nay thudng bao gém nhiéu té hyp khéc nhau cha cdc hé thong truyén din cAp (bao gém cfc c4p xoan doi, cép déng truc, cép quang) va cdc hé th6ng truyén din vo tuyén. 6 cdc nuéc nhé, chat lugng truyén din thudng khong déng déu trén toan mang quéc gia va chat lugng cia mang quéc gia do dé dugc xem 1a trung cp. 6 cdc nude I6n, chat luong cia két ndi quéc gia thudng dugc n dinh béi céc mach cao cAp tao nén chat lugng cao cap 6i véi toan mang quéc gia. Mang ndi hat bao gém nhiéu két n6i v6i cdc cu ly thudng ngan hon 10 km. Phan nay cia mang ddi hdi dau tu tu ban 16n nhat song lai duge sit dung kém hiéu qua nhat, do dé cdc hé théng truyén dan chat luong c4p ndi hat cn phai thap vé gid thanh va don gian trong thiét ké. Chinh do vay, mot ty trong I6n cdc suy gidm chat luong truyén din cé thé chiu dung duge (tinh tir ddu cudi dén dau cudi) dugc phan bé cho mang néi hat nham tao diéu kién dé c6é mitc chi phf thiét ké va xay dung thap. Hién tai, n6i chung truyén din trong mang noi hat thuéng duge thuc hién bing cdc d6i day kim loai va xuyén nhiéu gitta ching 1am han ché t6c do cing nhw chat Ivong truyén din mot khi cdc doi day d6 dugc t4i sit dung dé truyén din tin hiéu sé. Nhiing co hdi va tng dung méi déi véi truyén dan ndi hat bang vo tuyén sé vi vay dang dugc hinh thanh mac di cho t6i nay chting vin chua cho duge higu qua gid thanh cao hon. Ca cac hé théng vo tuyén s6 diém t6i diém va diém t6i da diém hién dang ngay cang dugc sit dung nhiéu hon nham cung c4p céc dich vu s6 t6c dO cao hon, truc tiép téi cdc thué bao, véi ké hoach phat trién 24thué bao mém déo hon va thdi gian cung c4p dich vu ngan hon so véi viéc phai dit cdc cép mdi. 1.5.3. Cac mdi trudng truyén Ba loai mi truéng truyén dan sé hau nhu sé chiém uu thé trong cdc mang truyén din tuong lai 1a céc hé thong ding soi quang don mode, vo tuyén chuyén tiép mat dat (terrestrial radio-relay) va vo tuyén qua vé tinh. Ciing voi cac he théng c4p xoan d6i va cap d6ng truc, cdc hé thdng sir dung cap sgi quang hoc thudc vé lép cdc hé thdng hit tuyén. C4c cong nghé hién nay da cho phép giam gid thanh cap soi quang, nang cao dung luong va khoang cach cc tram lap va do d6 da lam cho cdc hé théng truyén din quang soi tré nén hdp dan hon ca vé mat kinh té. Cac hé théng truyén din v6 tuyén chuyén tiép 86, mac dau vay, trong mét tuong lai gin vin d4p tng dugc mot phin quan trong cdc ddi hdi vé truyén din cia mang quéc gia, tham chi trong c4c mang cdn dugc phat trién hon nita. Céc hé théng soi quang thudng dude thiét ké dé lam viéc véi mttc vai dB so véi nguéng do cdc dac tinh truyén din cia soi bién déi it trong mot thdi gian kha lén. Diéu nay dan dén cdc dac tinh chat lugng 16i ti; ngay nay qua ngay khéc hau nhu hoan toan déng déu, khdc v6i cdc hé thong vo tuyén chuyén tiép, trong d6 do thudng cé mic du trit pha-ding 16n nén viéc truyén dan héu nhu khong 16i dién ra trong hdu hét thoi gian song cdc suy gidm chat lugng cé xu hudng tap trung lai trong mét it ngay trong céc thang hay xay ra pha-ding s4u trong qué trinh truyén séng. Chat luong truyén din s6 qua vé tinh cé xu huéng duge dac trung béi mot ty 1é 16i nén thap xudt hién trong phdn 16n thdi gian va x4c dinh duoc thong qua ty s6 séng mang trén tap 4m cia tuyén vé tinh. Ty lé 16i nén nay suy bién Itic nay ltic khdc theo cdc khoang thdi gian tiéu hao dudng truyén 16n qué mttc (chang han vi pha-ding do mua) va trong cdc diéu kién truyén séng bat thudng, khi mitc nhiéu tir céc hé thong v6 tuyén chuyén tiép hay cdc hé thong vé tinh khdc tang lén. Cac khdc biét co ban giita cdc dac tinh chat luong cita cd ba loai mdi trudng nay da dugc xét dén trong cdc khuyén nghi thich hop cha CCITT va CCIR. 25Chuong 2 SO HOA TIN HIEU LIEN TUC TRONG CAC HE THONG TRUYEN DAN SO 2.1. KHAI QUAT Trong nhiéu trudng hgp, viéc tao khu6n (dinh dang) va ma hod nguén déi v6i cc ban tin lién tuc (xudt hién dudi dang cdc tin hiéu lién tuc nhu tiéng ndi, am nhac hay tin hiéu truyén hinh...) trong cdc hé thong thong tin s6 dugc thuc hién trong cing mot qué trinh: bién déi tin hiéu lién tuc dén ti nguén tin thanh chuédi tin hiéu sé (chu6i bit) hiéu qua vé mat téc dd, thudng duoc goi chung 1a qua trinh ma hod nguén. Vai trd cia ma hod nguén 1a dac biét quan trong, g6p phan nang cao chat lugng lién lac va cho phép nang cao hiéu qua sit dung phé tan cia hé thong truyén din. Thuat todn ma hod nguén cé thé xem xét dugc thong qua dang tiéu biéu cha né 18 ma hod tin hiéu tiéng néi (bién déi tin hiéu thoai twong ty thanh tin hiéu 86). Cac bé ma hod tiéng néi thutng duge chia thanh 3 loai chinh 14 b6 ma hod dang séng (waveform coder), b6 ma hoa nguén phat thanh (vocoder) va bo ma hod lai (hybrid coder) cia hai loai trén. Noi dung cia phuong phdp ma hod dang s6ng 1 dang song cia tin hiéu tiéng noi lién tuc duge rdi rac hod nhd lay mau va sau d6 dugc sé hod nhd ma hod nhi phan cdc gia tri dai dién cho mttc clita cdc m4u dang séng tiéng n6i. Cac phuong phap ma hod dang s6ng, tiéu biéu 1a diéu ché ma xung PCM, cé co sé 1a dinh ly lay mau. MOt tin hiéu s(t), c6 bién di Fourier 1 S(f), dugc goi 1a cé bang tan han ché néu S(f)=0 véi | i l>w, trong d6 W 1a tén sé 16n nhat chita trong s(t). Theo 26dinh ly ly mau, tin hiéu c6 bang tan han ché nhu thé biéu dién duy nhat duge béi cdc gid tri mau cila s(t) lay véi téc do f,>2W mau trong mot gidy. Téc do ldy mau t6i thiéu fy=2W mau trong mot giay duge goi 1a tc do Nyquist. Viéc lady mau véi t6c do thap hon t6c d6 Nyquist din dén méo gap phé. Tin hiéu s(t) nhu trén biéu dién duge theo: n sin22W(1- = ay Woy ny eb an.) trong d6 (GD } 1a cdc gid tri mau cita s(t) tai cdc thoi diém ldy mau t=n/2W, thu dugc nhé nhan tin hiéu s(t) voi tin higu ldy mau 1a mot chudi cdc Dirac 6(¢-".). xung Dirac 5( Ww Biéu thttc (2.1) 14 dang todn hoc cita dinh ly ly mau. Néu tn s6 16n nhat sin2aW(-—L) W cia tin hiéu s(t) da biét truée thi ————2” cing biét truéc va vi vay 2nw-—) 2Ww khong chifa thong tin can truyén. Nhu vay tin hiéu s(t) hoan toan tuong duong vé tin tte véi chuéi v6 han cdc gid tri mu cia né { sa) }, n=1, +2,... too va do vay thay vi truyén di tin hiéu lién tuc s(t), chting ta chi cn truyén di cdc gid tri mau cia né ma thoi. Day chinh 1a co sé cia viéc sé hod tin hiéu lién tuc theo phuong phap ma hod dang séng. Viéc khdi phuc lai tin hiéu s(t) tai dau thu ti chudi céc gid tri mau { Sp } chi don thudn 1a viéc thuc hién biéu thitc (2.1). Vé phai cia (2.1) c6é thé nhan duoc bang céch cho chudi cac gid tri miu nhan duoc sin2aw(1-—-) qua mot mach loc c6 phan ting xung h(t)= 2a phan img xung cia 2nW(1- wp mot mach loc thong thap ly tuéng véi tan sé cat bang W. Titc 1a, tin hiéu s(t) khoi 27phuc lai duge nhé cho chuéi cdc gid tri mu cia né qua mot mach loc thong thap ly tuéng c6 tan sé cat W. Co sé cita phuong phép ma hod nguén phat thanh 1a viéc phan tich co quan phat thanh cia con ngudi va qué trinh tao ra 4m thanh tiéng ndi. Co quan phat thanh cia con ngudi bao gém thanh huyén, hop cong hudng hinh thanh tir khoang miéng va mi. Thanh huyén tao ra c4c rung dong khdc nhau cita luéng khi va véi su két hop bién d6i cha moi va ludi, hop cong hudng cing bién déi nhd d6 c4c am thanh khdc nhau dugc tao ra, Qué trinh tao ra 4m thanh cia bo may phat 4m cia con ngudi cé thé m6 hinh hod duge bing hai yéu t6 cha yéu: a) cdc rung dong chudn chu ky cia thanh huyén tao nén céc rung dong khdc nhau cia luéng khi dugc m6 hinh hod béi mot xung hoac mot chudi xung (d6i véi cdc 4m hia thanh) hay mot tap 4m (d6i v6i céc am vo thanh), goi chung 1a m6t kich thich; b) hop cong huéng bién déi, hinh thanh tir khoang miéng, mii va su bién déi cia méi, ludi, dugc mé hinh hod béi mot mach loc c6 tham sé bién déi. Hién nhién, tiéng ni hoan toan duge xdc dinh béi céc thong s6 cla mach loc va cdc thong s6 kich thich. Ma hod nguén phat thanh 1a viéc ma hod cdc thong s6 kich thich va loc cia m6 hinh tiéng néi noi trén thanh cdc tin hiéu s6. Thay vi truyén di c4c chuéi bit ma cdc gid tri mau dang sdng tiéng n6i nhu trong phuong phdp ma hod dang séng da néu trén, céc chuéi bit ma cdc thong s6 cia mo hinh tao tiéng néi dugc truyén di trong phuong phap ma hod nguén phat thanh. Tiéng néi dién tit dugc tdi tao lai 6 phan thu nhé cdc mach dién ti thyc hién téng hop tiéng néi dua trén cdc thong 86 kich thich va loc nhan dugc. Mét trong cdc b6 ma hod tiéng ndi tiéu biéu cho phuong ph4p ma hod ngudn phét thanh 1a bé ma hod dy dodn tuyén tinh LPC (Linear Predictive Coder), thoat tién dugc phat trién cho cdc ting dung quan su. C4c bo ma hoé lai 14 su két hop cia hai phuong phép ma hod dang séng va ma hod nguén phat thanh, trong dé mo hinh loc téng hop tiéng ni thi tuong tw nhu d6i vi céc bo ma hod nguén phat thanh cdn tin hiéu kich thich lai dugc ma hod mét cdch hiéu qua bang ky thuat ma dang song. 28Trong chuong nay chiing ta sé xem xét tuong d6i ky cdc phuong phép ma hod dang séng tiéu biéu, thudng dugc sit dung nhat trong cdc hé théng truyén din thong thudng. Hién tai, cdc phuong phép ma hod ngudn phat thanh va lai mdi chi duoc sit dung chu yéu trong thong tin di dong. Do vay ching sé khong dugc trinh bay ky trong gido trinh nay va sé duge trinh bay ky luGng trong gido trinh mon hoc ThOng tin di dong. Chi tiét hon nita vé cdc phuong phdp nay, xin tham khao thém [A32]. 2.2. DIEU CHE MA XUNG (PCM) Dang tiéu biéu cia ma hod dang s6ng 1a diéu ché ma xung (PCM) thudng gap nhat trong cdc hé thong truyén dan tin hiéu s6, dp dung cho cA tin hiéu thoai, nhom kénh thoai ghép kénh theo tan s6, tin hiéu video... 2.2.1. Nguyén tac Diéu ché xung ma PCM dugc thuc hién theo mét quy trinh bén bude cé tinh nguyén tac nhu sau: a) Loc nham han ché phé tan cita tin hiéu lién tuc cdn truyén: Bién d6i Fourier cia cdc tin hiéu lién tuc thuc té 1 vo han theo bién tan s6, chi it ciing do thdi gian tén tai cla chung hitu han. Chinh vi vay, cdc tin hiéu lién tuc can truyén nhat thiét phai duoc loc nhim han ché phé tdi tin s6 cuc dai W nao dé nhim thoa man tién dé vé bang tn han ché ciia dinh ly lay mau. b) Lay mau: Tin hiéu lién tuc sau loc dugc rdi rac hod nhé lay mau tin hi¢u lién tuc bang chudi xung nhip cé tan sé f; theo dinh ly lay mau dé 6 duge cdc tin hiéu diéu bién xung (PAM: Pulse Amplitude Modulation). c) Luong tir hod: S6 gid tri c6é thé c6 cia tin hiéu PAM sau lay mau 1a vo han, do vay s6 bit can thiét dé ma cdc gid tri cia cc xung PAM Ia vo han va diéu nay khong thé thuc hién dugc. Dé han ché s6 bit ma cén sit dung, gid tri cha ting xung PAM cn dugc 1am tron thanh mt trong cdc gid tri mau xdc dinh goi 1a cdc mic lugng tit (cé sé Iuong hitu han) va qué trinh nay duoc goi 1a lung tit hod. 29d) Ma hod: Céc gid tri mitc luong tir ting véi cdc xung PAM dugc ma hod bang cdc t6 hop ma nhi phan dé truyén di trén hé théng truyén dan s6. So dé m6 ta céc cong doan diéu ché ma xung dugc thé hién trén hinh 2.1. Tin higu Tin hieu c6 Cécxung Cécxung PAM — Tin higu lien tuc bang han ché PAM g tit hoa PCM fi Hinh 2.1. So dé thuc hién PCM. Qué trinh kh6i phuc 6 phan thu duge thuc hién nhu sau: Gidi ma dé dugc chuéi xung PAM lugng tit hod r6i cho qua loc thong thap.cé tan s6 cat bang mot nita tan s6 lay mau. Nhu da n6i 6 trén, thuc té cdc tin hiéu I6i vao diéu ché ma xung IA céc tin hiéu cé phé trai rong v6 han. Sau loc han ché phé tan tin hiéu, tin hiéu cd phé han ché va do vay cé théi gian tén tai trai rong téi vO han, nghia 1a vé ly thuyét viéc lay mau phai duge thuc hién v6i v6 han m4u theo (2.1). Tir 46 chting ta c6 thé thay rang tin hiéu lién tuc kh6i phuc lai dugc & phan thu, ngay ca trong trudng hop khong tinh dén méo va tap nhiéu trén dudng truyén, cing chi 18 mot phién ban gdn dung cia tin hiéu lién tuc can truyén di 6 phan phat ma thdi. Sai sé gitta cdc tin hiéu phién ban va nguyén ban gay béi cdc nguyén nhan sau: a) Viéc lay mau khong thé tién hanh trong thdi gian dai vo han dugc; b) Sai s6 do lam tron (luong tit hod), goi 1a sai s6 luong tit, c) Cac dac tinh loc khong hoan toan ly tuéng; d) Phién ban 1a mot tin hiéu cé phé han ché, khong nhu tin hiéu nguyén ban. Ngoai ra, céc sai léch qué dang vé déng bo ciing cé thé din dén sAp xép sai cdc t6 hop ma thu duge va diéu nay din dén cdc sai lac v6 cing tram trong. Cac chi tiét vé c4c cong doan trong quy trinh PCM va céc bién phap khac phuc sai sé sé duge trinh bay dudi day, xét lam vi du v6i qué trinh sé hod tin hiéu dién thoai. 302.2.2. Loc han bang Phé cia tin hiéu dién thoai tap trung trong gidi tir 0,3 dén 3,4 kHz. Viéc c&t bé cdc thanh phan t4n s6 ngoai gidi néi trén khong gay ra nhimg méo thu cam dugc qué Idn, tic 1a khong gay nén nhiing trd ngai dac biét d6i vi qué trinh thong thoai. Dé han ché phé tin hiéu cé thé tién hanh loai bd cdc thanh phan tin s6 16n hon 3,4 kHz trong tin hiéu dién thoai bang loc thong thap, titc 14 6 thé chon tin s6 cyc dai W ciia tin higu thoai 1a 3,4 kIlz. Trong trudng hgp nay, sai s6 do loc han bang gay ra chi yéu 18 béi khong thé ché tao dugc mach loc thong thap ly tuéng ma chi c6 thé ché tao duge cdc mach loc véi dac tinh loc khong déc dig tai tin s6 cat. Dé khong gay nén nhiing méo cé thé thu cam 16 rét duge, tan s6 cat cia mach loc han bang phai chon cao hon 3,4 kHz. Cic mach loc tiéu chudn trong thuc té (c6 dac tinh thoa man cdc khuyén nghi cha CCITT cho cdc mach thoai) cé tan s6 cat rat sat voi 4 kHz. 2.2.3. Lay mau Qué trinh ldy mdu duge thuc hién bang céch nhan tin hiéu thoai lién tuc v6i m6t chuéi xung nhip cé tén s6 fs >2W. Viéc chon tén s6 nhip 16n hon hai lan W sé lam mé rong bang tan chiém cia tin hiéu s6, do vay tan s6 nhip phai chon nhé nhat ma khéng gay méo tin hiéu. Sai sé lay m4u gay bdi viéc khong thé lay méu trong mOt thi gian dai vo han thudng khong dang ké va cé thé bi dip bing viéc chon fs 16n hon 2W mot chit [V5]. Két hop véi thuc t€ phat sinh do loc han bang nhu da ndi trén day, tin s6 lady mdu tiéu chudn cho tin hiéu thoai dugc chon 1a 8 kHz. Qué trinh lay mau tin hiéu dién thoai dugc mo ta trén b.2.2. 2.2.4. Luong tit hod Luong tit hod dugc thuc hién don gidn nh&t bang cdch chia giai d6ng tin hiéu [-a, +a] thanh Q mitc céch déu nhau, dugc goi 1a wong tit hod déu. Khoang cach gitta cdc mutc lugng tit A=2a/Q. Cac gid tri cha cdc mau tin hiéu (céc xung PAM) dugc 1am tron thanh gia tri mic luong tit gén nhdt. Sai s6 lugng tit cha cdc 31gid tri mau 1a mot bién ngdu nhién e,, nhan cdc gid tri trong khoang {-a/Q, +a/Q), c6 thé xem nhu mot luong tap am goi 1A tap am luong tir va c6 thé dénh gid duge thong qua cong sudt tap 4m luong tir: t tin higu lien tuc s(t) cc xung PAM a Mach | tinhieu nhip /—? Pam - t tin higu xung nhip. Hinh 2.2. Lay mau tin hiéu lién tuc. al Py =e = fee. parte, de, (2.2) -alQ trong d6 paf.) 1a ham mat do x4c suat (probability density function). Do khong biét duoc phan b6 thuc su cila bién do tin hiéu dién thoai trong khodng gitta hai mitc wong tir sat nhau, ngudi ta budc phai gia thiét rang tin hiéu dién thoai nhan céc gid tri bién d6 trong khoang giita hai mic luong tir sdt nhau v6i x4c sudt nhu nhau. Do dé tap 4m long tit duge xem 1a bién ngdu nhién phan b6 déu, tite 1a pdfle,)=O/2a. Thay vao (2.2), ching ta dugc P=@13Q’=A/12 (2.3) Tir (2.3) chiing ta c6 thé thay khi tang so mitc lugng tir Q thi cong sudt tap am luong tit giam. Chang han, khi tang s6 mite luong tir Jén hai lan, cong suat tap am lugng tit giam 4 lan, ttc 14 vao quang 6 dB. Tuy nhién, viéc tang qua miic sé mitc lugng ti din dén hai hé qua: a) S6 mitc Iuong tir 1én din dén s6 bit ding dé ma cdc mifc Iuong tir tang (cit ting s6 mtic Iuong tir én hai lan thi phai them mot bit trong t6 hop ma) lm tang téc do bit va do vay tang phé chiém cilia tin hiéu s6; b) Voi cling mot giai dong tin hiéu, viéc tang qué mtic s6 mite luong tir sé cé thé 32din dén mitc luong tit Khoi phuc lai 6 phan thu bi nhan nhdm dudi tac dong cia tap 4m nhiét trong cdc mach dién tit. Thém vao dé, néu lugng tit hod déu thi viee chia cdc mitc v6i s6 mic t6i thiéu (nham gidm s6 bit ma cdn ding) x4c dinh theo 46 chinh xc da cho d6i v6i céc mttc cao cita tin hiéu lai din dén sai s6 pham phai lai I6n d6i vGi cdc mic thap. Diéu nay dan tdi sai sé téng cong 16n do trong thuc té cdc mite tin hiéu thdp cia tin hiéu thoai thudng xay ra nhiéu hon so véi cdc mttc cao, Céc mau thudn ndi trén trong thuc té dugc khdc phuc nhé 4p dung luong tirhod khong déu, trong d6 khoang céch giifa c4c mitc lugng tit dugc chon 16n véi cdc mitc tin hiéu 16n cdn véi cdc mic tin hiéu nhé thi khoang cach giita céc mite luong tit chon nhé. Giai phap nay 1a kh ty nhién do d6i v6i mtic tin hiéu 16n thi ty s6 tin hiéu trén sai s6 (tin/tap am lvong tit) vin kh nhé di sai sé lugng ti tuyét d6i c6 16n. Viéc chia cdc mttc lugng ti khong déu nhu thé tuy vay lai khé kho thuc hién trong thuc té va mét gidi phdp tuong duong thudng duge dp dung 1a thuc hién luong tit hod déu céc tin hiéu dugc nén. Luat nén duoc 4p dung trong diéu ché ma xung tin hiéu dién thoai 14 1uat /ogarit, trong dé tin hiéu Idi ra y cha mach nén bién thién theo luat logarit cha tin hiéu 16i vao x. GO phan thu, tin higu duge gidn tré Jai. Viéc duy tri nén-gian chinh xdc 1A mét yéu cdu rat ngat nghto nham trénh cdc méo tin hiéu mang vao do qué trinh nén-gian. C&c luat nén logarit duoc 4p dung trong hé Chau Au va bé My kha khéc nhau, digu nay 14 do lich sit qué trinh phat trién vién thong trudc day trén cdc khu vuc khéc nhau dé lai. Luat nén duge 4p dung 1a luat 4 d6i voi hé MY, trong khi 46 hé chau Au sir dung luat nén A. Biéu thitc giai tich x4c dinh cdc luat nén y va A la: * Luat nén ys (Hé MY): Ind + He) In(i+y) ° Luat nén A (Hé Chau Au): ign(x)————, -1 33.46 dB. Yéu cdu nay vita ding dat dugc bang viéc sit dung b6 ma hod v6i cdc tit ma 7 bit. Khi tinh dén ca cdc tham sé suy giam chat luong khéc cha PCM, b6 ma hod 8 bit thuéng dugc 4p dung nhat. Bién dé tin hiéu 16i ra b6 nén dugc luong tit hod déu thanh 16 mttc véi méi mot doan hay phan doan. Viéc ma hod cdc mitc Iwong tir déu (sau nén) dé tao thanh tin hiéu PCM duge thuc hién bang cdc t6 hop 8 bit déi voi ca hé MY lin Chau Au va cing c6 dang PXYZABCD. Bit P chi thi cuc tinh gid tri luong tit cia mau tin hiéu: P=1 vi tin hiéu duong va P=0 voi tin hiéu 4m. Ba bit XYZ ding dé ma c4c doan thang (hoac phan doan) lam gén diing tuy€n tinh cdc luat nén (u hay A), bén bit ABCD ding 4é ma 16 mttc luong tir déu trong timg doan. Hinh 2.3. Tuyén tinh hod (2.4) bang 15 doan thang. Do duge tuyén tinh hod theo sé doan khdc nhau, c4ch nhan duge cic ma tam bit PCM déi voi hé My va hé Chau Au ciing khdc nhau. D6i voi hé Chau Au, 35truéc tién viéc ma 12 bit duge thuc hién, chia gidi bien d6 tin hi¢u vao mot cdch tuyén tinh thanh 4096 budéc. Céc mach logic sau 46 dugc sit dung dé tao ra cdc tir ma 8 bit theo quy tac ma dugc mo ta trong bang 2.1. Trong khi d6 trudc tién viéc ma 13 bit dugc thc hién déi véi hé MY, chia tuy€n tinh giai bién do tin hiéu vao thanh 8192 budc, sau d6 ma thanh cdc tit ma 8 bit theo quy téc mo ta trong bang 2.2. 0 V8 1/4 2 3/4 tx Hinh 2.4. Tuyén tinh hod (2.5) bang 13 doan thang. Ti bang 2.1 va bang 2.2 chiing ta cé thé thay ring méi mot doan duoc chia thanh 16 mite lugng tir déu. Gid tri do 16n cia méi mot mtic Ivong tir déu - tinh theo s6 buéc cua mtic bién d6 16i vao (ghi & cot cudi cing cia cdc bang) - thay d6i theo gid tri mttc 16i vao. 36Bang 2.1. Thuat toan x4p xi dic tinh nén luat A bing 13 doan thing (G.711) va ma. Doan thi | Gidi han du6i | Giéi han trén Ti ma DO In cha méi bude cha doan (tinh | cla doan (tinh| PXYZABCD |luong tr déu (tinh theo buéc bién | theo budéc bién theo s6 budc bién do d6 vao) d6 vao) 16i vao) 1 2048 4096 1111ABCD 128 2 1024 2048 1110ABCD 64 3 512 1024 1101ABCD 32 4 256 512 1100ABCD 16 5 128 256 1011ABCD 8 6 64 128 1010ABCD 4 32 64 1001ABCD 2 7 0 32 1000ABCD 2 -32 0 0000ABCD 2 ~64 -32 0001ABCD 2 8 -128 -64 0010ABCD 4 9 -256 -128 0011ABCD 8 10 -512 -256 OLO0ABCD 16 u -1024 -512 0101ABCD 32 12 -2048 -1024 O110ABCD 64 13 -4096 -2048 O111ABCD 128 Bang 2.2. Thuat toan xp xi dic tinh nén luat v bing 15 doan thing (G.711) va ma. Doan thé | Gidi han duéi | Gidi han trén Tit ma DO lén cia moi bude cha doan (tinh |} cha doan (tinh | PXYZABCD |luong tit déu (tinh theo bude bién | theo bude bién theo s6 buéc bién d6 | __—_—|. d6 vaio) 6 vao) 16i vo) 1 4063 8159 1000ABCD 256 2 2015 4063 1001ABCD 128 3 991 2015 1010ABCD 64 4 479 991 1011ABCD 32 5 233 4719 1100ABCD 16 6 95 233 1101ABCD 8 7 31 95 1110ABCD 4 8 -31 31 1111ABCD 2 9) -95 -31 0110ABCD 4 10 -233 -95 0101ABCD 8 i -479 -233 0100ABCD 16 12 -991 -479 0011ABCD 32 “2B -2015 -991 0010ABCD 64 14 -4063 -2015 0001ABCD 128 15 -8159 -4063 QO00ABCD 256 37Gié tri lugng ti ca c4c mau tin hiéu dugc tinh theo [A14]: M=0(32B+2L+1)°4 (2.6a) 46i véi hé Chau Au, va M=o[2"1433(2°-1)] (2.6b) d6i véi hé MY, trong d6 S=4X+2Y+Z; L=8A+4B+2C+D; a=1 néu P=1, a=-1 néu P=0; 0 néu S=0, f=1 néu S40 (2.6c) Loi ich cha nén-gidn cé thé thay dugc thong qua xét lam vi du d6i voi hé Chau Au. Chting ta thay rang bo lugng tir déu sit dung nén-gian (cing con goi 1a b6 lugong tit phi tuyén) cé dO phan gidi tuong ‘duong do phan giai cia bé Iuong tit déu (luong tir tuyén tinh) véi 4096 mitc sit dung cc tit ma 12 bit. Nhu vay so véi néu sit dung b6 Iuong tir tuyén tinh 8 bit (256 mitc) céng sudt tap 4m lugng tir gidm dugc 4x6=24 dB. 2.3. DIEU CHE MA XUNG VI SAI 2.3.1. Nguyén tac Vé nguyén tic, PCM duge thuc hién bing céch ma hod céc gid tri mau duge luong tir hod cita tin hiéu lién tuc 16i vao. S6 bit ma cén thiét, ching han cho tin hiéu dién thoai, nhu phan truéc da trinh bay, da duoc CCITT xéc dinh phai 1a 8. Téc do tin hiéu thoai PCM nhu vay 1a 64 kb/s, chiém phé tin khé I6n. Nhiing rung dong chudn chu ky ciia thanh huyén va cdc chuyén dong han ché cita céc b6 phan thudc co quan phdt 4m nhu méi va Iwi thuc té tao ra cdc méu 4m thanh rét tuong quan trong tin hiéu 4m hitu thanh. Ngugc lai, céc Am vo thanh thi cé xu hudng kh6ng tuong quan. Trong dam thoai, mot-ngudi dam thoai tiéu biéu thudng néi trong 40% thdi gian va.d6i véi céc giai doan tiéng ndi tich cuc (giai doan cé n6i trong cudc dam thoai) thi cdc 4m hitu thanh xay ra 4 lan mau hon céc 4m v6 thanh [A32]. Su troi hon han cia cdc 4m hitu thanh c6 nghia 1 tinh tuong quan trong cdc tin hiéu 4m thoai ¢6 thé khai théc dugc mét cdch cé 38higu qua. ‘Do tinh tuong quan cao cia cdc mau tiéng ndi, sai léch gitta 2 mau ké nhau thudng kha nhé so v6i gid tri cha ting mau: s- stl cst (2.7) trong d6 s"=s[n/fs) 14 gid tri mau cia tin hiéu vao tai nhip ly m4u thit n. Vi vay, thay vi ma hoé cdc gid tri mau tiéng ndi nhu véi PCM, chi cdn ma hod sai léch gitta cdc mau tiéng ndi lién tiép va chi cn mot s6 bit it hon dé ma. Day chinh 1a nguyén tac cia diéu ché ma xung vi sai (DPCM: Differential Pulse Code Modulation). So 46 khéi don gian cia b6 diéu ché ma xung vi sai duge vé trén hinh 2.5. Tin higu vio Sai léch Tin hieu DPCM Tin higu Khoi phuc __.JTin hiéu nhip khOi phuc Hinh 2.5. Cau tric ma hod va giai ma DPCM. 2.3.2. Diéu ché ma xung vi sai v6i bé du doan Do do tuong quan gitta c4c mau tiéng néi kha 16n nén cé thé thuc hién du dodn duge mét cach gan ding mot gid wi mu nado do tr mOL sO mau trudc dé. Mot vai loai phuong phép ma hod véi bo du dodn da va dang dugc phat trién nhim dat duoc hiéu qua phé tan cao dé truyén tin hiéu thoai cing nhu cdc tin hiéu bang rong nhu tin hiéu video [A14, A32, A33]. Trong qué trinh ma hod c6 dy don, udc lugng vé man tiép theo cé thé dua trén m6i tuong quan giita c4c phan tit, céc doan hay cdc mu tin hiéu. Khi uéc luong nay khé phi hop thi sai léch gitta mot gid tri mau va gid tri mau dy dodn cia n6é cdn nhd hon nifa so véi sai léch gitta céc mau ké tiép. Vi vay, bang cach sit dung thém b6 du dodn ta c6é thé chi cin ma gié tri sai léch gitta gid tri thuc va gid tri du dodn cia mau tin hiéu va s6 bit cin sir dung dé ma cdn c6 thé gidm hon nita so voi DPCM khong c6 b6 39dy dodn. Nhé vay c6 thé gidm hon nita téc d6 truyén va do rong phé chiém. So 46 cu tric ma va gidi ma DPCM véi bé du dodn dugc cho trén hinh 2.6. Hinh 2.6. Cau tric ma va gidi ma DPCM véi b6 du dodn. Theo cdu tric ma va gidi ma nhu trén h.2.6, mot b6 du doan duge sit dung dé tao ra gid tri uéc luong cha mau tiép theo va sai léch cia su uéc lwong nay v6i gid tri thuc cia mau tin hiéu ké tiép duoc ma hod PCM. Tin hiéu 16i vao cha bo dy doan dugc hinh thanh tir mot bo gidi ma PCM. O phia thu, cdc thuat to4n ngugc lai dugc thuc hién. Tin hiéu 16i vao cla b6 ma hod PCM phia phat 1a: R'ss"(t)-X" (2.8) trong 6 chi s6 n phia trén biéu thi nhip lay mau thit n. Gié tri ude luong cia mau tiép theo (tin hiéu I6i ra cha bd du dodn) duge xdc dinh (ngoai suy) tir L mau truéc dé theo biéu thitc: "= Yas" 0) (2.9) ia Cac hé s6 a; 1 cic hé s6 trong s6 cia thuat todn du doén, dugc Iya chon mét céch thich hop. Phan tit dug sit dung rong rai trong thuc hién bé du dodn 1a b6 loc gian bao gém cdc doan day gitt cham T (1a khodng céch gifta cic mau) va mang két hgp trong s6 nhu hinh 2.7. Bac cha b6 dy dodn thudng duoc gidi han toi 3 hoac 4 va tang ich cla céc b6 du don tiéu biéu 1a 15 dB [A14, A33]. Can chit ¥ & day rang c4i gid phai tra cho su giam phé chiém ca tin hiéu, c6 duge nho gidm d6 du thiva trong tin hiéu, 1a mic 6 nhay cam d6i véi 16i truyén dan ty 1é véi mic gidm d6 du thita. Do tin hiéu thuc su duoc ma chi 1a sai 40sO gitta tin hiéu thuc va tin hiéu du don, néu cé sai 16i trong truyén dn thi sai 16i nay sé duoc cong vao tin hiéu khéi phuc trong suét qué trinh khéi phuc bdi vi may thu chi thuc hién giai ma 46 chénh, tich phan lai va cong két qua véi mau tin hiéu da dugc kh6i phuc truéc d6, va ct vay sai 16i d6 sé lan ra toan tin hiéu duge khdi phuc. Léi vao Léira Hinh 2.7. Bé loc gian ding lam mach dy dodn. 2.3.3. Hien tung qua tai sun DPCM dua trén tién dé 1a cdc mu tin hiéu lién tiép ndi chung c6 do chénh nhé, nho vay chi cdn ft bit dé ma. Diéu nay dting voi cdc loai tin hiéu bién thién tuong déi cham. V6i cdc tin hiéu bién thién kha nhanh thi viéc sir dung tuong déi it bit dé ma do chénh sé gay méo tin hiéu. Hién tuong nay duge goi 1a qua tai sudn. Dé thay rd hién tuong nay, ta sé xét trudng hop don gian nhat cla DPCM 1a diéu ch€ delta (DM: Delta Modulation), trong d6 d6 chénh gitta hai mau lién tiép duge ma bang chi mét bit: khi d6 chénh duong thi bit ma 1a 1, ngugc lai khi do chénh d6 4m, bit ma 1a 0. Tai phfa thu, mét lugng c6 dinh A duge cng vao hay trv di v6i mitc tin hiéu truéc dé (tinh tich luy) tuy theo cuc tinh cia bit nhan duge 1a 1 hay 0, hinh thanh mot tin hi¢u dang bac thang. Sau d6 tin hi¢u bac thang duoc cho qua loc. So dé thuc té diéu ché va gidi diéu ché delta duoc cho trén hinh 2.8, trong d6 mach tinh tich luy va loc duge thuc hién bang mot mach tich phan (loc thong thap). 73 41Hién tuong qué tai suén trong DM duoc minh hoa bang vi du trén b.2.9, Qué tai sudn xy ra khi dudng bac thang khong theo kip véi su thay déi cha sudn tin hiéu vao. Tin higu déng hé Eee thong] Tin hiew khot phuc thap Hinh 2.8. Diéu ché va giai diéu ché delta. +Bitn ds tn hidu lig duc lor vao Chudi tin hig DM f Hinh 2.9. Hién tuong qué tai sudn. 2.3.4. Diéu ché ma xung vi sai tu thich nghi Diéu ché ma xung tiéu chudn voi t6c d6 64 kb/s da va dang duoc sit dung trong cdc hé thong vién thong. Téc d6 bit 64 kb/s, tuy vay van khé lén. Dé giam hon nita s6 bit ma cn sit dung, va do dé gidm duoc t6c d6 truyén tin hiéu thoai, cé thé sit dung DPCM kém v6i mot vai gidi phdp ky thuat khdc va hién c6 xu hudng tiéu chudn hod t6c d6 truyén tin hiéu dién thoai 32 kb/s. Trong qué trinh tinh todn xdc dinh cdc thong s6 ca PCM cting nhu cia DPCM, tin hiéu dién thoai 16i vao duoc gia thiét 14 mét qua trinh ngdu nhién dimg. Thuc té, tin hiéu thoai khong phai 14 mot qua trinh ng4u nhién dimg ma 1a 42mét qué trinh chu&n dimg v6i phuong sai va ham tu tuong quan bién déi cham theo thdi gian. Diéu nay c6 nghia 1a, d6i v6i PCM luong tir hod déu chang han, thuc t€ cong suat tap am lugng tit khong 1a mot hang s6 A?/12 nhu trong cong thiic (2.3). Dé duy tri cong suat tap 4m lugng tit khong bién déi, mot trong cic gidi phdp cé thé dp dung 1a diéu khién budc lugng tit A thay déi mot céch thich nghi theo su bién d6i cha qué trinh ngdu nhién tin hiéu 16i vao. Céc mach luong tit hod clita DPCM cé thé 1am viéc voi timg m4u va dude goi 1a cac mach lugong tit vo huéng, hoac chting cé thé lam viéc v6i mot day céc m4u nhu 1a mot véc-to vA 6 tén goi 1 céc mach Iuong tit hod véc-to. Mot gidi phdp khdc cé thé 4p dung cho DPCM véi b6 du doan 1a diéu khién thich nghi cdc hé sé a; cha bo du doan (hinh 2.7). Gi tri cla céc hé s6 a; 6 thé t6 chtic nhu mot véc-to thay déi mot c4ch thich hop tuy theo gid tri cha cdc maw phia trudc. S6 cdc hé s6 a; cin tinh todn (bac cia bé du dodn) cé thé tir 6 dén 10 tuy theo thuat todn dy doan dugc 4p dung [A33]. C&c bO ma hod thoai ADPCM chat luong chu6ng (toll-quality) c6 thé lam viéc véi t6c 46 thdp téi 24 kb/s. Tuy nhién, khi can nhac téi cA mite d6 phitc tap cha thiét bi, CCITT da x4c dinh téc d6 ma hod ADPCM cho tin hiéu thoai 14 32 kb/s (khuyén nghi G.721). 2.4. 80 SANH MOT SO PHUGNG PHAP MA HOA DANG SONG Cho dén hién nay, phuong phap ma hod nguén PCM duoc sit dung trén hau hét cdc tuyén truyén dan s6, phi hop véi céc khuyén nghi cla CCITT. Tuy nhién, viéc so sinh PCM v6i mét sé phuong phdp ma hod nguén loai ma hod dang séng khdc 1 can thiét, dac biét vé phuong dién hiéu qua bang tan. Diéu nay ly gidi duoc 1a do cdc hé théng truyén din s6 PCM cé hiéu qua sit dung bang tan thap hon cdc hé théng truyén din analog. Mat khac, d6 du thita cao trong tin hiéu thoai cho thay cfn cé cdc nghién citu nhim c6 duge cdc phuong phép ma hod tieng n6i tiét kim hon vé phé t4n cé thé 4p dung truéc tién cho cdc kénh nghiép vu hay cho cdc ting dung quan su. 4BViéc so sénh cdc phuong phép ma hod dang s6ng n6i chung dua trén céc chi tiéu vé hiéu qua bang tén va ty s6 tin hi¢u/tap am téng cong, bao gém ca tap am nhiét cia hé thong va tap am long tit do ma hod. Viéc danh gid chi tiét ty 86 tin/tap d6i voi cc phuong phdp ma hod dang séng khdc nhau duge tinh bay kha chi tiét trong [A33]. Hinh 2.10 thé hién quan hé gitta ty s6 tin hiéu/tap am lugng tir va téc do bit déi voi PCM, DPCM va DM trong cdc trudng hop tin hiéu thoai thuéng (0,3+3,4 kHz) va tin hiéu thoai nghi¢p vu (0,3+2,2 kHz) [A14]. Truc hoanh dug chia theo hai thang, ting véi t6c d6 bit voi kénh thoai thudng va kénh thoai nghiép vu. 50 Ty 86 tin/tap 40 30 20 10 16 24 32 40 48 56 64 (0,3-3,4kHz) 96 14,4 19,2 24 288 33,6 38,4 (0,3-2,2kHz) T6c d6 bit [kb/s] Hinh 2.10. Ty s6 tin/tap am luong tir theo téc d6 bit d6i v6i mot vai loai ma hod dang séng. Tir hinh 2.10 co thé thay rang cho t6i téc do bit 28 kb/s voi tin hiéu thoai 0,3-3,4 kHz va 17 kb/s vi tin hiéu thoai nghiép vu 0,3-2,2 kHz thi diéu ché delta cho ty s6 tin/tap 4m lugng tir cao nhat, song chi vao khoang 15-16 dB. Cho t6i téc do bit 42 va 25 kb/s doi v6i cdc kénh thoai néi trén mét céch tuong ting thi DM van con hiéu qua hon PCM, véi ty sé tin hiéu/tap 4m lvong tir vao quang 20-21 dB. Mét két luan quan trong nifa 1a v6i DPCM, téc d6 bit trén dudng truyén cé 44 hsthé giam khodng 8 kb/s so v6i PCM. Diéu nay c6 nghia 1a viéc sit dung DPCM cho phép tang khoang 12,5% s6 kénh thoai truyén dan dugc trén mot bing tan di cho so véi trudng hop sit dung PCM. Céc phuong phap ma hod tiéng noi cé du don thich nghi nang c6 thé duoc hiéu qua bang tén hon nifa nho gidm hon nita do du thiva trong tin hiéu tiéng ndi. Bang viéc 4p dung mot bo ma hod PCM véi b6 du dodn kiéu loc gian thich nghi, t6c do bit truyén tin higu tiéng ndi c6 thé ha thap t6i 2,4 kb/s. Gid phai tra cho viéc nang cao hiéu qua bang tan 1a tin hiéu thoai sé dugc ma hod nhu thé nhay cam hon nhiéu véi tap am va cdc 16i bit truyén dn. Thi du, tin hiéu thoai dugc ma hod vdi téc d6 bit 2,4 kb/s nhu trén rat kh6 nghe hiéu duge tai dau thu khi ty 1¢ 16i bit cha dudng truyén vao quang 10% (gidn cach trung binh gitta hai 16i lien tiép vao khoang 4 giay) [A14]. 2.5. MA HOA TIN HIBU NHOM KENH THOAI BANG PCM C4c hé thong ghép kénh theo tan s6 da c6 tir lau. Su phat trién manh mé cia cdc hé théng truyén dan s6 dat ra van dé tiép hop hai loai hé théng nay, ttc 1a vén dé truyén dan s6 cdc tin hiéu téi tit hé thong ghép kénh theo tén sé. Dau ra cia céc may ghép kénh theo tan s6 1a tin hi¢u nhém ghép kénh thoai ghép kénh theo tan sé (FDM: Frequency Division Multiplexing). Dé truyén trén céc hé thong truyén d4n s6 tin hiéu nay cdn dugc ma hod thanh tin hiéu sé. Viéc sé hod céc tin higu FDM dugc qui dinh chi tiét trong khuyén nghi G.211 cha CCITT can cit trén cdc yéu cdu vé céc hé théng truyén din analog duoc quy dinh trong khuyén nghi G.332. Do khu6n khé cia gido trinh c6é han, 6 day ta sé khong di qué sau vao chi tiét ma chi xem xét nhiing nét co ban nhit. Qué trinh s6 hoa thanh tin hiéu PCM d¢i véi tin hiéu FDM cé thé thuc hién dugc theo hai phuong phap: truc tiép hoac gidn tiép. Ching ta sé xét lam vi du 6 day viéc sé hod mot tin hiéu siéu nhém (SG: Super Group) gdm 60 kénh thoai, 6 tan s6 tir 312 dén 552 kHz. 45Theo phuong phdp gin tiép (hinh 2.11.a), tin hiéu siéu nhém FDM duge giai ghép kénh thanh 60 kénh thoai lé. C4c kénh thoai 4m tan lé nay sau dé duge mia hod bang hai mach PCM so cp (méi mach PCM so cap thuc hién ma hod va ghép kenh theo thoi gian 30 kénh thoai Jé thanh luéng PCM so c4p t6c do 2048 kb/s nhu sé dugc trinh bay trong chuong sau). Téc d6 bit duéng day sau ma hod sé 1a 2x2048 kb/s, O d4u thu, qué trinh bién déi ngugc lai sé dugc thuc hién va tin hiéu I6i ra sé tré lai 1a tin hi¢u siéu nhom FDM. Theo phuong phap truc tiép (hinh 2.11.6), tin hiéu siéu nhém dugc bién d6i truc tiép thanh tin hiéu s6 theo nguyén tic PCM. Khac véi viéc xir ly (lay miu) tin hiéu 4m tn, trong d6 chi tinh dén tén s6 cuc dai cia tin hiéu thoai va do vay tan s6 lay mau duoc xdc dinh theo biéu thitc da biét f,>2f,,2.. tin higu FDM c6 ca tan s6.cuc dai lin cuc tiéu va tan s6 ly m4u duoc chon theo biéu thitc téng quat cho dinh ly lay mau nhu sau [A14]: Pfs <4 <2 Sri. (2.10) n n-1 trong dé n 1a sé nguyén 16n nhét vin nhd hon fad naxSmin) Theo (2.10), déi v6i tin hiéu SG (312+552 kHz) ta c6 n=2 va tan s6 lay miu f, duoc chon trong giai ti, 552kHz dén 624kHz (khuyén nghi G.211). Két qua chting ta duoc téc 46 bit duéng day khoang 6 Mb/s. So s4nh hai phuong phdp, ching ta thay rang uu diém cia phuong phap truc tiép 1a don gidn vé mat thiét bi vi chi cfin mot b6 ma hod vA mot bo gidi ma PCM bang rong (hai bang mach) trong khi dé phuong phdp bién déi gidn tiép ddi hoi thiét bi ghép va phan kénh tin hicu FDM ngoai khoan thiét bi 1a hai b6 ma hod-giai ma/ghép-phan kénh PCM so c4p. Thém vao d6 d6i v6i phuong phdp truc tiép, tap 4m ciing thdp hon do khong cé cdc tap 4m mang vao béi céc mach ghép- phan kénh tin hiéu FDM. Nhuoc diém cia phuong phdp ding bd ma/gidi ma PCM truc tiép 1a téc d6 bit dudng day tang khoang 50% so véi phuong phap bién d6i gidn tiép. 46PCM — DEMUX 2,048Mb/s| so caip 2,048Mb/s| FDM (SG) Tin hi¢u FDM (SG)} Ma hoa. ~ 6Mb/s ‘Tin higu FDM (SG) — oS ~ b) Phuong phap bién déi truc tiép. Hinh 2.11. Truyén din PCM tin hiéu FDM. 2.6. MA HOA DUDOAN PHAN TICH BANG TONG HOP TIENG NOI 2.6.1. Khai quat Dang nguyén thuy cia bo ma hod nguén phat thanh 1a cdc bo ma hod du doan tuyén tinh LPC. Téc d6 bit véi ma hod LPC cé thé thap téi quang 2 kb/s [A32], tuy nhién chat lugng tiéng ndi téng hop tdi tao dugc réit thaip, khong thich hop rong rai ddi véi cdc tg dung thuong mai. Ma hod LPC 6 dang co ban da duge sit dung trong thong tin quan su, trong d6 doan 4m hitu thanh dugc ma véi t6c d6 bit rat thap. Su can thiét phai tao duge tiéng néi chat luong chudng tai cdc téc d6 bit duéi 10 kb/s cho cdc img dung trén cdc kénh bi han ché mot cach c6 hitu vé do rong bang tan, nhu théng tin di dong chang han, da thiic ddy viéc nghién citu nhim phat trién cdc thuat todn hiéu qua hon nifa cho ma hod tigng n6i LPC. Han ché cha yéu cia ma hod nguén phat thanh kiéu LPC nam 6 gia thiét rang cdc tin hiéu tiéng néi 14 hiu thanh va v6 thanh, do d6 nguén kich thich cia b6 loc téng 47hop hoac la mét day xung (d6i voi céc 4m hitu thanh) hodc 14 mot nhiéu ngdu nhién (d6i v6i c4c 4m vo thanh). Thuc té, bo may phat am duge kich thich khong chi theo hai cAch néi trén va hon thé nifa, cdc phuong thite kich thich thutng hoa tron lan nhau. Tham chi, viéc gia thiét rang chi c6é mot xung kich thich vao diém cat giong doi voi mét 4m hi thanh cing van 1a mot su don gidn hod qué mtic. Viéc phat trién hon vé mo hinh kich thich din dén su ra ddi cla m6 hinh kich thich da xung vao nam 1982. Trong m6 hinh nay, bat luan 4m thoai 1A hitu thanh hay v6 thanh hoac c6 phai 1a thoi diém len giong hay khéng thi kich thich cing dugc mo hinh hod bang mot cum cdc xung, thudng 1a 4 xung trén mot phan doan tiéng noi dai Sms, c6 bién dé va vi tri cla cdc xung duge xdc dinh bing c4ch cuc tigu hod sai sO gidta tin hiéu tiéng néi géc va tiéng ndi téng hop. Sai s6 noi trén dugc tinh trong s6 theo mtic do thy cam cia tai ngudi va dugc goi van tat IA sai sé dugc tinh trong sé theo d6 thu cam. Vigéc dua ra mé hinh kich thich da xung 18 diém khdi dau cha mot thé he mdi céc b6 ma hod tiéng noi, duge goi 14 ma hod tiéng ndi du doan phan tich nho téng hop (analysis-by-synthesis predictive coding), cé kha nang cho ra tiéng ndi téng hop chat lugng cao tai céc tc 46 bit quanh 10 kb/s va c6 thé xudng thap t6i tan 4,8 kb/s [A32]. Thé hé c4c bo ma hod tiéng ndi méi nay cing sit dung c4c bo loc téng hop toan cue nhu 14 mo hinh nguén san sinh ra am thanh gidng nhu trong cdc bo ma hoa nguén phat thanh LPC. Tuy nhién, tin hiéu kich thich duoc t6i uu hod mot cach k¥ lung va dugc ma mot cdch hiéu qua nhd six dung cdc ky thuat ma dang séng. Vi thé, thé hé céc bo ma hod phan tich bang tng hop méi nay thudc loai c4c b6 ma hod lai. Tat cd cdc bo ma hod phan tich bing téng hop déu cé cing mot so dé cdu trac co ban, trong d6 viéc kich thich dugc xc dinh bing céch t6i thiéu hod sai s6 dugc tinh trong s6 theo mitc do thu cam giita am thanh g6c va am thanh téng hop dugc. Ching khdc nhau vé phuong phdp m6 hinh hod kich thich. G dang nguyén thiy, gidi phdp kich thich da xung gia thiét ring ca vi tri Hin bién do cha cdc xung kich thich déu khong biét truéc tir d4u, sau d6 ching duge xéc dinh cho ting 48xung bing vong thuat todn t6i thiéu hod sai sd. Gidi phdp kich thich xung déu (RPE: Regular Pulse Excitation) thi gia sit rang céc xung kich thich c6 phan bé déu va bién d6 cia ching khi do tinh duoc bang cach giai mot tap MxM phuong trinh, v6i M 1a s6 xung. Giai phép nay da dugc chon dé sit dung trong hé théng dién thoai di déng toan cdu GSM cia Chau Au [A32...]. C6 kha nang canh tranh cao so véi giai phép RPE 1a gidi phap dy don tuyén tinh kich thich ma (CELP: Code-Excited Linear Prediction), wong 46 méi kich thich 1a mot “muc ti” cla mot tir dién (bang ma) rat 16n phan bé ngdu nhién. DO phitc tap cha bo ma hod kiéu nay ting khi t6c d6 bit gidm. Thi du, bo ma hod CELP cé thé cho ra tiéng n6i cht lugng cao tai téc do bit thap t6i 4,8 kb/s véi tra gid 16n vé tinh todn nham tim kiém toan dién, triét dé mot bang m4 kich thuéc khé 1én (thong thudng g6m t6i 1024 muc ti) trong qué trinh xdc dinh day xung kich thich mdi tdi wu [A32]. Trong muc sau chting ta sé xem xét mo hinh cu tric can ban téng quat déi véi bO ma hod phan tich bang téng hop. Do khuon khé gido trinh cé han, viéc khdo ettu chi tiét c4c phan khac nhau cia mé hinh sé khong duge dé cap t6i. 2.6.2. Mo hinh téng quat ca ma hod tiéng néi theo phuong phap phan tich bang téng hop Cau tric co ban cha m6 hinh ma hod tiéng n6i phan tich bang téng hop duoc trinh bay trén hinh 2.12. Mo hinh gém ba phan chinh. Phan thit nhat 14 bo loc téng hop, 14 mot b6 loc toan cuc bién déi theo thdi gian nhim mo hinh hod dudng bao phé ngan han cia dang s6ng tiéng ndi. BO loc nay thudng duge goi 1a b6 loc tuong quan ngan han do cdc hé s6 cia né dugc tinh bang céch du dodn mét mAu tiéng noi tir mot vai mau trudc d6 (thudng tir 8 dén 16 mau). BO loc téng hop cfing cé thé bao gém ca bé loc tuong quan dai han mac ni tiép véi bO loc tuong quan ngin han. B6 dy dodn dai han sé m6 hinh hod cau tric tinh cia phé tin hiéu. Phan thit hai cha mo hinh 1a bé tao kich thich. Bo tao kich thich 14 mach tao day Xung c6 thong sé bién d4i, cho ra day kich thich cép vao bé loc téng hop dé tao ra ti€ng ni tdi tao (tiéng noi téng hop). Kich thich duoc xdc dinh t6i wu theo tiéu 49chi cuc tiéu hod sai s6 dugc tinh trong s6 theo do thu cém. Phan thit ba cia mo hinh 1a mach t6i thiéu sai s6 va tiéu chudn duoc sit dung trong tdi thiéu hod sai sé. Tiéu chudn t6i thiéu sai s6 dugc sit dung rong rai nhat 14 sai sé binh phuong trung binh (MSE: Mean Squared Error). Sai s6 e(n) dugc cho qua mét mach tinh trong s6 thu cam. Vé ban chat, day 14 m6t b6 loc cé tdc dung hinh thanh dang phé tap am v6i cOng sudt tap trung tai cdc tan s6 formant cia phé tiéng néi sao cho tap am dugc tin hiéu tiéng néi “che”. Nho vay sai sO xuat hién dudi dang mot tap am bi tiéng noi chén ép, khong gay nhiing tré ngai thu cam r6 rang duge trong qué trinh dam.thoai. ting ndi géc 161 vao LOC TRONG| e,(n) 86 SAI SO en). TOI THIEU HOA SAISO tiéng n6i tng hop b) BO gidi ma Hinh 2.12. M6 hinh téng quat b6 ma hod LPC phan tich bang téng hop. Tha tuc ma hod bao gém hai buéc: truéc hét, thong s6 cha bé6 loc téng hop duoc xdc dinh tit cdc m4u tiéng ndi (10+30 ms tiéng néi) ngoai mach vong t6i wu hod. Thit hai, day kich thich téi uu v6i b6 loc nay duge xd4c dinh bing cach t6i thiéu hod sai s6 duge tinh trong s6. Khoang théi gian t6i uu hod kich thich thong thuong vao quang 4+7,5 ms trong diéu kién hién nay, nhd hon khung thdi gian cAp nhat thong sé LPC. Khung tiéng néi do vay duoc chia thanh céc kh6i con hay 50cdc khung con, trong d6 viéc kich thich dugc x4c dinh riéng ré cho timg khung con dé. Céc tham sé cia b6 loc va kich thich dugc lugng tit hod va dugc giti vé phia thu. Tho tuc gidi ma 1a cho tin hiéu kich thich da dugc gidi m4 qua b6 loc téng hop cé thong s6 dugc dat theo thong s6 loc thu dugc dé tao ra tiéng ndi khoi phuc (tiéng ndi téng hop duge). Hiéu qua cua phuong phdp phan tich bang téng hop xuat phat ti thi tuc t6i uu hod cia mach vong kin, cho phép biéu dién do du du dodn bang m6t téc 6 bit thap ma van git dugc chat lugng tiéng néi tuong déi cao so véi cdc b6 ma hod du doin khac c6 cu tric vong hd. Diém mau chét trong cdu tric vong kin 1a & ché sai s6 (d6 du) du don dugc lugng tit hod (dugc dinh lugng) thong qua tdi thiéu hod sai léch (cé tinh trong s6 theo d6 thu cam) gitta chinh tiéng ndi géc va tiéng néi t6ng hgp chit khong cuc tiéu hod sai léch gitta d6 du du don va gid tri luong tit cia do du du dodn nhu trong mo hinh cau tric vong hd. SlChuong 3 GHEP KENH TRONG TRUYEN DAN TIN HIEU SO 3.1. NGUYEN LY GHEP KENH THEO THOI GIAN Viéc chia sé dudng truyén dan thanh nhiéu kénh lién lac cho nhiéu nguén thong tin cing sir dung duoc goi chung 1a ghép kénh. Trong k¥ thuat truyén din tin hiéu, c6 hai phuong phép ghép kénh co ban 1a: a) ghép kénh theo tan sO (FDM: Frequency Division Multiplexing), trong 46 bang tin truyén dan cia hé théng dugc chia thanh nhiéu bang con hinh thanh nhiéu kénh lién lac phan biét v6i nhau vé tin s6; b) ghép kénh theo thoi gian (TDM: Time Division Multiplexing), trong d6 thdi gian sit dung dung truyén din duge chia thanh cdc phan khéc nhau goi 1a cdc khe thdi gian va viéc truyén dua tin tic tir cic nguén tin khéc nhau duoc thuc hién trong cdc khe thdi gian riéng biét. Vé nguyén tac, phuong phdp ghép kénh theo thi gian cling c6 thé 4p dung cho céc tin hiéu analog, thi du nhu ghép kénh theo thdi gian trong thiét bi P404 cia Lién x6 cil. Tuy nhién, cdc tin hiéu analog thudng xem duge 14 cé phé tuong d6i han ché hay chi it cling cé thé thuc hién han phé ma khong anh huéng lim dén chat lugng lién lac. Thém vao dé, viéc chuyén phé ciia cdc tin hiéu analog Jén bang tan dudng day va sap xép chting phan biét nhau vé giai tan c6 thé thuc hién dugc mot cdch khd dé dang. Do do, trong cdc hé théng truyén din analog viéc ghép nhiéu kénh lién lac thuéng duge thuc hién theo phuong phdp ghép kénh theo tan sé. 52Tin hiéu sé c6 mot dac diém co ban 1a cdc phan tit tin hiéu (xung tin hiéu) c6 théi gian ton tai hitu han. Thdi gian t6n tai cla timg phan tit chi phu thudc vao do rong xung cé thé tao ra va xi ly dugc, mac dau khoang cach gitta céc phén tir ké tiép nhau 1a mot dai lugng c6 dinh goi 1a do dai khung cia tin hiéu (125 ps ddi V6i tin hiéu thoai PCM chang han). Mot khi 46 rong xung tin hiéu khé nho hon d6 dai khung tin hiéu, c6 thé chia khung tin hiéu thanh mot s6 khe thdi gian va ghép mot so xung tin hiéu tit mOt s6 nguén tin sé vao cing mot khung tin hiéu. Tin hiéu ti mdi m6t nguén tin nhu vay dugc truyén di trén mOt khe thdi gian riéng. Di vdi cdc hé thong truyén dan s6, viéc ghép kénh theo thdi gian nhu trén 6 thé thuc hién kha thuan loi. Nguyén ly ghép kénh theo thdi gian c6 thé gidi thich mét cdch don gian thong qua so dé hinh 3.1. Neuén tin 1 |_)* 6 khung Déng hd phan phat Hinh 3.1. Nguyén ly ghép kenh theo thai gian. Ky fan luot n6i trong nhiing khe thdi gian x4c dinh cdc nguén tin thi 1, 2,..., N v6i Dudi tac dong cha cdc xung déng hé (xung nhip) cdc khod Kj, Ko... Ky’ lan luot n6i dudng truyén 53 dung truyén dan. O phfa thu, cdc khod K,", K,’....dan v6i cAc b6 nhan tin thit 1, 2,..., N mot céch tuong ting. CAc thiét bi déng vai tro hé thOng céc kho4 chuyén mach é phan phat va phdn thu duge goi mot cdch tuong ting 14 bo phan phi phat va bd phan ph6i thu. Chung 1a thanh phan cét Idi cha cdc thiét bi ghép kénh (6 phan phat) va phan kénh (6 phan thu). Chu ky lam viéc cha bo phan phéi phat va phan phdi thu chinh 1a do dai khung cia mot tin higu nhanh va duoc goi la mot khung. Mét khi céc bO phan phéi phdt va phan ph6i thu hoat dong déng bd véi nhau thi viée truyén tin gitta céc cap nguén tin-bo nhan tin sé dién ra khong 16i. Viéc mat déng b6 gitta phan phi phat va phan phdi thu c6 thé din dén nhiing sai lac thong tin rét trdm trong va vi vay déng bo 1a chi tiéu hang dau trong ghép kénh theo thdi gian. Dé bao dam yéu cdu cao vé déng bd (giéng dting thoi gian déng mé céc cap khod K,-K;* nhu trén hinh 3.1) cén c6 cdc thiét bi déng bo thuc hién duy tri hoat dong déng bd cia phan ph6i phat va phan phéi thu, bao g6m ca déng b6 nhip va déng b6 khung. Déng bd khung trong ghép kénh s6 theo thdi gian dugc theo doi nhd viéc truyén lién tuc t6 hop déng bo khung dac biét trong mot khe thdi gian riéng trong Khung tin higu. BO thu gidm sat dong b6 khung sé lién tuc theo déi t6 hop déng bo khung. Viéc sai lién tiép t6 hgp déng b6 khung nay sé dugc hiéu 1A mat déng bo khung. Viéc diéu khién d6ng bd tré lai duge thuc hién bing cach truot khung di timg khe théi gian cho t6i khi té hop déng bé khung dugc thu ding. Trong trudng hop mat déng bd khung, ndi chung té hop dugc gidm sat béi b6 gidm sat déng b6 khung sé bi sai. Tuy nhién, 16i truyén dan cé thé din dén té hop nay van ding, gay nén hién tuong déng bd gid hét sttc nguy hiém. Hién nhién, xdc sudt déng b6 gia rat thap va cang nhé khi do dai tir ma déng bo khung cang 16n. Tuy vay, néu té hop déng b6 khung qua dai thi viéc déng b6 tré lai sau khi phat hién thay mat déng bo Khung lai c6 thé dién ra cang lau. Chinh vi cdc 1é trén ma dO dai ciia té hop déng bd xung cén phai dugc lua chon mot céch thich hop. Tin hiéu déng hé phan thu dugc déng b6 theo déng hé phan phat. Thong thudng, mot thiét bi chuyén biét sé thuc hién tach thong tin dinh thdi tir chudi tin 54hiéu téi va diéu khién déng hé thu. Qué trinh nay thudng duoc goi 1a déng bo nhip hay déng b6 déng hé, sé dugc nghién cttu chi tiét trong chuong 7. Néu méi nguén tin sé nhénh c6 t6c dO B b/s thi tc do bit dudng day téng cong Ion hon NB b/s mot chit, luong d6i téc d6 nay danh cho truyén cc thong tin phu bao gém thong tin déng b6, cdc tin hiéu bdo hiéu va tin hiéu nghiép vu... Viéc ghép kénh theo thdi gian cé thé thuc hién ghép theo bit hay theo t6 hgp ma. 3.2. GHEP KENH DONG BO VA GHEP KENH CAN DONG BO Tuy theo cach thttc duy tri déng b6 giita cdc bO phan phdi ca thiét bi ghép/téch kénh v6i céc nguén/b6 nhan tin nhénh ching ta c6 hai phuong thitc ghép kénh: a) ghép kénh déng bd va b) ghép kénh can déng bd (khong déng bd). 3.2.1. Ghép kénh déng bé Theo phuong thitc ghép kénh déng bé, cdc nguén va b6 nhan tin nhénh dugc duy tri déng bé lién tuc va tu dong véi céc b6 phan phéi cha bd ghép kénh va bd phan kénh (muldex: multiplexer-demultiplexer). Téc 4 dong bit 16i ra cha bo ghép kénh ding bang N lan t6c d6 dng bit cia cdc nhdnh cOng véi t6c d6 cha cc thong tin phu, vi N 1a sé nhénh duge ghép. Diéu nay cé nghia 1a, néu khong ké t6i cdc théng tin phy thi tin sé nhip cha b6 ghép/tich kénh diing bang N lin t6c d6 nhip cha cdc nhdnh duge ghép va quan hé t6c do nay phai dugc duy tri mot c4ch lién tuc va tu d6ng trong suét qu trinh ghép/tach kénh. Doi v6i ghép kénh déng b6, cdc bit hodc cdc tiv ma cla cc nh4nh duge sp khit nhau tao nén dong bit dudng day (trir céc khe danh cho déng b6 khung, thong tin bo hiéu va nghiép vu). Hon thé nifa, vi tri cia cdc bit/tir ma cha méi nhanh chiém m6ot vi tri x4c dinh trong dong bit dudng day, biét trudc dugc 6 phia thu. Do vay, nhiing wu diém can ban cia ghép kénh déng b6 cé thé ké dén Ia: + Hiéu qua sit dung duéng truyén cao; + Viéc téch ré/ghép kénh tai cdc tram trung gian c6 tach/ghép kénh thyc hién duoc khé dé dang. 55Phuong thitc ghép kénh déng b6 trong truyén d4n tin hi¢u s6 dugc thuc hién 6 t6c d6 so cap (2,048Mb/s tir 32 kénh 64 kb/s vdi hé chau Au bao gém 30 kénh thoai sé PCM, 2 kénh bdo hiéu va déng bd; 1,544 Mb/s tit 24 kénh thoai sé 64 kb/s déi voi hé Bac MY) va & cdc t6c do rat cao (STM-N cia hé théng phan cap sé déng b6 SDH, sé duge trinh bay trong céc muc sau). 3.2.2. Ghép kénh khong déng bo Phuong thitc ghép khong déng b6 dugc thuc hién theo cdc phan c4p tc d6 s6 can déng b6 (PDH: Plesiosynchronous Digital Hierarchy) tit cdc c&p téc d6 sé tir thi hai tré lén d6i v6i cdc hé thong theo hé Chau Au va hé Mj, va tir t6c do cap 3 tré lén déi v6i hé Nhat Ban. Trong phuong thttc ghép khong déng b6, cdc b6 phan phéi thu va phat cha b6 ghép/téch kénh kh6ng nhat thiét phdi duy tri déng bd véi cdc ngudn va bo nhan tin nhdnh. Téc do nhip cia bo ghép kénh khong ding bang N lan téc do nhip cla ting nhdnh. Thdi diém bat déu cia cdc tin nhénh c6 thé khong c6 dinh trong dong bit téng cong. Viéc x4c dinh dong bit cia timg nhdnh trong dong bit téng cong do vay c6 thé rat khé khan do su khac biét t6c d0 nhip gitta t6c d6 nhip cia timg nhanh va 1/N t6c dé nhip cia bo ghép kénh va dé xéc dinh khong nhim lin, khoi bit phu (header) phai dugc thém vao dong bit téng cong. Diéu nay lam tang t6c do bit truyén dan. Mot van dé quan trong déi v6i ghép kénh cén déng bé 1a viéc xi ly chén do su khong hoan toan déng b6 giita nguén nhanh va b6 phan phéi cla mdy ghép kénh. Su hinh thanh bit chén cé thé thay duoc qua thi du don gian sau (hinh 3.2). Gia sit t6c d6 nhip danh dinh cia N nguén tin nhénh 1a fp. Do khong cé su duy tri déng bé gifta cdc nguén tin nhénh véi bd phan phéi cla mdy ghép kénh nén thuc t€ téc do nhip cha c4c nguén nhanh cé6 thé khéc fy, sai khéc nhau mot chiit va khac v6i téc d6 déng hé ghép cia timg nbanh (1a déng hé cia bo ghép kénh danh cho viéc diéu khién khod tmg v6i nguén nhdnh). Gia sit téc d6 nhip F cia bo ghép kénh duge chon theo F=N fax» VOi fnax 14 t6e dé nhip 16n nhat cha cdc nguén tin 56nhénh. Khi do, chang han d6i véi nguén nhdnh cé téc d6 thap nhét, tc do cia tin hiéu déng hé ghép F/N sé 16n hon tin hiéu d6ng hé cia nguén nhanh va do vay sé xudt hién dinh ky mot khe thdi gian du trong tin hiéu duoc phat ra duéng day. 6 bO nhan tin nhénh tuong tng, tin hiéu nay xudt hién nhu su lap lai cha xung tin hiéu trudc dé, hodc xuat hién nhu 1a mot xung thita ngdu nhién. Xung thia nay duoc goi 1a xung (hay bit) chén duong. C4c xung thita nay néu khong dugc xir ly sé gay ra 16i thu va nhat thiét phai duoc bd qua (x04) tai phan thu. Tic 1a phan phat phai giri cho phén thu thong tin vé cdc bit chén dé xod di khong xir ly. Thong tin nay thudng dugc bé tri trong phdn thong tin mao dau (header) va 1a thong tin khong hitu ich, gay gidm hiéu qua sit dung dudng truyén. ninnewanes TL LLL LL PY SIN VV] Peesrsoreoen TT UU LI LIL Tin higu thu CLA LMehee M7 LOLS beng ween LLL Hinh 3.2. Chén duong. Tinh hinh ciing tuong tu néu téc d6 nhip cia bo ghép kenh FF/N thi dinh ky sé xuat hién cdc xung bi thiéu trong dong bit téng cong. Viéc xit ly cdc xung thiéu nay cé thé dug thuc hién béi thiét bi dau xa cia nhénh tuong tmg va cdc xung dugc chén bé sung cho xung bi thiéu nhu thé dugc goi 1A cdc xung (hay bit) chén am. Trong céc hé thong thuc té, 4é trénh phitc tap thiét bi, mot xung dinh ky duge xod di tir luéng bit di vao bo ghép, cho phép t6c d6 cia b6 ghép thap hon téc dO nhdnh. Xung bi xo di nay dugc truyén di bang mot khe riéng c6 dinh trong c4u tric khung tin hiéu phat (trong header) dén dau xa dé xen bu vao. Céc nhugc diém cia ghép kénh khong déng bd do vay cé thé ké ra 1a: 57+ Do t6n them dung luong dé truyén cdc header, dung luong téng cong trén dung truyén 16n hon téng dung lugng cia c4c nhdnh, din dén hiéu qua sit dung dudng truyén thap; + Kho tach/ghép kénh nhanh tai cdc tram trung gian do phai thuc hién tach ha lan luot cdc cap ghép kénh dé c6 dugc dong bit nhanh. 3.3. GHEP KENH SO CAP 3.3.1. Khai quat Ghép kénh so cap 1a viéc ghép cdc luéng s6 khdc nhau thanh luéng s6 cép mot. Theo khuyén nghi G.702 cia CCITT, téc d6 luéng sé c4p mot 1a 1,544 Mb/s d6i vi tigu chudn MY-Nhat va 2,048 Mb/s d6i véi tiéu chudn Chau Au. Luéng s6 bac 1 hé My (DS-1: Digital Signal-level 1) c6 thé hinh thanh tir 24 kénh thoai (24 luéng 64 kb/s), hai tin hi¢u nh6m FDM 12 kénh cé bang tan 60+108 kHz hay tin hiéu héi nghi truyén hinh (video conference)... Véi hé Chau Au, luéng s6 cap 1 (H1: Hierarchy 1 hay E1: European-level 1) cé thé hinh thanh ti 30 kénh thoai (30 luéng 64 kb/s), tin hiéu hOi nghi truyén hinh hay tin hieu siéu nhém FDM 60 kénh c6 bang tan tir 312 dén 552 kHz (hinh thanh hai luéng cap 1). Ghép kénh so cép tir cdc kénh thoai 64 kb/s duoc thuc hién theo phuong thtic ghép déng bo déi véi moi hé thdng theo tiéu chudn Chau Au, My hay Nhat Ban. Viée duy tri déng bé6 gifta phan phdi thu va phat véi cdc nhdénh duge bao dam nhd thuc hién céc qué trinh diéu ché ma xung cha céc nhdnh va ghép/tach kénh trong cing mot khdi, sit dung chung m6t nguén tin hiéu nhip tir cing mot déng hé nhu duoc mé ta trén hinh 3.3. Hinh 3.3 mo ta két cau cia thiét bi ghép kénh PCM so cép dién hinh, ap dung cho ca céc hé thong hé Chau Au, My va Nhat Ban. Céc mach hai day tin hiéu am tin (VF: Voice Frequency) tit téng dai dién thoai dugc n6i téi mach sai dong, thuc hién chuyén 2-4 day. Trén tuy€n phat, mach loc thong thap thuc hién han ché bang t4n tin hiéu thoai dén 3400 Hz. Tin hiéu thoai da han bang dugc dua 58t6i mach lay mau tao ra chuéi xung PAM sau dé lan luot dugc dua vio PAM BUS, trén d6 theo cdc khe thi gian khéc nhau chi cé chuéi xung PAM cia timg kénh duoc truyén. Trong timg khe thdi gian, céc chuéi xung PAM ciia cdc kénh khdc nhau dugc ma hod tai BO ma hod, két qua 1a 16i ra cla mach ma hoa c6 chudi bit PCM cia ca N kénh dugc truyén ti€p trén tuyén ghép PCM goi 1A PCM BUS téi b6 ghép tin hiéu déng bo khung, tin hiéu bdo hiéu va tin hiéu nghiép vu... Tai (cc) khe thdi gian danh cho tin hi¢u déng bo khung va bdo hiéu v.v., cdc tin higu b4o hiéu va té hop déng bo khung v.v. dugc ghép vao. O tuyén thu, chudi tin hiéu PCM téng cong dugc dua vao mach tach tin hiéu déng-b6 khung va tin hiéu bao hiéu. T6 hop déng bo khung dugc gidm st va trong trudng hop cé mat déng bo khung thi tin hiéu bao cénh mat déng bo khung sé duoc phat vé phia di phuong trong khe thdi gian danh cho tin hiéu bao hiéu, déng bé khung, kénh nghiép vu va b4o canh. Tin hiéu béo hiéu cing duoc dua vé phia téng dai qua ' mach sai dong. Phan chudi bit PCM cia N kénh thoai dugc dua vao mach gidi ma, thuc hién gidi ma trong cdc khe thdi gian tuong tmg cia timg kénh. Tin hiéu Idi ra cla mach giadi ma duge dua l4n luot trong timg khe thdi gian tuong ting cia méi kénh t6i cdc b6 gidi diéu ché PAM (PAM DEM: PAM Demodulator) hinh thanh cdc chuéi PAM cia timg kénh. Tin hiéu thoai cia timg kénh dugc khdi phuc nh& b6 loc thong th&p, sau dé dugc dua qua mach sai déng vé phia téng dai dién thoai. Chuéi bit tong cong tir dudng day tdi cing dugc dua vao mach déng hé thu nbim thuc hién qué trinh duy tri déng b6 nhip. Thong tin dinh thdi dugc tach ra ti chudi bit téng cong vé nguyén tac c6 thé bang hai loai mach khéc nhau: khong c6 hay c6 vong héi tiép (feedforward hay feedback). Loai thtt nhat g6m cdc mach thu dong don gidn nhu cdc mach cé hé sé ph4m chat cao, b6 loc va mach tao dao d6ng va thudng chi dugc sit dung tai cdc tram chuyén tiép trung gian. Loai thit hai thong thudng dugc thuc hién nhd vong khod pha (PLL: Phase-Locked Loop), sé dugc trinh bay chi tiét trong chuong 7. 59PAM BUS PCM BUS Hinh 3.3. Ghép kenh PCM so cap. Mac dau so dé hinh 3.3 1a ti¢u biéu déi v6i cd cdc hé thong ghép kénh so cap hé Chau Au, hé My hay Nhat Ban, viéc thuc hién cu thé lai khé khdc biét ca vé sé kénh ghép lin céu tric khung tin hiéu d6i v6i céc hé khéc nhau. Déi voi tiéu chudn cia My va Nhat Ban, s6 kénh thoai PCM dugc ghép thanh luéng so cap la 24 (N=24). Trong khi dé, sé kénh thoai PCM duge ghép so c&p theo tiéu chudn Chau Au lai 1a 30. Trong céc muc sau ching ta sé xem xét chi tiét cdc tiéu chudn ghép so cp d6i voi cdc hé My-Nhat va hé Chau Au. 3.3.2. Ghép kénh PCM so cap hé My-Nhat Ghép kénh so cap tit 24 kénh thoai he My-Nhat cé hai loai: da khung 12 va da khung 24, dugc quy dinh trong khuyén nghi G.733, G.704 cia CCITT. 603.3.2.1. Ghép 24 kénh thogi, da khung 12 Cau tric khung va da khung 12 ciia tin hiéu s6 cap 1 hé My-Nhat duge mo ta trén hinh 3.4. 15ms ————____— | Chi giai: 1, Bit thi nhat ciia méi khung ding cho déng bd khung va da khung 2. TS n: Khe thoi gian thin (Time Slot) Hinh 3.4. Cau tric khung va da khung cha tin hiéu cap 1 hé My-Nhat, da khung 12. Mot khung tin hiéu c6 d6 dai 125p1s, bao gém 24 Khe thdi gian, mdi mét khe chita 8 bit ma PCM luat p theo Khuyén nghi G.711 cia CCITT. Téng sé bit ma PCM 1a 24x8=192 d6i véi mot khung. Céc bit ma nay chiém cdc vi tri tir bit thit 2 dén bit thit 193 trong khung, vi tri bit thit nhat cia khung tao thanh mét khe riéng cho tir m4 déng bO khung. Téc d6 luéng s6 cap 1 hé My-Nhat do vay la 193bit/125s=1,544 Mb/s. Tir ma déng b6 duoc hinh thanh trong mot chu ky nhat dinh va su lap lai cita né hinh thanh c4u tric da khung cia tin hiéu. Do c6 céu tric da khung, nay sinh yén dé déng b6 da khung. Khi mat déng bo khung thi déng b6 da khung cing mat. Déng bo khung va déng b6 da khung d6i v6i tin hiéu c4p 1 nay cing chia sé bit thit nhat cla khung va dugc té chic nhu sau. Tir ma déng bd khung 1a 101010 duoc dat tai bit thi nhat céc khung 1é, trong khi do tit ma déng b6 da khung chiém cdc bit tht nh&t cc khung chan va c6 dang 001115, trong d6 khi déng b6 khung ding thi bit S c6 gid tri 0. Bit S nhan gi tri 1 khi cin béo canh mat déng bo khung dau xa. Ngoai cdc bit thudc cdc kénh luu lugng (traffic channel) 1a cdc kénh lién lac thoai, thong tin bao hiéu gitta céc téng dai cing phai dugc truyén di. Truyén T4 61dan tin hiéu bdo hiéu dugc chia lam hai loai: a) bao hiéu kénh chung, trong d6 moi bdo hiéu d6i V6i 23 kénh luu luong con lai dugc truyén di trén mot kénh béo higu chung, t6c d6 64kb/s, lay tron mot khe thoi gian; b) béo hiéu kénh két hop, trong d6 cdc bit thit 8 cia cdc khung thi 6 va 12 duge tach ra khdi luéng sé ligu luu luong dé hinh thanh kénh bdo hiéu cho kénh hu lugng tuong ting. Téc do cha kénh béo hiéu nay 1a 2b/1,5ms=1,3(3) kb/s. Dé bi cdc bit da lay cho kénh bio hiéu, cdc tri s6 dau ra b6 gidi ma cén duge dich chuyén mot chit, gid tri dich chuyén va céch thite dich chuyén nay duoc quy dinh tai khuyén nghi G.733 cia CCITT. 3.3.3.2. Ghép 24 kénh thoai, da khung 24 Khac biét duy nhét gitta he thong da khung 24 nay va he thong da khung 12 1a cau triic khung. Cau tric khung cia tin hiéu sé cp 1 da khung 24 nhu sau (khuyén nghi G.704 cia CCITT): + S6 bit cla méi mot khung vn 1A 193 bit, bao gdm 24khex8bits =192 bit cia 24 kénh thoai lu lugng va 1 bit danh cho déng bo khung, ma kiém tra d6 du chu trinh (CRC: Cycle Redundancy Check) va mot dudng s6 liéu 4 kb/s. + Chu ky t6i da cha cde kénh logic 1 24 khung, hinh thanh cdu tric da Khung 24 v6i do dai mot da khung 14 3 ms. * + Ti ma déng b6 da khung 1a 001011, chiém cdc bit thit nhat cia cdc khung thit 4, 8, 12, 16, 20 va 24. + Cac bit thé nhat cha cdc khung 2, 6, 10, 14, 18 va 22 tao thanh kénh logic c6 t6c d6 6bit/3ms=2kb/s ding cho déng bo khung cé ap dung ma kiém tra 46 du chu trinh CRC-6 nham trénh vigc tao gia tin hiéu déng bo khung va tang kha nang gidm sét chat luong 1éi cia tuyén truyén. Mot khi mat déng bo khung va da khung, mac dau cé thé xay ra tinh trang tao gid té hop déng bo khung song ahé kiém tra d6 du chu trinh cha ma CRC-6 tinh trang déng b6 khung gia van c6 thé phat hién ra dugc. TY 1é 16i phat hién duoc nhé kiém tra do du chu trinh cé thé phan nao phan 4nh chat luong truyén dn. Trong nhiéu truéng hop, ty 1é 16i cha 62luéng bit téng cong c6 thé duge chi thi tit viéc giém sat 16i bing ma CRC véi kénh logic nay. + Céc bit tht nhat cia céc khung 1é duge sit dung dé hinh thanh kénh sé ligu v6i téc dO 12bit/3ms=4kb/s. Cac thong bio béo canh mét déng bo khung dugc truyén vé dau xa trén kénh sé liéu nay. + Cac bit thit 8 cia cdc khung 6, 12, 18 va 24 dugc tach riéng cho muc dich tao cdc kénh bdo hi¢u: hoac 1a mot kénh bdo hiéu vi tc dO 4bit/3ms =1,3(3)kb/s, hoac hai kénh bo hiéu véi téc dé 2bit/3ms=666,6(6) b/s, hoac bén kénh b4o hiéu véi téc dé 333,3(3) b/s. Cac loai kénh bdo hiéu néi trén déu theo phuong thttc bao hiéu kénh két hop. Kénh bdo hiéu kénh chung 64kb/s dugc tao bang han mot khe thdi gian riéng phuc vu chung cho ca 23 kénh uu lugng con lai. 3.3.3. Ghép kénh PCM so cap hé Chau Au Ghép kénh PCM so cap hé Chau Au duge quy dinh tai khuyén nghi G.732 va G.704 cia CCITT. Méi mot khung tin hiéu PCM so cap cling cé do dai 1a 125ps phi hop véi tiéu chudn diéu ché ma xung PCM luat A theo khuyén nghi G.711 cia CCITT, gém 32 khe thdi gian dugc danh sé tir khe thit 0 dén khe thit 31. Mi khe thdi gian g6m 8 bit hinh thanh mot kénh vat ly t6c dé 64kb/s. Téc do luéng sé c&p 1hé Chau Au (luéng E1) do vay 1a 32x64kb/s =2,048 Mb/s. Cau tric da khung g6m 16 khung, dénh s6 c4c khung tit 0 dén 15, goi tat 1a da khung 16. DO dai da khung 1a 16x125ys=2ms. Cac khe thdi gian 0 va 16 duoc sit dung cho céc muc dich déng b6 khung va da khung, bdo hiéu, b4o caénh hay kénh nghiép vu lién tram. 30 khe thdi gian con Jai danh cho 30 kénh luu lugng. 3.3.3.1. Khe théi gian thit 0 : Céc khung chén: Khe thdi gian 0 cita moi khung chin (ké c4 khung 0) duge sit dung cho déng bé khung. Bit 1 khong thudc t6 hop déng b6 khung, dugc sit dung cho cdc mach quéc té va c6 gid tri logic 1 d6i véi cdc mach quéc gia va 63ndi hat. Cac bit 2+8 danh cho déng b6 khung, 4p dung CRC nham tr4nh déng bo khung gia hoac nham muc dich gidm sdt cht long 16i truyén din. Cac khung lé: Bit 1 cha khe thdi gian 0 cdc khung 1é dugc danh cho kiém tra do du chu trinh hoac dugc sit dung cho cdc mach quéc té. Khi khong sit dung, bit nay cing cé gid tri Jogic 1. Bit 2 trong khe 0 cia cdc khung Ié lu6n cé gid tri logic 1 ding cho kiém tra phat hién déng bo khung gid. Chi thi bao cénh mat déng b6 Khung sit dung bit 3: binh thudng bit 3 14 U, Khi mt d6ng b6 khung bit 3 c6 gid tri logic 1. Cac bit 4+8 dugc sit dung tao kénh /ogic nghiép vu cho céc muc dich quéc gia, v6i céc mach quéc té cdc bit nay déu 1a 1. Kénh logic nay c6 t6c d6 5bitx8/2ms =20kb/s. 3.3.3.2. Khe thoi gian thit 16 Trong truéng hop bdo hiéu kénh chung, khe 16 cla moi khung duoc sir dung lam: kénh bao hiéu cé téc dé 64 kb/s. Déi vi cdc hé thong bdo hiéu kénh két hop, khe 16 dugc sit dung nhu sau. Khe 16 khung 0: Khe thdi gian 16 cha khung 0 (8 bit) dugc sit dung dé ghép t6 hop déng b6 da khung va tin hiéu chi thi mat déng b6 da khung. Té hop déng b6 da khung d6i v6i hé théng nay 14 0000, dugc s4p thanh cum vao céc bit 1+4 cla khe nay chit khong bé tri rai trén toan da khung nhu trong hé My-Nhat. Céc bit 5, 7 va 8 luén 06 mite logic 1. Chi thi déng b6 da khung thé hién 6 bit 6: bang 1 khi mat déng b6 da khung va bang 0 khi déng bo da khung dting. Déng b6 da khung duoc xem 1a mat khi 2 t6 hop da khung lién tiép bi sai it nhat mot 161 hoac khi tat cd cAc bit 5+8 ca khe nay déu 1a 0. Kha nang xay ra déng b6 da khung gia gidm duge nhd kiém tra két hop ca hai diéu kién ndi trén. Viéc b6 tri 16 hop déng b6 da khung thanh cum nhu thé cho phép rit ngdn thdi gian kiém tra va dua ra bao canh mat déng b6 da khung so véi viéc bé tri rai trén toan da khung trong hé My-Nhat. Khe 16 cdc khung khdc 0: Khe thdi gian 16 cdc khung khdc 0 dugc sit dung dé hinh thanh hai kénh béo hiéu kénh két hop, t6c do méi kénh 1a 30 kb/s. 643.4. GHEP KENH BAC CAO CAN DONG BO VA CAC HE THONG PHAN CAP TOC DO SO KHONG DONG BO PDH Ghép kénh s6 tir bac 2 tré én cho t6i cdc téc dO trén duéi 100 Mb/s déi véi moi tiéu chudn Chau Au, MY va Nhat Ban déu duge ghép theo phuong thitc can déng b6, trit cdc hé thong theo tiéu chudn Nhat Ban ghép déng bé tdi bac 2. Cac cap ghép kénh bac cao nhu thé hinh thanh ba hé théng phan cap téc d6 s6 can déng bo (PDH: Plesiosynchronous Digital Hierarchy) khéc nhau. Nhu da trinh bay 6 muc 3.2.2, ghép kénh theo phuong thttc khong déng b6 ddi héi thong tin mao dau (header) khé l6n va do vay t6c do dong bit téng cong ghép tit N nhénh sé I6n hon téng t6c do cdc nhénh. Diéu nay lam gidm hiéu suat sir dung duéng truyén. Cac hé th6ng phan cép t6c do s6 can déng b6 duoc trinh bay chi tiét trong khuyén nghi G.702 cia CCITT va duoc m6 ta van tat nhu sau. 3.4.1. Hé thong phan c4p sé PDH Chau Au Hé théng phan c4p s6 can déng bd theo tiéu chudn Chau Au dugc hinh thanh tir viéc ghép timg 4 nh4nh cp thdp thanh nhém c4p cao hon (h.3.5). Céc cp t6c d6 s6 he Chau Au duoc ky hiéu 1a H1, H2, H3 va H4 hay CEPT1, CEPT2, CEPT3 va CEPT4 (CEPT: Conference of Europe on Post and Telecommunications - H0i nghi Chau Au vé Buu chinh va Vién thong). Céc luéng tin higu sO tuong tng véi cdc cap ghép néi trén cdn duoc goi van tat 1a cdc luéng El, E2, E3 va B4 voi chit cdi E dau 1a viet tat cua ti European (Chau Au). Viéc qui dinh chat ché cdc c4p ghép nhy thé cho phép tiéu chudn hod thiét bi va phi hop véi t6 chttc mang vién thong nhiéu c4p cha céc nude Chau Au. Céc cp ghép cia hé Chau Au cu thé nhu sau: + H1=30 kénh uu lugng 64kb/s+2 kénh béo hiéu va déng bd. Téc do 2,048 Mb/s, goi trdn 1a luéng 2 Mb/s; : + H2=4xH1, t6c dé 8,448 Mb/s goi tron 1a luéng 8 Mb/s; + H3=4xH2, t6c d6 34,368 Mb/s goi tron 1a luéng 34 Mb/s; + H4=4xH3, tc d6 139,264 Mb/s goi tron 1a luéng 140 Mb/s; : 65Ngoai b6n cdp téc dé s6 thong thudng ndi trén, trong mot sé trudng hop quy tac nhan 4 ciing con duge mé réng thc hién ghép 4 nh4nh H4 thanh cap H5 V6i t6c 46 564,992 Mb/s. Thuc té hién nay, cdp H5 it dugc sit dung. _ My Nhat Ban Kenh co bin 64kb/s Kenh co bin 64kb/s Chit gidi: 1. <5: Ghép khong déng bo; 2. Ey: Ghép déng bo. Hinh 3.5. Céc hé théng PDH. 3.4.2. Hé thong phan cap sé PDH Bac My Céc cap s6 cia hé Bac My c6 ky hiéu DS1, DS2, DS3 va cac cp cao hon. + DS1=24 kénh luu lugngx64kb/s, téc d6 1,544Mb/s, goi tron 1a luéng 1,5 Mb/s; + DS2=4xDS1, t6c do 6,312 Mb/s, goi trdn 14 luéng 6,3 Mb/s; + DS3=7xDS2, t6c do 44,736 Mb/s, goi tron 14 luéng 45 Mb/s. C4c luéng tin hiéu s6 cfip cao hon nita dugc hinh thanh wy chon bang céch ghép N luéng DS3. 663.4.3. Hé théng phan c&p sé PDH Nhat Ban Khac v6i cdc hé My va Chau Au, ghép kénh dén cap 2 cha hé Nhat Ban van 1a ghép déng bo. Mac dau 1a ghép déng b6 song header van dugc ghép them vao tin hiéu ghép nham tuong thich véi cdc thiét bi khac hé (hé MY), do-d6 cap ghép thi hai cia hé Nhat Ban ciing van cé t6c d6 6,312 Mb/s. + Téc do tin hiéu s6 cap 3 dugc tao thanh tir viéc ghép 5 luéng cap 2, t6c dO s6 cap 3 14 32,064 Mb/s. + Téc d6 tin hiéu s6 cp 4 dugc tao thanh tir 3 luéng cép 3, téc do la 97,728 Mb/s, thudng goi tron 1a luéng 100 Mb/s. + Téc d6 s6 cap 5 tao thanh tir 4 ludng cap 4, toc d6 1a 397,200 Mb/s. 3.5. HE THONG PHAN CAP SO DONG BO SDH Su phat trién manh mé cia cdc hé thong may tinh va cdc dich vu bang rong trong diéu khién va tu dong hod van phong... din t6i su ra doi cha mang B-ISDN (Broadband-Integrated Services Digital Network: Mang sé da dich vu bang réng) c6 pham vi toan cfu. Mang B-ISDN doi hdi cdc téc do truyén dan rat én. Viée phat trién cdc c&p sé cao hon nifa trong cdc hé théng phan cAp téc do sé PDH khdc nhau nham dap ting cdc dich vu bang rong ma B-ISDN doi hdi xem ra khong phai 1a gidi phap t6i wu do: + Su khong tuong thich gitta 3 hé thong PDH hién hanh khéc nhau dan téi nhiing khé khan trong hoa mang toan cdu; + Ghép kénh PDH cé nhugc diém 1a kh6 t4ch/ghép cdc tai nhanh t6c 40 thp tir luéng s6 toan thé tai cdc nuit mang; + Hiéu qua sit dung dudng truyén thp, vi vay khé tang thém dung lugng cho muc dich quan ly mang. Theo quan diém mang, B-ISDN phai 1A mét mang déng bd [A20] va dé giai quyét cdc khé khan dat ra v6i cdc hé théng PDH, tit cuéi nam 1988 CCITT (nay 1a ITU: International Telecommunication Union-Lién minh vién thong quéc té) da thong qua nhiing khuyén nghi chi yéu vé hé thong phan cap t6c dé s6 dong 67