LOÏC BEÄNH VAØ XÖÛ TRÍ CAÁP CÖÙU

Töû vong trong beänh vieän thöôøng xaûy ra trong voøng 24 giôø ñaàu. Phaàn
lôùn caùc tröôøng hôïp töû vong naøy coù theå ngaên ngöøa ñöôïc neáu treû beänh naëng ñöôïc
loïc beänh, phaùt hieän daáu hieäu caáp cöùu sôùm vaø xöû trí kòp thôøi.
Loïc beänh phaûi ñöôïc thöïc hieän ôû nôi nhaän beänh cuûa phoøng khaùm tröôùc
moïi thuû tuïc haønh chaùnh nhö ñaêng kyù khaùm beänh. Ngöôøi loïc beänh laø baùc só
hoaëc ñieàu döôõng coù kinh nghieäm vaø ñaõ qua khoaù huaán luyeän loïc beänh.
Loïc beänh laø moät qui trình saøng loïc nhanh treû beänh khi treû ñöôïc ñöa
ñeán cô sôû y teá ñeå phaân loaïi treû thaønh 3 nhoùm sau:
- Treû coù daáu hieäu caáp cöùu caàn caáp cöùu ngay
- Treû coù daáu hieäu öu tieân seõ ñöôïc khaùm tröôùc ñeå ñaùnh giaù vaø ñieàu trò kòp thôøi
- Treû khoâng coù daáu hieäu caáp cöùu hoaëc öu tieân seõ ñöôïc khaùm beänh theo thöù töï.

Phaân loaïi Thôøi gian toái ña phaûi xöû trí (phuùt)

Caáp cöùu 0
Öu tieân 10
Khoâng caáp cöùu, khoâng öu tieân 120

THÖÙ TÖÏ CAÙC BÖÔÙC LOÏC BEÄNH

Hoûi baø meï lyù do ñöa treû ñeán khaùm cuøng luùc quan saùt, sôø tay chaân treû,
ñeå phaùt hieän kòp thôøi nhöõng daáu hieäu caáp cöùu.
I. TÌM NHÖÕNG DAÁU HIEÄU CAÁP CÖÙU ÑOÀNG THÔØI XÖÛ TRÍ CAÁP CÖÙU NGAY
Tìm caùc daáu hieäu caáp cöùu theo thöù töï öu tieân:
 Daáu hieäu caáp cöùu hoâ haáp
 Daáu hieäu soác
 Daáu hieäu hoân meâ hoaëc co giaät
 Daáu hieäu maát nöôùc naëng ôû treû bi tieâu chaûy
Neáu treû coù baát kyø daáu hòeu caáp cöùu naøo phaûi caáp cöùu ngay, keâu goïi giuùp ñôõ,
sau ñoù tieáp tuïc vaø hoaøn thaønh vieäc ñaùnh giaù vaø laøm xeùt nghieäm caáp cöùu: thöû
ñöôøng huyeát baèng que (Dextrostix), dung tích hoàng caàu (Hct)
I.1. Ñaùnh giaù vaø caáp cöùu hoâ haáp
I.1.1. Ñaùnh giaù
 Daáu hieäu taéc ngheõn ñöôøng thôû:
-Khaøn tieáng
-Thôû rít thì hít vaøo
Khi coù daáu hieäu taéc ngheõn ñöôøng thôû hoûi treû coù hít saëc khoâng.
Neáu coù: treû bò dò vaät ñöôøng thôû
 Daáu hieäu suy hoâ haáp naëng:
-Ngöng thôû hoaëc côn ngöøng thôû
-Tím taùi
 -Ruùt loõm ngöïc naëng
Khi treû ngöng thôû, phaûi khai thaùc xem coù chaán thöông ñaàu coå khoâng.
Neáu coù: phaûi coá ñònh coå ngay tröôùc khi giuùp thôû.
I.1.2. Caáp cöùu hoâ haáp:

Xöû trí caáp cöùu

Ngöng thôû Ngöûa ñaàu.
Coá ñònh coå khi nghi chaán thöông coät soáng coå
Boùp boùp qua mask.
Dò vaät ñöôøng thôû Thuû thuaät Heimlich neáu treû > 2 tuoåi.
Thuû thuaät voã löng aán ngöïc neáu treû  2 tuoåi
Tím taùi Thôû oxy
Ruùt loõm ngöïc
Thôû rít khi naèm yeân

I.2. Ñaùnh giaù vaø caáp cöùu soác

I.2.1. Ñaùnh giaù
 Daáu hieäu treû bò soác:
- Tay chaân laïnh
- Thôøi gian ñoå ñaày mao maïch chaäm  3 giaây
(AÁn laøm traéng moùng tay. Thôøi gian ñoå ñaày mao maïch laø thôøi gian laøm hoàng
trôû laïi moùng tay.)
- Maïch coå tay yeáu hoaëc khoâng baét ñöôïc
 Khi treû coù daáu hieäu soác caàn kieåm tra:
- Tìm veát thöông ñang chaûy maùu ñeå caàm maùu
- Hoûi baø meï: xuaát hieän ñoät ngoät sau chích thuoác hay coân truøng caén.
Neáu coù: nghi soác phaûn veä
I.2.2. Caáp cöùu soác
Xöû trí caáp cöùu
Soác Thôû oxy
Laäp ñöôøng truyeàn: tónh maïch ngoaïi bieân.
Truyeàn dòch nhanh 20 ml/kg
Giöõ aám
Soác maát maùu Caàm maùu
Truyeàn dòch nhanh, truyeàn maùu 20ml/kg
Soác phaûn veä Adrenaline 1‰ 0,3ml TDD

I.3. Ñaùnh giaù vaø caáp cöùu treû hoân meâ hoaëc co giaät
I.3.1. Ñaùnh giaù
 Möùc ñoä tri giaùc ñöôïc ñaùnh giaù nhanh bôûi thang ñieåm AVPU,
A (alert): treû tænh
 V (voice): ñaùp öùng vôùi lôøi noùi
P (pain): ñaùp öùng vôùi kích thích ñau (veùo da hoaëc keùo toùc vuøng traùn)
U (unconscious): hoân meâ.
 Treû ñang co giaät: co giaät khu truù hoaëc toaøn thaân
 Neáu treû hoân meâ hoaëc co giaät, hoûi baø meï:
- Treû coù bò chaán thöông ñaàu coå. Neáu coù hoaëc nghi ngôø, phaûi coá ñònh coå
- Treû coù nguû baát thöôøng hay khoù ñaùnh thöùc khoâng ñeå xaùc ñònh hoân meâ
I.3.2. Caáp cöùu treû hoân meâ, co giaät:
Xöû trí caáp cöùu
Hoân meâ Thoâng ñöôøng thôû
Coá ñònh coät soáng coå neáu nghi ngôø chaán thöông coät soáng coå
Naèm nghieâng
Glucose TM
Co giaät Thoâng ñöôøng thôû
Naèm nghieâng
Diazepam TM / bôm haäu moân

I.4. Ñaùnh giaù vaø caáp cöùu maát nöôùc naëng ôû treû tieâu chaûy
I.4.1. Ñaùnh giaù
Maát nöôùc naëng khi coù  2 daáu hieäu sau:
 Treû li bì hoaëc khoù ñaùnh thöùc
 Daáu hieäu maét truõng
 Neáp veùo da buïng maát raát chaäm (>2 giaây)û
Khi coù daáu hieäu maát nöôùc naëng, kieåm tra suy dinh döôõng naëng (gaày moøn naëng,
daáu hieäu phuø caû 2 baøn chaân). Neáu coù SDD naëng, neân buø dòch qua sonde daï
daøy.
I.4.2. Caáp cöùu maát nöôùc naëng
Xöû trí
Maát nöôùc naëng khoâng SDD naëng Truyeàn dòch
Maát nöôùc naëng keøm SDD naëng Buø ORS qua sonde daï daøy
II. TÌM CAÙC DAÁU HIEÄU ÖU TIEÂN
Treû coù daáu hieäu öu tieân khi coù moät trong caùc daáu hieäu sau:
-Li bì, böùt röùt, khoâng yeân
-Suy hoâ haáp:
(Ngöôõng thôû nhanh: Treû < 2 thaùng:  60 laàn/phuùt; Treû 2 thaùng – döôùi 12
thaùng:  50 laàn/phuùt; Treû 12 thaùng – 5 tuoåi:  40 laàn/phuùt)
-Gaày moøn naëng hoaëc phuø 2 baøn chaân
-Loøng baøn tay raát nhôït
-Phoûng
-Tai naïn, ngoä ñoäc
-Treû beänh döôùi 2 thaùng tuoåi
 -Coù giaáy chuyeån vieän töø tuyeán tröôùc
Nhöõng treû coù daáu hieäu öu tieân ñeàu coù nguy cô dieãn tieán naëng vaø nhanh, vì
theá caàn khaùm, ñaùnh giaù tröôùc ñeå xöû trí kòp thôøi, khoâng phaûi xeáp chôø thöù töï
khaùm. Neáu treû coù chaán thöông hoaëc coù vaán ñeà ngoaïi khoa thì caàn coù söï hoå trôï
cuûa ngoaïi khoa.
III. TREÛ KHOÂNG COÙ DAÁU HIEÄU CAÁP CÖÙU, KHOÂNG COÙ DAÁU HIEÄU ÖU TIEÂN
Neáu treû khoâng coù daáu hieäu caáp cöùu cuõng nhö öu tieân thì chôø khaùm theo thöù töï
Taát caû treû sau khi ñöôïc loïc beänh vaø xöû trí caáp cöùu phaûi ñöôïc hoûi beänh söû,
thaêm khaùm toaøn dieän, chæ ñònh xeùt nghieäm ñeå coù chaån ñoaùn xaùc ñònh vaø ñieàu
trò nguyeân nhaân

BAÛNG GIAÙ TRÒ BÌNH THÖÔØNG ÔÛ TREÛ EM

Tuoåi Nhòp thôû Nhòp tim HA taâm thu

(l/ph) (l/ph) (mmHg)
< 1 tuoåi 30 – 40 110 – 160 70 – 90
2 – 5 tuoåi 25 – 30 95 – 140 80 – 100
5 – 12 tuoåi 20 – 25 80 – 120 90 – 110
> 12 tuoåi 15 – 20 60 – 100 100 – 120
 LÖU ÑOÀ LOÏC BEÄNH VAØ XÖÛ TRÍ CAÁP CÖÙU
TÌM CAÙC DAÁU HIEÄU CAÁP CÖÙU
NEÁU COÙ  XÖÛ TRÍ CAÁP CÖÙU NGAY

Thoâng ñöôøng thôû

Coá ñònh coå (nghi chaán thöông coå)
CAÁP CÖÙU HOÂ HAÁP Boùp boùng qua mask
Thôû oxy

SOÁC Caàm maùu

Thôû oxy
Truyeàn dòch, maùu
Adrenalin (soác phaûn veä)

HOÂN MEÂ, CO GIAÄT Thoâng ñöôøng thôû

Coá ñònh coå (nghi chaán thöông coå)
Naèm nghieâng
Thôû oxy
Diazepam TM / bôm HM
Glucose TM

MAÁT NÖÔÙC NAËNG

Buø dòch uoáng / sonde daï daøy
(TREÛ TIEÂU CHAÛY) Truyeàn tónh maïch

TÌM CAÙC DAÁU HIEÄU ÖU TIEÂN

NEÁU COÙ  KHAÙM TRÖÔÙC

KHOÂNG DAÁU HIEÄU CAÁP CÖÙU, KHOÂNG ÖU TIEÂN

 KHAÙM THEO THÖÙ TÖÏ

HOÛI BEÄNH SÖÛ, KHAÙM TOAØN DIEÄN, XEÙT NGHIEÄM

 CHAÅN ÑOAÙN VAØ ÑIEÀU TRÒ NGUYEÂN NHAÂN