5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim

MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN

(Presbyterian Church of India)

KRISTIAN |HALAI PAWL

GENERAL CONFERENCE
VAWI 59-NA

SOUVENIR

Lamlian Thianghlim

MAY NI 5-8, 2022

KOLASIB
i
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

K|P GENERAL CONFERENCE VAWI 59 NA

SOUVENIR

2022

Editor :
G. Lalnuntluanga

Joint Editors :
Samuel Vanlalremruata
Joel Lalrinchhana
B. Lalremkima

Cover designed : Lalsawmliana

Copies : 1500

Printed at
LN Printers
College Veng, Kolasib
Mizoram
ii
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim

ZAWNAWLNA

Thupui leh ziaktu .................................... Phek no

1 Messages
Synod Moderator ..............................................i
Central K|P Leader .........................................ii
CKTP General Secretary ................................. iii
Organising Committee Chairman.................... iv

2 Organising Committee Reports ................... 1-22

- Upa Raymond Lalnunsiama
3 Sakhuana .................................................. 23-31
- Rev. KM Vanlalpeka
4 Gospel of Extra Time ................................. 32-37
- Rev. Vanlalnunmawia Zawngte
5 Hei le - Kolasib .......................................... 44-59
- R. Lalramhluna
6 Tonic Sol-fa ............................................... 60-69
- Upa Zothanmawia
7 Kan lo hrisel zawk nan ............................... 70-73
- Upa Dr. Lalhlimpuia Sailo
8 An taksa an hlan ngam .............................. 74-79
- Hriatpuia pa
9 Van Telescope ............................................ 80-87
- C. Lalhmingmawia (Mus-a)
10 Thih leh thih ............................................. 88-96
- LS Kawlni

iii
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

Editorial...
Danglam ngam nun
Harsatna leh buaina hrang hrang vangin K|P General Con-
ference vawi 59-na chu a hun sawn a lo ngai ta hial a, Pathian
hruaina avanga hmang theia kan awm hi Pathian hnenah lawmthu
sawi kan ba nasa hle a ni.
Tunlai hunah hian thil tam takin \halai nun a khawih nasa hle
a, social media kan luhchilh tak hnu phei chuan kan nun a danglam
nasa hle a ni. Ringtu inti tan hian engtiang chiahin nge hetiang hunah
hian nun kan hman ve ang le? Danglam ve mai tur nge kan nih a kan
dinna ngaia ding ngam tur? Mimal nunah thui tak a innghat.
Kan kawng zawh hi kan chhut ngun ngai em? Pathian tel lo hian
K|P kan lo kalpui \hin em? Hmalakna kan kalpui nasat lutukna
avang hian kan thil tihah Pathian inrawlh thei lovin kan siam \hin em?
Kan nitin nun hmanah hian engtiang chiahin nge Pathian hi kan inrawlh
tir \hin? Pathian tel lo pawh hian nun \ha zawng a neih theih, nun
duhawm erawh neih a har thung si.
Nun tak, ringtu nun nena inmawi neih a \ul fo a, kan
rawngbawlna hian kan bulhnaia mi a thlen phak a ngai bawk. Kan
nitin awm dan leh nun dan te, midangte bula kan awm dan te hian
eng ang mi nge kan nih tih a lan tir a; Pathian thu sawi tlawr thiamna
aiin nun nghet leh nun tak neihin midang nunah thu a sawi ring
zawk. Kan bulhnaia ringlo mite awlsam taka Pathian thu kan hrilh
theihna chu kan nun danah hian a ni. Kan nun a\angin ringtuah kan
siam thei.
|halaite hian tunlai thil awmzia kan chhut ngun a, danglam
ngam kan nih a hun ta. Mi tih danah buai a ngai lo, Isua ni se engtin
nge a tih ang tih hi a pawimawh zawk chu a ni. Kan rin Pathian duh
dan ang zela nun hi kan thupui lo ni mawlh teh se.
iv
 v
MI
ZORAM PRESBYTERIANKOHHRAN
(
Pre
sby
te
ri
anChur
chofI
ndi
a)

MI
ZORAM SYNOD
SYNODOFFI CE,AI ZAWL-796001,MI ZORAM INDIA
Ph.(0389)2326372/
2322285/
2335821/
2324448;
Email:mizor
ams ynod@gmail.
com;Fax:0389-2322132
v
i
MI
ZORAM PRESBYTERI
ANKOHHRAN
KRI
STI
AN|HALAIPAWL
(
Chr
is
ti
anY
out
hFe
ll
ows
hip
)

SYNODOFFI CE,AI ZAWL-796001,MI ZORAM INDIA

Ph.(0389)2326372/
2322285/
2335821/
2324448;
Email:mizor
ams ynod@gmail.
com;Fax:0389-2322132
 v
ii
MI
ZORAM PRESBYTERI
ANKOHHRAN
KRI
STI
AN|HALAIPAWL
(
Chr
is
ti
anY
out
hFe
ll
ows
hip
)

SYNODOFFI CE,AI ZAWL-796001,MI ZORAM INDIA

Ph.(0389)2326372/
2322285/
2335821/
2324448;
Email:mizor
ams ynod@gmail.
com;Fax:0389-2322132
v
i
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim

SECRETARY REPORT

Upa Raymond Lalnunsiama

Secretary
Organising Committee

Kolasib hian KTP General Conference hi vawi hnih
1980 (Diakkawn Kohhran Biak In-ah) leh 1996 (Venglai
Pastor Bialin Tumpui Playground-ah) kan thleng tawh a.  Kum
2016  khan  Kolasib  khawpui  chhunga  Pastor  Bial  KTP
hruaitute leh Pastor-te kalkhawm chuan kum 2022 K|P Gen-
eral Conference thlen dil ni se tiin a rel a. Conference kan
thlen theih nan a \ul ang anga hmalak nghal a ni. Kum 2018
Kristian |halai Pawl General Conference West Phaileng a
nei  chuan  2022  K|P  General  Conference  thlen  min
remtihsak a lawmawm kan ti  hle a ni.

2022 K|P General Conference kan thleng dawn a
ni tih kan hriat hnu July, 2018 khan Organisng Commit-
tee din nghal a ni a. Zoram Hmeichhe Inkhawmpui Lian
8-10 March, 2019 a kan thlen dawn avangin hma lak nghal
mai a remchang lo va. Hmeichhe Inkhawmpui Lian tluang
taka hman a nih hnuah mumal takin Organising Committee
chuan hma a la \an ta a ni.
1
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
Covid-19  hripui  leng  avangin  Conference
inbuatsaihna lamah pawh thui tak riru mumal pu hlei thei
lovin kan awm a, kan hmang thei dawn nge dawn lo tih pawh
kan chiang hlei thei hek lo. Sawrkar lam thuneitute nen vawi
duai lo conference chungchang ngaihtuah ho a ni a, kan vei
tlang a, Pathianin a hun takah a ropuina puanchhuahna turin
Conference min hmantirah ngai phawt mai ang.

Office Bearers te :
Chairman : Pastor K. Lalthlanpuia, Vengthar
Vice Chairman : Upa T. Zahmingliana, Venglai
Secretary : Upa Raymond Lalnunsiama, College Veng
Asst. Secretary : T. Upa Lal\anzuala, Vengthar
Treasurer : Upa Dr. Engkunga Chhangte, Hmarveng
Fin. Secretary : Upa Lalrinmawia Ngente, Diakkawn

Committee member hi mi 78 awmin chungte chu:

I. DIAKKAWN BIAL
1. Pastor H. Za\huama
2. Bial Chairman
3. Upa Lalchuangkima Tochhawng, Bial Secretary (Sr.)
4. Pi Hausiami,  Chairman, Bial Kohhran Hmeichhia
5. Pi T. Lalparmawii, Secretary, Bial Kohhran Hmeichhia
6. T.Upa Lalrammawia, Leader, Bial Kristian |halai Pawl
7. Pu PC Lalsangzela, Secretary, Bial Kristian |halai Pawl
8. Pu H. Hrangchhuana, Chairman, Bial Kohhran Pavalai Pawl
9. Pu H. Lalremsanga, Secretary,  Bial Kohhran Pavalai Pawl
2
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
VENGLAI BIAL
1. Pastor C. Lallungmuana
2. Bial Chairman
3. Upa Lalrambuatsaiha, Bial Secretary (Sr)
4. Pi C. Lalthanliani, Chairman, Bial Kohhran Hmeichhia
5. Pi Lalnunthari, Secretary, Bial Kohhran Hmeichhia
6. Pu C. Laldinpuia, Leader, Bial Kristian |halai Pawl
7. Tv. Zonunkima, Secretary, Bial Kristian |halai Pawl
8. Upa H. Thanchhunga, Chairman, Bial Kohhran Pavalai Pawl
9. Pu C. Rohmingliana, Secretary, Bial Kohhran Pavalai Pawl
10. Pro. Pastor Lalchhuanawma Ralte

HMARVENG BIAL
1. Pastor Laldintluanga
2. Upa C. Lalsangluaia, Bial Chairman
3. Upa J. Vanlalbuanga, Bial Secretary (Sr)
4. Pi Lalsangpuii, Chairman, Bial Kohhran Hmeichhia
5. Pi H. Lalhriattiri, Secretary, Bial Kohhran Hmeichhia
6. Pu Lalrohlua, Leader, Bial Kristian |halai Pawl
7. Pu Laltlankima, Secretary, Bial Kristian |halai Pawl
8. Upa Vanlaldawla, Chairman, Bial Kohhran Pavalai Pawl
9. Pu Lalramnghaka Kawlni, Secretary, Bial Kohhran Pavalai Pawl

RENGTEKAWN BIAL
1. Pastor R. Lalsiamliana
2. Upa L. Tholiana, Bial Chairman
3. Upa Lalramhluna, Bial Secretary (Sr)
4. Pi Rochuangkimi, Chairman, Bial Kohhran Hmeichhia
5. Pi Lalhriatkimi, Secretary, Bial Kohhran Hmeichhia
6. Pu Jerry Lalfamkima, Leader, Bial Kristian |halai Pawl
7. Pu Lalrinmawia, Secretary, Bial Kristian |halai Pawl
3
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
VENGTHAR BIAL
1. Pastor K. Lalthlanpuia
2. Upa K. Zalawma, Bial Chairman
3. Upa Lalruata Tochhawng, Bial Secretary (Sr)
4. Pi Lalrotluangi, Chairman, Bial Kohhran Hmeichhia
5. Pi Vanlalruati, Secretary, Bial Kohhran Hmeichhia
6. Tv. Lalliansanga, Leader, Bial Kristian |halai Pawl
7. T.Upa C. Lalramsiama, Secretary, Bial Kristian |halai Pawl
8. Pu C. Thanhlira, Chairman, Bial Kohhran Pavalai Pawl
9. Pu T.Upa C. Lal\anpuia, Secretary, Bial Kohhran Pavalai Pawl

MINISTER TE
1. Rev. KM Vanlalpeka, Councellor, FG&CC
2. Pastor James C. Lalremruata, Masihi Sangati Pastor
3. Pastor Vanlalnunmawia  Zawngte

SENIOR ADVISER
     1. Pu K. Lalrinliana, Bialtu MLA
2. Pu John LT Sanga, Deputy Commissioner

Sub Committee hrang hrang Chairman leh Secre-

tary te Organising Committee ah an tel bawk a ni.

Conference  felfai  zawka  kan  thlen  theih    nan  Sub

Committee 12(sawm pahnih) siam a ni a, Office Bearers
te  leh Committee member te:

FUND RAISING
Chairman : Upa B. Lalremliana, Venglai
Vice Chairman : Upa S. Lalhmachhuana, New Diakkawn
Secretary : Upa R. Lallungliana, Galili Veng
4
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
Asst. Secretary : Upa Lalmalsawma, College Veng
Treasurer : Upa F. Lalhmunsiama, Venglai
Fin. Secretary : Upa C. Lalsangluaia, Hmarveng
Committee member te :
1. Pu C. Liankunga Hmarveng
2. Pu Lalnghilhlova Chinzah Hmarveng
3. Upa C. Thanhlira Tumpui
4. Pu ST Lalhmingmawia DLAO
5. Pu Lalbiakmawia, SDO, PHEVenglai
6. Upa C. Rohnuna Venglai
7. Upa Lalrambuatsaiha Venglai
8. Pu C. Lalzawmmawia Venglai East
9. Upa Lalthansanga Khuangpuilam
10. Upa Lalhluna Khuangpuilam
11. Pu C. Lianzuala Project Veng
12. Upa H. Pazawna Vengthar
13. Pu Lalnunzira Ralte Project Veng
14. T.Upa Lalnunhlua Vengthar
15. Dr. C. Lalmuankima Diakkawn
16. Dr. Zahmingthanga Diakkawn
17. Pu Isaac Lalfamkima Sailo Diakkawn
18. Pu Lalrisanga Ralte New Diakkawn
19. Pu Kaphmingthanga Galili Veng

PANDAL
Chairman : Upa Chawngthanmawia, Diakkawn
Vice Chairman : Upa H.D. Darrobuanga, New Diakkawn
Secretary : Upa R. Lalzokima, Vengthar
Asst. Secretary : Pu Martin Lalreldika, Hmarveng
Treasurer : Upa F. Buansanga, Venglai
Fin. Secretary : Pu C. Rothuamluaia, Tumpui
5
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
Committee member te :
1 Upa VL Nghaka Tumpui
2 Upa H. Thanchungnunga Electric Veng
3 Upa Laldinsanga Chinzah  Project Veng
4 Upa H. Vanlaldawla Hmarveng
5 T. Upa Lalzuiliana Rengtekawn
6 Upa Lalhluna Tuithaveng
7 Upa Lalenghluna Venglai East
8 Upa Vanlalmuana Khuangpuilam
9 T.Upa Duhkima Saidan
10 Upa R. Thanzuala Galili Veng
11 Pu Lalchhandama Pautu Vengthar
12 Pu Timothy Lalchhuanawma New Diakkawn
13 Pu RK Kunga Venglai
14 Pu HF Tlangthanzuala Diakkawn
15 Pu Lalrinzuala College Veng
16 Er. Calvin Lalhmachhuana Diakkawn
17 Er. K. Lalmuanpuia New Diakkawn
18 Pu Lallianmawia, Architech Diakkawn
19 Er. Dr. R. Lalthlamuana New Diakkawn
20 Er. Johny Zothanchama Venglai

USHERING
Chairman : Upa Benjamin Lalhmachhuana, Venglai
Vice Chairman : Upa Lalhmingmawia, Diakkawn
Secretary : Pu Lalzamlova Pachuau, Diakkawn
Asst. Secretary : Pu C. Lalrammawia, Venglai
Treasurer : Upa David Lalramdina, Hmarveng
Fin. Secretary : T.Upa  C. Lalramsiama, Vengthar South

6
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
Committee member te :
1. Tv. R. Laltanpuia Diakkawn
2. Tv. C. Laldinpuia College Veng
3. Pu Samuel Lalremruata Galili Veng
4. Nl. Jenny Hmingthanfawni Diakkawn
5. Pu John Malsawmkima Project Veng
6. Pu C. Vanlalfawna Venglai
7. Pu R. Lalrammuana Venglai East
8. Nl. Lalenkawli Tumpui
9. Bethsy Malsawmzuali Venglai
10. Tv. Laldawngliana Tuithaveng
11. Tv. T. Lalsawmliana Saidan
12. Pu H. Lalhriatrenga Hmarveng
13. Pu Laldintluanga Tochhawng Hmarveng
14. Pu Michael Lalramchhana   Electric Veng
15. Tv. Zomuanpuia Rokhum   New Diakkawn
16. Nl. C. Lalbiakdiki Vengthar
17. Pu Lalmakthanga Fanai Khuangpuilam
18. Pu LK Pauva Rengtekawn

REFRESHMENT
Chairman : Upa James Vanlalruata, Diakkawn
Vice Chairman : Upa HD Lalawmpuia, Saidan
Secretary : Upa R.L. Lalremruata, Vengthar
Asst. Secretary : Tv. Ramngaihzuala, Diakkawn
Treasurer : Upa H. Thanchhunga, Tumpui
Fin. Secretary : Pu B. Nangminthang, Venglai
Committee member te :
1. Pu R. Lalhmangaiha Hmarveng
2. Pu Lalrohlua Hmarveng

7
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
3. Pu Lalpawlliana Saidan
4. Pu C. Lalduhawma Saidan
5. T.Upa R. Zonunmawia Electric Veng
6. Pu Lallawmkima Electric Veng
7. Pu Lalruatkima Rengtekawn
8. Tv. Joseph Chanchinmawia Rengtekawn
9. Pu Joseph Lalremliana Project Veng
10. Pu Lalrinkima Tumpui
11. Pu Lalzuiliana Khawlhring Tumpui
12. Pu Vanlalkhama Tuithaveng
13. Pu H. Lalbiakthanga Venglai
14. Pu MS Dawngliana Venglai East
15. Pu HL Remruatkima Venglai
16. Pu H. Lalhlira Galili Veng
17. Pu Lalnithanga Diakkawn
18. Pi Hausiami Diakkawn
19. Pu Joseph C. Lalhmangaihzuala Diakkawn
20. Tv. David Lalremruata Diakkawn
21. Pu PC Lalsangzela College Veng
22. Pu T. Lalnunmawia College Veng
23. Pu S. Thangliana Khuangpuilam
24. Pu Laltharzuala Vengthar
25. Pu Lalhmangaiha Pachuau Vengthar South
26.T.Upa C. Lal\anpuia Vengthar South
27. Pu Lalramhluna New Diakkawn
28. Pu C. Thanhlira New Diakkawn
29. Nl. PC Lallunghnemi Diakkawn
30. Nl. PC Lalrinngheti Diakkawn
31. Nl. R. Lalbiaknungi New Diakkawn
32. Nl. K. Lalvarparhi New Diakkawn

8
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
33. Nl. Irene Lalramengi Vengthar
34. Nl. Vanlalhmelthai Vengthar
35. Nl. Vanlalhmangaihi Hmarveng
36. Nl. Lalhriattiri Hmarveng

MEDICAL
Chairman : Upa Dr. Lalhlimpuia Sailo, Venglai
Vice Chairman : Upa Lalramhluna, Rengtekawn
Secretary : Upa F. Zothankima, Hmarveng
Asst. Secretary : Pu T. Malsawmtluanga, Project Veng
Treasurer : Pu Ro\huama, Diakkawn
Fin. Secretary : Pu Lalhmingmawia, New Diakkawn

Committee member te :
1. Dr. RK Lalthlamuana Venglai
2. Dr. HC Lalnunhlua Venglai
3. T.Upa Dr. C. VanlalhlimpuiaVengthar South
4. Pi C. Lalmuanpuii Tumpui
5. Nl. Laldinpuii S/N New Diakkawn
6. Pu Lalhmachhuana HW Electric Veng
7. Pi Thangkimi HS Venglai
8. Dr. HD Lallawmkima New Diakkawn
9. Nl. R. Lalchhanhimi New Diakkawn
10. Pu Lalthianghlima Project Veng
11. Pu H. Lalremsanga Diakkawn
12. Pu Vanlalthlana Sailo Venglai
13. Pu Lalrohlua Venglai

INFORMATION & PUBLICITY

Chairman : Upa C. Vanlalzawma, Venglai
Vice Chairman : Upa R. Lalthlengliana, College Veng
9
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
Secretary : Pu K. Lalhmachhuana, Electric Veng
Asst. Secretary : Tv. Lalliansanga, New Diakkawn
Treasurer : Pu Lalhmachhuana, Diakkawn
Fin. Secretary : Pu R. Lalhmingthanga, Venglai
Committee member te :
1. Tv. RJ Lalropuia Vengthar
2. Tv. R. Malsawmkima New Diakkawn
3. Pu LH Malsawmtluanga New Diakkawn
4. Tv. Kenny Lalmuankima Khuangpuilam
5. Pu Laldinsanga Diakkawn
6. Pu Joseph Lalrinmawia Diakkawn
7. Nl. Lalremsangi Pautu Diakkawn
8. Pu H. Vanlalnghaka Venglai
9. Nl. B. Zairemsangi Venglai
10. Pu PL Lalengmawia Hmarveng
11. Tv. Vanlalhumhima Saidan
12. Nl. C. Lalnunpuii College Veng

WATER & SANITATION

Chairman : Upa R.K. Dinthara, Hmarveng
Vice Chairman : Upa Lalruata Tochhawng, New Diakkawn
Secretary : T. Upa P.C. Lalrinsanga, Tuithaveng
Asst. Secretary: Pu G. Thangmawizuala,Vengthar
Treasurer : Pu Hmangaihzuala, Venglai
Fin. Secretary : Pu H. Hrangchhuana, College Veng
Committee member te :
1. Upa Lallianthanga Khuangpuilam
2. Pu B. Ramdinliana Khuangpuilam
3. Pu R. Lalthantlinga Vengthar
4. Pu R. Zahunga Vengthar
5. Pu Lalhmangaiha New Diakkawn
10
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
6. Pu Albert Lalnunsanga New Diakkawn
8. Pu F. Liansanga Diakkawn
9. Pu LR Hmachhuana Sailo Diakkawn
10. Pu K. Lalrintluanga College Veng
11. Pu Lalhriattira College Veng
12. Pu David Zomuanpuia Venglai
13. Pu C. Rohmingliana Venglai
14.  Pu H. Lalremruata Tumpui
15. Pu R. Lalthazuala Tumpui
16. Pu Lalzarliana Hmarveng
17. Pu Lalmuanawma Hrahsel Hmarveng
18. Pu RTC Zohlira Electric Veng
19. Pu Pu James K Lalbiakliana, JE (PHE)
20. Pu Timothy R. LalhmangaihaDUDO
21 Upa KL Rintluanga Venglai

RECEPTION
Chairman : Upa H. Lalhuapliana, Diakkawn
Vice Chairman : Upa G.S. Zaithantluanga, Khuangpuilam
Secretary : Pu R. Lalremmawia, Project Veng
Asst. Secretary : Pu Nicky Vanlalrindika, Diakkawn
Treasurer : Upa R. Lalrinngheta, College Veng
Fin. Secretary : Pu Lalbiakmawia, Saidan
Committee member te :
1. Pu Jimmy Lalnuntluanga Khuangpuilam
2. Pu  Chawngthantluanga Diakkawn
3. Pu Lallawmsanga Ngente Project Veng
4. T.Upa Vanlalhuma Electric Veng
5. Pu Isak Lalmalsawma College Veng
6. Pu PC Pahlira Tumpui
7. Pu R. Lalrinmawia Hmarveng
11
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
8. Tv. Lalthakima College Veng
9. Tv. H. Lalengliana Saidan
10. Pu Lalrinchhana New Diakkawn
11. Pu Lalnuntluanga Zote Vengthar
12. Tv. Zonunkima Venglai
13. Nl. Lalramsangi Venglai East
14. Nl. R. Lalhriatrengi Diakkawn

DECORATION
Chairman : Upa Lalchuangkima Tochhawng, Diakkawn
Vice Chairman : Upa Vanlalphena, Vengthar South
Secretary : Pu David C. Lalremsiama, Diakkawn
Asst. Secretary : Tv. David Lalnunpuia, Vengthar
Treasurer : Pu H. Zodinmawia, Venglai
Fin. Secretary : Pu R. Lalsiamliana, Electric Veng
Committee member te :
1. Pi C. Lalchhuanawmi Diakkawn
2. Pi C. Lalrindiki Diakkawn
3. Nl. K. Zorampari Diakkawn
4. Nl. KC Lalremruati Diakkawn
5. Pu RL Zonunmawia Diakkawn
6. Pu HK Paua College Veng
7. Pi C. Lalngaihzuali College Veng
8. Pi Lalengzami Vengthar
9. Pu Lalnunzama Vengthar
10. Pu Lalthanzama Khuangpuilam
11. Pu David Lal\anpuia New Diakkawn
12. Tv. Lalhmingsanga Vengthar
13. Nl. Lalbiakhluni Hmarveng
14. Pi Lalnunmawii Venglai
12
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
15. Pi Rochhingpuii Chawngthu Venglai
16. Nl. B. Lalrozami Venglai
17. Nl. C. Vanrammawii Venglai
18. Nl. R. Zomuanpuii Venglai
19. Nl. Rosy Roluahpuii Venglai East
20. Pu Ricky Lalremruata Venglai East
21. Tv. Lalrinpuia Chhangte Venglai East
22. Tv. Lalthlana Ngente Project Veng
23. Nl. Rebecca Rohlupuii Project Veng
24. Pu Lalnunkima Project Veng
25 Pu B. Lalrinzuala Electric Veng

SOUVENIR
Chairman : Upa V. Pazawna, Diakkawn
Vice Chairman : Upa R. Lalramhluna, New Diakkawn
Secretary : Upa B. Lalremkima, Tumpui
Asst. Secretary :T.Upa David Lalrohlua Changsan, Rengtekawn
Treasurer :Upa B.M. Liana Hrangkhawl, Venglai East
Fin. Secretary :Pu Lalsangliana, Electric Veng
Committee member te :
1. Pu  Lalsawmliana Tumpui
2. Tv. G. Lalnuntluanga Venglai
3. Pu  Joel Lalrinchhana Diakkawn
4. Tv. B. Lalremkima College Veng
5. Pu C. Laltlankima Electric Veng
6. Pu Samuel Vanlalremruata  Khuangpuilam

TRAFFIC & SECURITY

Chairman : Upa R. Vanlalmuka, College Veng
Vice Chairman : Upa Lalrinmawia Pachuau, Vengthar
Secretary : Pu H.P. Lalfamkima, Venglai
13
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
Asst. Secretary: Pu Jerry Zoremsanga, Diakkawn
Treasurer : Upa R.L. Lalfakmawia, Khuangpuilam
Fin. Secretary : Pu Lalruatsanga, College Veng
Committee member te :
1. Pu R. Lalnuntluanga Khuangpuilam
2. Pu S. Chhungmuankima Vengthar
3. Pu Lalfakzuala Renthlei New Diakkawn
4. T.Upa Lalrammawia Galili Veng
5. Pu RC Hmingthanzauva College Veng
6. Pu David Lalkhumpuia Project Veng
7. Pu Lalrinliana Venglai
8. Pu Lalhlimpuia Venglai East
9. Pu VL Siama Tumpui
10. Pu PC Lalnghakliana Tuithaveng
11. Pu C. Laltlankima Hmarveng
12. Pu Zaichhinga Saidan

LIGHT & SOUND

Chairman : Upa J. Vanlalbuanga, Electric Veng
Vice Chairman : Upa Vanramngaia, Project Veng
Secretary : Pu T. Lalfakzuala, College Veng
Asst. Secretary : Pu Lalremmawia, New Diakkawn
Treasurer : Upa B. Rorelliana, Venglai East
Fin. Secretary : Tv. Vanlalkunga, Venglai
Committee member te :
1. Tv. R. Lallenmawia Diakkawn
2. Pu R. Malsawmdawnga Diakkawn
3. Pu B. Lalbiakkima College Veng
4. Pu F. Lalruatkima Galili Veng
5. Pu Lalnunmawia Venglai

14
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
6. Pu C. Lalmuankima Venglai
7. Tv. H. Lalhruaikima Tumpui
8. Pu TC Lalchhuanmawia Project Veng
9. Pu J. Lallawmkima Project Veng
10. Pu Samuel Lalnunpuia Tuithaveng
11. Pu Immanuel Lalawmpuia Venglai East
12. Pu R. Lalremruata Hmarveng
13. Pu Malsawmkima Saidan
14. T.Upa Lalzawmliana Rengtekawn
15. Pu Hmingthanzauva New Diakkawn
16. Tv. Lalruatfela Vengthar
17. Tv. Lalremruata Khuangpuilam
18. Pu Vanlalsawma Venglai
19. T.Upa Zodinliana Electric Veng

SUM CHUNGCHANG:
Sub Committee hrang hrangten an hmalakna tur
leh sum ngai zat turte ruahmannate siamin, Organising Com-
mittee-ah an rawn thlen a. Hetiang hian Sum Committee
hrang hrangte sum hman turte a pawm:

i. Fund Raising Committee ` 20,000
ii. Pandal Committee ` 18,00,000
iii. Refreshment Committee ` 22,00,000
iv. Reception Committee ` 3,00,000
v. Ushering Committee ` 3,57,400
vi. Decoration Committee ` 7,00,000
vii. Light & Sound Committee ` 8,00,000
viii. Information & Publicity Committee ` 3,39,000
ix. Water & Sanitation Committee ` 2,00,000

15
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
x. Souvenir Committee ` 4,00,000
xi. Traffic & Security Committee ` 1,51,000
xii. Medical Committee ` 20,000
TOTAL ` 72,87,400

Kum 2019 a Zoram Kohhran Hmeichhe Inkhawmpui
Lian kan thlena sum hman vang tam tam tak KTP General
Conference kan thlen tur pualin min hnutchhiah a. Sum
thawhchhuah ngai zat chanve zet hi Kolasib khawchhung
Pastor Bial hrang hrangteah thawhlawm thawh tura ngen an
ni a, anni hian an sum thawh turte an tlak fel thei vek a ni.
i. Diakkawn Bial ` 8,65,300.00
ii. Venglai Bial ` 11,01,500.00
iii. Hmarveng Bial ` 6,67,000.00
iv. Vengthar Bial ` 8,06,200.00
v. Rengtekawn Bial ` 60,000.00
TOTAL ` 35,00,000.00

Ni 18.04.2022 thlenga sum kan hmuh tawh dan

chu hetiang hi a ni:

i. Diakkawn Bial ` 8,65,300
ii. Venglai Bial ` 11,01,500
iii. Hmarveng Bial ` 6,67,000
iv. Vengthar Bial ` 8,06,200
v. Rengtekawn Bial ` 60,000
vi. Central K|P thlengtu puihna ` 15,00,000
vii. Central K|P atanga dawn ` 6,05,268
viii. Zoram Hmeichhe Inkhawmpui Lian
Organising Comt, 2019 atanga dawn ` 6,09,488

16
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
ix. Serchhip Bial atanga dawn ` 1,00,000
x. K|P Gen Conf, 2020 thawhlawm ` 2,69,230
xi. 2021 K|P Rorel inkhawm thawhlawm ` 2,69,230
xii. Kolasib Joint K|P sum bang ` 650
xiii. Kolasib  Bial K|P 5 te thawhkhawm ` 10,000
xiv. Bank Interest ` 77,807
xv. Delhi K|P ` 10,000
xvi. Thingdawl bial K|P ` 5,000
xvii. Khawlailung Bial K|P ` 2,000
xviii. Khawzawl Vengthar Branch K|P ` 2,500
xix. Pu K. Lalrinliana, Bialtu MLA ` 2,00,000
xx. |KP, BCM, Kolasib Bial ` 5,000
TOTAL ` 72,25,613

Sub Committee hrang hrangte hmalakna:

Sub Committee  hrang hrangten anmahni hma zawn
\heuhah Conference hlawhtling tak kan thlen theih nan theih
tawp chhuahin hma an la a, an hmalakna tlangpuite:

(i) Fund Rising Committee :

Kolasib khawchhung bial hrang hrangte thawh khawmte,
Central  K|P  atanga  \anpuina  leh  Zoram  Hmeichhe
Inkhawmpui Lian Organising Committee-te sum hman bang
bakah sum eng emaw zat thawh chhuah a ngaih avangin sum
hmuhna tur dapin theihtawpin hma an la a ni.

(ii) Pandal Committee:

Pandal  sak  hna  hi  December  ni  29,  2021  khan
Organising Committee Chairman Pastor K. Lalthlanpuia’n
\awng\aina hun hmangin Pandal sak bul \an a ni. Pandal Struc-
ture  hi  Synod,  CYMA  leh  SYMA  te  ta  hman  a  ni  a.
17
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

Inbuatsaihna  hmasaah  chuan  mi  20,000  leng  vel  tura

ruahman a ni a, Pandal Structure 165ftx250ft chu Struc-
ture dang hawh belhin 225ftx280ft a sak tum a ni a. Cen-
tral K|P ten Palai mi 10,000 tura ruahmanna an rawn siam
tak avangin 165ft x 250ft a zaua sak niin Pandal hi a kual
chhuakin bathlar 15ft siam a ni.

Pandal  sak  hna  \an  dawnin  Diakkawn  Field  neitu

Diakkawn GSA te nen inlungrual takin a chei \hat hna thawh
a ni. Inthiarna hmun hnihah pangngai taka siam niin, Sub-
Committee hrang hrang Office te, Bookroom leh CK|P Of-
fice te an sa bawk a ni.

Pandal saknaah hian Kolasib khawpui chhung Kohhrante
a inchhawka hnatlang koh \hin a ni a, hnatlang tha 2,000 vel
sen a ni tawh bawk. Pandal chung lamah boruak chhuahna a
tlem avangin Exhaust Fan lian eng emaw zat an dah belh a ni.

(iii) Refreshment Committee:

Conference lo kal zawng zawngte thingpui leh a hmeh
lo pek vek tum a ni a. Hetiang hian Thingpui sem hun tur
ruahman  a  ni:  Zirtawpni  chhun,  Inrinni  chhun  -  Rorel
inkhawm neihna hmun |umpui Kohhranah leh Multiplex
programme hmanna hmun - Diakkawn, Venglai leh New
Diakkawn-ah te leh Pathianni chhunah te sem tum a ni.

(iv) Reception Committee :

Inkhawmpui  palai  thlen  dan  turah  Covid19  hrileng
avangin Reception committee chuan rokhawlhna eng eng
emaw an han tawk zeuh zeuh a, ruahmanna hmasa berah palai
a nawlpui huapa siam a nih laiin Covid19 hluar zel avangin
18
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim

District  Magistrate  Kolasib  chuan  palai/mikhual  thlen

chungchangah mimal in a thleng tam lo zawnga Hall leh
School remchangte hmang tura order a chhuah avang leh
CK|P lamin Coference kal thei member neih zat azira bituk
a siam leh avangin tualchhung K|P branch hrang hrangte
mahni branch \heuhah mikhual thleng thei leh mahni venga
Hall leh School remchangte hman theih tura ruahmanna siam
tirin hmalak a ni a.

Hun a kal deuha hripui a zia leh deuh tak avangin Mag-
istrate order tharin mikhual thlen chungchangah mimal in
te pawh a rem tawh thu leh mikhualte pawh in khata thleng
tam lo zawnga hmalak min phalsak leh tak avangin Confer-
ence kal thei pawh bituk siamte thlak a nih ringin ruahmanna
siamte pawh kan han inngaichang zui deuh a, bituk siam
kaltlangpui a nih zel tur thu kan hriat takah chuan palai thlenna
turte pawh siam nghal thuai a ni a, palai singkhat vel thleng
turin ruahmanna hi siam a ni.

Palai thlen in ruahman bakah, Badge siam ngai zawng
zawng leh Banner zawng zawngte an siam bawk a ni.

(v) Ushering Committee

Kolasib in K|P General Conference Vawi 59th na kan
thlen  turah  Ushering  Committee-te  theihtawpin  kan
inbuatsaih a, Usher turte khawpui chhung bial hrang hrang
panga  a\angin  kan  inruat  chhuak  a,  anni  hi  training-te
neihpuiin Trainer atan Upa C. Vanlalvuana, Chanmari Aizawl
sawm a ni. Organing Committee-in min beisei angin Block
Number siamte, Chanvo nei turte thutna tura tar tur siam
leh Thilpek lakkhawmna tur bawmte siam a ni. Usher-te hi
19
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

group hnihah \hen niin Group Leader hran ve ve siam an nih
bakah Stage Leader tur pahnih leh Block Leader tur mi sawm
paruk(16) ruat an ni.

(vi) Decoration Committee:

Pandal Ceiling K|P rawngin an siam a, carpet phah ngaite
phahin,  chei  mawi  ngai  lai  apiang  chei  hna  an  thawk  a.
Photobooth te, Fountain te leh Gate siam hna te an thawk a ni.

(vii) Light & Sound Committee:

Conference pual hian Light & Sound pual hnatlang hi
\um 35 chuang neih a ni a, Light & Sound pual hnatlangah
hian  College  Veng  Branch  leh  Galili  Branch  K|P  ten
hnatlang \um khat ve ve min neihpui bawk a ni. Conference
hlawhtling taka kan hman theihna turin theihtawp chhuah a
ni a, Sound lam hi CK|P lamin buaipuiin Active Sound,
Aizawl te hman an ni a, Light bika kan hmalakna lian zual
han tarlang ila :

i) Pandal pawn leh avel tihen nan Compound light (90
& 100Watt) 31 hman a ni. ii) Pandal chhung tihen nan LED
Tube Light(40watt) 450 khai a ni. iii) Sub-Committee hrang
hrangte Office leh inthiarna hmunah LED Tube Light(40watt)
50 chuang hman a ni. iv) Pandal chhungah Ceiling Fan 100
khai a ni. v) Pandal chhung leh a pawnah Power siam rem
nan Circuit 30 hmanga Light hi \hen hran vek an ni. vi) Con-
ference pual hian Department lam hotute hmalakpuinain
11kv Transformer Pandal sirah bun thar a ni. vii) Power lama
harsatna kan tawh lohna turin 100kva Generator bun a ni a,
Generator hi Upa Chawngthanmawia, Diakkawn-in man awm
lovin min hman tir a ni.
20
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim

(viii) Information & Publicity Committee:

Information Leaflet siamin Counter tinah mikhual lokal
te hnenah sem chhuah tur a hmalak a ni. Bulletin hi vawi khat
Pathianni chawhma inkhawmah sem chhuah a ni dawn a, a
colour a tihchhuah tum niin 20,000 copies siam a ni dawn a
ni.  Conference  chhunga  pandal  chheh  vela  thla  la  turin
thlalatu tur (Photographer) mi pathum ruat an ni. Telegram-
ah group siam a ni a, chu chu information inpek nana hman
\angkai tur a ruahman ni. Pandal chhunga Synfo. lam a\anga
thlalatute  (Cameraman)  leh  an  \huihhruaite  awmna  tur
dawhsan  hmun  siam  leh  Conference  rorel  minute
chhutchhuah te an hmalakna langsar deuh te a ni.

(ix) Water & Sanitation Committee:

Pandal sak bul \an a\angin hnathawkte tui in tur an chhawp
a, Conference lokal zawng zawngte in tur tui thianghlim lo
chhawp te, Pandal leh a vel vawn thianghlimna kawngah
ruahmanna siamin Senior Department naupangte duty turin
an ruat chhuak a ni.

(x) Souvenir Committee:

Conference kan thlen hriatreng theihna turin Magazine
te siamin, Bookmark palai lokal zawng zawngte a thlawn a
sem turin an buatsaih a. Tin, Pen leh Memento Conference
hriatrengna lei theih turin an buatsaih bawk a ni.

(xi) Traffic & Security :

Conference chhunga khawpui chhung lirthei chetvel dan
turte zir chiangin  ruahmannate an siam a. Duty tur te inruat
chhuakin motor dintirna hmun turte ruahmanna an siam bawk
a. Conference chhungin palai inkhawm turte awlsam zawk a
21
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

an kal theih dan turte an ruahman bawk.

(xii) Medical Committee:

Palai lokal ten harsatna an tawh palh inven nan  Doctor
leh Nurse thlengin duty tur an siam bakah, Ambulance duty
tur thlengin ruahmanna an siam a ni.

Tlipna:
K|P General Conference min hruai thlengtu Pathian
hnenah lawm thu awm se la. Hun harsa tak kan tawk a,
Kohhranhote \awngtaina a zarah Conference hlawhtling tak
leh hriatreng tlak kan hman ngei ka beisei.

Conference kan thlenna atana inbuatsaihna kawngah
Kohhran hrang hrangte inpeknate a ropui hle mai a. Harsatna
leh buaina kan neih changin Kolasib Bialtu MLA & Minis-
ter, Pu K. Lalrinliana hnenah kan han thlen a, anin neitu chan
chang takin hma min lo laksak \hin a. Sawrkar Department
hrang hrang ten an theihtawp an chhuah tlang bawk a, hun
harsa tak karah Kolasib Bawrhsap pawhin kan hun tawnte  hre
thiam takin hma min lakpuia, kawng min sah kuak sak thin  a.
Kan \anhona leh inpekna avang liau liauin tun Conference hi
thleng thei kan ni tih kan hre tlang vek awm e.

A tawp berah chuan Conference kan thlen theih nana tha
leh zui sengtu zawng zawng te Lalpa’n a malsawmnain vur
che u se la, Conference hmangtu zawng zawngte duhsakna
kan hlan a che u.

22
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim

SAKHUANA
Chhiar tur: Jn. 7:1-14

Rev. K.M. Vanlalpeka

Councellor, FG&CC, Kolasib

Tunlai khawvela Kristian ten kan thil hmachhawn lian
em em mai chu secularism hi a ni. Secularism chu sakhuana
leh serh leh sang ang chi ngaih san lohna, sakhuanna tel lova
mihring nun hi tlei thei tawka ngaihna, sakhuana hi \angkai
tawk lova hriatna tizawngin sawi ta ila a fiah mai awm e. Hei
hian kristiante zingah chauh lo pawh, sakhaw dang betute
zingah pawh nghawng nasa takin a nei a ni. A tawi zawnga
sawi chuan khawvel a changkang tulh tulh a, sakhuana hian
mihring nunah hmun a chang pawn lang tial tial ta em ni a tih
theih rum rum awm e.
Mizo  kristiante mup mup lai hian kan Pathian
zingah pawh kan sakhuana thu  inzirtirna  leh
(kristianna) hian kan nunah inkaihhruaina hian kan nun hi
hmun a chang pawn lang tial a hneh lo tial tial ta em ni aw
tial em aw tih hi a ngaihtuah tizawng pawhin a thlir theih.
theih  ta.  Kohhran Dikna leh rinawmna thu kan
rawngbawlna ropui taka a kal sawi  a,  eizawnna  leh  nitin
23
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
nunah dik lohna leh rinawm
lohna  a  langsar  a,  thiang-
hlimna thu kan inzirtir a, kan
nun  inchawhpawlhzia  leh
bawlhhlawhzia a lang chiang
tial tial a, mi dangte tana nun
pawimawhzia  kan  sawi  a,
mahni inhai vurin kan hman
hlel  lawi  si  a.  Sakhuain  a
ngek a hlawh tih ang chauhin
kan  sakhuana  (kristianna)
a\anga  kan  inzirtirna  hian
mihring nunah nghawng a nei
tlem ta niin a lang. Hetiang
boruak  karah  hian  Johana
7:1-14 thua sakhuana chung-
chang  kan  hmuh  te  hi  kan
dinhmun enfiah nan tawi te
tein han sawi dawn ta ila.
1. Isua unaute sakhuana:
Isua  unaute  hian
Jerusalema  Bawkte  Kut
hmang tura kal turin Isua hi
an  nawr  a.  Bawkte  Kut  hi
Kalhlen Kut tih lohah chuan
Judate kut ropui ber a ni a,
thlalera an awm laia puan ina
an awm lai hriat rengna kut a
ni.  October  thla  chawhma
lamah an hmang \hin a, ni 8
24
chhung a awh \hin. Kalhlen
Kut ang bawkin Juda mipa
puitling chin tawh phawt chu
Jerusalem a\anga Kilometer
15 huam chhunga an awm a
nih phawt chuan Jerusalem-
ah he kut hi hmang ngei tura
ngaih an ni. Chutiang a nih
avang  chuan  kut  lai  hian
Jerusalem-ah mipui an pung
khawm chiam \hin a, an tam
em avangin khawlaiah puanin
te kaihin an riak dul \hin.
Isua  erawh  chu  kut
dawn hnaiah pawh Galilee
ramah a la awm daih mai a,
chutia  a  awm  bo  daih  mai
chu  a  unaute  chuan
Jerusalema kut va hmang ve
turin an nawr a ni ber. Hetih
hun  lai  hian  Isua  hian  thil
mak  tam  tak  a  tih  tawh
avangin  mipuiin  an  ngai
sangin zuitu pawh a nei tam
tawh hle. Juda hotute erawh
chuan an haw hle thung a, tih
hlum hial pawh an tum a ni.
Isua hi kutnaah kal ngei se tia
a unauten an duhna chhan ni
bera lang chu he kut hi mipui
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
tam tak pun khawmna a nih
avangin Isua thil mak tihte
tarlanna  hun  \ha,  hun
remchang em em a nih vang
a nih hmel. Isua hian mipui
tam tak hmuhah thil mak han
ti leh se, a lo lar zual ang a,
mi’n an ngai sang zual ang a,
zuitu  pawh  tam  tak  a  neih
phah dawn a ni. Tunlai \awng
tak  chuan  celebrity  a  lo  ni
ang a, fans pawh a ngah sawt
hle dawn a ni. Chuvang chuan
a phut pawh an phut na hle
mai.  “Heta  \angin  Judai
ramah va kal rawh, i zirtirte
pawhin i thiltih hi an hmuh
theih nan. Tuma’n a rukin eng
mah an ti lo, hmingthan duh
siin.  Heng  thilte  hi  i  tih
takzet chuan khawvel hnenah
inentir rawh,” (Jn 7: 3&4) an
tingawng ngawng mai a ni.
Hei hi thlalera Isuan
thlemna a tawh te nen pawh
khan  a  inang  khawp  mai.
Isua  unauten  Isua  an
duhsakna hi mahni intihlarna
tur, mahni hming\hatna tur
sakhuana a ni. Kûtnaa mipui
25
tam tak pun khawmna kha
remchanga  hmanga
hmingthanna  khel  tura
infuihna  a  ni.  Tunlai
khawvelah  hian  Pathian
rawngbawl inti reng si hian
rawngbawlna rilru dik lo put
hi a awm thei dawn hle mai.
Kan  sakhaw  mi  nihna  te,
kohhrana kan rawngbawlna
leh \hahnemngaihna te hi kan
fimkhur loh chuan mahni tan,
mahni  hming\hat  nan,  mi
dangte ngaih san hlawh nan a
lo ni thei. Social media chak
em  emna  khawvel,  social
media-a  mi  lar  nih  leh  mi
hriat hlawh duhna khawvelah
hian  mi  dangte  fak  leh
chawimawina hi hriat mang
loh laia lo um chiam a awl.
Rawngbawltu  \henkhat
mahni  rawngbawlna  leh
chet  velnate  miin  an  hre
lovang tih hlau ni awm taka
social media lama intar lang
chiamte pawh a lo awm theih
ta. Lar (popularity) khelhna
khawvel  a  nih  miau  tawh
avang hian kan sakhuanate
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
pawh hi mahni intar lansarhna
hmunah a lo chang chho thei
dawn  hle  a  lo  ni. A  tawi
zawngin, sakhuana hmunah leh
rawngbawlna hmunah ‘mahni’
a len ber chuan chu sakhuana
chu Isua unaute sakhuana kan
tih hi a ni ber mai.
2. Juda hotute sakhuana:
Johana  7:1-ah  khan
Judaten  Isua  thah  an  tum
avanga Galilee rama Isua a
kal daih thu kan hmu a. Heta
Judate  tih  hi  Juda  sakhaw
hotute  sawina  a  ni.  Juda
sakhaw hotute chu Pathian
duh zawng titu tur, Pathian
ram  a  lo  thlen  pawh  a,  a
hmanraw pawimawh ber ber
turte an ni a. Mahse Isua ber
kha an mil lo va, an hua a, thah
an  tum  hial  a  ni.  Chuvang
chuan  Isua  tan  Jerusalem
pawh  hmun  ral\i  tak  a  nih
phah. Hetih hun laia Judate
sakhuana hian an sakhua tum
bulpui  ber  a  hloh  va,
khawvela Pathian ram thlenna
tur hmanrua nih chu khawi
lamah,  Juda  hotute  hian
26
anmahni  dinhmun  sawh
nghehna lam bak eng mah an
ngaihtuah tak tak  lo niin a
lang. A nihna takah chuan Isua
an huat chhan ber pawh hi an
dinhmun tiderthawngtua an
ngaih vang a ni pakhat.
Hetih  hun  lai  hian
Juda  sakhaw  hotute
dinhmun  hi  a  chhe  lova,
dinhmun sang leh zahawm
takah an ding. Ram rorelna
thlengin thu neihna thui tak
an  nei.  Chutiang  dinhmun
zahawm  leh  ropui  tak  chu
kalsan  phal  rual  chi  a  ni
lova,  kalsan  ahnekin  an
dinhmun sawh ngheh deuh
deuh kha an tum ber pawh
niin a lang. Chutih laiin Lal
Isua  rawngbawlna  chuan
dikna a duh a, dik lo a hua
a,  rethei  leh  pachhiate  a
ngaihsak  a,  mipui  rawng-
bawlna tak tak a nih avangin
mi tam takin an hlut a, Isua
kha an zui dul dul mai a ni.
Chu tak mai chu Juda sakhaw
hotuten an ngaimawh a, Isua
khan  an  dinhmun  a
 5th - 8th MAY, 2022
tiderthawng dawnin an hre
tlat, chuvangin an mil lo, an
hua, thah an duh hial a ni.
Juda sakhaw hotute sakhuana
chuan mahni dinhmun sawh
ngheh  deuh  deuh  va,
dinhmun \haa din reng kha a
thupui ber a ni.
Tunlai  kan  ram
dinhmun  han  thlir  ila,
khawtlang, kohhran leh ram
inrelbawlnaah chanvo \ha ni
a  kan  ngaih  chelh  tlat
duhna,  dinhmun  leh
thuneihnaa  tuihal  mi  tam
tak kan awm. Politics huang
lamte  hi  han  en  ta  ila,
mipuite tan hian thudik hriat
hi  a  va  han  har  tak  em.
Mahni  party  chhungah
chuan  kan  dik  lohnaah
pawh  kan  inchhan  hlawm
em em a, chutih laiin party
dangte  sawichhiatna  tur
remchang erawh kan zawng
ngar ngar a, thudik chanve
hmanga  inbeih  pawh  kan
hreh  lo  hle  bawk.  Heng
zawng  zawng  bul  chu
thuneihna leh dinhmun \ha
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
neih  leh  hum  tlat  kan  duh
vang  a  ni  ber.  Heng
thuneihnate  hi  a  zawng
zawnga ram siam \hat nan kan
hmang a nih chuan a \ha e,
amaherawhchu, mahni inhai
vur nan leh mahni dinhmun
sawh ngheh nan chauh kan
hmang a nih chuan Pathian
pawi sawina lian tak a ni ngei
ang.  Chutiang  chu  Juda
hotute  sakhuana,  mahni
dinhmun  sawh  ngheh  tum
ringawta beihna a ni.
3. Juda mipuiho
sakhuana:
Juda  mipuiho
sakhuana  hi  khawvel  nena
inremna  (compromise)
emaw, khawvel mil sakhuana
emaw ti ta ila a dik mai awm
e. Johana 7:12-ah khan “Tin,
a chungah mipuite zinga mi
an phun ru sup sup a, a thenin,
‘Mi  \ha  a  ni  e’  an  ti  a,
\henkhatin,  ‘Hnai  lo  ve,
mipui a bum zawk a ni,’ an ti
a. Nimahsela, Judate an hlauh
avangin tuman a chungchang
thu an sawi lang lo,” tih kan
27
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
hmu. Juda mipuite hian Isua
leh  a  zirtirna  te  chu  an
ngaihven nasa, mahse a hnung
zui tak tak tur hian an ngam
meuh lo a ni ber, a chhan chu
an hotute an hlau a ni. Isua
chungchang thuah ngaih dan
an  siam  ngam  lo.  Hetiang
sakhuana hi khawvel nena in
rem  siamna  sakhua  a  ni.
Pathian thu anga nun a, ram
leh khawtlang siam \ha tak tak
tura beih aiin, khawvel nena
inrem  taka  awm  an  thlang
zawk  a.  Sualna  leh  dik
lohna an hmuh reng pawhin
siam \ha tura beih ai chuan
en liam mai mai an  thlang
zawk a, sual do aiin en liam
an duh a, sual an pawmzam
a, thil dik lo siam \ha turin
ke an pen thei lo a ni.
Mizo Kristiante \han
mawh bawk nia lang chu sual
kan haw tawk lo hi a ni. Sual
huat  chu  sawi  loh  hmun
\henkhatah phei chuan kan
khawi ngam a, kan vulh lian
zawk  mah  em ni  aw  tiin  a
ngaihtuah  theih.  Thufingte
28
8:13-ah chuan, “LALPA \ih
chu sual huat hi a ni,” tih kan
hmu a. ‘Lalpa \ih’ chu ‘sual
huat’ a nih tlat avangin sual
do/haw tak tak lo chuan Lalpa
a \ih lo tihna a ni ber mai. Sual
do  chungchanga  Mizo
kristiante thinlunga lo lang
nghal \hin  chu thlarau lam
sual  do  hi  a  ni.
Amaherawhchu,  tunlaia
kan  mamawh  chu  thlarau
lam  chauhva  sual  do  hi  a
tawk  tawh  lo  va,  mimal,
chhungkua leh khawtlanga
sual  awmte  langsar  (open)
leh ualau taka do hi a ngai a
ni. Sual kan hmuh rengte hi
‘spiritualize’ a, thlarau lam
indona ti zel mai lo hian sual
lang thei leh inthup zawng
zawngte hi ualau taka do hi a
va \ul tawh tak em.
Kan  ram  leh
khawtlang  dinhmun  han
thlir ila, hla siamtuin, “Kil
tinah  sual  ral  a  hrang  zual
e,”  a  tih  ang  mai  khan
sualna  hian  min  run  a,
 5th - 8th MAY, 2022
eirukna  a  hluar  a,
inpawngnekna a nasa \an a,
kalphung fel lo avangin mi
tam takin an retheih phah a,
chutih lai erawh chuan mi dik
lote hi an  dingchang zawk
emaw tih mai turin sual hian
min luhkhung tawh a ni. Thil
\ha lo leh dik lo kan hmuh
pawhin  keimahni  tak  min
nghawng a nih lem loh chuan
kan en liam mai mai a, sual
avanga  mi  dangte  tawrhna
khan kan nun a khawih che
pha tawh em em lo. Hetianga
sual  ngaih  theihna  hi  Juda
mipuite sakhuana kan tih chu
a ni.
4. Isua sakhuana:
Isua sakhuana chu a
tak a, a dik a, a lem a awm ve
lo.  A  sakhuana  leh  a
thlaraumina a inzawm \ha a,
mahni  inhai  vurna  lam
emaw,  mahni  dinhmun
sawh  nghehna  lam  emaw,
thil dik lo pawmzamna lam
emaw  a  awm  ve  lo.  A
sakhuana lai puiah mahni ni
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
lovin  mi  dang
rawngbawlsakna  a  awm  a,
mimal nun a luh chilh a, an
lan dan phena an dinhmun
a hmuhpui pha \hin. Mimal
nun a ngai pawimawh ang hian
khawtlang nun siam \hatna a
ngai pawimawh a, thil dik lo
a hmu mam ve mai lo. Thil
dik lo a hmuhin a biru mai lo
va, a ngawi reng ringawt lo va,
hmangaihna  nen  dawhthei
takin a siam \ha zawk \hin.
Isua sakhuanaa a lai
puia  awm  reng  chu  mi
dangte  tana  nun  hi  a  ni.
Amah  ngeiin,  “Mihring
Fapa  meuh  pawh
rawngbawlsaka  awm  turin
a lo kal lo va, mi tam tak tlan
nana a nun pe zawk turin a lo
kal a ni,” (Mk 10:45) a tih
kha. Isua sakhuanaah chuan
mahni  infakmawi,  mahni
dinhmun  sawh  ngheh,
khawvel nena inrem siam tih
lam a awm ve lo. Juda sakhaw
serh  leh  sang  a  ngai
pawimawh  a,  Baptistu
Johana’n a baptist dawn pawh
29
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
khan Johana khan a hnial deuh
na a, Isua zawk khan, “Tunah
remti  hram  rawh,  hetiang
felna  zawng  zawng  hlen
chhuah hi ka tan a mawi a ni,”
(Mt. 3:15) a ti zawk hial a nih
kha. Chutih rual erawh chuan
mihring  mamawh  bulpui
(basic  needs)  a  ngaih
pawimawh  em  avangin  an
natna  tidam  tur  te,  an
mamawh  phuhru  tur  te
erawh  chuan  Sabath  niah
pawh  hna  a  thawk  mai
thung  a,  an  dan  leh  dunte
kha  mahni  dinhmun  sawh
ngheh  nan  hman  a  tum  ve
lo. A rawngbawlsak tur ber
mihringte kha a rilruah an lian
ber zawk mai a ni.
Mihringte \hatna tur
leh damna tur kha a thupui
ber a nih avangin mimal mai
bakah  ram  leh  khawtlang
nun  a  ngai  pawimawh  a.
Ram  leh  khawtlang
inrelbawlna dik tawk lo leh
sakhuana  kalpui  dan  dik
tawk lo avanga mipuiin an
tuar a, an mamawh bulpui tak
30
ngial pawh an hmu mang lote
kha  a  do  ngat  ngat  a.
Chawlhnia hmeichhe pakhat
kum 18 chhung ramhuaiin a
man  a  tih  dam  khan  (Mk.
13:10-16),  Sabath  a  ngaih
nep  vang  a  ni  lo,  kha
hmeichhia khan a mamawh
bulpui a neih theihna tur kha
a ngaih pawimawh (priotize)
em vang zawk a ni.
Lal Isua sakhuana hi
kan ram hian a va mamawh
tak em. Mahni mawina leh
ropui  zawnna  ni  lo,  mahni
dinhmun  sawh  ngheh
tumna ni lo, sual pawmzamna
ni  lo,  mi  dangte
rawngbawlsakna, mi dangte
\hatna tura inpek ral vekna
sakhuana hi kan ram hian a
mamawh  leh  a  dampui  tur
sakhuana chu a ni. Kan ram
hi han  thlir  ila  politics dik
tawk lo avanga kan tawrhnate
hi hmuh hmaih chi a ni lo.
Politics  dik  lo  chuan
economics  a  tichhia  a,
retheihna khurah min hnuk
lut  \hin.  Vawiina  kan  ram
 5th - 8th MAY, 2022
chhung  ngeia  mi  tam  tak
intun nunna leh hmachhuan
ber chu ni 100 inhlawhnate
hi  a  ni  a  sin.  Mihring
mamawh  bulpui  (basic
needs) pawh nei pha mang
lova awm te hi a va rapthlak
em. Hengte hi thatchhiat vang
a ni vek lo a nia, ram kalphung
dik  tawk  lo  avanga
retheihnain a rah beh te an ni
zawk mah.
Kan  sakhaw  mi
nihnate  hian  hetiangte  hi
min veitir pha ve ang em aw?
nge  ni  a,  kan  unaute,  kan
\henawmte, rethei bakberha
an awm a, mahni pawh insit
leh  inhmusit  dawn  dawna
dinhmun  chhiaa  an  din  lai
hian, an dinhmun siam \hatpui
tum chuang si lova “Isua hi
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
damna  kim  a  ni,  Isua  hi
lungawina kim a ni,” tih te
kan  la  sermon  khum  reng
zawk dawn? Vawiinah hian
kan ram hian a mamawh chu
sakhuana dik, mi dangte tana
inpekna sakhuana, Lal Isua
sakhuana kha kan mamawh
tak  zet  a  ni.  Kan  ram  leh
hnam dinhmun tur ngun taka
thlir  chungin  sakhuana  hi
mahni  ham\hatna  zawnna
hmun  a  ni  lo,  mi  dangte
chawimawi zawnna hmun a ni
lo,  khawvel  nena  inrem
siamna hmun a ni hek lo, mi
dangte tana inpek ral vekna
hmun tur zawk a ni tih hi i zir
thar leh teh ang u. Chutiang
chu Lal Isua sakhuana a ni a,
chutiang sakhuana chuan kan
ram leh hnam hi a siam \hain
a chawi sang ngei ang. Amen.
31
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

Gospel of Extra Time

Is. 38:15; Jn. 8:11b

Rev. Vanlalnunmawia Zawngte

Khuangpuilam, Kolasib

Thuhma:
KTP General Conferance 59-na Kolasib-a hmangtu
palai leh a hmuna kal remchang lo zawng zawngte pawh
Lal Isua hmingin chibai ka buk a che u. |halai puala hun
buatsaih a ni bawk a, thuchah thupui pawh sap \awng han
hmang ve reng reng ila, tunlai \halai chuan kan thiam vek
tawh hlawm hi. Kan Bible chang lak chhuahte hi thi mai tur
hun pek belh avanga dam lehte ve ve an ni.
  Pathian  hi  chu ropui tak Hezekia a dam lo
khawngaihnaa khat mi sualte a,  a  thi  tawh  mai  dawn  a,
ngaichanga, an simna hun tur Lalpa'n a dilna chhangin kum
atana Extra time petu leh hun sawm panga (extra 15 years)
\ha siam nawn sak Second dam  hun  a  pek  belh
chance pe \hin a ni (cf,2Pet chungchang  a  ni  a.  Tin,  a
3:8-9). A hmaasa zawk Is. 38 pahnihna Jn. 6 a hmeichhe
a kan hmuh hi Juda lal fel leh uire  lai  den  hlum  tur  Lal
32
 5th - 8th MAY, 2022
Isua'n a chhan chhuah thu a
ni bawk a. A thawnthu angin
a  pahnih  khian  ringtu
pangngai  chuan  kan  hriat
chian tak a ni awm e.
Football khel hi ka en
tam vak lo va, mahse 2015
Bangalore-a pastor a ka awm
laiin World Cup Football Fi-
nal leh 2016 Euro Champion
khêl kha ka en ve ve a. An
khelh a hmuhnawmin entu
boruak  pawh  a  so  sang  a,
mipui an ri hulh hulh mai a,
entu an au dual dual a, goal
bula phili boruakah chuan a
pawna mi \henkhatte an lo er
ngawng ngawng a, an au \hawt
\hawt bawk a. Mahse, hun
pangngaiah  hnehtu  awm
lovin  EXRA TIME 30 mins
pek belh ve ve a ni a. World
Cup  game-ah  chuan  mins
110 velah vei lam sir a\anga
ball lo thlawk phei chu Ger-
man  striker  Maria  Gotze
chuan Argentina goal-ah nalh
lutukin a hlawi kawh pawt
mai a, goal net a puar pawp
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
mai  a,  German  lam  \ang
(fans)ho an zuang suau mai
a, hlim au thawm a na ngei
mai.
Argentina fans-ho an
kun a an chek tlawk tlawk mai
a. Tichuan, hun tawp thlengin
chu Extra time goal chu Ar-
gentina chuan an sut thei ta
lo va. A hma zawng kha chuan
Champion chuhtu (contend-
ers) ve ve an ni a, mahse hun
tawp hamrik (final whisle) a
rik  chuan  Germany  chu
champion an lo ni ta. Ger-
man-ho tan chuan chu Extra
time  chu  a  va  han
pawimawhin a va han hlu em.
Khawvel ram football thiam
ber lallukhum, no mawi chu
an chawi ta (name and fame).
Tin, Euro 2016 Final game
pawh chuti tho chuan Extra
time  pek  an  ni  a.  Portugal
striker  Eder-a  khan  mins
109 velah khan France goal-
ah a pet lut a, France chuan
an sut thei ta lo va. Portugal
chu  Extra  time  tawpna
33
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
hamrik (whisle) a rik chuan
Europe ramte zinga Football
team \ha ber an lo ni ta. Heng
ram  pahnih  Germany  leh
Portugal tan hian Extra time
chu a va hlu em.
Hun  pek  belh
chungchangah hian Bible leh
Bible pawn lam a mite lo thlir
thuak thuak teh ang:
1) Lal Hezekia,  chu
khawihli (pan chhia?) natna
a thi mai tur a nih thu leh a
chhungkaw awm dan tur rel
fel  turin  zawlneiin  (Isaia)
Pathian tirhin a va hrilh a.
Hezekia  chu  mittui  nen
Lalpa hnenah a \awng\ai a,
Pathianin a khawngaih a, a
dam  chhung  kum  sawm
pangain a pawh seisak ta a.
Lal Hezekia chuan 'ka dam
chhung kum zawng zawngah
(Extra time) chuan zawi tein
ka kal dem dem tawh ang' tiin
Lalpa hnenah a tlu lut ta a.
2) Hmeichhe Uire, Juda
34
danah  den  hlum  tur  a  ni.
Mahse,  lam  \ang  Isua  a  lo
kal hlauh mai a, a thawnthu
kan  hre  deuh  vek  a,  Lal
Isua'n, 'Tu man thiam loh an
chan tir na che nge? ... Kei
pawhin  thiam  loh  ka  chan
tir lo a che; kal la, tun hnuah
tisual  leh  tawh  suh'  a  ti  a.
Den  hlum  mai  tur  chuan
hun  pek  belh  (Extra  time/
second chance) a nei hlauh
mai, a va han lawmawm dawn
tak  em.  Hun  pek  belh  kan
hmuhte  kha  han  chhui  zui
hret ila. Hezekia kha lal \ha
leh fel zing a mi a ni a, hun
pek  belh  kha  vannei  a  inti
thlawt  a.  Zawitea  kal  dem
dem  a  'harh  chhuahpui'  a,
zawite tih hi muang chang
emaw  ngal  chak  emaw
(speed, velocity) lam a ni lo,
fimkhur  leh  Lalpa
ngaichanga kal, nun phung
\ha  zawk  (quality)  lam
sawina a ni ang. Tin uirenu
hi thu delhkilh/bat nei (con-
ditional)  a  second  chance
(extra time) pek a ni.
 5th - 8th MAY, 2022
Nun lepchiah bansan
tawh tura thu delhkilh a ni, he
thu delhkilh hi a pawimawh
khawp  mai,  kawchhung
a\anga  ramhuai  hnawh
chhuah, mahse (luahtu) a nun
(simna) danglam si lo chu a
aia sual ramhuai pasarih rawn
hruai lutin chu mihringa nun
chu a hma aiin a \ha lo zawk
\hin  (Luke  11:24-26),  tih
tehkhin thu kha hriat reng tur
a ni. Mi \henkhat, Extra time/
second chance pek chhung a
rei  lo  hle  mai,  kraws
dinglama  misual  khai,  Lal
Isuan "Vawiinah ka hnenah
paradis-ah i awm ve ang" a tih
pa kha vannei-vanduai a tih
theih awm e. A khawngaihtu
Lal Isua rawngbawlna hun
chhete pawh nei miah lova a
liam mai kha, paradise a thlen
huna a hla tur chu: 'Hun ral
ta zawng zawngte kha aw koh
kir leh theih ni se la, Ko kirin
Chhandamtu hnenah lawm
takin  ka  pe  tawh  ang'
(Khb.397)  a  nih  hmel
khawp mai.
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
3) Paula,  Damaska  daia
engin  a  chhun  thluk  khan
mit  del  lu  hai  nikhaw  hre
lovin a let reng a, Lalpan a
khawngaih a, ringtu Anania
hmangin  a  tidam  leh  ta  a.
He Paula hian hun pek belh
chhan a dawnsawn dan leh
a rawngbawlna ropui tak hi
kan hre \heuh mai, tirhkoh
ropui sulhnu ngah ber a ni ta
hial a. Bible chhung a\ang
pawhin mi dang tam tak sawi
tur  an  awm,  Zakaia  nun
inthlak  inpuanna  te  pawh
ngaihnawm tak a ni (Lk 19:1-
10).
4) Hun pek belh  ka
ngaihtuah  changa  rilrua  lo
lang \hin chu mi thianghlim
Augustin-a  hi  a  ni.
Dinhmun \ha, hmel\ha, rilru
chak, zei hawi bawk si (city
boy  an  tih  ang  hi)  a  ni  a.
Nuam  tawlin  khawvel  a
chen a, hmei pawh a nei hial
awm e. A nu Pi Monica, mi
zahawm,  hmel\ha  leh
sakhaw mi tak chuan a fapa
35
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
chu a vei em em a, mittui nen
atan a \awng\ai bang lo va;
chu a nu \awng\aina chuan
Augustina rilru leh thlarauah
hna a thawk ta a, a thil tih
engmah mai chu a hlimpui
thei  ta  lo  va.  Nun  sahal
mangang  taka  a  awm  chu
Lalpa thlarauvin a khawih ta
a. A tawpah chuan a piangthar
ta  a,  ti  mai  ang  thawnthu
ngaih-nawm  sei  tak  a  nei.
Augustina  hian  Pathian
khawngaihna hi a dawng fuh
hle mai a, a nun chu a inlet
chiang  em  em  a,  Pathian
thute zirin puithiamah a inpe
a, amah rilru chak filawr tak
a  lo  ni  bawk  a,  Kohhran
hmasaho  zingah  khaipa
ropui, mi thianghlim a puan
a ni ta a.
Unaute u, kan sawi tak
zawng zawngte kha Pathian
khawngaihna avanga hun pek
belh dawngtute an ni. Kei leh
nang pawh hi kan phu vang te
kan that vang te a vawiin hmu
kan ni bik lo mai thei. India
36
ramah  hian  kum  tin  hian
birthday khatna lawm hman
lovin nausen nuai 45 aia tlem
lo  an  thi  ziah  an  ti.
Chetsualna,  natna,  mahni
inthah  avangin  Mizoram
chhungah  pawh  naupang
a\anga tar thlengin kum tin
sang  tam  tak  kan  thi  \hin.
Heng thi kan sawi tak te ai
khan dam hi kan phu bik em
ni? Kan \ha bik em ni? Kan
hrisel zawk em ni? Ni lo, Eng
dang  vang  a  ni  lo  Pathian
khawngaihna, khawngaihna
avang chauhva hun pek kan ni
mai, a dang a awm lo. Hun
pek belh chhiar \hat duh loh
hi a pawi thei hle.
Khawthlang  lamah
pa  talent  dawng  deuh  mai
zai solfa leh lengkhawm hla
hruai thiam em em mai hi a
awm  a,  Kohhran  pawhin
hman  an  tum  hle  \hin  a.
Mahse  rei  loteah
rawngbawlna hlamchhiahin
ruihtheihthil  lamah  a  peng
leh \hin a, a tawpah chuan
 5th - 8th MAY, 2022
hrawk cancer vangin a talent
dawn, zai hruai chu duh mah
se a thei tawh lo, inchhirin
ban a chen tak meuh va a pawi
tak  zet  a  ni.  Uirenu
delhkilhna kha, tihsual leh
tawh loh hi a pawimawh hle
mai.  Hezekia  anga  Lalpa
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
khawngaihna chhiara chhang
leta fimkhur taka Lalpa duh
dan  engnge  ti  a  ngaihven
chunga  nun  thar  nen  kan
inbuatsaih ngei tur a ni. Kan
nun sual te bansana Lalpa tana
thil \ha ti tura hun pek belh
kan ni e. Amen
37
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

K.|.P. General Conference

leh Kei

Upa K. Zalawma
Vengthar, Kolasib

Khuhhawnna:
K|P General Conference hi ni 23rd-26th, September
1954-ah Mission Vêng Biak inah neih \an a ni a; thupui
chu ‘Chhandamna’  tih a ni. K|P General Conference hi
kum tin hman \hin a ni a, Zoram buai avangin 1967 khan
hman a ni lo thung. K|P General Cenference vawi 50-na
chu  ni  19th-22nd,  February  2004  khân  Central  K|P-in
Vaivakawn Jt. YMA Field-ah a thleng a, hei hi kum tina hman
tâwpna a ni a; hemi hnu a\ang hi chuan kum khat danah tun
thleng hian General Conference hi hman a ni ta a ni.
Tun  hma  deuh  kha K|P General Conference
chuan Central K|P General Hla Bu:
Conference ti a sawi an awm K|P  General 
nawk nawk \hin nâ a, K|P Conference  Hla  Bu  hi
General Conference tih hi a General Conference  vawi
dik zâwk chu a ni. 18-na,  Kawnpuia  neih
a\angin buatsaih \an a ni a,
38
 5th - 8th MAY, 2022
1981  khân  Solfa  tel  lova
siam a ni thung a, kum 1993-
ah Hla Bu hran siam a ni lo
va; General Conference vawi
45-na,  1999-a  Kawnpuia
neih  bawkin  General
Conference Hla Bua chuang
tawhte la khawmin bu khata
siam ni se a ti a; hla 414 zet
awmna  hla  bu  chu  ni
20.02.2002 chuan peih a ni
ta a ni (K|P Hla Bu 1972-
2001  Thuhmahruai).  K|P
General Conference-ah hian
ka kal tam lo khawp mai a, ka
kal chhuna chhinchhiah tlâka
ka ngaih leh a behbawmte ka
han sawi ve mai mai ang e.
K|P  General
Conference vawi 17-na kha
Dawrpui Kohhran Biak Inah
ni 20th-23rd, February 1971
khan neih a ni a, he mi kum
hi  General  Conference  ka
kal  vawi  khatna  a  ni.
Inkhawmpui  \iak  ni,
Thawh\anni  chuan  haw  ve
lovin a tûk Thawhlehni leh
Nilaini-a Zaipawl Conduc-
tors training, Mission veng
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
Biak ina hmang turin Pu P.C.
Lalnêla  nên  kan  châm  a,
Thakthing Vengah Pu L.H.
Thanga te ina thleng tûrin ka
phei  a;  Mizoram  Synod-in
Mizorama  Zaipawl
Conductors  training  a
buatsaih hmasa berah chuan
kan  tel  ve  ta  nghal  a,  ka
hlâwkpuiin  heta  \ang  hian
Extended  Modulator,
Standard Scale leh a ding lam
sharp key 7 leh a vei lam flat
key 7 nên a intluk dan key 15
ziahhona chu en lovin ka ziah
chhuah theih phah ta a ni.
K|P General Confe-
rence  vawi  18-na  ni  24th-
27 th ,  February  1972,
Kawnpui Venglai Biak Ina
neihah  khan  kalin  variety
programme-ah  Diakkawn
Male Voice kan zai ve a. He
mi kum hi General Confe-
rence Hla Bu kan neih \an
kum  a  ni  ka  tih  tawh  kha.
Thupui  atân    ‘Khawvêl
zawng zawngah kal ula’ tih
hman a ni a;  Boralte zawng
turin Krista a lo piang tih hla,
39
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
John  Zohmingthanga,
Kâwnpui  High  School
Headmaster phuah kha hla
buah dah a ni a, inkhawmpui
thupui nên a inhmeh bawk a,
a hit hle a, a hnu zêlah pawh
kan tuipui hle.
K|P  General
Conference vawi 20-na chu
Durtlang Kohhran Biak Inah
ni 21st-24th,  February  1974
kumah  kan  hmang  leh  a.
Diakkawn  Male  Voice  te
pawh  kal  lehin  Durtlang
Kohhranah pawh Male Voice
\ha tak an lo awm tawh bawk.
He mi \um hian ‘Ngaihdamna
luipui chu fûr khua tui ang a
luang dam dûl’ tih hla hi a hit
hle.
K|P  General
Conference vawi 23-na, ni
24 th -27 th ,  February  1977
kuma  Chanmari  Kohhran
Biak  Ina  neih  \um  khan,
Diakkawn  a\angin  TMB
Truck full load-ah kan chuang
chho  a,  Sakawrhmuituai
tlâng kawng sâng lai kan kal
40
chho \an mêk a, ni a tla dawn
ruai  tawh  a.  Ruahpui
vanâwnin min nan ta phut mai
a; motor khuhna tarpouline-
in kan inkhuh ve bawk a, thli a
thaw bawk si, kan hul lo hle a;
Chanmari  kan  thlen  chuan
khua a thim tawh a, tuihawk a
la luang huau huau mai a. Zan
inkhawm an lo \an daih tawh
a.  Huh  zawr  hnuangin  kan
thlen in turah min hruai a, mei
an lo chhêm ngai bawk si lo
va, kan va khur nasa tak em!
He  mi  \um  hian
Central  K|P  buatsaih
Kristian  Love  Story    tih
thupui  hmanga  story
inziaksiak lawmman sem a ni
a, 2nd Prize ka dawng ve a; 1st
Prize  chu  Pi  Khâwlkungi,
Padma Shri-in a dawng a, 3rd
Prize  chu  Kâwnpui  Pro.
Pastor  R.B.  Laitawia’n  a
dawng a  ni. Pathianni zân
inkhawmah \hutna chan loh
hlauin biak in khat dawnin
tlai ni tlâk hma a\angin kan lo
\hu lâwk \hup tawh nia.
 5th - 8th MAY, 2022
K|P  General
Conference vawi 26-na chu
Kolasib Diakkawn Biak Inah
ni 19th-22nd, February 1980
khân  neih a ni ve thung a,
hemi kum hian K|P Flag kha
Branch  tinin  kan  keng
khâwm a, Inrinni chawhnuah
kawng zawhin flag, a ngul
sâng taka zàr puiin Hmarveng
Field-ah  kan  au  rual  a,
Central  K|P  Committee
Member Tv/Pu Lalkhuma’n
min kaihruai a, au rual pahin
flag kha min vaitir suau suau
mai a, a châng leh field chung
leiah min dahtir a, ti tak tak
rilru put aiin nuih a za deuh
roh a, kan hlimpui phian.
K|P  General
Conference vawi 32-na chu
Champhai Vengthlang Biak
Inah  ni  20th-23rd,  February
1986-ah  hman  a  ni  a.  Upa
V.L.  Auva  Bus-in  zing
khawvar hlimah Diakkawn
a\angin  kan  chhuak  a;
Kolasib  Bial Zaipawl ka ho
a. Champhai kan thlen meuh
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
chuan zan inkhawm an lo \an
daih tawh a.
Kei  kha  zaipawl
conductor  ka  nih  avangin
zaipawl  dang  hla  sak  lo
record  nan  Tape  Recorder,
double  sound,  Sharp
company siam kha iptepuiin
ka  ak  luah  mai.  Biak  ina
thlalatu leh tape recorder ak
lut kha chu usher-ten \hutna
\ha min lo kawh hmuh zat zat
mai  a,  inkhawm  banah
zaipawl zai kha kan play êl êl
mai \hin nia.
He  inkhawmpuiah
hian ‘Farther along’ tih hla ka
lehlin kha bial zaipawlin kan
han sa ve al al a, an Pastor kha
kan  khua,  Pastor  Sikulfâla
kha a ni tlat a, kan tlangnel
phah phian asin.
Tual  Upa  ka  nih  ve
tawh avangin kan Pro. Pastor
Vanlalrawna  nên  platform
lamah kan \hut dun châng a
awm bawk.
41
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
1986  kuma  Cham-
phai  Vengthlanga  K|P
General Conference hi biak
ina General Conference kan
hman hnuhnun ber a ni ta.
Rihdil en zîngah erawh ka tel
ta lo.
Vanduaithhlâk takin
Thawh\anni  zinga  haw  tur
Tualbung  khaw  tlangval
pakhat  chu  Champhai
khawlaiah  truck  chung
a\angin a tla hlum hlauh mai
a, boruak a dang zo vek mai.
K|P  General
Conference vawi 33-na, ni
27th  Feb.-  1st  March,  1987
chu Thênzâwl-ah neih a ni a;
hemi  kum  a\ang  hian
Pandalah hman \an a ni a, tun
thlengin biak inah hman a ni
ta lo. A chhan chu kan len loh
vang a ni.
Thenzâwl-ah  hian
Kolasib bial zaipawl ka hruai
leh a, zaipawl memberte kha
in \ha tak takah an thlentir
hlawm a, a conductor ber kha
IKK  chhungkaw  inah  min
42
thlentir a, an tlangval kha kan
kohhran a lo ni ve a. Ruallung
khaw nula 3 an rawn dah ve a.
Thingrem  pakhat,  \hut-
thlengsei  mi  3  \hut  theih
\awk \awkna tur pakhat a awm
a, dâp chhuatah kan mu dal
mai a, a va nuam ang reng e.
Kohhran tê zawk tih
takah  a  in  neitute  kha  an
mikhual zaw mah a, Chawlhni
tûka hmeh tur vawksa ka lei
a, nuam ve tak a ni.
Sightseeing  neiin
Vantâwng  khawhthla  leh
Chawngchilhi pûk kan en a,
Cowboy  sakawr  chung
chuang kan hmu zauh zauh
bawk a, khaw lu lama Sap
bungalow (bângla) hluite kan
en bawk a, mit a tlai hle.
K|P  General
Conference vawi 42-na chu
Kolasib  Venglai  Bialin
|umpui Field-ah an thleng a,
General Conference ka kala
ka  hmuh  fo  \hin  leh  solfa
zaiah pawh lam zêl \hin Pu
 5th - 8th MAY, 2022
Ngokama, Sesih khua pawh a
lo kal vang vang a, a fakawm
ngei mai.
K|P  General
Conference  vawi  59-na
chu Diakkawn Field-a hmang
turin hma lak mêk a nih laiin
Covid 19 hripui lêng avangin
a hun pangngaia ruat ni 3rd -
6th  March  2022-ah  hmang
thei  lovin  May  ni  5th  -8th,
2022-ah  sawn  a  ni  ta  a.
Thupui  atan    ‘Tun  lai  thil
awmzia’ tih a ni.
Keini vanglai vea kan
K|P  General  Conference
hla pakhat hian hnu i khâr ang
aw...
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
1. Dumbûr ken theihnghilh ngai lo,
Theihnghilh pawhin lêt leh \hin,
Thawhlawm ken i theihnghilh \hin,
Theihnghilha lêt leh ngai lo;
Thawhlawm pêk pawh phal lovin,
Vanram thlen i tum ve hi,
Ngaihtuah la i thlarau chu,
Lungngaiin a rûm reng \hin.
Thunawn:
Duh chuanin a hmêl a \ha,
Duh lo chuan a hmêl a chhia,
Phal chuanin pêk tûr a awm,
Phal loh chuanin a awm lo;
Kal chuanin a hnai hle,
Kal loh chuanin a hla hle,
Hmangaihna chu a thlum ber,
Hmuhsitna chu a kha ber.
2.Pathian rawngbâwl turah chuan,
Kei chu ka tar tawh, an ti,
Mahni hna thawh tûrah chuan,
Tu mah ka hlau lo, an ti;
Pathian rawngbâwl peih loho,
Hman lai rêng in nei ngai lo,
Ka hman lo kher mai, an ti,
Hman lovin hun a ral \hin.
3. Thawmhnaw leina tûrah chuan,
Mi pawisa pawh in pûk \hin,
Thawhlawm pêk tûrah chuanin,
Eng lai paw’n neih awm ngai lo;
Pathian hnêna pe phal loho,
Neih lai rêng in nei ngai lo,
Neih vànga pêk a ni lo,
Phal vànga pêk a ni zawk.
43
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

HEI LE - KOLASIB

Upa R. Lalramhluna
New Diakkawn, Kolasib

KTP General Conference vawi 59-na hmangtu zawng
zawngte Souvenir Sub Committee-in chibai kan buk a che u.
Hlim leh lawm taka conference hmang \heuh turin duhsakna
kan hlan che u a. Tin, a hmuna lo kal remchang lo, he Souve-
nir tlawm tak lo hlut a, lo chhiartu zawng zawngte pawh  chibai
kan buk vek a che u.
Ziah  vek  sen  ni  lo ziah a ni a, kan tuipui dan a
mah se palaite tihbengvar nan inchen vek lo mai thei, kan
Kolasib  khawpui  leh  a hrethiam dawn nia.
chhehvel  chanchin  tlem  a
zawng, kohhran thil lamte, Mizoram  khawpui
sawrkar lam leh hmunhma Aizawl a\anga hmar lam km
langsar deuhte kan han tar 80  a  hla  a  awm,  Nl.
lang  ve  a.  Kan  thu  dah Lalremsiami  Hmar,  Olym-
\henkhat  laite  hi  a pian  (2020)  tual  lenna,
ngaihnawm lam aiin tun leh Kolasib  hi  khawpui  thawl
nakina a tangkaina lam tur nuam  tak  leh  mawi  tak,  a
(documentary) thlir chunga khawthleng pawh rem dam
44
 5th - 8th MAY, 2022
thlup mai a ni a. Chhuah lam
leh  tlak  lamah  hmun
chhengchhia leh rual rem lo
pawh awm lova inzar pharh
duai mai a ni a. Chhim leh
hmar zawngin a khawpui hi
a inthluang zurh mai a, ki-
lometer 4 emaw lai a sei a
ni. Khaw chhung kawng a
mar  \hain  inkal-pawh  a
nuam em em a, chhuk chho
ulh lutuk a awm lo tih theih
a  ni.  Ral  a\anga  han  thlira
thing hring mawi tak tak tak
kara khawpui inpharh duai
mai  han  hmuh  meuh  phei
chuan  a  hmuhnawmin  a
chhunga  tual  len  ngei  a
chakawm zar mai!
Kolasib  hi  District
Headquarters  niin  kum
2002  atangin  Deputy
Comissioner-in a \hut \an a.
Tunah  hian  in  5,140  vel
awmin, mihring 24,300 vel
an  cheng  mek.  Mihring
100-a 98 (98 %) in ziak leh
chhiar an thiam a. Tuifinriat
zawl  a\anga  tehin  a  san
zawng  hi  fit  2,913  (888
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
metre)  a  ni  a,  kum  tluana
boruak  awm  dan  chu  lum
lutuk lo vawt lutuk lo (22 -
28  degree celcius vel) a ni.
KOLASIB HI
KOLOSHIP EM NI
ZAWK?
R.G.  Woodthorpe-a,
Leut. Royal Engineer (Brit-
ish Army)  chuan  kum  100
mual  liam  tawhah  khan  a
lehkhabu The Lushai Expe-
dition (1871-1872)-ah tuna
Kolasib  hi  Koloship tiin
kum 1873 khan a lo ziak kai
a. Chuti a nih chuan Kolasib
khua hi kum 1870 hma lam
maha  lo  awm  tawh,  khaw
hlun ve tak a ni tih a hriat
theih  a,  a  din  \an  kum  tak
erawh chu kan la hre thei rih
lo thung.
A awmzia leh \obul
chhuina :
Mi  tam  takin
Kolasib awmzia leh \obul hi
an  inzawt  \hin  a,  ‘chu  tak
chu a ni e’ han tih tur tak hi
hriat chhuah a la ni hlei thei
45
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
lo.  Kum  2000  kum  khan
Govt.  Kolasib  College
chuan  University  Grants
Commission, North-Eastern
Region, Guwahati bultumin
Kolasib \obul leh hmasawn
dan chhui chian nan Seminar
on Origin and Growth of
Kolasib Township  tih
thupuia neihin seminar lian
tham  tak  a  ko  a.  Mizoram
chhung leh pawn lama His-
torian te,  Kohhran Upa  te,
Politician  te,  Sawrkar  lam
mi te, Evangelist Teacher te
leh Kolasib mi hlun mithiam
tak  tak  11  (sawm  pakhat)
zetin  uluk  taka  paper  an
ziahte chu NEHU Pro Vice
Chancellor,  Prof.  R.
Lalthantluanga ho meuhin, ni
hnih  chhung  hetiang  lam
ngaihven mi eng emaw zat
fuan khawmin zir ho a ni a.
Chu’ng  paper-ah
chuan - ‘Kawla’ tih a\anga
lo  piang  a  ni  tih  paper  6
(paruk) a awm a, ‘Kolsi’ tih
a\anga lo piang a ni tih pa-
46
per  3  (pathum)  a  awm  a.
‘Tachhip / Chhingchhip’ tih
anga piang a ni lo maw tih
paper 1 (pakhat) a awm bakah
‘Mizo \awng a\anga lo awm
niin  a  lang  lo’  tih  paper  1
(pakhat) a awm bawk.
Chutiang  chuan
Kolasib  hming  put  chhan
nia langte theih tawpa an zir
chian  hnuah  hetiang  hian
lungrual takin thu tlukna an
siam a -
1. Kolasib hi ‘Kawla’
a\anga lo piang ngei a
ni e.
2. Kawla chanchin kan
hriatte a\ang hian
‘Kawla’ hi pahnih awm
ngeiin a lang a, 1896
hma lama Kawla kha
Kolasib hming \obul a ni
e.
3. He Kawla hi a nihna tak
kan hre fiah thei chiah lo
na a, mi challang tak
niin kan hria a ni. A
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
thlahte pawh tun
thlenga la awma hriat a
ni bawk.
4. Kan unau Darlawng
hovin ‘SIP’ chu ‘HMUN /
TLANG’ tih nan an lo
hmang a. Kolasib pawh hi
‘Kawla hmun / tlang’ tih
nan an lo hmang a.
Kolasib hi Kawla awmna
hmun ‘KAWLA SIP’ an tih
chu ‘Kawla awmna hmun
/ Kawla awmna Tlang’
tihna a lo ni ta a. Tichuan
he thu pahnih hi la
kawpin Kawla awm
tawhna ngei hmun / tlang
- ‘Kawlasip’ kan ti a ni
5. Kolasib hi ‘Kawlasip’ ti-
a ziak a dik zawk e kan
ti a, hetiang hian ziah
\hin tawh \ha kan ti.
6. Kolasib hi ‘Kawlasip’ ti-
a thlak turin thuneitute
hnenah thlen ngei ila.
7. ‘Rengte’ hi Kawlasip
khaw hmasa a ni e. tiin.
47
(Kolasib khaw hmar a awm
tlang thengthaw nuam
tak hi Rengtetlangsang
tih a ni)
Hming thlak tumna a
tlawlh :
Pu  (Upa)  TBC
Liandala,  Principal
kaihhruaina  hnuai  a,
zirhona  nung  tak  leh  thu
tlukna  felfai  tak  neih  a  ni
chung  khan  bawhzui  \hat
tawk loh vang nge, remchan
lohna dang a awm vang zawk,
kha thutlukna ropui tak khan
zawm a hlawh zui ta lem lo
a,  tun  thlengin  kan  la  ti
‘Kolasib’ ta fan e! Ngaihtuah
chhunzawm zel erawh a \ha
khawp mai.
KOHHRAN LAM
Kolasib-a kohhran din
\anna
Lal  lal  lai  hunah
khan Kolasib hi veng hnih
Vankhuma  khua  leh
Taihranga  khua  ti  a  in\hen
an ni a. Vankhuma khua chu
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
|umpui  niin  tuna  Kolasib
khawlai  kawngpui  tlaklam
zawng  hi  a  huam  a.
Taihranga  khua  chu
Hmarveng hi niin kawngpui
chhuahlam zawng hi a huam
thung.
Ni khaw rei thil a nih
tawh  avangin  Kolasib-a
Kohhran  din  dan  hi  hriat
chian a harsa tawh viau. An
sawi dan tlangpuiah chuan
Mizorama Harhna hmasa ber
1906-ah khan Mizo lalte leh
sawrkar hnathawk hmasate
Kristianah  an  inlet  nual  a.
Kolasib  |umpui  lal
Vankhuma chu Aizawlah a
zin  a,  Harhna  changtute
thawm  a  hriat  chuan
deusawh  turin  an
inkhawmna  Thakthing
Zawlbuk tualah chuan a kal
ve a.
A rin loh deuh maiin
Harhna chuan a man ta a, a
nun a lo danglam ta dawrh
mai a, Kristianah a inpe ta
48
hial  a.  Mizo  lalte  zinga
Pathian  thu  awih  hmasa
bera  chhal  a  ni  awm  e.
Chuta a haw thla chu a hlim
zui viau mai a, a khua-leh-
tuite nen inkhawmhonate an
nei  ta  a.  Kohhran  din  tum
lawkna  pawh  awm  hranpa
lovin zawi zawiin kohhran
chu a ding chho \an ta chu a
ni mai a.
Hun a lo kal deuh a,
1913 a Harhna a lo thlen leh
khan  an  hlim  ve  hlei  thei
hauh  lo  mai  a.  Pu
Hnehbana’n  bawng  talh
meuha  Pathian  a  han
chawimawi  tak  chinah
erawh chuan an lo hlim ve
ta hle a, pun pawh an pung
chho ta viau a. Kum 1916-
ah phei chuan a hmaa hmun
khata  inkhawmho  let  let
\hin  pawh  kha  kohhran
pahniha in\hen tham hial an
lo  nih  tak  avangin
|umpuiah leh Hmarvengah
an lo inkhawm hrang ta ni
awm a ni. Chu chu Kolasib
 5th - 8th MAY, 2022
a kohhran lo din \anna chu ni
berin a lang.
Tunah  hian  Presby-
terian Kohhran Pastor Bial 5
(panga)  awmin  Kohhran
puitling 20 (sawmhnih) lai a
awm mek. Kohhran dang chi
hrang hrang hi sawm chuang
zet an awm bawk.
Kolasib Bial (1950 -
1986):
The North Lushai Presbyte-
rian  Church  Assembly
Dawrpui  Biak  Ina  January
ni  11  -  16,  1950  a  neih
thurel Pastoral No. 3 Pastor
Bial siam fel thu No. (o)-ah
‘Kolasib Bial’ (siam thar)
atana  awm tur  kohhran  13
ruat  thu  kan  hmu  a.  Bial
vawngtu  chu  Pastor
Thanfianga  a  ni.  Kolasib
Bial  chu Bial  duhawm  leh
\hang  duang  tak  a  ni  chho
a. Amaherawhchu, kohhran
\hang chho leh mipui pung
zel  avangin  Kolasib  Bial
a\ang  chuan  bial  thar  a  lo
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
piang chhuak ve zel a. Kum
1971-ah  Kolasib  bial
a\angin Bilkhawthlir bial a
piang  a,  1976-ah  Bairabi
bial leh 1986-ah Thingdawl
bial a lo piang ve leh ta bawk
a.  1987  Synod  chuan
Kolasib  bial  chu  tiboin
Kolasib Venglai Bial a siam
a,  Diakkawn  Bial  chu  a
ziding  chan  chantirin  bial
bungruate pawh rochuntir a
ni a, a hranpa a hawn a ni
lo. Kolasib bial a dintirh laia
bial huam chhungah khan tun
(2022) ah chuan bial 10 lai a
lo piang ta a ni.
Kolasib Bial a nih laia
Pastor leh Pro Pastor-te
1. Pastor Lalhlura
1941- 1949 & March -
June 1968
2. Pastor Thanfianga
1950-  Feb. 1968
3. Pastor Challiangura
June 1968 - June 1973
4. Pastor Lalhmingthanga
July 1973 - 1977
5. Pastor R. Lalengkima
1978 - 1986
49
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
6. Pastor Lairotluanga
1986 - March 1987
7. Pro Pastor Tlanglawma
1964 - 1965
8. Pro. Pastor Sikulfala
1967 - 1970
9. Pro. Pastor C. Vanlalringa
April 1971 - 1974
10. Pro Pastor C. Lalsangliana
1982 - 1984
11. Pro Pastor Vanlalrawna
1985 - 1986
Diakkawn Biala Pastor
leh Pro Pastor-te
1. Pastor Lairotluanga
1987 - 1992
2. Pastor Lalzuithanga
1993 - 1999
3. Pastor C. Zorammawia
2000 - 2001
4. Pastor K. Lalpiangthara
2002 - 2006
5. Pastor Lalparchhuana
2007 - 2011
6. Pastor R. Lalremruata
2012 - 2016
7. Pastor R. Lalhmingsanga
2017 - 2018
8. Pastor H. Zathuama
2019 - tun thleng
9. Pro Pastor T. Chawikhuma
50
2000 - 2002
10. Pro Pastor Lallungmuana
2005 - 2007
11. Pro Pastor Lalvensanga
2009 - 2011
12. Pro Pastor Vanlalchhuanga
2014 - 2016
Venglai Biala Pastor leh
Pro Pastor-te
1. Pastor H. Lalrinmawia
1987  -  1993
2. Pastor K. Lalhmuchhuaka
1994  -  2000
3. Pastor K. Lalthanliana
2001  -  2006
4.  Pastor  Lallianmawia
Pachuau 2007  -  2009
5. Pastor C. Lalrintluanga
2010  -  2014
6. Pastor Biaksailova
2015  -  2020
7. Pastor C. Lallungmuana
2021 - tun thleng
8. Pro Pastor J.H. Zaikima
1994  -  1996
9. Pro Pastor F. Lalsangkunga
1999  -  2001
10. Pro Pastor Kalu Kalai
2002  -  2004
11.  Pro  Pastor  Vanlalliana
Sonset 2013
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
  chauh 6. Pro Pastor P.C. Lalropuia
12. Pro. Pastor Lalzedanga 2006  -  2008
2020   chauh
13.  Pro  Pastor  Lalruatfela Rengtekawn Biala Pastor
Khiangte 2021  chauh leh Pro Pastor-te
14.  Pro  Pastor 1. Pastor F.H. Liansangzuala
Lalchhuanawma Ralte 2010  -  June, 2011
2022  a\angin 2. Pastor Laltanpuia Colney
Hmarveng Biala Pastor 2012  -  2016
3.  Pastor  David  Sai\huama
leh Pro Pastor-te
Pachuau 2017  -  2021
1. Pastor R.C. Zokhuma
4. Pastor R. Lalsiamliana
2003  -  2006
2022     a\angin
2. Pastor H. Lallianzara
5. Pro Pastor B. Lalhmingmawia
2007  -  2011
2013  -  2015
3. Pastor C. Lalchhuanawma
2012  -  2016
4.  Pastor  Vanlalnunmawia Kolasib Vengthar Biala
Zawngte 2017  -  2021 Pastor
5. Pastor Laldintluanga 1. Pastor K. Lalthlanpuia
2022  - a\angin 2018 - tun thleng
KOLASIB KHAWPUI CHHUNGA PRESBYTERIAN
KOHHRAN : BIAL LEH KOHHRANTE

Hming Din kum Tuna member zat

Diakkawn Bial 1987 3864
(Kum 1950 hi Kolasib Pastor Bial din kumah Officers
Meeting 6:30 of 23.4.2014 chuan a pawm thung. Vide
MS/GEN-46/2014/99 of 30.4.2014)
1. Diakkawn 1955 2488
2. College Veng 2006 1117
3. Galili Veng 2019   259
51
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

Venglai Bial 1987 4828

1. Venglai 1969 1880
2. Tumpui 1913 1100
3. Project Veng 1986   849
4. Tuitha Veng 2001   239
5. Venglai East 2014      622
6. Hebron Veng 2016      138

Hmarveng Bial 2003 2916

1. Hmarveng 1909 1606
2. Saidan 1989   615
3. Electrric Veng 2000      695

Rengtekawn Bial 2010 1405

1. Rengtekawn 1988   534
2. Builum 2002   108
3. Saihapui ‘K’* 2004   123
4. Gosen Veng 2000   145
5. Rengtekawn East 2012      164
6. Saihapui ‘K’ West* 2011      209
7. Bukvannei* 2011      122
*Hengte hi khaw pawna kohhrante an ni

Kolasib Vengthar Bial 2018 3648

1. Kolasib Vengthar 1982       791
2. New Diakkawn 1976 1304
3. Khuangpuilam 2010  993
4. Vengthar South 2021  560

52
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
Kolasib a\anga Pastor chhuakte leh Pro Pastor ni
mekte
Hming Awmna Veng Nemngheh
1. Rev.Thanfianga, Hmarveng      (1946)
2. Rev. Sikulfala Diakkawn      (1970)
3. Rev. Lalthankhuma Hmarveng      (1977)
4. Rev. Lalhmangaiha Hauhnar Diakkawn       (1978)
5. Rev. Lalhmangaiha Diakkawn      (1981)
6. Rev. C. Chanchinmawia Vengthar       (1996)
7. Rev. R. Ramnghinglova Diakkawn       (1997)
8. Rev. Lalramdinthara Colney Venglai       (1999)
9. Rev. Lalchungnunga Hnamte Venglai       (2001)
10. Rev. Sairengpuia  Sailo Venglai       (2003)
11. Rev. H. Lalhmingmawia Diakkawn       (2003)
12. Rev. K. Ramdinthara Electric Veng       (2004)
13. Rev. Lalrintluanga Electric Veng (2004)
14. Rev. Benjamin Lalrinmawia Diakkawn       (2007)
15. Rev. Lalnunthara Tumpui      (2011)
16. Rev. S. Lalrinzuala NewDiakkawn (2012)
17. Rev. K. Laltlankima Diakkawn      (2015)
18. Rev. Vanlalhriata Venglai      (2016)
19. Rev. V.L. Malsawmkima Tumpui       (2017)
20. Rev. Lalthazuala Tumpui      (2018)
21. Pro Pastor R. Lalruata Diakkawn       (2020)

SYNOD HMALAKNATE : 1. Family Guid-

Kolasib  khawpui ance and Councelling Cen-
chhunga  Synod  hmalakna tre :
langsar pahnih chauh han tar Synod  Inkhawmpui
lang ila - 2014-in  a  rem  tih  anga
53
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
2015-a  hawn  tak  Family
Guidance and Councelling
Centre (FG & CC)-ah hian
Councellor  Rev.  Samuel
Lalrinsanga’n  bul  \anin
Kolasib  Venglai  Presbyte-
rian  Kohhran    Biak  In
kawta Kohhran building \ha
tak  leh  changtlung  tak  a
luah mek a ni. Nikum 2021
a\ang  khan  Rev  K.M.
Vanlalpeka’n  Councellor
hna  a  rawn  chhunzawm  a,
harsatna neite pan a hlawh
chho  hle  zel.  Tun  thleng
hian Pathian hruaina a zarah
Centre  rawngbawlna  chu
tluang  takin  a  kal  zel  a.
Mipuiten an hlut thiam hle
a,  mimal  leh  chhungkaw
lama  harsatna  nei  mi
\hahnem takin an pan \hin.
Centre  pantute  hi  Kolasib
leh a chheh vel khuaa mite
an  ni  ber  a.  Centre  pantu
rilru hahdam sawng sawng
leh hlawkpui hle nia insawi
an  awmte  chuan  Pathian
ropuina nasa tak an tar lang.
Centre pantu zinga a tam ber
54
chu nupa kar thu buai neite
leh ruihhlo vanga harsatna
neite  leh  an  chhungte  a  ni
tlangpui.  Zirna  lama
\awng\aipui tur te, thlarau leh
taksa natna chi hrang hrang
vanga  \awng\aipui  tura
pantute an awm reng bawk.
2. Synod Bookroom :
Kolasib  Synod
Bookroom  hi  11.1.1980  a
din niin branch upa ber dawttu
a  ni.  Vawiin  thlengin  a
enkawltute  \hahnem-
ngaihnaa zarah chatlak awm
lovin  a  la  kal  zel  a.  Kum
1985-ah  Bookroom  Build-
ing, Nation Highway an in
Diakkawnah  sak  \an  niin,
2006 khan sak \hat a ni a ni
leh a. Kum 2013 khan sak
chhunzawm  lehin  Confer-
ence Hall atana ruahmanna lo
awm  sa  chu  Building  top
floor-ah sak a ni a. He Synod
Bookroom Conference Hall
hi June 12, 2014 khan Rev.
Lalzui-thanga, Sr. Executive
Secretary  in  a  hawng  a.
Kolasib Synod Bookroom hi
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
Mizorama  Bookroom-ah Branch  chu  hmasawn  lam
chuan Conference Hall nei pan  chak  ber  pawl  niin
awmchhun a ni a, mipuiten an lehkhabu hralh zat pawh a
hmang \angkai hle. Pathian pung  ve  zel  a,  kum  khat
hruaina  leh  Kohhran  hote chhunga Budget pawh hneh
duhsakna  zarah  Kolasib takin  a  khum  thei  zel  a,  a
lawmawm hle. Kolasib leh a chhehvel khua a Kohhran,
mimal, pawl leh sikul hrang hrang te tan leh sawrkar office-
ten an \angkaipui hle.

KHAWTLANG RORELNA LAM

Lal lal hun a her liam a, sawrkar inawpna lamah Dis-
trict Council hun te pal tlangin, Area Administrative Officer
awpna hnuaiah te, Sub Divisional Officer (Civil) awpna
hnuaiah te a awm hnuin tunah  Deputy Commissioner awpna
hnuaiah  khawtlang rorelna a awm ta a ni. Deputy Commis-
sioner lo awm tawhte -

Sl.No Hming Thiamna Awm hun chhung

1. V.L. Hminga MCS 10.9.1998 - 27.9. 2001
2. H. Lalhmuaka MCS 27.9.2001-3.11.2004
3. H. Siku MCS 24.2.2004-31.8.2006
4. Dawngliana MCS 5.9.2006 -  4.1.2010
5. R. Liankima MCS 4.1.2010-28.12.2010
6. Niharika Rai IAS 28.12.2010-24.7.2013
7. R. Lalramnghaka MCS 24.7.2013-12.11.2013
8. Jitender Yadav IAS 21.11.2013-30.10.2015
9. H. Lalengmawia IAS 30.10.2015-31.3.2017
10. Dr. Arun T IAS 31.3.2017-4.9.2017
11. R. Zarzosanga MCS 5.9.2017-27.4.2018
12. Dr. Arun T IAS 1.5.2018-13.2.2019
55
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
13. Zoengsanga MCS
14. Sangchhin Chinzah MCS
15. Dr. H. Lalthlangliana MCS
16. John L.T. Sanga MCS
KOLASIB LEH A
CHHEH VELA HMUN
HRIATHLAWH DEUHTE
1. Missionaries of Char-
ity:
Anni  hi  Catholic
Kohhran mi Mother Teresa
pawlte an ni a,  1987 a din
niin an hmunpui Kolkata leh
hmun danga an tih ang bawkin
mi chanhaite tuamhlawmtu,
nun  tlawm  taka
rawngbawltute an ni. Catho-
lic Compound, Venglai-ah a
awm  a.  Mi  chanhaite  tan
malsawmna ropui tak a ni.
2. Blind Hostel :
Tun  hmaa  Mitdel
Sikul tia hriat lar \hin Salva-
tion  Army  enkawl  a  ni.
Mitdel Sikul (School for the
Blind) tih a nih hnuah mitdel
leh  del  lote  inkal  pawlhna
sikul (Integrated School)-ah
leh a ni a, tunah tak phei hi
56
13.2.2019-13.12.2019
13.12.2019  -  9.3.2020
16.3.2020   -  4.4.2022
4.4.2022    -  a\angin
chuan  sikul  pangngai  a  ni
tawh. Mitdel tan bika siam
Blind Hostel erawh la kalpui
zel a ni a. Kolasib chhim lam
Vengthar  Salvation Army
Compound-ah a awm.
3. Chhanchhuahna In :
Diakkawn Bialin kum
2000-a a din, Diakkawn Bial
a\anga  Vengthar  Bial  a  lo
pian (2018) hnua Vengthar
Bialin a chhawm tak zel a ni
a,  Kolasib  khawpui  chhim
lam  Khuangpuilam  huam
chhunga awm a ni. Camping,
Retreat  leh  Tawngtai
Rammut nan te a hman \hin a
ni.  In  lian  tak  tak  2  leh
Chawkidar in leh Choka te a
awm  a  hmun  thengthaw,
fianrial leh nuam tak a ni.
4. Thutak Nunpuitu Team:
TNT  tia  hriat  lar
Thutak  Nunpuitu  Team  te
 5th - 8th MAY, 2022
inkhuarna  hmun  hi
Chhanchhuahna  In  thlang
lawk  Kolasib  chhim  lam
NH-54  chhuah  lam
Khuangpuilam  huam
chhungah  a  awm  a,  Dr.
Sangthankima pawlte an ni.
Director  ho  a  awmin,
Ruihhlo,  zu  leh  rilru  lama
harsatna  neite  enkawlna
hmun a ni a, tunlai hian kum
tluanin mipa leh hmeichhia
200  vel  an  awm  reng.
Coumpund  zau  nuam  leh
fai takah discipline \ha takin
an awm.
5.  Serlui-B Tuikhuah :
Kolasib a\anga hmar
chhak  Bilkhawthlir  a\anga
km 12  a awm a ni a, darkar
chanve chhung vel kal a ni.
2003-ah  Bharat  Heavy
Electricals Limited & Met-
allurgical  Electrical  Con-
sultant  India  leh  Mizoram
Power & Electricity Depart-
ment \angkawpin an khuap a,
kum 50 zet hman theih tura
duan a ni. A tuikhuah hi meter
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
51 (fit 167) a thuk,  meter
293 (fit 961) a zau, km 53
vel laia sei a ni. Lawnglengin
thui tak tak a vah vel theih.
Mizorama tuikhuah lian ber
niin  Electric  tha  megawatt
12 pe chhuak thei tur a siam
a  ni. A bul  maiah Tourism
Department in a duh apiang
thlen  theihna  turin  Tourist
Lodge changkang leh nuam
zet  mai,  khaw  hawi  velna
nuam tak leh tuikhuah zau
pui mai thlir theihna an sa
bawk.  Sangha  tam  tak  a
bawma khawi a awm bakah
tuikhuahah hian sangha chi
tam tak chhuah a enkawl a ni
bawk.
6. Oil Palm Mill :
Mizorama  awm
chhun  Red Oil  Palm  hriak
sawrna  hmunpui    Godrej
Agrovet  Limited-in  a  din
Kolasib  hmarthlang  lawk
Bukvannei khuaah a awm.
Hmun fai leh zau nuam tak
niin Tuichhuahen lui kamah
bun a ni. 2014 a hman \an a
57
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
ni  a,  a  her  theih  zat  hi  a
\hahnem hle  a, a  mamawh
khawp Mizoram hian kan la
thar zo lo niin sawi a ni. A
hnathawk lai vir mup mup leh
ri  muah  muah  mai  chu  a
hmuhnawmin  tlawh  man
hla tak a ni.
6. Horticulture Farm :
Kolasib  chhim  lam
Thingdawl daia awm,  Hor-
ticulture  Farm,  Centre  of
Excellence an tih mai, thlai
chi hrang hrang chinna leh
zirna,  hmun  thengthaw
nuam  leh  fai  \ha  tak  hi
pangpar  leh  huan  thlai
ngaisangtute tan tlawh man
hla  tak  a  ni.  Hnathawktu
inpe zo tak takin i hriat duh
leh  hmuh  duhte  an
kawhhmuh thei zel ang che.
7. Indian Council of Ag-
ricultural Research :
ICAR hi  Kolasib
chhim lam Vengthar South
huam  chhungah  a  awm.
Buh leh thlai enkawlna te,
58
hlawk zawka thar theihna tura
inzirtirna  leh chu’ng zirna
lama  hma  latu  a  ni.  1977
a\angin Kolasib-ah an rawn
inbun a, tuikhuah leh com-
pound zau nuam leh mawi tak
a awm. Joint Director hoin
Scientist eng emaw zat leh
thawktu dang \hahnem tak an
awm. Central sawrkar ta a ni.
8. Krishi Vigyan Kendra:
KVK (Farm Science
Centre) hi Kolasib Vengthar
South huam chhunga awm
tho niin 25.20 hectare a zau
a  \hut  a,  1977  a  din  tirh
a\angin buh leh thlaite, ran
vulh leh enkawl dante train-
ing-na hmun \ha tak a ni a,
tunah hian Senior Scientist,
Scientists leh thawktu dang
eng emaw zatin \hut chilhin
lo  neitute  leh  huan  neitute
hnenah zirna hlawk tak an
pe  \hin.  A  hmun  a  fai
nuamin an enkawl uluk hle
a, thiamna purchaw duh tan
tlawh man hla tak a ni.
 5th - 8th MAY, 2022
9. School of Nursing :
Thingdawl khaw hmar
lam  hmun  fianrial  leh
thengthaw  nuam  takah  he
School of Nursing hi a awm
a.  2017  a\anga  bul  \anin
Principal enkawlna hnuaiah
Staff  \hahnem  tak  awmin
Nurse (GNM) zirna kalpui
mek  a  ni.  Chenchilh  (resi-
dential)  sikul  niin  zirlaite
hostel-ah an awm nghal vek
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
a,  Mizoram  hmun  hrang
hrang a\angin zirlaite an lo
kal khawm a. Health & Fam-
ily  Welfare  Department
enkawlna hnuai awm a ni a.
A  hmunhma  a  nuamin  a
thianghlim a, a thawkte an
hawihhawmin  an  fel  a,
\hahnem an ngai hle.
Hun remchang i neih
chuan  tlawh  ve  ngei  ang
che.
59
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

Tonic Sol-fa

Upa Zothanmawia
Mystique Khatla

Staff notation hman tlak a duangtu hmasa Gui’do
d’Arezzo, Pomposa khuaa Benedictine Monastery hmuna
Puithiam hnathawk chuan a duan tirhin, rimawirua tan chuan
a \hat hle rualin mihring aw hmanga zir nan chuan staff nota-
tion  chu  a  buaithlak  deuh  tih  a  hriat  avangin,  a  hnuah
Solmization - hawrawp hmanga rimawi sak theihna a duang
leh a, rifang chhin chhiah nan chuan St. John tih hla tlar bul
zel la in a siam chhuak ta a. Hetiangin,
Ut - Ut queant laxis
Re - Resonare fibris
Mi - Mira gestrorum
Fa - Famuli tourum
So - Solve polluti
La - Labii reatum
Kum 1812 khan Nor- duh a. Staff notation a\ang
wich  khuaa  an  Kohhran chuan zai inzirtir chu a harsat
rawngbawltu  fanu  nula em avangin tih dan awlsam
Glover-i  chuan  Sunday zawk a zawng ta a, Gui’do
School naupangte hla zirtir a d’Arezzo a lo siam tawh chu
60
 5th - 8th MAY, 2022
dap chhuakin mumal zawk a
hman theih turin tlem tlem
siam danglamin \hen khat a
belh  bawk  a.  Mihring  aw
hmanga hla zirtir nan a \hain
a awlsam zawk hle tih an hriat
phah ta hlawm.
Kum 1841 khan Hull
khua Sunday School Confer-
ence-ah staff notation aia hla
zirtirna  awlsam  zawk
ngaihtuahin an \hu khawm a,
lo  buaipui  zui  turin  Pastor
John Curwen an ruat a. Ani
chuan  hetianglam  a  dap
kualna lamah nula Glover-i
lo hman \hin chu ngaihvenin
a zirchiang ta a. Tlem tlem
tidanglam lehin a belh bawk
a, tichuan tuna Tonic Sol-fa
kan hman  mek hi a lo duang
chhuak ta a ni. Tonic chu ri
bul\hut tihna a ni a, Soh chu
Solve polluti bul a\anga lak,
Fah chu Famuli tourum thu
bul  lam.  Heng  hi  phuah
khawmin Tonic Sol-fa tiin
an ziak ta a nih a rinawm.
Sol-fa hi ziah zawm lovin a
inkarah - an dah \hin. Kum
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
1863 ah Pastor John Curwen
bultumin  Tonic  Sol-fa
School an din a, kum 1875
ah  Tonic Sol-fa College tiin
a  hming  an  thlak  a,  anni
kaltlang hian khawvel hmun
hrang hrangah Tonic Sol-fa
zirna leh exam-na buatsaih a
ni chho ta zel a ni.
Tonic Sol-fa mumal
zawka  duan  chhuah  a  nih
a\anga kum 50 hnu lawk kum
1894-ah Missionary rawn lut
hmasate  chuan  min  awm
chilh ta a. Pathian thu bakah
kan mamawh thil hrang hrang
min hrilhin min zirtir a. Hla
siam leh lehlin pawh an thawk
nghal a, kum 1899-ah phei
chuan Kristian Hlabu hmasa
ber hla 18 awmna an chhuah
thei hial ! Rev. D.E. Jones
(Zosaphluia)  a  nupui
Katherine  Ellen  Williams
(Pi Hluii) khan kum 1904-a
Hmeichhe  sikul  a  enkawl
khan zirlai pangngai bakah
hla leh tonic sol-fa pawh an
zirtir tel bawk.
61
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
Missionary  ten  min
tlawhpawh hma a rimawirua
kan neih rifang hrang nei ho
(pitch  instrument)  darbu,
tuiumdar,  lemlawi,  mau
tawtawrawt, bengbung leh a
dangte hi a tum danah ri mal
(single note) a tum chi an ni
a. Zai ho remna (accompa-
niment) atan chuan a hman
tlak lem lo. A khawn chi (per-
cussion) heng khuang, seki
leh a dangte erawh zai ho rem
nan an hmang \angkai hle.
Heng hunlai hian staff nota-
tion inzirtir chu a hautakin, a
awlai dawn lo hle. Tonic sol-
fa  erawh  chu  aw  hmanga
inzirtir chi a lo ni bawk nen,
blackboard-ah ziaka inzirtir
mai  a  theih  bawk  avangin
zirlaite  pawhin  an  thiam
chakin, hma an sawnpui hle.
Rev.  Robert  Evans
(Pu Dangawka), Khasi rama
thawk  Aizawl-a  a  cham
chhung (1907-08) in Khasi
tlangval  U  Omnia  Mohan
Roy s/o Sohan Roy nen a sol-
62
fa  lehkhabu  Khasi  \awnga
ziah  chu  Mizo  \awngin  an
letling  a,  he  tlangval  hi
Mizorama pianga seilian a ni
bawk a. Mizo \awng pawh a
thiamin an \angkaipui hle. He
sol-fa  zirna  bu  phek  64  a
chhah hi Rev. D.E.Jones an
buaipui  zuiin  a  buin  an
chhuah ta niin a lang. Robert
Evansa’n  hetih  hunlai  a
Mizote rimawi lama a hmuh
dan  hetiang  hian  a  ziak,
‘Khasi ang bawka zai ngaina
an ni. An inkhawm zai erawh
ngaihthlak tlak a la ni meuh
lo. Tonic sol-fa thiam an tam
tawh hle a, pali/panga phei
chu Junior Certificate pass
tawh an ni’ tiin.
Kum 1910-khan Dr.
Peter  Fraser  te  nupa  chu
Mizorama  thawk  turin  an
rawn  thleng  a,  a  nupui
Catherine  Fraser  kha
zaithiam  tak,  rimawi
nihphung hre ril tak, Royal
Academy of Music (R.A.M)
a  member  ni  phak  a  ni  a.
 5th - 8th MAY, 2022
Rimawi (Tonic Sol-fa) zirtir
hna  thawk  telin,  practical
exam-te  a  buatsaih  a,  mi
\henkhat chuan Tonic Sol-fa
College,  London  a\angin
Certificate pawh an dawng
nghe  nghe.  Kum  1914  ah
Fred J. Sandy te nupa an rawn
thleng  ve  leh  a,  school
enkawl hna an thawk. A nupui
Pi  Sandy  -  zirtir  lama
mithiam  a  nih  mai  bakah,
sol-fa thiam tak a ni bawk a,
a  hnen  a\ang  hian  mi
engemaw zat chuan mumal
takin sol-fa an zir.
Miss  Katie  Hughes
(Pi  Zaii)  lo  chhuah  (kum
1924)  hnuah  pawh  Sol-fa
exam hi chhun zawm a ni zel
a, mi \hahnem takin a hnen
a\ang hian sol-fa practical an
zirin, an exam ta a ni. Pi Zaii
hian mizo ten rimawi lama
awmze neia hma kan sawn
theih nana thawh hlawk hle.
Chhim lam sap missionary
Rev. H.W.Carter (Zochhawni
pa) kha lehkha thiam, hmang
chang  hre  tak  leh  music
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
thiam tak a ni a, staff nata-
tion zirtir nan phenglawng a
siam \hin a, zirlaite a siam
dan  a  hrilh  zel  bawk  a.
Mizoramah  a  awm  reiin
Mizo \awng pawh a thiam nal
hle,  Serkawn  Concert-te
buatsaihin heta \ang hian hla
leh  lemchan  \ha  tak  tak  a
chhuah phah. Staff notation,
thu leh hla lama a sulhnu a
hlu tak zet.
Tonic  Sol-fa  exam
dan hi chi hnih - Practical leh
Theory a awm a. Intermedi-
ate (practical & theory) pass
chin chuan Sol-fa exam tir
theitu (Examiner) nihna an
dil thei bawk. Mizo zinga sol-
fa examiner (theory & prac-
tical) ni thei hmasa ber chu
Rev. Hranghnuna a ni. Theo-
logical  College  Cherra-a
Pathian thu an zirlai (1921-
23) in sol-fa hi an zir tel \hin
a. Junior, Elementary, Inter-
mediate-ah  te  practical  &
theory certificate a dawng. A
zirtirna  hnuaiah  mi  40
63
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
chuangin Tonic Sol-fa prac-
tical  exam  an  hmachhawn
hman hial !  Tin, Halleluiah
Chorus  letlingtu  D.P.
Thanbuka hi mizo zinga Sol-
fa  Matric Certificate  (kum
1946) dawng thei hmasa ber
niin a lang. Hetih hun laia
Tonic Sol-fa College, Lon-
don hnuaia exam theihte chu
Junior;  Elementary;  Inter-
mediate; Matric Certificate,
practical & theory-ah te a ni.
Mizo \awnga Sol-fa
zirna  bu  pawh  mi  hrang
hrangin an lo buatsaih tawh
a,  a  tir  lama  chhuakte  hi
Curwen’s  tonic  sol-fa  sys-
tem  behchhana  siam  an  ni
hlawm a, tun hnu a chhuak hi
chu  staff  notation  zirna
a\anga buatsaih an ni hlawm.
Sol-fa  zirna  bu  chhuak
hmasate,
1)  Sol-fa  zir dan  bu  -  Rev
D.E.Jones  (Zosaphluia)
Kum 1910
2) Hla sak zir dan bu - Miss
64
Katie  Hughes  (Pi  Zaii)
Kum 1928
3) Sol-fa zir dan bu - Miss
Katie Hughes (Pi Zaii) &
Tirhkoh Muka, kum 1935
Heng  Sol-fa  zirna
bute hi Tonic Sol-fa practi-
cal lam zirna bu deuh vek an
ni a, heng hunah hian thuk
zawka zirchianna (Practical
theory) kan hnamin kan la zir
phak loh vang a nih hmel.
Kum  1972  khan
Tlanghmingthanga ziah Sol-
fa  zirna  bu  (Practical  &
Theory)  a  chhuak  a,  he
lehkhabu ah hian thuk zawka
zirchianna  (Practical
Theory) lam telh a lo ni ta a,
kum  1987  ah  ennawnin
engemaw  zat  ziah  belhin
tihchhuah leh a ni.
Sap  Missionary  ten
min chhuahsan rualin Lon-
don behchhan a sol-fa exam
kan lo hmachhawn \hin pawh
a tawp nghal a, a hnu deuh-ah
 5th - 8th MAY, 2022
exam dan a awm leh theih
beiseiin  Tonic  Sol-fa  Col-
lege hi biak pawh tum leh a
ni  a,  chhan  hrang  hrang
vangin a hlawh tling lo. Kum
1989 khan Synod Music In-
stitute buatsaihin Music El-
ementary Exam (Tonic Sol-
fa & Staff Notation - Practi-
cal & Theory) buatsaih a ni
leh  ta  chauh  a  ni.  London
hnuaia  music  exam  lehna
hmasa  ber  chu  kum  2007
khan Trinity Guildhall, Lon-
don Course - Theory of Mu-
sic (Staff Notation) a ni.
Tonic  Sol-fa  kan
hmelhriat  \an  dan  leh  kan
inzirtir chhoh zel dan chu kan
sawi takte a\ang hian a chiang
mai awm e. Matric Certifi-
cate (Practical) hlawhchhuak
hi a zir sang an ni a, heng hun
laia  sol-fa  zirdan  hi  aw
hmanga zir (practical) a ni
deuh vek. Chhuibingna leh
chhuizauna  (theory)  lam
zirchhuak  chu  mi  tlemte
chauh  an  ni.  Kum  1955  a
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
Kristian Hlabu Tonic Sol-fa
edition chu mi tam zawk tan
inzirna \ha tak a ni bawk. Hun
lokal  zelah    Tonic  Sol-fa
zirna bu lo chhuak \hin mah
se  Curwen’s  Tonic  Sol-fa
zirna (practical) kan lo neih
tawh  aia  chipchiar  emaw
chhui  zauna  (theory)  lam
luhchilhna bu a awm meuh lo.
Hetiang lam ziah telna bu lo
chhuak  chu  staff  notation
lam a\anga chhui zauna a ni
deuh ber.
Tonic  Sol-fa  kan
inzirtir a, kan inhrilh chhawn
zel danah hian Curwen’s Tonic
Sol-fa  System  ang  thlap  ni
tawh  lovin  Staff  notation
zirna bu hrang hrang kan hmuh
a\angin Tonic Sol-fa hi kan
ziakin kan hrilhfiah chho ta
zel niin a lang. A chhan chu
vuak  sawi  fiah  dan,  vuak
thensawm ziah dan, ri fang
thlak kual dan leh ziah danah
staff notation ziah dan kan zui
nasat vang a ni. Staff notation
leh Tonic  Sol-fa  hi  rimawi
65
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
ziah chhuahna hawrawp ni ve
ve mah se ziah dan phung hran
ve ve nei an nih avangin uluk
lehzual a zir a \ul hle.
d r m - a let (octave)
a sang leh hniam sawi dan
pawh a dang ta hret hret, mu-
sical  instrument  chi  hrang
kan hman tam tak avangin d
r m  -  pawh  a  let  hnih,  let
thuma sang, a let hnih, a let
thum a hniam tih sawite a lo
ngai ta fo mai. Curwen’s sys-
tem-ah chuan  D hi one-doh;
d2 hi two-doh chutiang zelin.
A hniam lamah  d1 chu doh-
one; d2 chu doh-two tiin an
sawi thung.
Vuak chhinchhiahna
barpui,  barte  leh  colon  tia
kan sawi pawh hi a rik nat
zawng hriat tel hian awmze
thui  tak  sol-fa  hriatthiam
danah min pui thei. Strong
accent - ri na/chak(Barpui),
weak accent - ri zawi/chaklo
(colon), medium accent - ri
laihawl(barte)  tiin.  Hei  hi
66
drum set a\angin hrilhfiah ta
ila bass drum (strong ac-
cent - Barpui); snare
drum (weak accent - co-
lon); bass drum (medium
accent - barte) hetah hian
vawi khat aia tam emaw ri
han  saikalh  deuh  a  tihrik
emaw hian hla nihphung tur
thui tak a hriat theih bawk.
Drum set pawh Tonic Sol-fa
enchungin kan vaw thei dawn
a nih chu, a thluk kan thiam
loh pawhin dik thlapin kan
vaw rem thei dawn a ni.
Ri inkar hlat zawng
(interval) sawi dan leh ziah
chhuah  danah  pawh  tonic
sol-fa chu mihring aw a sak
tur a nih vangin staff notation
a ri inkar chhiar dan dik thlap
lam  aiin  a  sak  nawm  leh
awlsam dan tur ang zawka
ziah chhuah a ni. C - Eb - Gb
- Bb - chord hi C diminished
7  a  ni  a,  tonic  sol-fa  ziah
danah chuan d-ma-ba-ta - ti
a ziak lovin a sak nuam tur
zawngin d-re-fe-l - tia ziah
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
\hin a ni thung. Melodic minor scale ah pawh  A - B - C - D
- E - F# - G# - A  pawh  l - t - d - r - m - fe - se - l tia ziak
lovin l - t - d - r - m - ba - se - l - ti a ziah a ni \hin bawk.
KHB 211 -na alto leh bass part ah te ba kan hmu. Minor
mode ah chuan Fah sharp atan fe hmang lovin ba zawk hman
\hin a ni.

Vuak \hensawm leh hun zir nana - Taa Tai Taa; Ta Fa
Te Fe Ta; Taa Tai Tee Taa; an hman \angkai em em pawh kan
hman mumal tak tawh loh avangin vuak \hensawm hunbi pawh
kan sa fuh hlei thei ta lo fo mai. A thluk hriat hnuah Sol-fa a
sak a awl zawk te kan ti fiamthu ta vel mai mai bawk nen.
Changkang tak si hian kan mi hmasate kan tluk lo tial tial
mai ang tih a hlauhawm hle.

|d :- : |d .d :- .d : .d |d . :
taa aa saa taa tai aa tai saa tai taa sai saa

|d ,d .d ,d |d |d ‘d ‘d
ta fa te fe ta taa tai tee

KHB 63-na |d :m .,f |s ,- l .s ,f :m .f \m .d :r .7 |d :-

Aw, mi sangtam takzai      te chu,
tih hla a  coma zawh a - ziah a nih chhante pawh kan hriat thiam a
ngai.
* Paruk (three accents) a \hen
:d d ‘d d ‘d d
ta fa te fe ti fi
* Paruk (two accents) a \hen
____3___ ____3___
:d d d .d d d
ta ra la te re le
67
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
* Pariat a \hen
:d d ,d d .d d ,d d
ta na fa na te ne fe ne

* Pakua a \hen
____3____ ____3____ ____3____
:d d d ‘d d d ‘d d d

Hla kar lak a key thlak (transition) chungchang pawh
mumal zawk a kan zirchian a \ul hle, hla thluk a ri chanve re
fe ba ta a awm tam loh nan, key thlak (transition) an siam
\hin. KHB 1, 6, 335(I) a sol-fa inziah dan te hi uluk zawkin
zir ila, sol-fa chunga Bb.7. -f.Eb;s.d.f.Bb - G.t.m.l.
tih inziah chhan (two removes, three removes, four removes)
hriat bel a hman thiam a \ul hle.

Hla thluk chei mawina (melodic decoration) leh ri
inchawih (chord) chei mawina kan hriat hran a \ul bawk. Hla
thluk chei mawina hrang hrang appogiatura, acciacatura, an-
ticipation, suspension tih leh adangte hi zirchiang lehzual ta
ila KHB 190, 446, 552 a Italic-a sol-fa inziak awmzia te,
lengkhawm hla thluk kuai tonic sol-fa a ziah dan turte kan
hre thiam ngei ang.

Rimawi hi Italy rama an ziah hmasak avangin a rik
dan tur chhinchhiah nan Italy-ho \awng an hmang nasa hle.
Heng piano, forte, adagio leh a dangho hi \awng danga letling
kher lovin a awmzia zawk an hrilh fiah mai \hin. Heng
chhinchhiahna hi a tam thei ang hriat a \ul, zaihruaitu sol-fa
vai dan tur - kut dah dan, vai zim leh zau, taksa chet dan leh
hmel lan dan tur thlengin nghawng a nei bawk.
68
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim

Kristian Hlabu a kan hmuh tonic sol-fa ziah dan bak
zir belh tur kan nei nual mai, hla nih phung ze hrang hrang a
chhuak thar zel a, kan phuah zel bawk. Kristiannain a hrin
chhuah rimawi ziahna hawrawp chi hnih ulawng sol-fa leh
tonic sol-fa hmang hian Pathian kan fak leh chawimawina
hla hlun leh hla thar duhawm tak takte hi ziaka kan vawn \hat
zel a pawimawh. Keini bakah thlah lo la awm zelte tan sulhnu
belhchian dawl hnutchhiah i tum zel ang u.

 Lehkhabu rawnte
1. A Cyclopeadic Dictionary of Music (Curwen) (1890)- Ralph Dunstan
2. Music seminar paper (1977) - Lalhmachhuana
3. Teacher’s Hand book Tonic Sol-fa system (1889) - Alexander T Cringan
4. The Tonic Sol-fa Music reader (1890) - Theodore F Seward & B.C.Unseld
5. Zorimawi (1994) - Tlanghmingthanga
6. History of the church in Mizoram (1991) - J M Lloyd
7. Mizoram Welsh Missionary-te chanchin (1993) - Prof J.V Hluna
8. Mizoram Baptist Kohhran Chanchin Part 1 (1990) - Rev. V Lalzawnga
9. Mystique School of Music Notes (2001) - Zothanmawia

69
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

KAN LO HRISEL ZAWK NAN

Upa Dr. Lalhlimpuia Sailo

Venglai, Kolasib

Dam leh hrisel hlutzia hretute vek kan ni a, mi dangte
tan a malsawmna ni tur te, Pathian rawngbawlna \ha taka hlen
chhuak tur te, mahni hmazawn a hna \ul thawk thei tur te hian
dam leh hrisel \hat a ngai hle mai. Hei vang hian Fak hla
siamtu pawhin “Dam leh hrisel hi a hlu, lawm a \ul e” a lo ti
hial reng a ni. Harsatna awm lova ei leh in kan tithei te, zun-
ram kan thiar thei ringawt pawh hi a man a va tam em! Pathian
hnena lawmthu sawi tur a va tam em! Kan taksa khawl duat
taka enkawl a, insum ngai te insum hram hram a, tih tur leh
tih  loh  tur  chungchangah  pawh  inthawina  aia  \ha  zawk
“Thuawih” bawih a intah luh \hinte hi kan hriselna atan a va
pawimawh em!
Kan  lo  hrisel  zawk si,  kan  hriselna  atana
theih nan zawm tur tam tak pawimawh si chu Tui in tam
zingah tlem lo tarlang ila - hi a ni. Kan taksa siam dan
phung a hmanraw tam ber tui
I. TUI IN TAM RAWH: a nih miau avang hian kan
Mi tinin awlsam taka taksa  khawl  hrang  hrangte
kan hmuh theih, man tlawm hian tui an mamawh tam vek
70
 5th - 8th MAY, 2022
mai. Tui in tam hian kan pum
a thur (acid) tling khawm a
chiah dal a, pumpui lawng tur
a ven rualin ek khal vanga
inthiar harsatna  a su  kiang
nghal thei. Tui in tam chuan
kal (kidney), zunkawng leh
phing  te  a  \huah  fai  a,  kal
(kidney) natna hrang hrang
leh lung tê (stones) insiam
tur  thleng  pawhin  a  veng
thei.  Tui  tlakchham  hian
thluak a tichau thei a, lu na
a siam thei bawk. Tui in tam
hian  vun  a  tieng
hnumhnang nalh sar thei a,
hmel \hatna thuruk pawh a
ni  e.  Virus  (natna  hrik)
vanga  natna hrang  hrangte
pawh tui in tam hian a veng
thei a, Covid-19 hripui len
mek lai pawh hian tui in tam
a \ul hle mai.
II. NON-
COMMUNICABLE
DISEASES (NCD):
Natna  inkaichhawn
theih  loh  (NCD)  natna
hrang  hrang-  Thisen  sang,
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
Zun  thlum,  Cancer,  Lung
(heart) natna, Obesity (thau
luattukna)  etc.,  te  hi
Mizoramah  ngei  pawh
thihna thlentu lian ber a ni.
Heng  natna  te  hi mi  taima
awm mai mai thiam lo, zing
tho hma \hin te hian an vei
mawh hle. Hnathawk peih lo,
hahdam,  ei  duh  si,  Kret
thliarkar a Tirhkoh Paula’n
“thatchhe chaw heh” a tihho
angte  leh  tunlai  \halai  tam
takte ang hi a vei awlsam tur
leh vei mekte kan ni e. Heng
natna  laka  kan  him  theih
nan  ei  leh  inah  fimkhur  a
ngai - Thlum, mawm (oil),
chial (salt) leh sa (meat), a
bikin  a  vun  leh  thau  te  ei
tam  loh  hram  hram  a  \ha.
Thlai rah, thlai hnah leh thei
(fruits)  ei  tam  a  \ha  hle.
Taksa  che  vel  (physical
activity) nei turin hnathawk
tam  ila,  thawk  peih  lo
pawhin  exercise  tal  lak
hram  hram  a  \ha  hle.  Kan
fate  hnathawk  lova  kan
siam  thei  a  nih  pawhin,
71
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
hmangaihna vang zawkin eng
emaw thawh tir a \ha.
III. RUIHTHEIH THIL:
Ruihtheih thil hrang
hrang-  drugs,  zu,  zuk  leh
hmuamte  hian  tisa  leh
thlarauah nghawng \ha lo a
nei  nasa  hle  mai.  Mizo
Christian  zingah  ruihhlo
vanga nunna chan kan tam
lutuk hi a pawi takzet a ni.
Tih chhin hian awlsam takin
ngawlveina (addiction) ah a
luhpui  \hin  avang  hian  tih
chhin  loh  hi  kan  himna
kulhpui  a  ni  e.  Ngawl  vei
tawh  ten  nghei  harsa  an
tihna  chhan  ber  chu  a  \hin
letna  (withdrawal
syndrome) an tuar peih loh
vang  a  ni.  Intipa  taka
ruihhlo  ti  chuan  pa  taka
nghei a ngai, pangchang tak
leh a thlakna tur zawng ruai
chung  chuan  nghei  a  har
takzet  a  ni.  Thih  ngam  a
ruihhlo ti chuan thih ngam
a nghei ve a ngai tih hriat hi
a  \ul  khawp  mai,  dam
72
khawchhuah  leh  nan  a  \ul
miau si a.
IV. HIV/AIDS LEH SEX:
Mipat hmeichhiatna
hman khawlohna hian natna
hlauhawm  tak  tak-  HIV,
Hepatitis B&C, STD, etc., te
mai bakah, sawn pai, sawn
thlak, nau tih thlak, fahrah
punna  leh  chhungkaw
kehchhiatna te a thlen nasa
hle  mai.  Mizo  zingah  ngei
pawh hetiang vanga harsatna
tawk, thihpui hial kan va tam
tawh em! Naupang pawi sawi
lote  pawhin  an  tuar  a,  nu
raipuar lah bang bik lo, a va
pawi  tak  em!  Chhungkua,
kohhran, khawtlang leh ram
hruaitute tihtakzet a \an lak
a hun e, kan boral zawh hma
hian.  Ram  pawn  a\anga
hnam  dang  min  chimral  ai
mah hian, Ruihhlo leh HIV/
AIDS  hian  kan  hnam  min
suat  rem  ang  tih  a
hlauhawm ta hle mai, tunah
pawh min chim ralin min ei
ral mek chu a ni si a.
 5th - 8th MAY, 2022
Hawh  u,  Zoram
|halaite i harh thar leh ang
u.  Ruihhlo  leh  sex
hmansualna  laka  fihlim
turin  Pathian  chakna
hmachhuanin hnehna puang
zel  ila,  ei  leh  in  thu  hlaah
pawh  thlarau  rah  insum
theihna  nei  chung  zelin,
kawng  tin  rengah  taihmak
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
chhuah lehzual ila, chu chuan
taksa leh thlarau hriselnaah
min hruai lut ang a, mi dang
tan malsawmna kan lo ni thei
tawh ang a, hriselna \ha nen
rawngbawlna  kan  hlen
chhuak thei tawh ang a, chu
chu kan ram damna tur leh
Pathian ropui zual zelna tur
a lo ni e.
73
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

AN TAKSA AN HLAN NGAM!

Hriatpuia Pa
Kolasib

Khawvelah hian hrehawmin in awm \hin; nimahsela,

thlamuang takin awm rawh u, keiin khawvêl ka ngam ta.
(Johana 16:33).
In taksa chu inhlanah ka ngen a che u; chu chu in
rawngbawlna awm rêng a ni. (Rom 12:1)
Bible-a  kan  hmuh ‘pathiante Pathian’ a nih thu
Babulon ram hi Babel in sang a sawi zo chiah a; Daniel-a
sak  tuma  mihringte  an leh a \hiante chu a chawi sang
fuankhâwmna  hmun, a,  Babulon  ram  bial
Pathianin an \awng a tih hran (chungchanga) hotuah a dah
tâk avanga buai zo tate awmna nghe nghe kha a ni a. Mahse,
hmun kha a ni an ti. a hnu lawkah milim a siam a,
‘chibai bûk tur’ a ti leh si!
Babulon  lal
Nebukadnezzara  (Nebu- Daniel-a  \hiante  hi
chadnezzar) kha pa mak tak Babulon  ram  bung
chu  a  ni.  A  hma  lawkin \henkhata  governor  an  ni
Daniel-a  Pathian  chu awm  e.  Chutiang  mi
74
 5th - 8th MAY, 2022 SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
pawimawhte’n lal thupêk an
zawm lo chu lal tan chuan a
thinrimthlâk ang. Nebukad-
nezzara khan a ram chhunga
mi pawimawh zawng zawng a
ko khâwm a. A milim siam
chibai  bûk  tur  a  nih  thu  a
puang a. A nihna takah chuan
a hnuaia ‘official’ te kha a
lam  \ang,  a  thu  zawm  a,  a
thupêk bawhzui tur an ni tih
lantir a, a rawngbawltu an ni
tih lantir kha a tum pakhat a
nih  hmel.  Daniel-a  thiante
kha  Lal  hnuaia  ‘official’
pawimawh an ni. Mipui zinga
mi, mi mai maiin lal thu an
zawm loh aiin lal tan khan a
thinrimthlâk ang.
Chu mai chu a ni lo.
Hêng  Juda  tlangval
pathumte  hi  Nebukad-
nezzara leh Kaldai mite tan
ropui  tak  an  ni  lo. Sala  an
man, an awp hnama mi an
ni.  Lal  khawngaihna  leh
duhsakna  changa  dinhmun
\ha, Kaldai mite pawhin an
thîk tham dinhmuna ding an
75
ni. An  dinhmun  mek  chu
Nebukadnezzara pêk a ni a, a
chawi san an ni a. A thupêk
an  zawm  duh  lo  chu
Nebukadnezzara tan hian a
runthlâk  lutuk  dawn.  An
chungah pawh \awngkam a
duh tui vak lo. ‘Ka kut atâ
chhanchhuak  tur  che  u
pathian chu tu a ni nge?’ a ti
siah siah mai!
Nebukadnezzara hian
khawvêl mihring kalphung
dan pangngai a zawm chiang
hlê.  Ram  rorelna  leh
sakhuana kaih kawp hi ram
hruaitu, politician-te tih dan
pangngai a ni ve rêng rêng.
Nebukadnezzara  style  hi  a
hnua politician-te zingah mi
tam  takin  an  hmang  ve.
1936  khan Adolf  Hitler-a
hnuaia Nazi Germany pawl
\halai lam programme hotu
Herr  Baldur  von  Schirach
chuan, ‘German tak tak kan
nih chuan Pathian danin kan
nung tur a ni a. Adolf Hitler-
a  rawng  bawltute  chuan
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
Germany ram rawng an bawl
tihna a ni a, Germany ram tana
rawng bawltute chuan Pathian
rawng an bawl a ni,’ a ti a. 1960
khan  Ghana  ram  President
chuan  an  ram  Parliament
House kawtah ama lim a din
luah mai a. Chu milim hmaah
chuan  ‘Politics  lalram  chu
zawng phawt la, a bâk chu i nei
vek mai ang’ tih a tar a ni!
Chanchin  hlui
(history)  ziaktute  chuan
Nebukadnezzara hi thil sual
titute haw tak, hrem hmiah
hmiah  \hin  a  ni  an  ti  a.
Rorelna dik hlen chhuak tur
hian  a  theihtawp  a  chhuah
\hin an ti a. A thupêk zawm
lote chu a tihlum a, a chang
phei  chuan  an  taksa  chan
darh  duh  mai  \hin  a  ni  a.
Mipuiten an \ihkhai tak a ni
an ti.
Chutiang zawng zawng
chu Sadraka te, Mesaka te,
Abednegoa te hian an chiang
lutuk ang. Nebukadnezzara
76
chu an zah lo pawh a ni lo,
anmahni chawi sangtu a ni tih
pawh  an  hai  lo.  Mahse,
Pathian  nung  betu  an  ni  a,
Nebukadnezzara lim chibai
bûk chu an tih tur ni lovin an
hria a; a dinhmun leh an inkar
hre tak maia Lal-in a \awng
khum chu an pai dai thei lo.
Nebukadnezzara chu dinhmun
\haa dintir a, chawi sangtu chu
a ni ngei e, mahse, an nuna bul
leh tawp ang maia, ‘Tuin nge
chhanchhuak thei che u chu?’
a ti siah siah mai chu an ngaih
dan a ni bîk lo. An chhan danah
pawh an chunga lal, anmahni
siam liantu a nihna a lang lo
va, mawihawih an zawng lo. An
Pathian, ‘pathiante Pathian’
ngei mai a han cho dan chuan
an thin a tirim ve a ni ang, “He
thuah hian kan chhan che pawh
a ngai lo ve,” an ti! “I thusawi
hi kan tan chhan tlâk pawh a
ni lo va, chhan tham pawh a ni
nek lo ve,” an tihna a ni. Na
tak a ni!
 5th - 8th MAY, 2022
Sadraka, Mesaka leh
Abednegoa te hian  hlau lo
tak an ni. An Pathian chu an
hre chiang a, rawhtuina mei
(furnace of blazing fire) lak
a\ang chuan a chhanchhuak
thei  tih  an  chiang.  Chhan-
chuak  dawn  lo  pawh  ni  se
Nebukadnezzar-a  milim
chibai  bûk  an  tum  lo.  A
chhan pawh Israel-te Pathian
chuan pathian dang hmaa a
mite kùn a phal si lo va!
Bible zir mite chuan
Babulon rama mi chêng tam
ber  hi  Kaldai  mi
(Chaldeans)  an  ni  a,  amah
Nebukadnezzar-a  ngei
pawh  hi  Kaldai  mi  ni  a
ngaih  a  ni  an  ti.  Khatia,
Nebukadnezzara  a  buai  a,
ama  mumang  pawh  sawi
thei lo, mumang neia inhre
sia  a  awm  lai  khan  Kaldai
mi fingte khan eng mah an
hrilh thei lo va; thi mai tur
an nih tawh hnuah Daniel-a’n
a rawn chhanchhuak a nih kha.
An tan chuan lâwma thâwk
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
huaina  tham  a  nih  nen,
Nebukad-nezzara’n Daniel-a
leh a \hiante a chawimawi a,
Daniel-a  chu  lal  ina
rorelnaah a dah a, a \hiante
pathum pawh ram bung hrang
hrang enkawl tura a dah ta
mai kha Babulon ram mi leh
sate tan chuan a ngeiawm ta
a ni. Hnam dang, Juda miin
Kaldai mi rawn hmakhalha
roreltua an awm ta kha Kaldai
mite khan an ngai thei lo ang
tih a chiang.
Tichuan, lalin milim
chibai bûk tura a tih chiah
khan  Kaldai  mite  chuan
Juda mite hekna tur chu an
rawn  hmu  ta chat a.  “Juda
mi  \henkhat,  Babulon  ram
bial  chungchanga  hotua  i
siamte khân i pathiante rawng
an bawl lo  va,  rangkachak
milim i din chu chibai an bûk
hek  lo,”  an  ti  ta  chat  chat
mai!
Kaldai  mite  chuan
tifuh  an  inti  a,  mahse,  an
77
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
pathian nêpzia leh pathiante
Pathian ropuizia lanna tur a
ni tih an hre lo.
Sadraka, Mesaka leh
Abednegoa  te  khân
rangkachak milim chibai an
bûk loh chuan an chan tur chu
thihna a ni tih an hria. Mahse,
an hlau tlat lo. Mihring tan
thih aia hlauhawm a awm lo
va, thih hlau tawh lo mihring
chu hrem ngaihna a vâng hle
a; vau zam theih a ni tawh lo.
Helai boruak inmun vel hi a
ropuiin a râpthlâk danglam
ngawtin ka ring.
Nebukadnezzara
thinrim hmai sen \un tawh
chuan meipui chu a tih sat
belhtir  a.  A  pasal\ha,  mi
chak  leh  indo  mi  (valiant
warriors) te chu Sadraka te
\hianho  phuar  hlâwma
meipuia paih turin thu a pe
ta a nih kha. Khatih lai vel
kha mipui tam takin an lo
thlir ngei ang a, rimawi an
tum ri ruai ruai ang a, meipui
chu a alh hlup hlup ang a; kil
khat a\angin anmahni hektu
78
Kaldai mite khan nuihsawh
takin, Juda tlangval pathum,
meipuia kang ral a, thi râwp
ral mai tur chu hmuh tumin;
tlumtea thlir takin an lo thlir
bawk ang a!
A paih lûttute pawh
mei  sa  lutuk  avanga  an
thihna  meipui  chhungah
chuan Sadraka, Mesaka leh
Abednegoa  te  chu  him
pialin  an awm  a, an him  a
ni satliah lo; mei rim pawh
an nam lo!
An rawn chhuah leh
hnua  Nebukadnezzara
thusawi  hian  Pathian  tana
inpe ngamte chunga Pathian
rinawmzia  leh  mihringin
Pathian tana a taksa a hlan
ngamnain  Pathian  thiltih-
theihna  a  tawng  buakzia  a
tarlang chiang ngawt mai.
Nebukadnezzara
chuan, “... chûng mite chuan
an  Pathian  chauh  lo  chu
pathian dang rêng rawng an
 5th - 8th MAY, 2022
bàwl loh va, chibai an bûk loh
nan, lal thupêk tidanglamin an
taksa an hlan ngam a.” a ti a
nih kha!
Daniel-a  \hiante
pathumin an Pathian tan a,
an  taksa  an  hlan  ngamna
chuan  mite  thinlungah  an
Pathian chu Pathian tak a ni
tih  a  lantir  a,  Nebukad-
nezzara, rangkachak milim
dintu  ngei  pawh  chu
Pathian chawimawi lo thei
lovin a siam a, “Sadraka te,
Mesaka  te, Abednegoa  te
Pathian  chu  fakin  awm
rawh se,” a ti ta hial mai!
Mi  dangin  an
Pathian an fakpui loh theih
lohna tur khawpa Pathian ring
a, an Pathian tana an taksa
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
hlan  ngam  hêng  mipa
pathumte a\ang hian zir tur
kan ngah ngawt mai.
Taksa  inhlanna  hi
rilru  leh  ngaihtuahna  tel
lova hlen chhuah chi a ni lo
va.  Taksa  inhlan  tura
inpêkna  a  awm  hmain
thinlunga inpêkna leh taksa
hlan chhan tura chianna dik
a  awm  a  ngai.  ‘Min
chhanchhuak dawn lo mah
se’  tia  tumruhna  leh
huaisenna tel lo chuan taksa
hlan khawpa rawngbawlna
hi hlen chhuah chi a ni lo.
Lamlian Thianghlim zawh
a, kan taksa hlan a, A tana
inpe  tura  sawm  kan  ni.
Entawn  tur  pawh  chiang
takin min hnutchhiah e.
79
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

Van Telescope!

C. Lalhmingmawia (Mus-a)
Diakkawn, Kolasib

"Chumi hmunah chuan electric eng a ngai tawh lo;
Beramno eng chu kan eng a nih tawh dawn avangin. Thihna
leh lungngaihna te, lusun khawhar mangan reng reng a awm
tawh ngai lovang..." tiin Speaker chuan pulpit tlang hmer
ngawt ngawt, awr phiar \awng \awngin a sawi dum dum a.
Ngaithlatu  lam  pawh  ngaihtuah  lo  niawm  takin  a
maimitchhing ang diar diar a. Chuti fakauva \hahnem ngai e
ti lo chuan a ngaithlatu lam chuan a \hahnemngaihna chu an
hriatthiampui lu mah niin a la hriat lehnghal a! Chung lam
a\ang chuan hriatpuitu chuan a entlang hmangin a en reng-
Upa  \hutna  lamah dawngsawng \ha an ti hle ang;
chuan mutthlu expert an tam a  ngaihtuahna  thung  chu-
deuh! Tlar hmasa bera \hu 'Naktuk  tlaiah  Guwahati
chuan Speaker chu a thlir doh thleng thla ta ila, a tuk nileng
doh  a,  mipui  lam  chuan hun ka nei ang a. Ka khawl

80
 5th - 8th MAY, 2022
lei tum hi hmu ta lo ila, ka
chahtir mai dawn em ni ang
aw?... kar tawp lam hian ka
haw leh hman ang em?' tihte
a  ni  nawk. A  bul  chiahah
chuan Upa min a \hu ve a.
Chu  thung  chu  bawp
khawkherhin a kuangkuah fel
at a. A kezungpui bih niawm
takin  a  chang  leh  a  bu  leh
nghut \hin. A mutthlu a ni. A
mumang lah chu Pu PL-a te
radio  ang  maia  fiah  lo  leh
man kawp nasa a ni! 'A alh
zuai zuai a, tlangau niawm tak
a au lauh luah bawk a. A reh
duk a, Bawng note a lo lang
leh nawlh a. Tuikhur chhaka
pitar thingphur a hmu leh a.
Chu pitar chu a in\an dawn
chiah a, a nupui a lo ni leh
daih  a.  Ani  lah  chuan
vawkchaw a lo phur daih bawk
si. Chutih lai chuan a ri sur
sur  a,  a  reh  duk  a.  Van
tawtawrawt niawm tak a lo ri
ruai ruai a, a harh zawk a...
Speaker  chuan  a  lo  kawk,
"Kan Upate upa nihna hian
Krista hmel a hliah a ni..." a
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
lo ti mêk a. A bul lam hre hlei
lovin a lu a'n bu vei nghut a.
Paho \hutna lam tlar
hmasa bera \hu chuan uluk
f^t hian Speaker chu a en kiau
a. 'Khi nu khi a nulat laiin
engtin nge a hmel a awm ang
aw... a hnar te khi a far dawn
emaw tih mai tur chu a nih
khi mawle. A sam te lah khi
meh  chi  nge  zuah  chi  tih
pawh hriat har a nih khi...' tiin
a  ngaihtuah. A  hnung  leh
chiahah chuan pa valai hmel
s^r veng vawng hi a \hu fel at
bawk a. Ani pawh chuan mit
khap lo lekin Speaker chu a
en  vung  vung  a.  A
ngaihtuahna thung chuan a en
chu a hmu lo hle; 'Congress
hian tunlai chu member thar
an lawm lut hnem ber a ni
mai awm mang e. Ka inpe ve
leh  mai  dawn  em  ni  aw...
mahse,  nikum  lawkah  ka
chhuahsan chauh si, min lo
duh  lo  vel  ang  tih  chu  a
hlauhawm ang reng bawk si.
MPC lamah hian ka lut leh
81
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
zawk mai dawn em ni ang aw.'
Hei pawh nawr liam chi!
|halai  mipa  lam
\hutna tlar lam hian Speaker
thusawi  chu  an  ngaihven
zawk dawn a va ang ta ve,
khawnge i'n bih leh chhin teh
poh ang hmiang.
Tlar hmasa sir berah
chuan an hruaitu zinga mi ni
ngei tur hi a \hu her tl^n a. A
hma zawn a en vang vang a.
Speaker  thu  sawi  chu
ngaithla  awmin  a  lang  lo.
Khawimaw  a  ngaihtuahna
lam i'n bih teh ang: 'Chutiang
thu  ringawt,  ninawm.
Chungte  chu  kan  hre  ning
hlei hlui tawh. Zosap hunlai
a\angin an sawi tawh. Thil
thar sawi tur hre mang si lo
hian 'Crusade, campaign' ti
leh ngawt \hin. Inkhawm ve
tho  a  ngai  si.  Eeeee...
kalphung ning chi maw! A
bula mi ve thung chu: 'A va'n
sawi rei tawh. Ka lêng rei leh
hman  dawn  lo  a  nih  hi.
82
Yessss, a tawp dawn tawh...
O  haw!  pahnihna  a  la  ti
chauh... mawl lutuk!'
Tlar hma lamho hian
eng ruai an ang lo. Hnung lam
hi an \ha zawk a ang dawn hle
mai. Tlar hnung bera mi khi
khawnge kan bih ve leh reng
reng teh ang. E... \huthleng
hlam  duaiin  a  \hut  chu! A
ngaihtuah a tawi hmel tek tuk
hle mai. Khawi maw....
'A hmel chhiat chhiat
nen a \awng thei phian mai.
A sam khi zuah sela '|aunu' a
ang ngawt ang. A pasal chu
vanram a kai lo chiang ang
chu aw.......a bawhchhe zing
awm êm mai!' Chhe hei....
mahni inhmu lova mi dang
teh chîng chi maw. A \ha e. A
bula mi thung hi. Hmm.... hei
chuan  thutak  a  hlat  hauh
lovang le.
'A  hmui  khi
Photoshop  liquified
hmangin tilian deuh ta ila. A
 5th - 8th MAY, 2022
hnar khi beng per hlek bawk
ila, a sam hrual mumin a mit
keu belh bawk ila Venus Wil-
liams  lemah  chhuah  a  har
dawn  loh  khi  mawle...'    O
haw... hei pawh mahni hmel
inhmu hauh si lo va, mi dang
ngum khak hmu hmasa chi
bawk maw. Hetiang hi tlar
tinah hian a \hahnem zawk an
ni zel a nih hi. A bula mi chiah
hian eng nge a ngiahtuah ve
ang aw? Han en leh law law
teh ang hmiang:
'Ka  sms  min  rawn
chhan danah khan lungawi chi
nge lungawi loh tur chi ni ang
aw? Bawhzui chi a ni ang em
le? Ban veleh a \hiannu ka
zawt  chhin  hrim  hrim.  A
inkhawm ve em aw? ' A hawi
kual nghal vut vut a, a hmu ta
ni ngei tur a ni a bu deuh tlut
a, a nui nghal vur bawk a.
An va mak hlawm tak
em! Mihring pawh an nih nek
hlawm  loh  hi,  mi  mak
awmkhawm  an  nih  lek
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
hlawm hi. Hengte hi duh taka
ka din te kha an ni si a maw?
Khawnge, enkual zel teh ang,
pakhat tal an awm lo maw
le?  Ngaihven  tur  dik
ngaihvena, ngaihthlak tur dik
ngaithlatu hi?
Khuangpu  hnung
chiah  a  \hu,  \halai  intizei
pawlin zai thei tih vanga an
\huttir niawm tak pawh chuan
chhing diar diar hian thusawi
chu ngaithla niawm takin a lo
kuangkuah fel auh a. A lan
dan maiah chuan ngaih a ti\ha
hle. Van entlang chuan a lam
a  hawi  ve leh  ta  thung:  'A
ninawm teivet. Chutiang te
chu kar hmasa pawhin kan
upain  a  sawi zo  vek  tawh.
Sawi rei ropui si. A aw lah chu
a  per  chhe  ve  ropui  si,
lenkhawmnaah  hla  chang
sawi se, nuih tur a tam ngawt
ang. ' Hei pawh thlir zui zel
chi pawh a ni lo. A piah leh
deuh a thawhlawm khawntu
\hu tlar \hapte chu belhchian
dawl deuh tura ngaih an ni.
83
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
Chu  lam  chu  hawi  leh  teh
ang. A sir bera \hu chu nula
fel ving veng, te fel ât mai a
ni. A sam chu a pianpui kir
kirin tlemin a kir deuh chhap
a, a mawipui leh mawipui loh
chu ama ngaih dan ai mahin
mipa  lam  ngaih  dan  a
pawimawh zawk ngei ang tih
tur chi a ni. A hmel en ngawt
chuan a rilru pawh a tluang
purh ang tih mai palh awl a
ni bawk. Chutih lai tak chuan
speaker chuan "....hun hmawr
lamah chuan ram leh ram an
indo ang a, lir nasa takin a
nghing a nghing ang... Turkey
rama  lirnghing  te,  Mexico
leh Pakistan vela lirnghing te
kha  tiraw  u...  ram  tinah
lirnghing thawm kan hre ta
reng mai a nih hi..." a lo ti
mêk a.
Thawhlawm khawntu
zinga a sir bera \hu nula tê
chuan  thusawi  chu  a  lo
ngaithla tehmeuh mai. 'Tunah
hian lir rawn nghing thut mai
se la, kan biak in chung hi
84
rawn chim thla rup mai se la,
khawi lam kawngkharah hian
nge ka tlanchhuah ang? Ka
\hutna hnuai chiahte hi rawn
khi chat thut mai se la, eng
tin nge ka awm ang le?,' tiin
a lo ngaihtuah chhunzawm
thuai thuai a. Hei te pawh chu
a lâk run tur lai la run si lo
va, a phawvuaka tha tho phut
chi  a  nih  hi  le.  Buaithlak
hlawm!
A chhak sir bera \hu,
an leader ni awm tak chuan,
hma lam enin ngil tak, ding
takin a melh ngai a melh kar
reng a. Speaker in a thusawi
uar lai tak, a au rin vanglai tak
leh  a  chawlh  lai  deuha,  a
ngawih  deuh  lai  te  pawh
chuan  a  hmelah  leh  a
chetziaah  chuan  eng  mah
danglamna  a  awm  eih  lo.
Chutah  speaker  in  "Rul
thlahte u..." a tih paha pulpit
a  chum  rik  dawp  a,  an  ep
chiaha putar \hutnaa \hu pa
pakhat phu dawrh chu a hmu
fuh hlauh, a nui dir nghal char
 5th - 8th MAY, 2022
char. 'Hmana ka pi ni lum ai
lai kan barakhaih tluk tawp
\uma a phu zawk kha a ang
lutuk. Vawi khat chiah han ti
leh  se  ka  va  ti  e...'  tiin  a
ngaihtuah chhunzawm zat a.
A lai taka \hu ve thung chuan:
'...kan khawn leh hun chuan
tlangval \hutna tlar lam saw
ka chuh ve vat tawh ang maw
le. Sawlamah hlir sawn a \hu
\hinin ka hria. Zanin pawh
khan kal ka tum tehreng nen,
he nu den dawn hian min kal
khalh  thawt  thawt  a.
Lehpekah chuan ka chuh ve
vat tawh ang....' tiin amah leh
amah a lo insawh ve ngawt
ngawt bawk a.
Tichuan,  engtlang
entu chuan a en tawh chinah
chuan  beisei  awm  vak  a
hmuh loh avang chuan pitar
lam tlar chu a kawk ve leh ta
thung a.
Nuho  \hutna  tlar
hmasa bera \hu kun lap reng
mai  chu  eng  nge  maw  a
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
ngaihtuah  tehreng  tiin  an
entlang chuan a han kawk a.
'Vawiin  ka  chapal  hralhna
pakhat kha chu ka kir sual
chiang  a  ni.  Cheng  50  kir
turah cheng 100/- ka lo pe
palh a ni ngei ngei ang. Amah
lah kha ka hre thei tawh mai
si  lo.  A  hmel  tal  kha  lo
chhinchhiah ni ila chuan aw...
han zawh leh mai pawh a theih
tur...' a lo ti vawng vawng a. A
hnung chiaha \hu ve thung
chu ....ani hi chu a tih tak hmel
deuh khawp mai. 'Naktuk chu
ka  thlawh  hmabak  chiah
a\ang  khan  \an  ta  ila,
sirsawnin mual dung vei tan
chho ta ila, a ni hel zawng
chiahin ka thlo chho thei ang
a.  Tlak  lam  mual  ka  thlen
meuh chuan ni pawh a lo tlai
lam tawh ang a, chhak mualin
a  lo  hliah  leh  chiah  tawh
bawk ang a. Nilengin ni sa
tuar lovin  ka thlo  thei mai
ang' te a lo ti vel mai mai a.
Helam pawh eng ruai
an nih hmel loh hi, khawinge
85
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
nuho \hutna chuanhnuai lam
hi eng nge an an teh reng.
Anni hi thusawi leh zai lai
hian an thawm a \ha thei deuh
va tiin chu lamah chuan entu
chuan a entlang chu a kawk
kual ve leh ta.
Thawhlawm khawntu-
ho hnung chiaha \hu, nu upa
lam tawh, tar han tih tura la
tar em em chiah si lo, thle
deuh  bâr  chunga
maimitchhing  diar  diar
chuan thusawi a dawnsawn
\hat  hmel  hle  mai. A  khat
mawi tawkin 'hmmm' a ti leh
ham  ham  \hin  bawk  nen.
'Taitea chu lo thleng hman
tak ang maw? Tun \um a zin
chhuak chu ka ngaihtuah riau
mai,  ni  dang  a  ang  lo,  ka
ngaih a ti\ha thei thlawt lo.
Dam takin a lo haw thleng em
ang chu. ' Aw... a fapa zin bo
hlir a nih chu a lo ngaihtuah
pek ni! Mak hlawm hian. A
piah deuha \hu chu a in sawi
hliau  hliau  a,  thusawitu
thusawi thlûk chuan a awi ni
86
mai  awm  a  ni. Ani  hi  chu
belhchian a dawl tawh ngei
ang maw le, khai mah aw...
'Rin ai takin thu a duh phian
chu maw le. Sawi tawp tawh
mai se, zai leh tawh mai ila a
\ha zawk a sin maw le.....heti
te chuan kan lâm kham hman
nang maw le. Thu thar hre
mang si lo, a ngai hlir sawi
nawn tlut tlut ringawt mai....'
Hmm...hei pawh mahni tui
zawng zawnga rek bung chi.
Sana  hnuai  chiaha
\hu,  Kohhran  inkhawm
apianga  rinawm  taka  sana
venghimtu  niawm  fahrana
chu lai hmuna \hu ngei ngei
\hin, nu valai ve tak chuan
hmalama  kun  deuh  ngaih
hian  thusawi  chu  ngaithla
niawm fahranin a lo chek leh
tlak  tlak  \hin.  Hei  zet  hi
chuan  a  titak  zet  a  ni  ngei
tawh ngei ang le. Khawi maw
en leh teh ang hmiang : 'Ka
vawkpui chu zanin hian nei
hman tak maw? Tun \um chu
15 vel tal han nei se, 'masi
 5th - 8th MAY, 2022
thawmhnaw leina tur te pawh
kan indaih ve theih phah deuh
tur hi a ni a...' tia ngaihtuah
chungin meng mang hlei lo
hian  "Haleluiah  Amen....
Amen,"  a'n  ti  hluai  a.
Speaker-in  '...mautam
hmahruai chu sazu puang a ni
a...' a tih lai mêk hi a lo ni a!
|halai lam chu an thum deuh
hak a....
Tichuan,  entlang
neitupa chuan a en kual zel
a. |henkhat chuan thusawi
zawmin mahni nun an lo in
enfiah mêk hlawm bawk a.
Chungte  chu  bu  nghauh
nghauh  chungin  a  kal  kan
zung zung a. Chung mi tam
takte zinga tlêmte in tihtak
zeta  thusawi  ngaithla  a,
mahni  leh  mahni  an  lo  in
enfiah mêk  avang chuan  a
ngaih a \ha sawt a, mi tlêmte
tih  tak  zetna  avang  chauh
chuan lawmin a la awm hram
hram a ni tih erawh hriat tir
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
kher \ulin a hre lem lo.
Thusawitu  chuan,
"Khaw tina tar tê tê te zing
\awng\ai  kal  peih  \êk  \êk
avang  chauhin  kan  ram  hi
zuahin kan la awm a ni tih te
hi kan ngaihtuah ve ngai em?
Heng mite hian an peih loh
tawpah chuan he ram hian
'thim  thuah  hnih'  kan
hmachhawn ngei ang. Helai
hmuna tuna lo kal khawmte
pawh hi mahni tuina zawng
zawng buaipui \hin, biak buk
chhungah pawha ngaihtuah
zawm  \hin  vek  kan  ni!
Amaherawhchu, kan nihna
ang  anga  min  pawmtu
hmangaihna hian a huap zau
êm  avangin  zalen  takin
biakin chhungah pawh kan
ngaihtuahnate pawh kan la
hmang thei chauh a ni. Chu
hmangaihna chuan eng ang
mi pawh min huap vek si a ,"
a ti dap dap a...
87
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na

THIH LEH THIH

-Ls Kawlni
College Veng, Kolasib

“Zoramin Isua a rin tirh lai khan,

Thlarauah an tui hal, nun tam an neih nan,
Kawl valen chham panin an kal,
An haw lam chu pawl hnih zet an lo ni e.”

Kum  1894,  January Zosapthara  te leh  Pu Buanga

11 ah Tupuiral a\angin mingo
an lo thleng a, chanchin \ha
min  hrilh  a,  chu  chu
Mizorama chanchin \ha thlen
ni a ni. Kan hriat hnu a ni a,
sawi zui vak ka tum lem lo.
Mizoramah Kristian
tlemte  an  la  awm  lai,
endawng  leh  hmuhsit  tuar
reng renga hun an hman lai
khan  kan  Zosap  Pu
Zosaphluia  leh  Pu
88
te chuan Mizoramaah hian
harhna lo thleng ve se an ti
em em a. Mizorama harhna
lo  thlen  ve  theihna  turin
March  15-  18  1906  a
Mairanga  Khasi Assembly
chhim  turin  Chawnga,
Khuma, Thanga, Vanchhunga,
Pawngi,  Thangkungi,
Siniboni (khasi) leh Chhim
lam  a\angin  Thangkunga,
Pasina leh Zathanga (Pastor)
te hruaiin Zosapte hi an kal
 5th - 8th MAY, 2022
a. He tih hunlai hi Welsh ram
harhna thlen lai, chu harhna
kal zelin India ram rawn kaia
Khasi ram a chamchilh lai a
ni awm e.
A  History  zawng
zawng chu kan hriat hnu a ni
bawk a, ziah ngai vek lovah
dah  ila.  Tichuan  harhna
chhima  zu  kalte  chu  a
hmunah  chuan  Thlarau
pawlna  changin  hlim  ve
viau mah se an rawn ro haw
em em a, kawngahte an inbe
duh  hlawm  lo  va,  hei  hi  a
chhan  ni  a  an  sawi  chu
Cherapunji  a  an  thlenin
pain “Mi  pakhat tih  chauh
lo chu in famkim vek e. In
kal  ang  a,  thlarau
thianghlimin  a  kalpui  ang
che u a, Setana pawhin a zui
ve dawn che u a ni. Fimkhur
hle  u  la,  in  fimkhur  loh
chuan buaina in tawk ang”a
tih avang a ni awm e. Tu nge
famkim lo ber an inhre tawh
si lo va, hah leh thinrim \unin
Mizoram an lo thleng a.
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
April  4,  1906
(Nilaini)  chawhnu  lamah
tuna Chaltlang Bethel hmun
lungphun  awmna  lai  hi  an
thleng ta a. Chutih lai chuan
ramhnuai a la ni a. Khiang buk
hnuaiah \awng\aina hun an
hmang  a,  an  sawi  dan  tak
chuan, “a \awng\ai hmasa ber
a \awng\ai chuan van sang
takah hian mei alh a awm a, a
lo  hniam  zel  a,  a  \awng\ai
hnuhnung  ber  a  \awng\ai
meuh chuan kan zingah mei
alh (Thlarau Thianghlim) chu
a lo thleng ta a ni” an ti.
Kan sawi tum lamah
lut dawn ila, chu tia thlarau
thianghlim a lo thlen takah
chuan pakhat chu a lu chhip
a\anga  a  ke  ler  thlengin
thlarauin a khawih a, a vir
nawk  nawk  a,  a  inbin  a,  a
Halelui  tuar  tuar  a,  a  che
nawk nawk a. Pakhat ve thung
erawh  chu  a  che  ve  nawk
nawk lo va, a au ve tuar tuar
hek lo. A thinlungah mi sual
nih inhriatnain hna a thawk a,
89
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
a \hing\hi a a; \awng\ai a,  a
mittui a tla zawih zawih mai
a ni. He mite pahnih hi thlarau
thianghlimin a khawih ve ve
a, a thawh dan a inang lo mai
zawk a ni. Pakhat a che bawrh
bawrh a, pakhatin fim karin a
veng  thung  a,  Mizoram
pumah  harhna  famkim  a
thlen theih phah ta a ni.
Mihlim  ram  leh
kohhran  ram  an  inlungrual
apiangin harhna a thleng mai
a  ni  zawk.  Hlaa  kan  tarlan
ang khian pawl hnih zet an
lo ni ta a ni. He harhnain a
thu  ken  ber  chu  sual  nih
inhriatna leh sual puanna a
ni ber. Tichuan, Mizoramah
chuan harhna a thleng chho
mawlh mawlh a, tunah phei
chuan a bu a tih chhuah tham
harhna kan dawng ta mawlh
mawlh mai a ni.
He  harhna  thleng
hian  Mizoramah  thil  tam
tak a rawn thlenpui ve tho
mai.  Kohhran  ram
90
thinlunga chiang taka hria ten
mihlimte an ven loh chinah
thil pawi tak tak Mizoramah
a thleng ta mawlh mawlh a.
Nausenna, Hmangaihna ram,
pawl chhuahna hial te a lo
thleng ta a. Hei hi uluk taka
ngaihtuah chuan mahni chan
ram inhriat thiam loh tawnna
ni berin a lang. Tuna kan hla
chhui tur pawh hi heng zia lo
tlak avang hi a ni awm e.
Kum  2015  khan  he
hla phuahtu nen hian phone
in kan inbe tawh nghe nghe
a, engkim inhrilh hman a ni
lo  bawk  nen,  he  hlain
keimah  min  khawih  a,
keimaha a thawh dan leh a
phuahtuin  a  phuah  dan
chanchin min hrilh zulzuiin
ziak chho dawn ta ila.
“Jerusalem  khuaa
phuar chang ka huam lova,
thih pawh ka huam a sin.”
(Tirhkohte 21:13) he thu hi
a  ni  he  hla  pum  pui
innghahna  chu.  Nih  nih  ni
 5th - 8th MAY, 2022
ngam, Zirtir  nih hi.
Jerusalem leh a vela
Lal  Isua  Kristan
rawngbawlna  nung  tak  a
neih lai khan mipuiin an zui
luai  luai  a,  mi  5000
(hmeichhia  leh  naupang
chhiar tel lohin) ten an zui
\hin a ni a; kha’ng mipuiho
zawng  zawng  kha  Isua
ringtu an ni, Isua avangin an
dam a, Isua avangin an puar
a. Isua avang vekin an hlim
a, Isua avangin malsawmna
an  dawng  a.  Mahse  hei  hi
Lal Isua mission a ni si lo.
Heng  Isua  ringtute  hi  Isua
hian a ring ve kher lo a ni
mai  thei,  a  thilsawi  a
piangah  tehkhinthuah  a
hmang \hin. Tuna kan sawi
tum Zirtir nun hi Isua ringtu
tan  lo  chuan  a  thlen  theih
reng reng loh tih hi kan sawi
tel hram ang e.
Lal  Isua  Krista
vanah  a  lawn  dawn  ta  a,
chutah  chuan  thuchah
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
hnuhnung a sawi ta a, “Chu
tichuan kal u la, hnam tin a
mi  zirtirahte  siam  u  la...”
(Mathaia 28:19) tiin a chah
ta a ni. Zirtir nun hi bih leh
lawk ang aw.
Isuan a ring let, Isua
an ring mai a ni tawh lo va,
Isuan a ring let ve tawh a.
Fianrialah  mipui  hmaa
tehkhin  thu  a  a  sawi  a
hrilhfiah leh vek a, chu mai
a  ni  tawh  lo  an  kutah
thiltihtheihna a pe a, damlo
tihdam theihna te, ramhuai
hnawhchhuah  theihna  te  a
pe a (Marka 16:17-18). Isua
avangin  malsawmna  an
dawng a ni mai tawh lo va,
Isua  avangin  hming
chhiatna leh tuarna ruamah
mal takin an nun an hmang
a,  mahni  nun  ngei  pawh
thlahlel  zo  lovin  an  nunna
hial  an  chan  a.  Anmahni
avangin Isua chawimawiin
a awm \hin.
Harhna  a  thleng  a,
thlarau  thilpek  tam  tak  a
91
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
dawng a, tihdam theihna te,
\awng hriat loh te etc. Kha
boruak kha chu  nuam a ti a
ni.  Ze khelh ram amahah a
rawn thleng ta chiah a, chu
chu  Pathian  hmangaihna  a
ni. Hmangaihna ram a rawn
tla  ta  a.  (Bibleah  pawh
Hosean Gomeri a neih tawp
te, Daniela 10 etc) Kha zia
a khelhpui tur kha minu  a
ni leh nghal a. Hun hmasa
lamah he ze khelh khelh dik
loh  avanga    sawn
thianghlim lo pai ta nawlh
nawlh  te  an  awm,
hmingchhiatna tawh theih a
ni a. Chumai bakah Pathian
lak  a\anga  bo  hlen  vang
vang  theihna  a  ni.  Amah
hian  a  hre  chiang  lutuk.
Pathian  hnenah  tlaivarin
vawi tam  he ze khelh ram
hi a chunga tla lo turin a dil
a.  Chawnghei  leh
\awng\aina  nena  a  beih
pawhin Pathianin mihringte
a hmangaihna atak ngeia zir
chhuak  turin  a  duh  si.
Pumpelhna kawng a awm ta
92
lo. He zia a duh loh em avang
hian a \awng\ai duh ta miah
lova, a nun a ruakin a ro si,
amah bawkin hrehawm a ti
leh a. Pathian hnenah bawk a
kir leh a, Marin “Lalpa Bawih
nu ka ni a, i thu ang zelin ka
chungah thleng rawh se” a tih
nun a\angin mihring tlawm
ral \hakin, a nih nih ka ni mai
ang e, mualpho a \ul a nih leh
ka  mualpho  mai  ang  tiin
\awng\aina  nena  inhlanin
Lalpa hman theih turin a inpe
a, thih leh thih, dam leh dam
a tingam ta.
Thlarau tuipui khup chena ka
dai laiin,
Nghawng chena dai turin min
ko va,
Nghawng chena daia ka
inhriat laiin,
A hleuha hleuh turin min ko
ta si.
Thih leh thih dam leh dam,
Min hruaitu mei leh chhum an
kal zel.
Khawram hnuchhawnin eng
nge ka chan chuan ang,
Kan zui leh mai phawt ang
che.
 5th - 8th MAY, 2022
Tihsak  malsawmna
dawn  hi  a  van  nuam  tak
em.! Zoram Kristian ramah
pawh hian kan tih ve tur lam
aiin tihsak kan nihna zawk
hi kan chawi vul fo nia.
Israel faten Aigupta
chhuahsanin Kanan ram an
han  pan  \an  ta  a. An  eitur
neihte a zo vek tawh. Ei tur
an nei tawh lo a ni. Mahse
Lalpan  tihsak  malsawmna
Vahmim leh Mana a’n pe ta
chiah  mai  kha  chu  kha
malsawm  an  dawnna
hmunah khan awm hlen zu
tum  a. An  hmaah  ramtian
Kanan a awm tih hi an hre
tawh lo reng reng.
Zoram  ringtute
pawh  kan  ni.  Thlarau
malsawmna  a  rawn  thleng
a, Kohhran kan hlim a kan
lam  mup  mup  a,  Thlarau
thilpek  nen  hmeichhia
zakzum ve tak nia ka ngaih
\hinte  pawh  kaikuang  puk
lut  tur  ang  maiin  an  rawn
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
phar kak hah hah a. Kohhran
inkhawm boruak a nuamin
khuang  pui  pawh
Tlawngdung, tlawng dung,
tlawng  tlawng  tia  tlir  char
char a ngai a.  A nuam a ni.
Mahse  he  lam  hlimna
ringawt hi Lalpa’n kan tana
a  buatsaih  a  ni  si  lo.
Ringtute  chu  kal  zel  turin
min duh a. Van Kanan min
hruai  thlen  a  tum  miau  si.
Min hruai a tumna ngaihsak
lovin hlimna boruakah kan
cheng  a,  kan  duhtawk  leh
mai thin.
Rinnain Kanan ram ka
pan laiin,
Mei leh chhumin ka hma a
hruai zel,
Manna vahmim ka dawn
avangin maw,?
Awm hlen ka tum a,
hruaitu ngaihsak lovin.
Bible kan han bih a,
dan  dang  tel  miah  lovin
thusawm pek ringawt pawh
hi han bih i la, Ru suh, awt
93
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
suh, tualthat suh etc. kan tla
nghal. Leveticus leh Number
kha han bih i la, kan tling lo
chiang ngei mai. Mosia pawh
khan he dan hmang hian Israel
fate kha Kanan ram hruai thlen
hram a tum a. A thawnthu kan
hre  vek.  an  thleng  zo  lo.
Hruaitu ropui Josua a lo lan a
ngai ta a nih kha.
Dan  hmanga
Vanram kan thlen zawh loh
chian  em  avangin  Dan
zawng  zawng  aiah  Fapa
Isua Krista a rawn inpe ta.
Isua hi kan tlinna chu a ni.
Kanan an ral thlir ut
tawh a, an hmaah Jordan lui
a  luang  cham  put  a.  Hetih
hunlai hi Jordan lui pawh a
kuang khata a len hunlai a
ni.  (wheat  leh  barley  seng
hunlai a ni a, Israel ramah
hian heng hunlai hi furlai a
ni daih) a huphurhawm ang
chu aw. Lalpa thu lo thleng
chu, “Dai u la, a chat ang”
(Josua 3) tih a ni. Jordan lui
94
vuak chahsak a tum tawh lo.
An  daikai  a  ngai  ta.
Aigupta  a\angin  thilmak
tam tak nen a hruai chhuah
an  ni.  Keini  pawh  Isua
avanga kan sual tlan kan ni.
Krossah  chuan  min
tihsak  a,  kan  sual  min
ngaidam a, amaherawhchu
he  Kross  thihna  piahah  hi
chuan kan uire min simsak
a  tum  tawh  lova,  Zu  min
ngheisak a tum tawh hek lo.
“Dai  u  la,  a  chat  ang”.
Mahni  a  in  dai  chahna
hmun a ni. Zu in min simtir
a  tum  a,  uire  pawh  min
simtir a tum tawh zawk a ni.
Mihlim \awngkam takin dai
chah ram/dai chah nun kan
thleng ta zawk a.
Hmanah Mosian Kanan
ram a pan laiin,
Dan hmangin hruai thlen
hram a tum a,
Kanan ram thleng tura a
hruai laiin
A hmangaihte chu a lo
fam san ta si.
 5th - 8th MAY, 2022
Lalpa  thupek  ang
chuan Jordan lui chu an dai
chat ta ngei a, ni khat an raldo
an hneh a tam chuan ei tur an
ngah. Hneh an nei loh chuan
ei tur an nei lo. Ringtu nun
pawh indo nun a ni. Ni khat
atan ni khat sual hneh a tawk.
“Thlemna ten eitur
min pe tawh zawk ang.”
Israel  fate Aigupta
a\anga  chhuakho  kha  chu
thlalerah an tlu hlum zo vek
tawh  a.  Kanan  lut  turte
erawh  chhuan  thar  an  ni
tawh  a  (Josua  5:4);  khang
thangtharho  khan  an  chak
avang ringawtin Kanan ram
kha an luah thei reng reng
lo. Anmahni kaihruai turin
hranghlui Josua leh Kaleba
an tel a ngai tlat. Kanan ram
khawizu  leh  hnute  tui
luanna kha hranghlui hona
hnuaiah a ni an luah luh ni.
Lalpa  khawngaihna
avangin Kohhran chau tak tih
SOUVENIR - Lamlian Thianghlim
nunna a tan harhna a thleng
fo \hin. Chu harhna a harhte
chu \halai lam an tam zawk
fo va, khi Zion khawpui kan
thlen hma khian engvangin
nge kan tluk leh \hin? Israel
fate  Hranghlui  Josua  leh
Kaleba in an ho tlat ang hian
hranghlui  mihlim  \awng
takin  Zion  Nghalmal
intingam  chinte  hian
\hangtharte hi min kaihruai
lo a ni mai lo maw.?
Isaia  35  ah  chuan
Lamlian  thianghlim  kan
hmu a, chu hmun chu Zion
khawpui  kan  thlen  hmaa,
Pathian  thuin  min  hruai
thlen  a tumna  hmun chu  a
ni.  Pathian  Ram  hi  hmun
hla taka awm turin kan ngai
a, a ni lo. Pathian kan neih
hian  kan  thinlungah  zawk
hian a ni Pathian ram chu a
lo  in\an  zawk  ni.  Chu  mi
hmun a\ang chuan a lawm
le Vanram  min  hruai  thlen
a tum tak ni. Jacoba Pathianin
mal  a  sawm  tak  tak  dawn
95
KRISTIAN |HALAI PAWL General Conference Vawi 59-na
chuan Bethel hmunah a tawp
a  thiang  reng  reng  lo  va;
Peniel  hmun  a  thlen  ngei
ngei a ngai ang khan, keini
pawh  hian  Pathian
malsawmna kan dawn tak tak
theihna tur chuan hlim lam
mup mupna boruak kalsan a,
mal tlat nun a Pathian kan
buan ve hi a ngai a ni. Chumi
piahah chuan van khawpui a
la awm cheu si a.
Zawngtu leh a zawnte
intawhna Kanan,
96
|ah leh ha\hial anchhiate
a bo,
Rulpui leh naupangte an
tualchaina,
A laiah entu leh vengtu
Beram no.
Eng  pawh  kan
chungah  thleng  dawn  mah
se  Thih  leh  thih,  dam  leh
dam kan zui leh phawt mai
ang  che  tiin  Kristian
|halaite hian hmalam i pan
zel ang u aw.
 Or
gani
si
ngCommi
tt
ee

Or
gani
si
ngCommi
tt
eeOf
fi
ceBe
are
rs
L
-R
T.
UpaLal
\an
zual
a,UpaDr.
Engku
ngaChha
ngte
,Up
aRa y
mondLa
lnu
nsi
ama
Past
orK.
Lalt
hl
anpui
a,Up
aT .
Zahmi
ngl
i
ana,
UpaLal
r
inmawi
aNg
ente
Me
dic
alCommi
tt
ee

Pa
nda
lCommi
tt
ee
I
nfor
mat
ionCommi
tt
ee

Fu
ndRa
isi
ngCommi
tt
ee
Li
ght&SoundCommi
tt
ee

So
uve
nirCommi
tt
ee
 Re
cept
ionCommi
tt
ee

Wa
ter&Sa
nit
at
ionCommi
tt
ee
Re
fre
shme
ntCommi
tt
ee

De
cor
ati
onCommi
tt
ee
 Us
her
ingCommi
tt
ee

Tr
aff
ic&Se
cur
it
yCommi
tt
ee
Di
akka
wnBi
akI
n

Col
le
geVe
ngBi
akI
n
 Ga
li
liBi
akI
n

Ve
ngt
harSout
hBi
akI
n
Hma
rve
ngBi
akI
n

El
ect
ri
cVe
ngBi
akI
n
Khua
ngpui
la
mBi
akI
n

Bu
ilu
m Bi
akI
n
Ne
wDi
akka
wnBi
akI
n

Ve
ngt
harBi
akI
n
 Re
ngt
eka
wnBi
akI
n

Re
ngt
eka
wnEa
stBi
akI
n
 Sa
ida
nBi
akI
n

Tui
\ha
vengBi
akI
n
 |umpuiBi
akI
n

Ve
ngl
aiEa
stBi
akI
n
 Ve
ngl
aiBi
akI
n

Pr
oje
ctVe
ngBi
akI
n
Di
akka
wnBr
anc
hK|P

Ga
li
liVe
ngBr
anc
hK|P
Col
le
geVe
ngBr
anc
hK|P

Pr
oje
ctVe
ngBr
anc
hK|P
Ve
ngl
aiBr
anc
hK|P

|umpuiBr
anc
hK|P
Ve
ngl
aiEa
stBr
anc
hK|P

Tui
\haVe
ngBr
anc
hK|P
He
bronBr
anc
hK|P

Hma
rve
ngBr
anc
hK|P
 Sa
ida
nBr
anc
hK|P

El
ect
ri
cVe
ngBr
anc
hK|P
 Re
ngt
eka
wnBr
anc
hK|P

Re
ngt
eka
wnEa
stBr
anc
hK|P
Bukva
nne
iBr
anc
hK|P

Bui
lumBr
anc
hK|P
 Sa
iha
puiKBr
anc
hK|P

Sa
iha
puiKWe
stBr
anc
hK|P
Kol
asi
bVe
ngt
harBr
anc
hK|P

Ne
wDi
akka
wnBr
anc
hK|P
Khua
ngpui
la
mBr
anc
hK|P

Ve
ngt
harSout
hBr
anc
hK|P
P
ANDALSAK|ANNI
KOL
ASI
BTHL
ALAK