ÇEMBERDE AÇI − 1

( TEMEL KAVRAMLAR − TEĞET, KESEN, KİRİŞ VE ÖZELLİKLERİ − ÇEMBERDE AÇI VE ÖZELLİKLERİ − DEĞERLENDİRME )

TEMEL KAVRAMLAR

D ü zl e m d e s a b i t b i r 2) Paralel kirişler
A a r a s ın d a k a l a n ya yl a r A
n ok t a d a n e ş i t u za k l ı k t ak i
B e ş t i r. B
n ok t a l a r k üm e s i n e
ç e m b e r d e n i r. r r O
[AB]//[CD] C
B u r a d ak i s a b i t r C
n ok t a ya ç e m b e r i n m (AC ) = m (BD) D
O
m e r k e z i , e ş i t u za k l ı ğ a |AC| = |BD|
i s e ç e m b e r i n ya r ı ç a p ı
d e n i r.
3 ) M e r k e zd e n k i r i ş e i n i l e n
O : Ç em b e r i n m er k e zi d i k m e k ir i ş i v e ya yı ik i ye
r : Ç em b e r i n ya r ı ç a p ı b ö l e r. O
[ O C ] ⊥[ A B ] i s e
|AH|=|BH| H
A B
TEĞET – KESEN –KİRİŞ m (AC ) = m (BC )

S
|AC| = |BC| C
Ç em b e r i b i r n o k t a d a k e s e n d o ğ r u ya t e ğ e t
T
d e n i r. 4 ) Te ğ e t d
Ç em b e r i f ar k l ı i k i n o k t a d a k e s e n d o ğ r u ya n o k t a l a r ın d a n
k e s e n d e n i r. ç i zi l e n d i k m e l e r R
Kesenin çember içinde kalan parçasına çemberin O
k i r i ş d e n i r. m er k e zi n d e n
Ç em b e r d e e n u zu n k i r i ş m e rk e zd e n g e ç e r. N
g e ç e r. P
www.matbaz.com

M e rk e z d e n g e ç e n k i r i ş e ç a p d e n i r. d ve k çemberin
t e ğ e t d o ğ r u l a r ı d ı r.
O ç em b e r i n m er k e zi T k
d1 [ T N ] ⊥d v e
o lm ak ü z e r e , C [ P R ] ⊥k i s e
[TN]∩[PR ]={O}
d1 teğet doğru. D
A B
d 2 k es e n d o ğ r u . O ÇEMBERDE AÇI
[CD] kiriş.
d2 Ç e m b e r ü ze r i n d e k i a ç ı l a r k öş e n o k t a s ın ın
K M b u l u n d u ğ u ye r e g ö r e i s i m l e n d i r i l i r l e r.
[AB] çap.

AT B ya yı n ı n u zu n l u ğ u |ATB| b i ç i m i n d e
g ö s t e r i l i r. 1. MERKEZ AÇI
T
AT B ya yı n ı n ö l ç ü s ü m (ATB) b i ç i m i n d e K ö ş e n o k t a s ı m e rk e zd e xo
g ö s t e r i l i r. o l a n a ç ıd ır. Ö l ç ü s ü
g ö r d ü ğ ü ya yı n ö l ç ü s ü n e xo
Ç a p ı n b ö l d ü ğ ü ç em b e r ya yı n ı n ö l ç ü s ü e ş i t t i r. ( İ k i ya r ı ç a p
a r a s ın d a k i a ç ı. ) O R
1 8 0 0 d i r. Ya n i m( ATB) = 1 8 0 0 o l u r.

m^ o
͡ )=x
(TOR)=m(TR
ÇEMBERDE TEĞET VE KİRİŞ ÖZELLİKLERİ

1 ) E ş i t k i r i ş l e r i n a yı r d ı ğ ı Örnek...1 :
S

ya yl a r ı n u zu n l uk l a r ı v e A O m er k e zl i ç e m b e r d e T
ö l ç ü l e r i e ş i t t i r. B m^(TOR)=(2 x−5)o,
O ͡ )=(12 x−55)o
m( TÜR o
|AB|=|CD| -5)
(2x
D olduğuna göre, R
m ( AB) = m (CD) O
C m^(TOR) k a ç d e r e c e d i r ?
|AB| = |CD|
S

10. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2014−2015 1/6

ÇEMBERDE AÇI − 1
( TEMEL KAVRAMLAR − TEĞET, KESEN, KİRİŞ VE ÖZELLİKLERİ − ÇEMBERDE AÇI VE ÖZELLİKLERİ − DEĞERLENDİRME )

derecedir?

Örnek...2 : 3. TEĞET KİRİŞ AÇI

T
O m e rk e zl i ç e yr ek
Köşesi çember A T B
ç em b e r d e , E ç e m b e r
ü ze r i n d e b i r n o k t a v e ü ze r i n d e , b i r k o l u
70o E xo
teğet, bir kolu kiriş
m^(ETO)=70 o,
o l a n a ç ıd ır. Ö l ç ü s ü O 2xo
olduğuna göre,
g ö r d ü ğ ü ya yı n
m^(ERO)=xo k a ç xo ö l ç ü s ü n ü n ya r ıs ıd ır.
derecedir?
O R m( TC
͡ )
m^
(BTC)= =xo C
2

2. ÇEVRE AÇI Örnek...5 :

K ö ş e s i ç em b e r i n T Ya n d ak i ç e m b e r d e T K
2xo P
ü ze r i n d e o l a n a ç ı d ı r. teğet ve MP kesen A
Ö l ç ü s ü g ö r d ü ğ ü ya yı n A xo
d o ğ r u l a r d ı r.
ö l ç ü s ü n ü n ya r ı s ı n a O TK // MP ve
e ş i t t i r. xo R M
m(MAP ͡ )=100 o
E xo x o
olduğuna göre, K
m( TR
͡ )
m^
(TAR)= =xo U m^(PTK) k aç
2 Ü derecedir? T
www.matbaz.com

m^ (TUR)=m ^
(TER)=m ^ (TÜR )= xo

Ö ze l o l a r ak ; 180o
O ç em b e r i n m er k e zi v e
[ T R ] ç a p o lm a k ü ze r e ,

m( TR
͡ ) =90 o O Örnek...6 :
(TUR)=m^
m^ ( TÜR )=
2 T R
A B ç em b e r e T n ok t a s ı n d a A T B
Ya n i , ç a p ı g ö r e n ç e v r e t e ğ e t t i r.
a ç ı 9 0 o d i r. U Ü m^ (TOC)=6. xo
m^ (BTC)=(2.x+34)
o D
olduğuna göre, O
Örnek...3 : m( TDC͡ ) ya yın ı n ö l ç ü s ü k a ç
M T B Z d ö r t g e n i Z m er k e zl i M derecedir? C
ç em b e r i n i ç i n d e d i r. M , T,
B ç em b e r ü ze r i n d e
n ok t a l a r v e 14
0
o

Z o T
m^(MZB)=140o, x

olduğuna göre,
m^(MTB)=x o k aç d e r e c e d i r ?
B
Örnek...7 : A

[ A C ış ın ı C n ok t a s ın d a o
50
ç em b e r e t e ğ e t t i r.
Örnek...4 :
MTB üçgeninin çevrel T m^ (BAC )=50 o
D C
ç em b e r i ç i zi lm i ş t i r. m^ (BCD)=60o 60
o

m^(MTZ )=m ^ (BTZ ), M 20o olduğuna göre,

40o
m^(TMB)=20 o, o B m^ (ABC)=x k a ç d e r e c e d i r ? x
o
x
m^(TBM)=40 o
olduğuna göre, B
m^(MBZ)=x o k a ç
Z

10. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2014−2015 2/6

ÇEMBERDE AÇI − 1
( TEMEL KAVRAMLAR − TEĞET, KESEN, KİRİŞ VE ÖZELLİKLERİ − ÇEMBERDE AÇI VE ÖZELLİKLERİ − DEĞERLENDİRME )

5. DIŞ AÇI
Örnek...8 :
B a ş l a n g ıç n ok t a s ı ç em b e r i n d ış ı n d a ,
C ve T noktaları çembere B M k ol l a r ı t e ğ e t v e ya k e s e n o l a n a ç ıd ır.
t e ğ e t d e ğm e n ok t a l a r ı d ı r. Ö l ç ü s ü g ö r d ü ğ ü ya yl a r ı n ö l ç ü l e r i f a rk ın ın
50
o
A o
m^ (CBT)=50o 60 ya r ı s ı d ı r.
m^ (TMC)=60o o
M C
x
olduğuna göre,
T
m^ (CAT)=x k a ç d e r e c e d i r ? C
B T B

xo xo
Z A T
A
[ AT t e ğ e t v e
[AC kesen ise
m(MT
͡ )−m(BZ
͡ ) m(CT͡ )−m(BT ͡ )
x o= o
x =
4. İÇ AÇI 2 2

K ö ş e s i ç em b e r i n i ç M
b ö l g e s i n d e o l a n a ç ı d ı r. P T
Ç em b e r i ç i n d e k es i ş e n yo
ik i k i r i ş i n o l u ş t u r d u ğ u xo yo
A T zo
a ç ı d a d e n e b i l i r. B zo
xo
www.matbaz.com

Ölçüsü gördüğü xo A O
ya yl a r ı n ö l ç ü l e r i A T
t o p l am ı n ı n ya r ı s ı d ı r. Z y−z y−z
x o= ve x o= ve
m(MT
͡ )+m(BZ
͡ ) 2 2
m^
(MAT)=x o= o o o o o o
2 x +z =180 x +z =90

Örnek...9 : Örnek...11 :
Ya n d a k i ş ek i l d e v e r i l e n l e r e M O m e rk e zl i A
göre, ç em b e r d e
Z A D 12o
m^ (KLM)=50 o L 50o m^ (ABC)=38o
m^ m^ (BAE)=12 o 38 o
(TBZ)=36o P K C
olduğuna göre, o olduğuna göre, B E O
T 36 ^
͡
MAK ya yı n ı n ö l ç ü s ü k a ç ACD a ç ıs ı n ı n
B ö l ç ü s ü k aç
derecedir?
derecedir?

Örnek...10 :
Örnek...12 :
[ AT ç em b e r e T Z
n o k t a s ı n d a t e ğ e t t i r. M [ C A v e [ C E ış ın l a r ı
A
m(MZ ͡ )=m(BZ ͡ ) ç em b e r e t e ğ e t t i r.
O m^ (DAE)=52 o
m^ (AOT)=60o D
52o

olduğuna göre, B o m^ (DEA )=46o

60
olduğuna göre, xo C
m^(TAM)=x k aç o

derecedir?
x m^ (ACE)=x k aç 46o
A T derecedir?
E

10. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2014−2015 3/6

ÇEMBERDE AÇI − 1
( TEMEL KAVRAMLAR − TEĞET, KESEN, KİRİŞ VE ÖZELLİKLERİ − ÇEMBERDE AÇI VE ÖZELLİKLERİ − DEĞERLENDİRME )

DEĞERLENDİRME − 1
M L T
4) Ş e k i l d e k i ç em b e r d e T
1) C m e rk e zl i ç em b e r d e
n o k t a s ın d a n ç i zi l e n
m^ (MKL)=27o , t e ğ e t l e r ç em b e r e M v e x
m^ (MCL)+m ^ (MPL) P n ok t a l a r ı n d a
t o p l am ı k aç P d e ğ m ek t e d i r. P
derecedir? C M
m̂ (MTP)=x ,
m̂ (MRP)=2x +5 i s e
K
m̂ (MP) k aç d e r e c e d i r ?
2x+5

L T
2) Şekildeki çemberde
5) Ş e k i l d e k i ç em b e r d e
m^(MRP)=38o , M
T n ok t a s ın d a n 60o
|ML|=|LP| ,
ç i zi l e n t e ğ e t l e r
m^(LKP)+m(ML͡ ) P çembere M ve P P
kaç derecedir? n o k t a l a r ın d a M
www.matbaz.com

V
38o d e ğ m ek t e d i r.
K K
m̂ (MTP)=60 o ,
R m̂ (KMR)+m ̂ (RPV )
k aç d e r e c e d i r ?

3) Şekildeki çemberde
M
m̂
(LP)=71o ,
m̂
(MK)=54o ,
54o P
m^
(MYP) kaç
derecedir? R
Y 6) Ş e k i l d e k i C m e rk e zl i
K 71o ç e m b e r d e R n ok t a s ı n d a n
L ç i zi l e n t e ğ e t ç em b e r e S
n o k t a s ın d a d e ğm e k t e d i r.
[ M R ] , R a ç ıs ı n ı n
a ç ıo r t a yı i s e m̂ (SMR)=45o S ,
olduğunu gösteriniz.
C
M

10. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2014−2015 4/6

ÇEMBERDE AÇI − 1
( TEMEL KAVRAMLAR − TEĞET, KESEN, KİRİŞ VE ÖZELLİKLERİ − ÇEMBERDE AÇI VE ÖZELLİKLERİ − DEĞERLENDİRME )

DEĞERLENDİRME −2
4) Şekildeki [AB] çaplı
çemberde A
1) Ş ek i l d ek i ç e m b e r d e M L
∣BC∣=∣CP∣=∣PL∣
[MR]∩[ DL]= {I } ,
m̂ (BCP)−m ̂
(PLA )=600 ,
m^ (MD)+m ^ (RL)=252o ̂
i s e m (BAL) k a ç
m (KMR)=m ̂
̂ (MKR) o l d u ğ u B L
I derecedir?
na göre m̂ (IRL) k a ç
derecedir? P
C
D
R
K

5) Ş e k i l d e k i C m e rk e zl i T
çember KTP üçgeninin
d ış t e ğ e t U P
çemberlerinden biri, K
2) Şekildeki çemberde E Q , U , D t e ğ e t d e ğm e Q
[AD ]∩[BE]= {F } A D
F n o k t a l a r ıd ır.
2.m ̂(CAD)=3.m̂ (BEC) ̂ m̂
(KTP)
D m (KCP)=90− C
4.m ^(BEC)=m ^
www.matbaz.com

(ACE) , B 2
m̂(BFD) kaç derecedir? olduğunu gösteriniz

6) Şekildeki T
çemberde T
Y n o k t a s ın d a n
3) Şekildeki çemberde ç i zi l e n t e ğ e t l e r
L∈[ YM],P∈[YK ] , çembere M ve P P
m̂(LP)=12o , n o k t a l a r ın d a M
̂ d e ğ m ek t e d i r. V
m (MK)=54o , P m̂ (KMR)=x+30 o ,
m̂(MYK)+m ̂ (LM)=100o L ^ K
̂ 12o m (MTP)=48o
m (KP) kaç derecedir?
m^ (RPV )=x−20o ,
olduğuna göre
m^ (MR) k aç
R
derecedir?

M
54o K

10. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2014−2015 5/6

ÇEMBERDE AÇI − 1
( TEMEL KAVRAMLAR − TEĞET, KESEN, KİRİŞ VE ÖZELLİKLERİ − ÇEMBERDE AÇI VE ÖZELLİKLERİ − DEĞERLENDİRME )

DEĞERLENDİRME −3

1) Ş ek i l d e E D d ı ş
D 4) Şekilde C
o r t ak t e ğ e t
B∈[EC], M∈[AK ] B
[AD ]∩[EC ]={B } , C E
m^
(EAK)−m ^
(AKC)=60o ,
m̂ (DCE)=23o , E ise m̂
(CKA ) k a ç
m̂ (EAB)=17 o B
derecedir?
olduğuna göre, K
m̂ (EBD) k aç A M
A
derecedir?

5) Şekilde ABC A
2) Şekildeki A,B,C merkezli üçgen
çemberler, E,F ve D B E
m̂
o
(ECD)=28 ,
noktasında dıştan teğettir. [BD]⊥[ AC] ,
A F
m̂(AUD)=x , [CE]⊥[ AD]
www.matbaz.com

m̂(UAC)=x+10 m̂(ADC)−m ̂ (FAE) D

C
m̂(ACD)=x+20 k aç d e r e c e d i r ? ç
olduğuna göre, E F
ED yayı kaç derecedir?
D C
B

L
6) Şekilde C
3) Şekilde KLMN çemberin
N
dörtgen m er k e zi , A , F v e L
[KM]∩[NL]=P , d o ğ r u s a l d ır. F R L A C
m̂(NKM)=50o , başka bir
ç e m b e r e a i t ya y
m̂(LKM)=23o , K v e m̂ (FAR)=50 o F
m̂(LMK )=52 o ,
P olduğuna göre R
m̂ (AFR) k aç
derecedir?
M
L
m^(KLM)+m ^(KNM)=180o olduğuna göre
^
m (KLN) kaç derecedir?

10. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2014−2015 6/6