You are on page 1of 97

KAPALI ALANLARDA

ÇALIŞMALARDA İŞ
SAĞLIĞI ve
GÜVENLİĞİ

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


1
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KAPALI ORTAM
KAPALI ORTAM Tamamen veya kısmi olarak
kapatılmış, sınırlı giriş ve çıkışı olan, içerisinde
sınırlı miktarda hava bulunan ve sürekli insan
bulundurulması için tasarlanmamış ortam
• Depolama tankları • Kanallar ve benzeri yapılar
• Tankerler • Derin çukur ve oyuk gibi üzeri
• Kazanlar açık bosluklar
• Kargo tankları • Kuyular
• Silolar ve diger kompartımanlı • Kanalizasyon tesisleri
tanklar • Küçük bir ambar vasıtasıyla
• Petrol tankları girilen gemi bordası
• Atık tankları boşlukları
• Basınçlı kaplar • Faydasız ve terk edilmiş
• Boru hatları boşluklar
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
2
KAPALI ORTAMLAR

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ; Borular 3


Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
4
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
TANIMLAR
KAPALI ALAN ÇALIŞMASI: Kapalı birim alanına vücudun
herhangi bir kısmının girmesi ile yürütülen çalışma.
Örnek: Bir tankın kapağından içeri el uzatılması bile
kapalı birimlere giriş olur.

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


5
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
TEHLİKELER

KAPALI ALAN
ÇALIŞMALARINDA TEHLİKELER

HAVA
FİZİKSEL BİYOLOJİK
KALİTESİ

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


6
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
TEHLİKELER
FİZİKSEL TEHLİKELER
• Çalışma alanı darlığı
• Kayma, düşme
• Göçük ve çökmeye bağlı boğulma
Boğulma: Göçme ve çökme gibi olaylarda toplu
haldeki maddenin altında kalarak yutulma tehlikesi.
• Nesne Düşmesi (üst kısmından girişi bulunan – kuyu,
menhol vb. – kapalı alan çalışma alanlarında bulunan
nesnelerin – iş aleti, parça, malzeme v.b. – düşmesi)
• Mekanik ve elektrik ile oluşan tehlikeler (kaynak, kesme,
lehimleme, zımparalama, boya, temizleme ya da yağ
giderme (degreasing) ve kumlama gibi işlemlerden
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
kaynaklanan tehlikeler.)
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
7
TEHLİKELİ HAVA
• Kirli/Pis Hava: Solunum için emniyetli seviyede
oksijene sahip olmayan hava.
• Zehirli/Boğucu Hava: Potansiyel olarak tehlikeli
veya zararlı seviyede gaz, toz, buhar veya duman
ihtiva eden hava.
• Patlayıcı Hava: İhtiva ettiği tehlikeli kimyasalın
özelliğine göre buhar/gaz/toz patlama riski
taşıyan hava.
(Ortam havasına yayılan/askıda kalan parçacıklar ihtiva eden tozlu hava
özelliğine göre zehirli/boğucu havaBAHAR
İSG 402; 2021-22 veya patlayıcı hava riski yaratır.)
DÖNEMİ;
8
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
TEHLİKELİ HAVA OLUŞUMU
• Menhol ve çukurlardaki kanalizasyon hatlarından gaz açığa
çıkması.
• Eski atıklarının ve gaz boru tesisatlarının bulunduğu kirli bir
toprakta açılan hendekler ve çukurların içine gaz sızıntısı.
• Tankların veya kanalların içinde oksijen tüketimine neden olan
pas bulunması.
• Kapalı alanda aniden dolan sıvılar ve çamurlar veya açığa çıkan
gazlar.
• Toprak ve hava arasında meydana gelen ve oksijenin tükenmesine
neden olan, kimyasal reaksiyonlar veya kireç tabakası üzerinde
bulunan zemin suyunun karbondioksit üretmesi.
• İşin yapıldığı yerin buharlanması.
• Eksoz gazları zehirli olabileceğinden petrol veya diesel motorların
kullanımı.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
• Boya, yapıştırıcılar vb.Gazibuhar
Üniversitesitehlikeleri.
Mühendislik Fakültesi
9
OKSİJEN SEVİYELERİ
Oksijen Seviyesi ve Etkileri
% O2 Etki

> 22.0 Oksijence zengin ortam


20.8 Normal seviye - Giris için güvenli (± 0.2%)
19.5 Oksijence yetersiz ortam
16.0 Karar verme ve teneffüs bozukluğu
14.0 Çok hızlı yorulma ve hatalı karar verme
< 11.0 Teneffüs güçlüğü ve birkaç dakika içinde ölüm
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
10
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
1) KİRLİ / PİS HAVA
OKSİJEN EKSİKLİĞİ (% 20’den az) OKSİJEN
% OKSİJEN FİZİKSEL ETKİ ZENGİNLEŞMESİ (%
23.5’den fazla)
• Kararsız davranma
eğilimi başlar.

• Oksijen
zenginleşmesinin
sonucu olarak
ateşlenme veya
patlama olasılığı ve
şiddeti önemli
oranda artar.

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


11
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
2) ZEHİRLİ HAVA
İnsan hayatını tehlikeye düşüren zararlı ve zehirli
gazlardan oluşan veya askıda toz ihtiva eden hava.
Basit Boğucu Gazlar :
• Karbondioksit (CO2), Metan (CH4), Etan (C2H6),
Propan (C3H8) ,Bütan (C4H10), Hidrojen (H2), Azot
(N2).
Kimyasal Boğucu Gazlar :
• Karbonmonoksit (CO), Hidrojen sülfür (H2S),
Hidrojen siyanür (HCN), vb..
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
12
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
MARUZİYET

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


13
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
2) ZEHİRLİ HAVA
Sağlığa Zararlı Tozlar
• İnert tozlar (jips, kireçtaşı)
• Solunum sistemine zararlı tozlar (kuvars,
tridimit, kristobalit)
• Kanserojen tozlar (arsenik, asbest, berilyum,
kromatlar)
• Toksik tozlar, (kurşun, radyum, toryum,
vanadyum, krom, nikel, civa, kadmiyum,
antimuan, manganez, tungsten, gümüş)
• Radyoaktif tozlar (uranyum, toryum, seryum ve
zirkon bileşikleri, trityum)
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
14
Tozlu Hava
• Hava içerisinde dağılma veya yayılma özelliği
gösteren, 0.5-150 mikron büyüklüğündeki katı
parçacıklar

• Tozlu ortamın etkileri


1. Sağlığa zarar verme
2. Patlamaya yol açma

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


15
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
3) PATLAYICI HAVA
Yanıcı gaz/buhar/tozlarını bileşiminde
bulunduran ve ateşleme kaynağı (ısı, kıvılcım
veya sürtünme vb.) nedeniyle patlama yaratan
hava.
• Metan (CH4), etan (C2H6), propan (C3H8),
bütan (C4H10) vb. hidrokarbonlar ve hidrojen
(H2) vb.
• Parlayıcı alkol vb. buharlar
• Patlayıcı tozlar
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
16
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
SINIFLANDIRMA

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


17
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
GEREKSİNİMLER
• ÇALIŞMA SİSTEMİ
– Ön izin
– Ölçüm
– Gözetleme
• HAVALANDIRMA
• PATLAMA ve YANGIN KONTROLÜ
• AYDINLATMA
• KULLANILACAK İŞ EKİPMANLARI
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
18
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
TEHLİKE ve RİSKLER
TEHLİKELER RİSKLER
 Kapalı mekan içinde kalma  Ölüm
 Oksijen eksikliği  Yanıklar
 Oksijen fazlalığı  Nefes alamama
 Parlayıcı sıvı ve buharlar  Bilinç kaybı
 Patlayıcı gaz/buhar ve tozlar  Boğulma
 Zehirli ve zararlı maddeler  Stres / yorgunluk
 Elektrik tehlikesi  Fiziksel
 Fiziksel tehlikeler yaralanma
 Biyolojik tehlikeler  Hastalık
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
19
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
PERSONEL
GİREN: Kapalı Birimlere girebilecek şekilde
kalifiye edilmiş kişi.
DESTEK PERSONELİ / GÖZLEMCİ: Kapalı
Birimlere giren kişiyi gözlemleyen, iletişimi
sağlayan kalifiye edilmiş kişi.
KURTARMA PERSONELİ: Acil durum
gerçekleştiğinde acil durum dahilinde olan
kurtarma operasyonunu yürütecek olan kişi
ONAYLAYAN: Kapalı Birimlere giriş için gerekli
şartların ve gereksinimlerin yerine
getirilmesinden, giriş izin formunun doldurulup
onaylamasından sorumlu olan
Gazi Üniversitesi kişi.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Mühendislik Fakültesi
20
ONAYLAYAN SORUMLULUKLARI
 Giriş yapacak elemanın ve gözlemcinin eğitim alarak kalifiye
olduklarını kontrol etmek.
 Kapalı birimin içerdiği bütün tehlikelerin belirlenerek, birimin
her türlü zararlı enerjiden doğru bir şekilde izole edildiğini
kontrol etmek.
 Kapalı Birimlere Giriş İzin Formunun tam olarak
doldurulduğunun ve bütün gereksinimlerin yerine getirildiğini
kontrol etmek.
 Giriş işlemi boyunca izin formundaki gereksinimlerin eksiksiz
yerine getirildiğini kontrol etmek ve gerekirse izin belgesini iptal
etmek.
 Tanklara üstten yapılacak girişlerde 2 adet gözlemci olmasını
garanti altına almak.
• Giriş yapacak veya gözlemci olacak bir kişi, kalifiye olduğu
taktirde giriş onayı da verebilir.
GÖZLEMCİ SORUMLULUKLARI
• İlk yardım konusunda eğitim görmek ve kalifiye olmak.
• Kapalı birimde çalışan elemanları sürekli izlemek, kontrol
etmek, iş bitimine kadar çalışma bölgesini kesinlikle
terketmemek.
• Herhangi bir potansiyel tehlike anında içerdeki elemanları
uyararak dışarı çıkmalarını sağlamak.
• Acil durum anında derhal yardım istemek, yardımın 3
dakika içinde geleceğinden emin olduktan sonra gerekli
önlemleri alarak acil duruma müdahale etmek, kazazedenin
dışarı çıkarılmasına ve ilk yardım yapılmasına eşlik emek.
• Suni solunum cihazlarını kullanıma hazır tutmak, diğer
kurtarma ekipmanlarını kolayca ulaşılabilecek noktada
hazır bulundurmak.
• Gözlem boyunca paraşütçü tipi emniyet kemeri takmak
(üstten girişler için).
GİREN SORUMLULUKLARI
• Girilecek kapalı birimin içerdiği tehlikeleri ve bu
tehlikelere maruz kalma şekillerini (fiziksel
temas, soluma, sıçrama, vb.) bilmek ve gerekli
korunma ekipmanlarını kullanmak.

• Gözlemci uyarması veya alarm çalması halinde


tereddütsüz dışarı çıkmak.

• Giriş boyunca paraşütçü tipi emniyet kemeri


takmak (üstten girişler için).
GİRİŞ İZNİ
1. Kapalı birimin konumu (yerleşimi-bulunduğu bölüm ve kısım)
2. Yapılacak girişin sebebi
3. Giriş tarihi ve saati/izin formunun geçerlilik süresi
4. Giriş yapacak elemanların isimleri
5. Gözlemcinin ismi
6. İzin formunu onaylayanın ismi, imzası ve imza tarihi
7. Potansiyel tehlikeler (olası tehlikeli gazlar, mekanik ekipmanlar vb.)
8. Enerji izolasyon yöntemleri (kilitleme, etiketleme, vb.)
9. Potansiyel tehlikeli kontrol yöntemleri (sürekli hava temini, havanın
sürekli ölçülmesi, vb.)
10. Gereken ve mevcut acil kurtarma servis ve ekipmanları
11. Giren ve gözlemci arasındaki haberleşme yöntemi
12. Giren elemanın kullanması gereken ve mevcut kişisel korunma
ekipmanları
13. Gereken ölçüm ekipmanları, yapılan ölçüm (oksijen seviyesi,
patlayabilir gaz seviyesi, toksik gaz seviyesi ) sonuçları ve ölçüm
yapanlarının parafları.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
14. Girişin bitiş tarihi ve saati.
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
24
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
25
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
GİRİŞ İZNİ-GEREKLİLİKLER
• Başlangıçta ve periyodik yapılan test
sonuçları.

• Giriş öncesi kontrol sonuçları veya riskleri.

• Önleyici ve giderici tedbirler.

• Kurtarma ve ilk yardım servis timleri.

• İletişim prosedürü.

• İlave izinler (sıcak çalışma ortamı vb.).


İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
26
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
27
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
GİRİŞ ÖNCESİ ÖLÇÜMLER
• Ölçümler kapalı birime girilmeden ya uzatma
çubuğu kullanılarak ya da yukarıdan sarkıtılarak
yapılmalı.
• Çalışma sırasında oksijen ölçüm aleti sürekli kapalı
birim içerisinde tutularak oksijen seviyesi sürekli
kontrol edilmeli.
• Ölçüm kapalı birim içerisinde değişik noktalarda
yapılmalı.
• Kapalı birimin alt kısmında, insan nefes alma
seviyesinde ve üst kısımda mutlaka ölçüm alınmalıdır.
• Giriş öncesi kapalı birimin havalandırılması olası
riskleri ortadan kaldırabilecek faydalı bir önlemdir.
GİRİŞ ÖNCESİ ÖLÇÜMLER
1. Oksijen seviyesi (zorunlu olarak yapılacak ilk
ölçüm):
19.5% < 02 < 23%

2. Parlayabilir Gaz/Buhar Seviyesi


Herhangi bir parlayabilir gaz için;
Parlama seviyesi < %10 LEL (UEL)

3. Patlayıcı Toz Seviyesi (her girişten önce)


Görüş Seviyesi > 1.5 metre

Toksik Gaz Seviyesi (tehlike arz eden


durumlarda)
Toksik gaz seviyesi < Maruz kalma limiti
PERSONEL DONANIMI
GİREN PERSONEL DONANIMI:
• Kapalı alanın dışına çıkılmasına olanak veren bir
mekanizmaya sahip, cankurtaran ipleri ile asılı
kurtarma yelekleri (sürekli kullanılacak)
• İş ve ortama göre ilave donanım
İLAVE DONANIM
RİSK BELİRLEME KORUNMA
• Elektronik Alarm Cihazları • Solunum Koruyucular
• Yanıcı – Patlayıcı Gaz • Koruyucu Elbiseler
Dedektörleri • Baş, Göz, İşitme ve El
• Oksijen ve Toksik Gaz Koruyucu
Dedektörleri • İletişim Ekipmanları
• İşFakültesi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Malzemeleri 30
• Hava Arıtıcı
Solunum
Cihazları
• Hava Hatlı
Solunum
Cihazları
• Kendi Kendine
Yeten Solunum
Cihazları

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


31
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
ŞARTLAR ve GEREKLİ EKİPMANLAR
 Aydınlatma lambası - maksimum 12 volt olmalı veya kaçak
akım rölesi ile korunmalı, patlama riskine karşlık ex-proof
olmalı.
 Kullanılacak bütün elektrikli aletler patlama riskine karşı
korumalı ve kaçak akım rölesi ile korunuyor olmalı.
 İşlem için kullanılacak basınçlı tüpler kapalı birim dışında
tutulmalı.
 Kapalı birim içinde yapılacak işlem ateşli işlem (kaynak vb.) ise,
için gerekli havalandırma (56 m3/dakika) vantilatör ile sürekli
temin edilmeli.
 İçeri giren eleman ve gözlemci sürekli paraşütçü tipi emniyet
kemeri takacaktır. Kurtarma vinci ve 3 ayaklı destek sürekli
olarak hazır bulundurulmalı.
 Üstten yapılan girişlerİSGiçin 2 gözlemci
402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ; olması gereklidir.
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
32
ACİL KURTARMA
ACİL DURUM PLANLARI
• Yapılan çalışmaların planlandığı gibi gitmediği
• Çalışanların sağlığının ve güvenliğinin tehlikelere
maruz kaldığı zamanlarda
bu tehlikeleri ortadan kaldıracak ya da bu tehlikelerin
zararlarını azaltacak önceden hazırlanmış bir acil durum
planı olmalıdır.
• Acil durum planları içerisinde asgari içerik;
– İletişim
– Kurtarma ekipmanları ve hayata döndürme
ekipmanları
– Destek personeli İSGve kurtarma
402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ; personeli
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
33
ACİL KURTARMA
ACİL KURTARMA GEREKSİNİMLERİ
Kurtarma Zamanı;
Oksijenin yetersiz olduğu acil durumlarda gerekli oksijen
3 dakida içerisinde kazazedeye ulaştırılmalı.
Kurtarma girişi için gerekli ekipmanları;
• Acil durumda gözlemcinin yardım çağırabilmesi için telsiz
• Giriş yapacak eleman adedi kadar 5 dakikalık solunum
cihazı
• 2 adet 30 dakikalık solunum cihazı
• 2 adet paraşütçü tipi emniyet kemeri (Üstten girişlerde
giren eleman ve gözlemci tarafından sürekli takılmalı.)
KAPALI ORTAM ÇALIŞMALARI
KENDİ KENDİNİ KURTARMA
Aşağıdaki durumlardan herhangi biri oluştuğunda
alan terk edilmelidir.
• Gözlemciden alanı boşaltma talimatı aldığında,
• Alanda tehlikeli bir durumun oluştuğunu gösteren
belirti veya semptomların farkına vardığında,
• Yasaklanmış bir durumla karşılaştığında,
• Boşaltma alarmını duyduğunda.
Çalışanlar, kendi kendini kurtarma durumunda
uygulanacak prosedürleri de öğrenmelidir.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
35
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KAPALI ORTAM ÇALIŞMALARI
MÜHÜRLEME ve ETİKETLEME
Mühürleme prosedürü sadece yetkili-ehliyetli kimseler
tarafından yapılmalıdır.
• Alandaki elektrik şalterleri kapalı konuma getirilmeli ve
pano kapakları kilitlenmeli.
• İşlem öncesi kapalı alanda hizmet için bulunan elektrikli
ve mekanik ekipman izole edilmeli ve bağlantıları
kesilmeli.
• Aletlerin enerjileri kesilmeli tüm açma–kapama
anahtarları kontrol edilmeli.
• Kapalı alana bağlantılı boru ve buhar hatları kör tapa
veya flaşlarla çalışmaz hale getirilmeli ve asma kilitlerle
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
kilitlenmeli. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
36
BORU HATTI İZOLASYONLAR
Yüksek Tehlike Arzeden Maddeler
• Tehlikeli kimyasal hatları, utility hatları, yüksek
buhar hatları aşağıdaki şekilde izole edilmelidir;
– Giriş hat vanası kapatılıp kilitlenir
– Giriş hattı kapalı birimden fiziksel olarak
sökülerek ayrılır
VEYA
– hat basıncına dayanabilecek şekilde körlenir.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
37
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BORU HATTI İZOLASYONLAR
Düşük Tehlike Arz Eden Maddeler
• Hat körlenir (ilk tercih edilen),
VEYA
• Kapatılıp kilitlenmiş iki vana arasındaki
atmosfere açılan tahliye vanası açılıp kilitlenir
(çifte bloke ve tahliye metodu) (ikinci tercih
edilen),
VEYA
• En az bir vana kapatılıp kilitlenir.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
38
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
İZOLASYONU YAPILAMAYANLAR
İZOLASYONU MÜMKÜN OLMAYAN KAPALI BİRİMLER
Kanalizasyon, atık su çukurları gibi izolasyonu mümkün
olmayan durumlar için;
• Sürekli ölçüm yapılmalı ve uygun kişisel korunma
ekipmanları kullanılmalı.
• Bu tür kapalı birimlere yapılacak girişler için IH&S
bölümünün onayı alınmalı.
Kapalı Birimlerdeki Mekanik Bağlantılar
• Ekipmanların her türlü elektrik, basınçlı hava ve
hidrolik sistem bağlantıları giren elemanlara herhangi
bir tehlike yaratmayacak şekilde izole edilmeli.
– Özellikle tankların içindeki karıştırıcıların motor bağlantıları
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
39
yerinden çıkartıldıktan sonra
Gazi Üniversitesi girişFakültesi
Mühendislik yapılmalıdır.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
40
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KAPALI ALANDA KAYNAK İŞLERİ
• Kapalı hacimde olabilecek olası tehlikeler için ortam
ölçümleri önceden yapılmalı.
• Ortamda gerekli ve yeterli oksijen olduğundan, yanıcı,
parlayıcı, patlayıcı malzeme/ atık olmadığından, zehirli
bir madde olmadığı kesin anlaşılmalı.
• İçinde ne olduğu bilinmeden ateşli işlem çalışması
yapılmamalıdır;
• Kapalı hacimde bulunması olası malzemenin/atığın
tamamen boşaltılması ( havalandırma, inert gaz
kullanımı, su ile doldurma) sağlanmalı
• Tutuşturma kaynağı özelliği olmayan aydınlatma
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
41
kullanılmalı. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
MEVZUAT

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


42
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
MEVZUAT

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


43
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
MEVZUAT
İşçi Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü
• Kapalı alanlarda yapılacak çalışmalarda temiz
hava verilecektir. (mad:513)
• Kapalı alanlarda ve oksijenin eksik olduğu
yerlerde filtreli maske kullanılmayacaktır.
(mad:533)
• Kapalı alanlarda ısı ve kaynak işleri
yapılmadanönce iyice havalandırılacak ve
oksijen verilmeyecektir. (mad:520)
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
44
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
MEVZUAT
Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine
İlişkin Yönetmelik (Mad: 6)
• Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları
işe göre, ihtiyaç duyacakları yeterli temiz hava bulunması
sağlanacaktır.
• Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her
zaman çalışır durumda olması sağlanacaktır.
• Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı
yönünden tehlikeli ise arızayı bildiren uyarı sistemi
bulunacaktır.
• Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları
rahatsız etmeyecek şekilde olacaktır.
• Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar
verebilecek artık ve Gazi
pislikler derhal dışarı atılacaktır.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
45
MEVZUAT
Patlayıcı Ortamlarla İlgili Olarak Mevzuatta Yer alan Çeşitli
Önlemler
• Kuyu veya diğer yer altı tesislerinde yapılacak bakım ve
onarım işlerinde zararlı, zehirleyici, boğucu veya parlayıcı gaz
veya sıvıların tehlikeli bir şekilde birikebileceği göz önünde
bulundurularak gerekli ve yeterli güvenlik önlemleri
alınacaktır. Bu gibi yerlerde, tecrübeli ve usta işçiler
çalıştırılacak, bunlara uygun kişisel korunma donanımı
verilecek ve tecrübeli bir veya birden fazla gözlemci
görevlendirilecektir.
• Tehlikeli gaz, buhar veya sislerin meydana gelebileceği tank
veya depolar içinde yapılacak bakım ve onarım işlerinde,
işçilere maskeler, solunum cihazları ile emniyet kemerleri
gibi uygun kişisel korunma donanımı verilecek ve iş süresince
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
tank veya depo ağzında bir gözlemci
Gazi Üniversitesi bulundurulacaktır.
Mühendislik Fakültesi
46
MEVZUAT
Patlayıcı Ortamlarla İlgili Olarak Mevzuatta Yer alan Çeşitli Önlemler
• Onarılacak depo veya tanklar, başka depo veya tanklarla bağlantılı
olduğunda, bağlantı borularının vanaları güvenli bir şekilde kapatılacak
veya bu borular sökülerek bağlantı ağızları, kör tapa veya kapaklarla
kapatılacaktır.
• Gömlekli veya çift cidarlı veya kapalı kaplarda ısı veya kaynak işleri
yapılmadan önce bunlar iyice havalandırılacak ve kaynak işlerinin
yapıldığı sürece hiçbir şekilde oksijen verilmeyecektir.
• Pis su, gaz ve dumanların bulunduğu depolara, kapalı devre solunum
maskeleri kullanılmıyorsa, işçiler, ancak iyice havalandırılıp
temizlendiğine emin olunduktan sonra sokulurlar. Buraların havası,
işçinin çalıştığı süre boyunca denetim altında bulundurulur.
• Parlayıcı ve tehlikeli sıvıların depolanmasıyla ilgili olarak oluşabilecek
gaz, buhar ve dumanların bulunduğu çukurlara inmek zorunluluğunda
olan işçilere uygun kişisel korunma donanımları verilecek,
merdivenlerden birer birer inilecek ve merdivenler üzerinde bir kişiden
fazla kimse bulunmayacaktır.İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
47
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KAZA ÖRNEKLERİ

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


48
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
TANK TEMİZLEME KAZASI
• Çalışan 45 m3 lük toluen içeren tankı temizlemekle
görevlendiriliyor.
• Tankın boyutları: 6 m yükseklik, 3 m çap
• Hava ölçümleri yapılmıyor.
• Oksijen değeri
• İçerde kalan gazın boşalıp boşalmadığı
• Şahıs 40 cm çapındaki üst kapaktan iple aşağı iniyor.
• Solunum cihazı olmasına rağmen çalışan tarafından
takılmıyor.
• Yetersiz oksijen sebebiyle eleman tankın dibinde yere
yığılıyor.
• Çağrılan kurtarma ekibi tankın yanından delik açmaya
çalışırken tank patlıyor. Sonuçta içeri giren çalışan ve
kurtarma ekibinin bir elemanı ölüyor, 15 yaralı !
POMPA TAMİRİ KAZASI
• Metan gazı renksiz, kokusuz, parlayabilir bir gaz.
Hayvan dışkılarının çürümesi sonucunda oluşan
bu gaz kapalı birimlerde oksijenin yerini alarak
ölümcül kazalara sebep olmaktadır.
• Ohio’da 2 kardeş 1.5 metre derinliğinde, 7.5 m x
7.5 m genişliğindeki gübre çukurunun içindeki
pompayı onarmak için çukura girdiklerinde
metan gazı tarafından kaplanan havadaki
oksijenin yetersizliği nedeniyle ölüyorlar.
KUYU TEMİZLEME KAZASI
7 işçi arızalı makine kurbanı
Muğla Milas’a bağlı Güllük beldesinde Akfen
Güllük Çevre ve Su yatırım ve İşletme A.Ş.’nin
işlettiği tesiste 17 Haziran günü atık su tesisinde
çalışan 7 işçi zehirlenerek yaşamını yitirdi.
• 4 yıldan beri çalışmayan elevatör yüzünden
gerçekleşti.
• Olayın yaşandığı 2 nolu kuyudaki ızgarada
biriken pisliklerin alınması için kullanılması
gereken elevatör cihazı 4 yıldan beri arızalı
durumdaydı. İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
51
KUYU TEMİZLEME KAZASI
• Elevatörün bozuk olması sebebi ile, ızgarada
biriken pisliklerin temizlenmesi için
çalışanlardan biri su geçirmeyen tulum
giyerek kuyuya iniyordu.
• O sırada bir diğer çalışan de kuyunun başında
bekliyordu.
• PLASTİK KOVA ÇÖZÜMÜ: İşçi eliyle topladığı
pislikleri yukarıdan sarkıtılan 25 kilogramlık
plastik dolduruyor, kuyu başındaki 2 çalışan
da kovayı yukarı çıkarıyordu.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
52
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KUYU TEMİZLEME KAZASI
• Kuyu girişlerinde gazların tespitine ilişkin
uyarıcı ve yasaklayıcı levha konulmadı.
• Kuyuya inen işçiden haber alınamayınca üst
kısımdaki işçi de kuyuya indi. İkinci işçi, de
çıkamadı.
• Sonrasında 4 işçi daha peşi sıra kuyu indi ve
hiçbiri çıkamadı.
• En son işletme müdürü Mutafa Öztürk kuyuya
indi ancak Öztürk’ten de haber alınamadı.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
53
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KUYU TEMİZLEME KAZASI
• Raporda, işyerinde tespit edilen eksiklikler şöyle
sıralandı:
 Tesiste havalandırma sistemi yok, binada
camlar kırık.
 Bina dışında ve içinde iş güvenliği ile ilgili
herhangi bir ikaz veya uyarıcı levha yok.
 Kuyu girişlerinde gazların tespitine ilişkin
uyarıcı ve yasaklayıcı levha konulmamıştı.
 Gaz tehlikesi ve ölçümü için de herhangi bir
aparat görülmedi.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
54
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KUYU TEMİZLEME KAZASI
Kapalı kaplara girecek olan personele konu
hakkında gerekli eğitimleri önceden almadı.
Gaz ölçümleri ve havalandırma kontrolleri
yapılmadı.
İşyerinde çalışan personele maske, oksijen tüpü,
gaz ölçüm aleti ve kişisel koruyucu donanımlar
verilmedi.
İşveren tarafından işyeri güvenliği tedbirleri
alınmadı.
Rapor göre, olaydan sonra tesiste uyarıcı
levhaların asıldı gaz maskesi bulunduruldu.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
55
TEHLİKENİN ÖNEMSENMEMESİ
Bahane : Orada sadece 1 dakika kalacağım!

Kaza: Kapalı birim olarak tanımlanan su vana


bölgesine sadece bir vanayı kapatmak için inen
eleman oksijen yetersizliği nedeniyle yığılıp
kalıyor. Onu kurtarmaya inen arkadaşı da yığılıp
kalıyor. 2 Ölü !
TEHLİKENİN ÖNEMSENMEMESİ
Bahane: Bu işi önceden çok kere yaptım, hiçbir
şey olmadı !

Kaza: Eleman 1.3 m derinliğindeki kanalizasyonda


bakım yaparken, basınçlı su tarafından
kanalizasyon boyunca 8 km sürüklendikten sonra
zorlukla kurtarılıyor.
TEHLİKENİN ÖNEMSENMEMESİ
Bahane: Tehlike arz edecek kadar derin değil !

Kaza: Yerden 1 m derinlikte bir tank içinde çalışan


elemanın, benzin emiş tortuyu temizlerken
oluşan kıvılcımdan çıkan yangın sonucu
vücudundan %85’i yanıyor ve birkaç gün sonra
ölüyor
BASINÇLI KAPLARLA
ÇALIŞMALARDA
İŞ SAĞLIĞI ve
GÜVENLİĞİ
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
1
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
TANIMLAR
KAP: İçine akışkan doldurmak için tasarlanmış ve imal
edilmiş hazne.
Bir kap birden fazla hazneden oluşabilir.

BASINÇLI KAP: İç basıncı 0.5 Bar’dan büyük olan kap


veya ekipman.

BASINÇLI EKİPMAN: Basınçlı kap üzerindeki flanş, nozıl,


kaplın, destek, kaldırma mapası ve bunlar ile bağlantılı
boru, emniyet donanımları ve bağlı elemanlar.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
2
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
3
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
TANIMLAR
EMNİYET AKSESUARI: Basınçlı kabın emniyetle
işletilmesini sağlamak için gerekli donanım.

BASINÇ DÜŞÜRME CİHAZLARI: Limit aşıldığında


devreye giren basıncı limit değerine düşüren
emniyet valfları, patlama diski, bel verme çubukları
vb. sistemler.

OTOMATİK SİSTEMLER: Limit aşıldığında devreye


girerek tesisi kısmen veya tamamen kapatan basınç
şalterleri, seviye anahtarları, emniyet ile ilgili her
türlü ölçme, kontrol ve düzenleme cihazları.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
4
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
5
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BASINÇLI KAPLARDA TEHLİKE
ve KONTROLÜ
TEHLİKELER GENEL TEDBİRLER
• Fiziksel • Uygun yer seçimi (patlamaya dayanıklı yer)
Patlama, • Uygun emniyet donanımın olması
İnfilak • Basınç göstergeleri ve basınç testleri
• Parçalanma, • Periyodik kontrollerin yapılması ve kayıt altına
Şarapnel alınması
Etki
• Uzman kişiler tarafından imalat talimatlarına
• Patlama ve uygun kullanım ve bakım
Yangın
• Az eleman ile çalışmaların yürütülmesi
• Kimyasal ve
Termal
• Tehlikeli alana girişlerin kontrolü, ilgisizlerin
Yanıklar alana alınmaması
• Boğulma ve • Uyarı, ikaz ve acil durum işaretlemesi
Zehirlenme • Ömrü tamamlanan kabın devre dışı bırakılması
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
6
DİĞER TEHLİKELERİN KONTROLÜ
BOĞULMA ve ZEHİRLENMEDEN KORUNMA
• Kimyasalın tanımı ve zarar ve önlemlerinin
bilinmesi.
• Genel veya bölgesel havalandırma.
• Gaz dedektörü ve alarm cihazları.
• Kişisel Koruyucu Donanım bulundurma ve
kullanma.
• Çalışanların kimyasal tehlike eğitimi.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
7
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
DİĞER TEHLİKELERİN KONTROLÜ
PATLAMA ve YANGIN TEHLİKESİNDEN KORUNMA
• Yanıcı ve patlayıcı ortamlarda sıcak işlem izinleri.
• Sıcak işlemler esnasında ve bitiminden sonra bir
müddet yangın kontrol sistemlerinin
çalıştırılması.
• Parlayıcı madde bulaşıklarının bulunduğu
kaplarda kaynak yapılmaması.
• Kişisel Koruyucu Donanım bulundurma ve
kullanma.
• Çalışanların yangın/patlama eğitimi.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
8
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KAZANLARIN SINIFLANDIRMA
İŞLEV BUHAR KAZANLARI
• Isıtma kazanları • Parçaları
 Ön ısıtıcı
• Kızgın yağ kazanları  Kaynama kazanı
 Buhar kızdırıcı
• Sıcak su kazanları
• Çeşitleri
• Buhar kazanları  Düşük Basınç
• Otoklav (reaksiyon, faz 1.05 – 2.0 kg/cm2 ve
değişimi, buharlaştırma 110 0C altı sıcaklık
işlevleri)  Orta Basınç
2.01 – 6.0 kg/cm2
• Isı değiştiriciler  Yüksek basınç
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi 6.01 – üzeri kg/cm2 9
SICAK SU KAZANLARI
EMNİYET DONANIMI
• Termometre
• Hidrometre
• Gidiş dönüş emniyet boruları
• Patlama kapağı
• Gözleme deliği
• İmpisat deposu (Taşma Havuzu)
• Termostat
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
10
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
Çok yüksek basınç altında olmasalar bile büyük
hacimli kap olmaları patlama etkisini artırır.
KAZANIN SUSUZ KALMASI
• Su seviyesinin kritik seviyenin altına
düşmesi.
• Sisteme verilen enerji miktarı sabit kaldığı
zaman kap içi sıcaklık artışı.
• Yüksek sıcaklığa ulaşmış kazana su
beslenmesi durumunda hızlı buharlaşma ile
meydana gelen basınç artışı.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
11
BUHAR KAZANLARI
İŞLETME BASINCINI ÜZERİNE ÇIKILMASI
• Tasarım basıncının üzerine çıkılması ile tank
bağlantı yerlerinin kopmasına ve/veya
çeperinin yırtılması olasılığı.

• Yüksek basıncının ani düşürülmesi ile suyun


hızlı buharlaşmasının yol açacağı basınç
artışı.

Emniyet ventili ile buhar tahliyesi gerekir.


İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
12
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
EMNİYET DONANIMI
• Kazan besleme (Su tağdiye) cihazı
• Su seviye göstergeleri
• Emniyet supapları
• Manometre
• Presostat
• Emniyet düdüğü

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


13
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
14
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
15
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
EMNİYET DONANIMI
• Yanma kazanın en yüksek noktasında patlama
kapakları ve önüne yerleştirilmiş koruyucu siper.
•Toz patlamasının yıkıcı etkinlerinin yayılmasını
önler.
•Toz toplayıcı durduğunda, ayrık durumdaki
tozun kanala geri dönmesini önler.

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


16
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
EMNİYET DONANIMI
• Kazan iç basıncının okunması için yerleştirilecek
manometre bağlantısı.
• Basınç artışı ile devreye giren yakıt kesme tertibatı
• Sıcaklık artışını kontrol etmek için termostat.
• Kazan ve besleme su borusu hattı üzerine durdurma
vanası ve geri tepme klepesi.
• Kazandan ayrı bulunan buhar kızdırıcıların buhar
çıkışları ve ön ısıtıcıların üzerine emniyet subabı, su
giriş ve çıkışına termometre, ön ısıtıcı kazan arasında
iyi kapanan damperler ve temizliğin yürütülmesi için
tapa veya kapaklar. İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
17
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
EMNİYET DONANIMI
• Paralel bağlantılı kazanlarda durdurma valfi ve geri
tepme klepesi.
• Her sıcak su kazanına bir adet genişleme kabı ve
borusu, genişleme valfi ile fazla basıncı önleyecek su
tahliyesi olanağı.
• Sıcak su ve buhar kazanlarında kireçlenmeyi (kazan
taşı) önleyici önlemler.

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


18
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
ÖLÇÜ ALETLERİ
• Dom buhar basıncı göstergesi
• Besleme suyu “ “
• Ocak hava emiş “ “
• Kazan hava vantilatörü “ “
• Baca giriş gaz “ “
• Buhar akış miktarı göstergesi ve kaydedicisi
• Kazana verilen hava miktarı göstergesi
• Buhar çıkış sıcaklığı (kızgın buhar üreten
kazanlarda) termometresi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
19
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
ÖLÇÜ ALETLERİ
• Hava ısıtıcısı olanlarda, ısıtıcı çıkış hava ve gaz
sıcaklığı göstergesi
• Ara ısıtıcısı olan kazanlarda, ara ısıtıcı buhar
giriş çıkış sıcaklığı ve basıncı göstergesi
• Besleme suyu giriş sıcaklığını ölçen termometre
• Toz kömür öğütücülerin, toz kömür ve hava
karışımı sıcaklık termometresi
ALARM ELEMANLARI
• Alçak ve yüksek dom su seviyesi alarmı
• Alev sönme alarmı
• Hava toz karışımındaki yüksek sıcaklık alarmı
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
20
BUHAR KAZANLARI
OTOMATİK KONTROL SİSTEMLERİ
• Yanma kontrolü (kazandaki basıncın sabit
tutulması gereken yerlerde uygulanır)
• Besleme suyu kontrolü
(kazan dom su seviyesini sabit tutar)
• Sıcaklık kontrolü (buhar çıkış sıcaklığını sabit
tutar)

Not: Kazan ilk ateşlendiğinde kontrol sistemleri elle


kumanda edilmeli, kararlı bir rejime geçtikten
sonra otomatik kontrole alınmalıdır.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
21
BUHAR KAZANLARI
OTOMATİK KİLİTLEME VE KORUMA DONANIMI
• Brülor alevi söndüğünde yakıtı kesen fotoelektrik gözleyici
• Aşırı buhar basıncında yakıtı kesen basınç şalteri (presostat)
• Dom suyu seviyesi aşırı düştüğünde yakıtı kesen sus seviye
aygıtı
• Yakıt pompası çıkış basıncı düştüğünde yakıtı kesen basınç
şalteri
• (Yakıt ön ısıtıcılı kazanlarda) yakıt sıcaklığının düşmesi
halinde yakıtı kesen sıcaklık şalteri
• Kazan yakma havasının kesilmesi halinde yakıtı kesen basınç
şalteri
• (Gaz yakan kazanlarda) Gaz basıncının düşmesi halinde yakıtı
kesen basınç şalteri
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
22
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
KAZAN DAİRESİNDE GEREKLİ TEDBİRLER (TASARIM)
• Yangın ve patlamalara karşı dayanıklı olmalı.
• Kazanın üstünde rahat çalışılabilecek seviyede
tavan yüksekliği olmalı.
• Kazan dairesi yeterli şekilde havalandırılmalı.
• Kazan içine ve baca kanallarına girilebilmesi için
uygun kapı ve kapaklar olmalı.
• Zemin düz olmalı ve zemindeki bütün kanalların
üzeri kapalı (örtülü) olmalı.
• Periyodik kontrol ve testleri yapılmalı.
• Basınç altında bakım onarım yapılmamalı.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
23
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
KAZAN DAİRESİNDE GEREKLİ TEDBİRLER (KULLANIM)
• Kazan yakılmadan önce tüm vanalar, klepeler,
kapaklar, emniyet supapları, yakıt ve su miktarı
kontrol edilmeli.
• İlk ateşlemede sıcaklık yavaş yavaş yükseltilmeli.
• Sıvı ve gaz yakan kazanlarda, kazan ateşlenmeden
önce, ocağın içinde, beklerin yanında, kazanın
etrafında yakıt olmamalı.
• Her vardiya değişiminde emniyet supabı kontrol
edilmeli.
• Kazan, ehil kişiler tarafından işletilmeli.
• Kazan dairesine sorumlu ve yetkili olmayanlar
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
24
girmemeli Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BUHAR KAZANLARI
KAZAN DAİRESİNDE GEREKLİ TEDBİRLER (BAKIM-ONARIM)
• Bakım onarım esnasında ikaz levhaları asılmalı.
• Kazana giren işçiyi gözetleyecek ve gerektiğinde yardım
edecek bir eleman bulundurulmalı.
• Bakım öncesi stop valfleri ve bütün vanalar kapatılmalı.
• Kazanda bir arıza sebebiyle tehlike belirmesi durumunda.
• Basınç derhal düşürülmeli.
• Hava verilmesi durdurulmalı.
• Baca damperleri ve ön kapaklar kapatılmalı.
• Kömürlü kazanlarda kömür çekilmeli.
• Paralel çalışan kazanların bağlantıları kesilmeli.
• Bu işlemlerden sonra kazan devreden çıkarılmalı.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
25
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
26
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BASINÇLI TÜPLER
GEREKLİ TEDBİRLER (TASARIM)
• Silindirik tüplerin dikey depolanması ve devrilmeye
karşı sabitlenmesi.
• Güneş ışınlarına, radyasyon ısısına soğuğa ve neme
karşı korunmuş muhafaza.
• Tüp içeriğine göre sınıflandırarak depolama ve boş
tüplerin ayrı yerde muhafazası.
• Havalandırma tertibatı.
• Yangına dayanıklı yerlerde depolama.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
27
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
BASINÇLI TÜPLER
GEREKLİ TEDBİRLER (KULLANIM)
• Yanıcı gaz tüplerinin depolandığı yerlerde ısıl
işlemlerin yürütülmemesi.
• Gaz kaçağı kontrollerinde ateş kullanılmaması.
• Taşıma esnasında vana koruyucu kapaklarının
kullanılması, vananın sökülmediği taşıma
durumlarında vananın kapatılmış olması.
• Asetilen tüpleri için depolanması ve kullanılmasında
kimyasala yönelik ilave depolama ve kullanım
kurallarına uyulması.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
28
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
SIVILAŞTIRILMIŞ GAZ DEPOLAMA
DÜŞÜK SICAKLIKTA GAZ DEPOLAMA
(KRİYOJENİK TANKLAR)
Çok düşük sıcaklıklarda ( T < 0 0C) gazın (azot,
argon, oksijen vb.) sıvılaştırılarak depolandığı
büyük hacimli tank.
• Sıcaklık artışı ile gaz fazına geçiş kap içi basınç
artışına yol açar.
 Faz değişimi ile basınç artışı kaynaklı
patlamayı önlemek için izolasyon gereklidir.
 İzolasyon amaçlı özel tasarıma sahiptirler (içi
içe geçirilmiş iki tanktan oluşur).
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
29
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
SIVILAŞTIRILMIŞ GAZ DEPOLAMA
BASINÇ ALTINDA SIVILAŞTIRILMIŞ DEPOLAMA
Ortam sıcaklığında yüksek basınç altında
gazların sıvı fazında depolandığı büyük hacimli
tank
• Sıcaklık artışı ve aşırı besleme kaynaklı
basınç artışının kontrol altında tutulması
gerekir.
 Isı ve güneşten uzak yerleşim
 Sıcaklık artışı ile devreye giren su
spreyi/soğutma sistemi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
30
OTOKLAV
OTOKLAV
Vida ve cıvata yardımı ile kapağı
sabitlenen yüksek iç basınç
işlemlerinin yürütüldüğü orta
büyüklükte kap.
• Reaksiyon (kimya sanayi),
sterlizasyon (sağlık ve gıda
sektörü).

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


31
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KOMPRESÖRLER
GÖREV: Mekanik enerjiyi basınç enerjisine çevirmek.
ÇALIŞMA PRENSİBİ: Ayarlanmış basınca ulaşıldığında
otomatik olarak sağlanır.
ÇALIŞMA GAZLARI: Hava, azot, argon, amonyak,
hidrojen, karbondioksit, freon sıklıkla kullanılan gazlar.
TEHLİKE:
• Aşırı basınç
• Sıkıştırılan gazın kimyasal özelliği ve basınç altında
davranışı
• Kompresör yağının kimyasal özelliği
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
32
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KOMPRESÖRLER
BASINÇLI HAVA
DEVRESİ
• Basınçlı hava
kompresörü
• Basınçlı hava tankı
• Çıkış filtresi
• Hava şartlandırıcı
(kurutucu
• Son filtre (hava
filtresi)
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
33
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
KOMPRESÖRLER
HAVA TANKI GÜVENLİK ELEMANLARI
• Basınç ölçümü için manometre
• Basınç düşürme için emniyet valfı: Motor
durdurma devreye girmediğinde basınçlı gazın
ortama veya duruma göre kapalı bir alan
boşaltılmasının sağlayan tertibat
• Tank içi yoğuşma ile biriken su için tahliye
musluğu

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


34
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
PERİYODİK KONTROLLER
KONTROL SÜREÇLERİ
• İmalat bitiminde
• Monte edilip kullanmaya başlamadan önce
• Revizyon sonrasında
• Tanımlanan periyodik sürelerde

KONTROL İŞLEMLERİ
• İlgili cihaza yönelik kontrol, test ve deneyler
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
35
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
PERİYODİK KONTROLLER
TEST ÇEŞİTLERİ

1. Zorlayıcı Testler (deformatif): Kap üzerinde her


bir noktanın belirli kuvvetle zorlanması.
• Hidrolik test: Kabın tamamının veya bir kısmının sıvı
ile doldurularak basınçlandırılması, izlenmesi ve
boşalma sonrası sonuçların irdelenmesi

• Pinomatik test: Kabın gaz ile doldurulup


sıkıştırılması, izlenmesi ve boşalma sonrası
sonuçların irdelenmesi
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
36
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
PERİYODİK KONTROLLER
TEST ÇEŞİTLERİ
2. Zorlayıcı Olmayan Test (non deformatif): Kabın
hassas yerlerinin özel yöntemler ile incelenmesi
• Gözle muayene
• Sıvı sızdırma (penetrasyon) testi
• Manyetik partiküler testi
• Islak flor ışığı testi
• Radyografi (gamma ve X-ray) testi
• Ultrasonik test İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
37
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
GÜVENLİK TEDBİRLER,
• Patlamalara karşı dayanıklı ayrı bir bölmede olmalı.
• Seyyar kompresörler çalışanlardan en az 10 m. uzakta
olmalı.
• Üzerindeki etikette imalatçı firma, imal tarihi, azami
çalışma basıncı ve gazın cinsi belirtilmeli.
• Periyodik kontrolleri yapılmalı.
• İstenen basınca ulaşınca motor otomatik olarak
durmalı.
• Emniyet supabı ve manometresi olmalı.
• Tankın altındaki su boşaltma musluğundan her gün
biriken su boşaltılmalı
• Kompresörü uzaktan durdurma tertibatı olmalı.
İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;
38
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi
MEVZUAT
• Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği (97/23/AT)
(22.01.2007 tarih, 26411 sayılı RG)

• Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği (87/404/AT)

• İş Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü

İSG 402; 2021-22 BAHAR DÖNEMİ;


39
Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi

You might also like