Intro: Аливаа улс орны эдийн засаг, улс төр, нийгмийн сайн сайхны төлөө дэлхийн

бусад улс орнуудтай харилцах нь ямар ач холбогдолтой вэ гэдэгт цөөн хүн эргэлздэг.
Олон улсын бизнес - тухайн улсын бараа, мөнгө, үйлчилгээ, мэдээлэл солилцох нь
энэхүү харилцан үйлчлэлийн маш чухал хэсэг юм.

ОЛОН УЛСЫН БИЗНЕСИЙН ХЭРЭГ

Олон улсын бизнес гэдэг нэр томъёо нь арилжааны зориулалтаар бараа, үйлчилгээ,
мэдээлэл, мөнгө солилцохтой холбоотой улс орны бүх олон улсын харилцааг
илэрхийлдэг.

Зураг 2.1 -д

түүний үндсэн үйл ажиллагааг графикаар дүрсэлсэн болно. Олон улсын бизнесийн бүх
үйл ажиллагаа нь хоорондоо уялдаатай, харилцан хамааралтай байдаг.
Хэрэв аж үйлдвэр нь хүмүүсийн хэрэглэж чадахаас илүү их бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг
бол тухайн улс экспортлох болно
(X): SS> DD → X
Хэрэв хүмүүс аж үйлдвэрлэх боломжтой хэмжээнээс илүүг хэрэглэдэг бол тус улс
импортлох болно (M):
DD> SS → M
DD = Нийт эрэлт SS = Нийлүүлсэн нийлүүлэлт
БАРАА ХУДАЛДАА

Улс хооронд бараа солилцох олон шалтгаан бий. Эдгээр шалтгааныг уран зохиолд олон
улсын худалдааны онол гэж нэрлэдэг.
Ерөнхийдөө улс орнуудын хооронд бараа бүтээгдэхүүн худалдаалах болсон
шалтгааныг хоёр төрөлд хувааж болно.
Нийлүүлэлтийн ялгаа (өөрөөр хэлбэл улс орнуудын материаллаг болон технологийн
хишиг ялгаа)
Эрэлтийн ялгаа (өөрөөр хэлбэл хэрэглэгчдийн сонголт дахь ялгаа)

ҮЙЛЧИЛГЭЭ ХУДАЛДАА, МЭДЭЭЛЭЛ ХУДАЛДАА СОЛИЛЦОО

Олон улсын үйлчилгээг үндэсний хил хязгаарыг давсан хувийн хүмүүс ба/эсвэл
корпорациудын гүйлгээ гэж тодорхойлдог.Тиймээс засгийн газар хоорондын дипломат,
соёл, шинжлэх ухааны гүйлгээ гэх мэт төрийн үйлчилгээ энд тодорхойлсон олон улсын
үйлчилгээний нэг хэсэг биш юм.
Үйлчилгээний солилцоо нь бараа солилцохтой шууд холбоотой бөгөөд үүний эсрэгээр
гэдгийг эхэнд нь хэлэх ёстой.Жишээлбэл, олон улсын хамгийн чухал үйлчилгээний нэг
болох тээвэрлэлт нь банк, даатгал, харилцаа холбоо, нисэхийн нэгэн адил бараа
солилцооны үр дүн юм.Үүнтэй адил Бразилд шинэ үйлдвэрийн машин экспортлох нь
АНУ -ын зөвлөх, инженерчлэл, барилгын компанийн хүчин чармайлтын үр дүн байж
болох юм.

ОЛОН УЛСЫН БАЙГУУЛАЛТ/ГЛОБАЛИЗАЦЫН ЯВЦ

олон улсын бизнесийн үндсэн гүйлгээг тус улсын эдийн засгийн гүйлгээг хийхэд
шаардлагатай бүх шийдвэрийг гаргах чадвартай бие даасан, тусгаар тогтносон улс гэсэн
ойлголтыг ашиглан тайлбарласан болно.Гэвч бодит байдал дээр улс орон, үндэстэн
олон улсын бизнесийн үндсэн үйл ажиллагааны аль нэгэнд шууд оролцдоггүй.Үүний
оронд үндэстэн дамнасан харилцан үйлчлэлийн төлөөлөгч эсвэл гол үүрэг гүйцэтгэгч нь
хувийн аж ахуйн нэгж эсвэл холимог аж ахуйн нэгж (төрийн оролцоотой хувийн аж
ахуйн нэгж) юм.

Энэхүү ном нь олон улсын бизнесийн хувьслын онолыг дэмждэг.Энэхүү онолын дагуу
пүүсүүд үе шаттай үйл явцыг дагаж олон улсын бизнест оролцдог.1Энэ үйл явц
нь экспортлохоос эхлээд гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтаар дуусдаг олон улсын
бизнест аажмаар оролцохыг илэрхийлдэг.Үйл явцыг Зураг 2.2 -т үзүүлэв.Глобалчлалын
шугамын дагуу пүүс зүүнээс баруун тийш шилжих тусам хэд хэдэн үе шат
дамждаг.Алхам бүр дараагийн алхам хийх замыг бэлддэг.
Ерөнхийдөө пүүсийн олон улсын оролцоог нэмэгдүүлэхийн хэрээр ашиг тус, эрсдэл
нэмэгддэг.Ийнхүү алхам алхмаар даяаршуулах хөтөлбөрийн трамплин буюу суурь нь
(A. Экспорт/Импорт руу нэвтрэх горимууд) хамгийн бага эрсдэл, мэдээж олон улсын
бизнесийн үйл ажиллагааны хамгийн бага хяналт, ашиг тусыг илэрхийлнэ.Олон улсын
болгох үйл явцын гурав дахь үе шатанд (C. Хөрөнгө оруулалтын нэвтрэх горимууд)
эсрэгээрээ үнэн байдаг: өндөр ашиг, хяналт нь ихээхэн эрсдэл дагуулдаг.Эцэст нь
хэлэхэд, энэ үйл явцын төгсгөлд (D. Global Consortia Modes) пүүс нь "найрсаг харилцаа"
(өрсөлдөгч пүүсүүд ба/эсвэл үндэстэн-улстай байгуулсан гэрээ) гэдэг утгаараа
"өрсөлдөөнт хамтын ажиллагаа" хийдэг. "Стратегийн холбоо".2