LÝ!VẬN!PHÚ!!

( ,!Li!Yunfu)
!
!
!
!

HÁN#TỰ#HỌC#TÂN#LUẬN#
!
!
New!Perspective!on!the!Theory!of!Chinese!Characters!
!
!
!
!
!
!
Bùi!Anh!Chưởng,!Dương!Văn!Hà,!Nguyễn!Đình!Hưng!dịch!!
Nguyễn!Tuấn!Cường,!Bùi!Anh!Chưởng,!Lê!Phương!Duy!hiệu!đính!!
!
Tổ!chức!phiên!dịch!và!xuất!bản:!Nguyễn!Tuấn!Cường!!
!
!

#
!
!
!
#
#
Hà#Nội#–#2018#
! !

!
 #

MỤC$LỤC$
!
$
LỜI$TỰA$CỦA$TÁC$GIẢ$CHO$BẢN$DỊCH$TIẾNG$VIỆT$......................................$9!
LỜI$GIỚI$THIỆU$BẢN$DỊCH$HÁN$TỰ$HỌC$TÂN$LUẬN$..................................$11!
CHƯƠNG$I:$THUỘC$TÍNH$CỦA$CHỮ$HÁN$...................................................$19!
Phần!1:!Định!nghĩa!chữ!Hán!............................................................................................!19!
Phần!2:!Bản!thể!của!chữ!Hán!..........................................................................................!26!
1.!Thuộc!tính!ba!chiều!của!chữ!Hán!............................................................................!26!
2.!Những!chỉ!thị!khác!nhau!của!“chữ”!........................................................................!29!
3.!“Ba!bình!diện”!nghiên!cứu!chữ!Hán!........................................................................!31!
Phần!3:!Tính!chất!của!chữ!Hán!........................................................................................!32!
1.!Những!tranh!luận!về!tính!chất!của!chữ!Hán!...........................................................!32!
2.!Luận!thuyết!về!ba!phương!diện!của!tính!chất!chữ!Hán!..........................................!42!

CHƯƠNG$II:$KHỞI$NGUỒN$CỦA$CHỮ$HÁN$.................................................$51!
Phần!1:!Hàm!nghĩa!của!“khởi!nguồn!của!chữ!Hán”!........................................................!51!
Phần!2:!“Đầu!nguồn”!của!chữ!Hán!..................................................................................!56!
1.!“Chữ!Hán”!sớm!nhất!xuất!hiện!vào!thời!đại!nào?!..................................................!57!
2.!Chữ!Hán!cơ!sở!thời!kỳ!đầu!có!những!gì?!................................................................!67!
Phần!3:!“Nguyên!xuất”!của!chữ!Hán!...............................................................................!70!
1.!“Tác!giả!nguồn”!của!chữ!Hán!..................................................................................!70!
2.!“Nguyên!tố”!và!“nguyên!xứ”!của!chữ!Hán!..............................................................!72!
3.!“Nguyên!thể”!của!chữ!Hán!.....................................................................................!74!
4.!“Nguyên!thức”!của!chữ!Hán!...................................................................................!92!
Phần!4:!“Nguyên!lưu”!của!chữ!Hán!...............................................................................!101!

CHƯƠNG$III:$TƯ$LIỆU$CHỮ$HÁN$...............................................................$109!
Phần!1:!Văn!tự!thạch!ngọc!............................................................................................!109!
1.!Phù!hiệu!có!tính!chất!văn!tự!chưa!rõ!công!dụng!..................................................!109!
2.!Văn!tự!ấn!tỷ!trên!dấu!phong!đất!sét!.....................................................................!111!
3.!Văn!tự!nguyền!rủa!thề!ước!...................................................................................!113!
4.!Văn!tự!ca!tụng!công!đức!.......................................................................................!114!
5.!Văn!tự!dạng!kinh!tịch!............................................................................................!117!
6.!Văn!tự!trên!bia!mộ,!mộ!chí!...................................................................................!121!
7.!Văn!tự!ghi!chép!sự!việc,!du!hành!..........................................................................!123!
8.!Văn!tự!trên!pháp!thiếp!.........................................................................................!123!
9.!Văn!tự!ứng!dụng!trong!các!sinh!hoạt!khác!...........................................................!124!

HÁN!TỰ!HỌC!TÂN!LUẬN!–!MỤC!LỤC!! 5!
Phần!2:!Văn!tự!Giáp!cốt!................................................................................................!126!
1.!Văn!tự!Giáp!cốt!ở!di!chỉ!Ân!Khư!tại!An!Dương!......................................................!128!
2.!Văn!tự!Giáp!cốt!thời!Thương!ở!Đại!Tân!Trang!......................................................!130!
3.!Văn!tự!Giáp!cốt!thời!Thương!ở!Nhị!Lý!Cương!......................................................!130!
4.!Văn!tự!Giáp!cốt!ở!Chu!Nguyên!tại!Thiểm!Tây!.......................................................!130!
Phần!3:!Văn!tự!đào!ngõa!...............................................................................................!131!
1.!Phù!hiệu!trên!đồ!gốm!...........................................................................................!131!
2.!Văn!tự!trên!đồ!gốm!...............................................................................................!143!
3.!Văn!tự!trên!đồ!sành!..............................................................................................!144!
Phần!4:!Văn!tự!trên!đồ!kim!khí!.....................................................................................!145!
1.!Văn!tự!trên!đồ!đồng!thau!.....................................................................................!146!
2.!Văn!tự!trên!binh!khí!..............................................................................................!148!
3.!Văn!tự!trên!tiền!.....................................................................................................!149!
4.!Văn!tự!trên!phù!tiết!..............................................................................................!150!
Phần!5:!Văn!tự!trên!thẻ!gỗ!............................................................................................!152!
1.!Thẻ!tre!gỗ!nước!Sở!...............................................................................................!152!
2.!Thẻ!tre!gỗ!nước!Tần!..............................................................................................!156!
3.!Thẻ!tre!gỗ!thời!Hán!...............................................................................................!157!
4.!Thẻ!tre!thời!Tam!Quốc!..........................................................................................!162!
Phần!6:!Văn!tự!trên!lụa,!văn!tự!sơn!thếp!......................................................................!162!
1.!Văn!tự!trên!lụa!......................................................................................................!162!
2.!Văn!tự!sơn!thếp!....................................................................................................!165!
Phần!7:!Văn!tự!trên!chất!giấy!........................................................................................!166!
1.!Bản!viết!tay!...........................................................................................................!166!
2.!Bản!in!ấn!...............................................................................................................!172!

CHƯƠNG$IV:$CHỈNH$LÝ$CHỮ$HÁN$.............................................................$175!
Phần!1:!Chỉnh!lý!văn!vật!tư!liệu!chữ!Hán!......................................................................!175!
1.!Chỉnh!lý!văn!vật!chữ!Hán!thời!Tống!......................................................................!177!
2.!Chỉnh!lý!văn!vật!chữ!Hán!từ!thời!Thanh!tới!thời!Dân!Quốc!..................................!181!
3.!Chỉnh!lý!văn!vật!chữ!Hán!hiện!đại!.........................................................................!185!
Phần!2:!Chỉnh!lý!văn!bản!tư!liệu!chữ!Hán!.....................................................................!194!
1.!Khái!quát!về!chỉnh!lý!văn!bản!...............................................................................!194!
2.!Khải!định!tự!dạng!văn!bản!....................................................................................!196!
3.!Thích!văn!cho!tự!dạng!trong!văn!bản!...................................................................!199!
4.!Khảo!chứng!chữ!khó,!chữ!tồn!nghi!trong!văn!bản!................................................!202!
Phần!3:!Chỉnh!lý!văn!tự!tư!liệu!chữ!Hán!........................................................................!213!
1.!Lọc!tự!dạng!...........................................................................................................!213!
2.!Quy!nạp!tự!vị!.........................................................................................................!214!
3.!Tập!hợp!lưu!giữ!chữ!đơn!......................................................................................!217!

CHƯƠNG$V:$HÌNH$THỂ$CHỮ$HÁN$.............................................................$223!
Phần!1:!Phân!tích!hình!thể!chữ!Hán!..............................................................................!223!
1.!Đơn!vị!viết!và!phong!cách!tự!thể!..........................................................................!223!

6! ! LÝ!VẬN!PHÚ!
 2.!Yếu!tố!khu!biệt!của!hình!thể!chữ!Hán!...................................................................!228!
Phần!2:!Diễn!biến!của!hình!thể!chữ!Hán!.......................................................................!235!
1.!Đường!nét!hóa!và!nét!bút!hóa:!Diễn!biến!của!loại!hình!đơn!vị!viết!.....................!235!
2.!Giản!hóa!và!phồn!hóa:!Sự!tăng!giảm!của!số!lượng!đơn!vị!viết!.............................!236!
3.!Kết!dính!và!phân!ly:!sự!biến!hóa!trong!liên!kết!của!các!đơn!vị!viết!......................!239!
4.!Hoán!đổi!vị!trí!và!cải!biến!phương!hướng:!sự!thay!đổi!phương!hướng!vị!trí!của!
đơn!vị!viết!.................................................................................................................!241!
5.!Biến!đổi!hình!thể:!Sự!bất!đồng!trạng!thái!hình!thể!của!đơn!vị!viết!......................!242!

CHƯƠNG$VI:$CẤU$TRÚC$CHỮ$HÁN$(PHẦN$THƯỢNG)$..............................$257!
Phần!1:!Đơn!vị!cấu!trúc!của!chữ!Hán!............................................................................!257!
1.!Cấu!kiện!của!chữ!Hán!............................................................................................!257!
2.!Phân!loại!cấu!kiện!chữ!Hán!...................................................................................!260!
3.!Công!năng!cấu!kiện!của!chữ!Hán!..........................................................................!264!
Phần!2:!Loại!hình!cấu!trúc!của!chữ!Hán!........................................................................!269!
1.!Chữ!độc!thể!(4!loại)!...............................................................................................!271!
2.!Chữ!hợp!thể!(16!loại)!............................................................................................!276!
Phần!3:!“Lục!thư”!và!Thuyết!văn!giải!tự!........................................................................!292!
1.!“Lục!thư”!không!phải!là!phép!phân!tích!chữ!và!chia!loại!hình!cấu!trúc!theo!hệ!thống!..!292!
2.!Phương!pháp!phân!tích!chữ!và!loại!hình!cấu!trúc!của!Thuyết!văn!giải!tự!.................!299!
3.!Quan!hệ!của!“Lục!thư”!và!Thuyết!văn!giải!tự!.......................................................!306!

CHƯƠNG$VII:$CẤU$TRÚC$CHỮ$HÁN$(PHẦN$HẠ)$.......................................$317!
Phần!1:!Diễn!biến!cấu!trúc!của!tự!phù!cá!thể!...............................................................!317!
1.!Kết!quả!của!diễn!biến!cấu!trúc!tự!phù!cá!thể!.......................................................!317!
2.!Xu!thế!diễn!biến!của!cấu!trúc!tự!phù!cá!thể!.........................................................!323!
Phần!2:!Diễn!biến!cấu!trúc!của!hệ!thống!chữ!Hán!........................................................!327!
1.!Diễn!biến!cấu!trúc!của!các!hệ!chữ!Giáp!cốt!văn!–!Kim!văn!–!Tiểu!Triện!....................!327!
2.!Diễn!biến!cấu!trúc!của!hệ!thống!văn!tự!nước!Sở!thời!Chiến!Quốc!.......................!331!
3.!Diễn!biến!cấu!trúc!của!hệ!thống!chữ!Hán!thường!dùng!ngày!nay!........................!336!
Phần!3:!Nguyên!nhân!của!diễn!biến!cấu!trúc!chữ!Hán!.................................................!344!
1.!Nguyên!nhân!từ!phương!diện!viết!........................................................................!344!
2.!Nguyên!nhân!từ!phương!diện!chức!năng!.............................................................!347!
3.!Nguyên!nhân!từ!phương!diện!văn!hóa!................................................................!350!

CHƯƠNG$VIII:$CHỨC$NĂNG$CỦA$CHỮ$HÁN$.............................................$355!
Phần!1:!Chức!năng!sử!dụng!của!chữ!Hán!......................................................................!355!
1.!Bản!dụng!...............................................................................................................!355!
2.!Kiêm!dụng!.............................................................................................................!367!
3.!Tá!dụng!.................................................................................................................!369!
Phần!2:!Diễn!biễn!của!chức!năng!chữ!Hán!....................................................................!386!
1.!Mở!rộng!chức!năng!...............................................................................................!386!
2.!Thu!gọn!chức!năng!................................................................................................!392!
3.!Di!chuyển!chức!năng!.............................................................................................!405!

HÁN!TỰ!HỌC!TÂN!LUẬN!–!MỤC!LỤC!! 7!
CHƯƠNG$IX:$QUAN$HỆ$CHỮ$HÁN$............................................................$411!
Phần!1:!Quan!hệ!các!chữ!trong!hệ!thống!viết!...............................................................!413!
Phần!2:!Quan!hệ!các!chữ!trong!hệ!thống!cấu!trúc!........................................................!416!
1.!Chữ!đồng!cấu!........................................................................................................!417!
2.!Chữ!dị!cấu!.............................................................................................................!422!
Phần!3:!Quan!hệ!các!chữ!trong!hệ!thống!chức!năng!(phần!thượng)!............................!426!
1.!Chữ!đồng!âm!.........................................................................................................!427!
2.!Chữ!đồng!nghĩa!.....................................................................................................!427!
3.!Chữ!có!âm!nghĩa!đều!giống!..................................................................................!428!
4.!Chữ!có!âm!nghĩa!liên!quan!....................................................................................!428!
Phần!4:!Quan!hệ!các!chữ!trong!hệ!thống!chức!năng!(phần!hạ)!....................................!432!
1.!Quan!hệ!dùng!chung!dị!tự!(dị!tự!đồng!dụng)!.......................................................!433!
2.!Quan!hệ!dùng!khác!chữ!có!hình!thể!giống!nhau!(đồng!hình!dị!dụng)!..................!442!

CHƯƠNG$X:$VĂN$HÓA$CHỮ$HÁN$..............................................................$447!
Phần!1:!Khái!thuyết!văn!hóa!chữ!Hán!...........................................................................!447!
1.!Định!nghĩa!văn!hóa!...............................................................................................!447!
2.!Quan!hệ!giữa!chữ!Hán!với!văn!hóa!.......................................................................!449!
3.!Lập!trường!nghiên!cứu!văn!hóa!chữ!Hán!.............................................................!451!
Phần!2:!Giải!thích!văn!hóa!về!hình!thái!chữ!Hán!...........................................................!453!
1.!Giải!thích!văn!hóa!về!đặc!trưng!khối!vuông!chữ!Hán!...........................................!453!
2.!Giải!thích!văn!hóa!về!đối!xứng!bố!cục!của!chữ!Hán!.............................................!455!
3.!Giải!thích!văn!hóa!về!phong!cách!thư!thể!chữ!Hán!..............................................!458!
Phần!3:!Giải!thích!văn!hóa!về!cấu!trúc!chữ!Hán!............................................................!459!
1.!Giải!thích!văn!hóa!về!tổ!hợp!cấu!kiện!...................................................................!460!
2.!Giải!thích!văn!hóa!về!tập!hợp!cấu!kiện!.................................................................!467!
Phần!4:!Giải!thích!văn!hóa!về!chức!năng!của!chữ!Hán!..................................................!475!
1.!Ảnh!hưởng!của!nhân!tố!văn!hóa!với!chức!năng!dùng!chữ!ghi!từ!.........................!475!
2.!Phương!thức!biểu!đạt!đặc!thù!của!chữ!Hán!tạo!thành!bởi!nhân!tố!văn!hóa!................!478!

LỜI$BẠT$......................................................................................................$487!
SÁCH$DẪN$(INDEX)$....................................................................................$493!
!

8! ! LÝ!VẬN!PHÚ!
 Lời#tựa#của#tác#giả#cho#bản#dịch#tiếng#Việt#
!
Lý#Vận#Phú#
!
Năm! 2012,! Nhà! xuất! bản! Đại! học! Sư! phạm! Bắc! Kinh! xuất! bản!
cuốn! Hán!tự!học!tân!luận,! một! chuyên! luận! học! thuật! của! tôi,! được! giới!
học!thuật!Trung!Quốc!hoan!nghênh,!nhiều!học!giả!bình!luận,!trích!dẫn.!
Tháng! 6! năm! 2016,! nhân! dịp! tham! dự! “Hội! nghị! thường! niên! lần! thứ! 4!
của!Hội!Hán!tự!học!thế!giới”!tổ!chức!tại!Đại!học!Kyungsung!(Busan,!Hàn!
Quốc),!tôi!đem!sách!này!tặng!cho!mấy!vị!học!giả!nước!ngoài,!cũng!nhận!
được!lời!ngợi!khen.!Về!sau,!GS!Ha!Young!Sam!ở!Viện!Nghiên!cứu!Hán!
tự!(Hàn!Quốc)!và!TS!Nguyễn!Tuấn!Cường!ở!Viện!Nghiên!cứu!Hán!Nôm!
(Việt!Nam)!đều!bày!tỏ!mong!muốn!phiên!dịch!sách!này!sang!tiếng!Hàn!
và!tiếng!Việt!để!xuất!bản!nhằm!giới!thiệu!những!suy!nghĩ!về!văn!tự!học!
trong! sách! này! tới! các! học! giả! Hàn! Quốc! và! Việt! Nam;! tôi! vui! vẻ! tán!
thành! mong! muốn! ấy.! Bản! tiếng! Hàn! đã! được! ra! mắt! vào! tháng! 1! năm!
2018,!nay!bản!tiếng!Việt!cũng!sắp!được!ấn!hành.!Công!việc!phiên!dịch!và!
giới! thiệu! vốn! rất! vất! vả,! hơn! nữa! TS! Nguyễn! Tuấn! Cường! còn! là! Viện!
trưởng!Viện!Nghiên!cứu!Hán!Nôm!của!Việt!Nam,!sự!vụ!hành!chính!bận!
rộn,!vậy!mà!còn!tự!mình!tổ!chức!phiên!dịch!sách!này,!thật!khiến!tôi!rất!
cảm!động.!Xin!cảm!tạ!tấm!lòng!vô!tư!vì!học!thuật!cũng!như!tình!yêu!đối!
với!chữ!Hán!và!các!văn!tự!Đông!Á!của!những!người!bạn!nước!ngoài!là!
GS!Ha!Young!Sam!cùng!TS!Nguyễn!Tuấn!Cường.!
Sách!này!được!quan!tâm!có!thể!bởi!nó!đề!ra!“lý!luận!ba!bình!diện!
nghiên! cứu! Hán! tự! học”.! “Lý! luận! ba! bình! diện”! chủ! trương! quan! sát!
thuộc! tính! của! chữ! Hán! từ! ba! chiều:! hình!thể! ,!cấu!trúc! và! công!
dụng! ;! lần! lượt! mô! tả! hệ! thống! tri! thức! về! bình! diện! hình! thể,! bình!
diện!cấu!trúc!và!bình!diện!công!dụng,!xây!dựng!hệ!thống!mới!cho!Hán!
tự!học!với!một!thể!ba!mặt!gồm!hình!thể!học!chữ!Hán,!cấu!trúc!học!chữ!
Hán! và! công! dụng! học! chữ! Hán.! Hệ! thống! này! đã! khắc! phục! được! sự!
cồng!kềnh!bề!bộn!của!Hán!tự!học!truyền!thống!khi!dung!nạp!nội!dung!
của!huấn!hỗ!học!và!âm!vận!học,!đồng!thời!cũng!bù!đắp!cái!thiếu!sót!chỉ!
quan! tâm! tới! hình! thể! mà! nội! dung! thì! nghèo! nàn! của! Hán! tự! học! hiện!
đại;!vả!lại,!nhờ!lần!lượt!đặt!các!vấn!đề!với!tính!chất!khác!nhau!vào!thảo!

HÁN!TỰ!HỌC!TÂN!LUẬN!–!LỜI!TỰA!!! 9!
luận! ở! các! bình! diện! khác! nhau! nên! sức! thuyết! phục! được! nâng! cao! rõ!
rệt,!tránh!được!nhiều!tranh!luận!lý!thuyết!kéo!dài!liên!miên.!Đặc!biệt,!việc!
mở!ra!lĩnh!vực!nghiên!cứu!công!dụng!của!chữ!Hán!không!chỉ!làm!đầy!đủ!
thêm!cho!nội!dung!bản!thể!của!Hán!tự!học!mà!còn!thể!hiện!được!một!cách!
thực!chất!giá!trị!ứng!dụng!của!Hán!tự!học.!Linh!hồn!của!chữ!Hán!nằm!ở!
chữ!“dụng”! .!
Thật! ra! trong! Hán! tự! học! tân! luận,! “lý! luận! ba! bình! diện! nghiên!
cứu! Hán! tự! học”! chỉ! mới! được! đặt! ra! một! cách! sơ! bộ,! trình! bày! chưa!
được! trọn! vẹn.! Sau! này! trong! bài! “Bàn! rộng! về! ‘lý! luận! ba! bình! diện!
nghiên!cứu!Hán!tự!học’”!(Bắc!Kinh!Sư!phạm!đại!học!Học!báo,!tháng!3!năm!
2016)!mà!tôi!viết!thì!mới!trình!bày!một!cách!khá!hoàn!chỉnh.!Nay!nhân!
cơ! hội! xuất! bản! bản! dịch,! tôi! có! một! vài! bổ! sung! thêm! cho! nội! dung!
“thuộc! tính! ba! chiều! của! chữ! Hán”! ở! trong! sách,! đồng! thời! lược! bỏ!
những! nội! dung! khó! hiểu! đối! với! độc! giả! nước! ngoài,! hơn! nữa! khi! TS!
Nguyễn!Tuấn!Cường!phiên!dịch!cũng!có!thể!căn!cứ!vào!lý!giải!của!bản!
thân!mà!có!sáng!tạo!mới,!bởi!vậy!nội!dung!bản!tiếng!Việt!này!hẳn!có!vài!
điểm!khác!so!với!nguyên!bản!tiếng!Trung!xuất!bản!năm!2012.!
Ông! Nguyễn! Tuấn! Cường! là! Viện! trưởng! Viện! Nghiên! cứu! Hán!
Nôm,!đồng!thời!cũng!là!một!vị!“thông!thạo!về!Trung!Quốc”.!Khi!chúng!
tôi!chuyện!trò,!thấy!ông!rành!về!các!học!giả!nổi!tiếng!của!Trung!Quốc!và!
các!trước!tác!học!thuật!về!phương!diện!ngôn!ngữ!văn!tự!học!tiếng!Hán!hệt!
như!rành!của!báu!trong!nhà.!Điều!đó!khiến!tôi!khâm!phục!vô!cùng.!Trung!
tâm!Nghiên!cứu!văn!minh!chữ!Hán!thuộc!Đại!học!Trịnh!Châu!của!chúng!
tôi! đã! thiết! lập! quan! hệ! hợp! tác! lâu! dài! và! tốt! đẹp! với! Viện! Nghiên! cứu!
Hán! Nôm! nơi! ông! công! tác,! đồng! thời! chúng! tôi! cũng! có! may! mắn! mời!
được! ông! làm! Nghiên! cứu! viên! khách! mời! của! Trung! tâm.! Cuốn! Hán!tự!
học!tân!luận!này!do!tôi!viết!bằng!tiếng!Trung,!ông!Nguyễn!Tuấn!Cường!đích!
thân!tổ!chức!phiên!dịch,!việc!cuốn!sách!được!xuất!bản!vừa!là!kết!tinh!từ!tình!
bạn!cá!nhân!của!chúng!tôi!mà!cũng!là!thành!quả!hợp!tác!tốt!đẹp!giữa!Trung!
tâm!Nghiên!cứu!văn!minh!chữ!Hán!và!Viện!Nghiên!cứu!Hán!Nôm.!!
Hy!vọng!cuốn!sách!này!sẽ!phát!huy!tác!dụng!tích!cực!trong!giao!
lưu!văn!hóa!Trung!–!Việt.!

Mùng!8!tháng!8!năm!2018!

Lý!Vận!Phú!

10! ! LÝ!VẬN!PHÚ!
 Lời#giới#thiệu#bản#dịch#Hán$tự$học$tân$luận$
!
Nguyễn#Tuấn#Cường#
!
1.#Khởi#đi#từ#tình#trạng#của#ngành#Hán#tự#học#nói#riêng#và#văn#tự#
học#nói#chung#ở#Việt#Nam##
Trên!lãnh!thổ!Việt!Nam!đã!và/hoặc!đang!tồn!tại!3!loại!hình!văn!tự!
(type!of!script,! ),!mỗi!loại!hình!văn!tự!lại!có!thể!bao!gồm!nhiều!loại!
văn!tự!khác!nhau.!(1)!Các!văn!tự!theo!loại!hình!văn!tự!Hán! !
(tức!chữ!vuông! ),!gồm!chữ!Hán,!Nôm!Việt,!Nôm!Tày,!Nôm!Dao,!
Nôm! Ngạn. !Đây! đều! là! các! loại! văn!tự!ghi!ý!–!âm,! có! nguồn! gốc! từ! chữ!
1

Hán.!(2)!Các!văn!tự!theo!loại!hình!văn!tự!Phạn!có!nguồn!gốc!Ấn!Độ,!gồm!
chữ!Chăm!và!chữ!Thái,!đều!là!các!văn!tự!ghi!âm.!Riêng!chữ!Thái!lại!gồm!4!
kiểu!chữ!cổ!khác!nhau,!gồm!chữ!Lai!Pao,!chữ!Thái!Quỳ,!chữ!Thái!Đèng,!
và! chữ! Thái! vùng! Tây! Bắc.2!(3)! Các! văn! tự! theo! loại! hình! văn! tự! Latin,!
hiện! có! 22! loại! văn! tự! ghi! ngôn! ngữ! của! 22! dân! tộc,! bao! gồm! tộc! Kinh!
(chữ!Quốc!ngữ)!và!21!dân!tộc!thiểu!số.!Trong!số!54!dân!tộc!ở!Việt!Nam,!
hiện! vẫn! còn! 28! dân! tộc! chưa! có! chữ! viết! riêng.3!Một! cách! nhìn! sơ! lược!
trên!cho!thấy!bối!cảnh!văn!tự!ở!Việt!Nam!khá!đa!dạng!và!phức!tạp.4!
Trong!các!vấn!đề!văn!tự!ở!Việt!Nam,!việc!sử!dụng!chữ!Hán!và!chữ!
Nôm!(Việt)!có!tính!truyền!thống!lâu!đời,!với!lịch!sử!trên!dưới!2.000!năm!
với! chữ! Hán! và! 1.000! năm! với! chữ! Nôm.! Điều! đáng! tiếc! là,! trong! khi!
ngành!nghiên!cứu!văn!tự!học!chữ!Nôm!(“Nôm!tự!học”)!ở!Việt!Nam!đã!
khá!phát!triển!và!gặt!hái!được!nhiều!thành!tựu!(mặc!dù!trong!khoảng!5!
năm!gầy!đây!có!xu!hướng!chững!lại),!thì!ngành!Hán!tự!học!ở!Việt!Nam!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!Nguyễn!Quang!Hồng!(2008),!Khái!luận!văn!tự!học!chữ!Nôm,!Hà!Nội:!NXB!Giáo!dục.!
1

!Về!chữ!Thái!và!chữ!Chăm,!xem:!Trần!Trí!Dõi!(2000),!“Vấn!đề!chữ!viết!của!các!ngôn!ngữ!
2

dân!tộc!thiểu!số”,!trong:!Trần!Trí!Dõi,! Nghiên!cứu!ngôn!ngữ!các!dân!tộc!thiểu!số!Việt!Nam,!
Hà!Nội:!NXB!Đại!học!Quốc!gia!Hà!Nội,!tr.!208∞244.!
3!Về!chữ!Latin!ghi!các!ngôn!ngữ!ở!Việt!Nam,!xem:!Hoàng!Thị!Châu!(2001),!Xây!dựng!bộ!
chữ!phiên!âm!cho!các!dân!tộc!thiểu!số!ở!Việt!Nam,!Hà!Nội:!NXB!Văn!hoá!Dân!tộc.!
4!Tổng!quan!về!các!hệ!thống!văn!tự!ở!Việt!Nam,!đặc!biệt!là!văn!tự!của!các!dân!tộc!thiểu!
số,! xem:! Nguyễn! Văn! Lợi! (2013),! “Chữ! viết! của! các! dân! tộc! thiểu! số! ở! Việt! Nam”,! in!
trong:! Nguyễn! Hữu! Hoành! chủ! biên,! Ngôn! ngữ,! chữ! viết! các! dân! tộc! thiểu! số! ở! Việt! Nam!
(những!vấn!đề!chung),!Hà!Nội:!NXB!Từ!điển!bách!khoa,!2013,!tr.!274∞344.!

HÁN!TỰ!HỌC!TÂN!LUẬN!–!LỜI!GIỚI!THIỆU!!! 11!
vẫn! là! một! lĩnh! vực! còn! yếu! về! tính! chuyên! sâu! và! cập! nhật! so! với! tình!
hình!ở!các!nước!Đông!Á!và!khối!Âu!–!Mỹ.!Dù!cũng!tồn!tại!một!số!ngoại!
lệ,!nhưng!đặc!điểm!chung!của!phần!lớn!công!trình!nghiên!cứu!chữ!Hán!
ở!Việt!Nam!cho!đến!ngày!nay!là!thường!dừng!ở!mức!giới!thiệu!chung!về!
lịch!sử!chữ!Hán,!các!phép!cấu!tạo!chữ!(Lục!thư),!các!thể!chữ!Hán!trong!
lịch! sử! thư! pháp,! việc! giản! hoá! chữ! Hán,! pinyin! hoá! tiếng! Hán,! ảnh!
hưởng!của!chữ!Hán!tới!cấu!tạo!các!loại!chữ!Nôm…!!
Một! số! chuyên! luận! có! tính! chất! Hán! tự! học! đã! được! các! học! giả!
Việt!Nam!công!bố,!ít!nhiều!góp!phần!định!hình!nên!bộ!mặt!dù!còn!chưa!
nổi!bật!của!ngành!Hán!tự!học!Việt!Nam.!Thi!Đạt!Chí!viết!một!cuốn!sách!
có!tên!Nghiên!cứu!chữ!Hán!xuất!bản!năm!1960!ở!Sài!Gòn,!chỉ!với!chưa!đầy!
50!trang!sách!khổ!nhỏ,!thuần!tuý!mang!tính!nhập!môn.5!Phạm!Văn!Khoái!
(2001)!căn!cứ!trên!nền!tảng!lý!luận!của!Sophronov!(1979)6!về!chữ!Hán!từ!
góc!độ!xã!hội!để!luận!thuật!về!vấn!đề!chữ!Hán!tại!Trung!Quốc!và!Việt!
Nam!trong!bối!cảnh!thế!kỉ!20.!7!Nguyễn!Quang!Hồng!(2008)!trong!phần!
đầu!của!một!công!trình!nghiên!cứu!chuyên!sâu!về!chữ!Nôm!đã!có!những!
nỗ!lực!mới!để!thảo!luận!với!các!học!giả!Đông!Á!về!một!số!khái!niệm!then!
chốt!trong!văn!tự!học!của!các!loại!hình!chữ!vuông!ở!Đông!Á.8!Gần!đây!
nhất! là! cuốn! giáo! trình! đại! học! nhan! đề! Văn! tự! học! chữ! Hán! của! nhóm!
Nguyễn! Đình! Phức! (2015),! tiếc! là! dung! lượng! còn! quá! khiêm! tốn,! chưa!
tới! 100! trang,! chủ! yếu! giới! thiệu! các! tri! thức! chung! cho! sinh! viên! Việt!
Nam!học!tiếng!Trung!Quốc!hiện!đại,!nhưng!cũng!thể!hiện!nhưng!nỗ!lực!
mới!của!nhóm!tác!giả.9!!
Ở! nước! ngoài,! có! các! học! giả! như! Sasahara! Hiroyuki! ,10!
Lương! Mậu! Hoa! 11!gần! đây! quan! tâm! nghiên! cứu! về! chữ! Hán! ở!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
5!Thi!Đạt!Chí!(1960),!Nghiên!cứu!chữ!Hán,!Sài!Gòn:!Tác!giả!tự!xuất!bản.!
6!Sophronov! M.! V.! (1979),! Tiếng!Trung!Quốc!và!xã!hội!Trung!Quốc,! Phạm! Văn! Khoái! dịch!
(2010),!Phòng!Tư!liệu!Khoa!Văn!học,!Trường!Đại!học!Khoa!học!Xã!hội!và!Nhân!văn,!Đại!
học!Quốc!gia!Hà!Nội.!
7!Phạm!Văn!Khoái!(2001),!Một!số!vấn!đề!chữ!Hán!thế!kỉ!XX,!Hà!Nội:!NXB!Đại!học!Quốc!gia!Hà!Nội.!
8!Nguyễn!Quang!Hồng!(2008),!tài!liệu!đã!dẫn.!
!Nguyễn! Đình! Phức,! Trương! Gia! Quyền,! Lê! Quang! Trường! (2015),! Văn!tự!học!chữ!Hán,!
9

TP!HCM:!NXB!Đại!học!quốc!gia!TP!HCM.!
10 !Sasahara!Hiroyuki! !!(2011)
178∞215 !
11 !Lương!Mậu!Hoa! !(2014),! ,! 2014 .!

12! !LÝ!VẬN!PHÚ!
Việt! Nam.! Bên! cạnh! đó! những! nghiên! cứu! của! Hà! Hoa! Trân! ! và!
đồng!nghiệp!về!chữ!Hán!dị!thể!ở!Việt!Nam!cũng!rất!đáng!quan!tâm.12!
Trong!các!vấn!đề!của!chữ!Hán!tại!Việt!Nam,!được!chú!ý!hơn!cả!là!
vấn!đề!các!đọc!chữ!Hán!(âm!Hán!Việt),!với!một!công!trình!nghiên!cứu!có!
tầm!quốc!tế!của!Nguyễn!Tài!Cẩn!(1979),13!và!gần!đây!là!hai!cuốn!luận!án!
tiến!sĩ!của!Nguyễn!Đại!Cồ!Việt!(2011)!ở!Đại!học!Bắc!Kinh14!và!nhà!nghiên!
cứu!người!Mĩ!gốc!Việt!là!John!Duong!Phan!(2012)!ở!Đại!học!Cornell,!Hoa!
Kì.15!Một! điểm! nữa! cần! khẳng! định! là! thành! tựu! nghiên! cứu! chữ! Hán!
kiêng! huý! trong! lịch! sử! các! vương! triều! Việt! Nam,! tập! trung! vào! công!
trình!của!Ngô!Đức!Thọ!(1997).16!!
Một!đặc!điểm!trong!nghiên!cứu!chữ!Hán!tại!Việt!Nam!là!thiên!hẳn!
về!“kim!văn!tự!học”! ,!tức!là!hầu!như!chỉ!bàn!luận!về!chữ!Hán!từ!
giai! đoạn! chữ! Lệ! trở! về! sau,! mà! rất! hiếm! hoi! mới! có! những! công! trình!
bàn!đến!“cổ!văn!tự!học”! ,!tức!là!giải!đọc!chữ!Giáp!cốt,!Kim!văn,!
Triện;!trong!khi!ta!biết!rằng!từ!đầu!thế!kỉ!20!trở!đi,!vấn!đề!lớn!nhất!của!
văn!tự!học!Trung!Quốc!là!nghiên!cứu!cổ!văn!tự!học!trên!cơ!sở!tư!liệu!văn!
hiến! khai! quật! ( )! gồm! chữ! Giáp! cốt,! Kim! văn,! Giản! thư,! Bạch!
thư.!Những!công!trình!nghiên!cứu!ở!Việt!Nam!về!cổ!văn!tự!học!như!bài!
viết!mới!công!bố!của!Ye!Shaofei! !và!Đinh!Khắc!Thuân!(2016)17!chỉ!
đếm! không! quá! mười! đầu! ngón! tay.! Nguyễn! Quang! Thắng! hiện! đang!
thực! hiện! một! số! nghiên! cứu! về! chữ! Triện! ở! Việt! Nam,! có! lẽ! là! dấu! ấn!
đáng!lưu!ý!nhất!về!cổ!văn!tự!học!tại!Việt!Nam!hiện!nay,!tuy!nhiên!đây!
lại! là! cổ! văn! tự! được! sử! dụng! trong! thời! kỳ! kim! văn! tự! đã! thành! thục,!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!GS.TS!Hà!Hoa!Trân!(Đại!học!Kinh!tế!và!Tài!chính!Chiết!Giang,!Trung!Quốc)!và!nhóm!
12

đồng!nghiệp!đang!thực!hiện!một!công!trình!nghiên!cứu!về!chữ!Hán!dị!thể!ở!Việt!Nam,!
căn!cứ!chủ!yếu!trên!tư!liệu!văn!bia!và!một!số!nguồn!thư!tịch.!Trong!quá!trình!nghiên!cứu,!
nhóm!này!có!phối!hợp!với!một!số!học!giả!Việt!Nam.!Công!trình!hiện!chưa!hoàn!thành.!
!Nguyễn! Tài! Cẩn! (1979),! Nguồn! gốc! và! quá! trình! hình! thành! cách! đọc! Hán! Việt,! Hà! Nội:!
13

NXB!Khoa!học!xã!hội.!
14!Nguyễn!Đại!Cồ!Việt! !(2011), (A ) ,! .!
15!Phan!John!Duong!(2012),!Lacquer!Words:!The!Evolution!of!Vietnamese!under!Sinitic!Influences!
from!the!1st!Century!BCE!through!the!17th!Century!CE,!PhD!Dissertation,!Cornell!University.!
16!Ngô!Đức!Thọ!(1997),!Nghiên!cứu!chữ!huý!Việt!Nam!qua!các!triều!đại,!Hà!Nội:!NXB!Văn!hoá.!
17!Ye!Shaofei,!Đinh!Khắc!Thuân! ,! !(2016),! “ ”
14 179∞198 !

HÁN!TỰ!HỌC!TÂN!LUẬN!–!LỜI!GIỚI!THIỆU!!! 13!
chứ! không! phải! cổ! văn! tự! được! sản! sinh! trong! thời! kì! hành! chức! của!
chính!nó,!theo!cách!hiểu!của!giới!Hán!tự!học.!
Khi! liệt! kê! thư! mục! Hán! tự! học! ở! Việt! Nam! ta! có! thể! nhận! thấy!
ngành!này!còn!thiếu!tính!hệ!thống!và!tính!cập!nhật.!Điều!đó!đòi!hỏi!giới!
văn!tự!học!nói!chung!và!Hán!tự!học!nói!riêng!ở!Việt!Nam!phải!quan!tâm!
đến! việc! phiên! dịch! và! giới! thiệu! thành! tựu! Hán! tự! học! ở! nước! ngoài.!
Theo!đó,!một!cuốn!sách!kinh!điển!về!văn!tự!học!lịch!sử,!cuốn!Lịch!sử!văn!
tự!của!Friedrich!(1966),!đã!được!Phạm!Văn!Khoái!dịch!(2006),!tiếc!là!chưa!
được!xuất!bản!chính!thức!mà!chỉ!tồn!tại!dưới!dạng!tập!tài!liệu!dịch,!nên!
ít!người!được!tiếp!cận.18!Nguyễn!Tuấn!Cường!(2010)!cũng!phiên!dịch!11!
bài!tổng!thuật!nghiên!cứu!bằng!tiếng!Trung!Quốc!và!tiếng!Anh!của!các!
học!giả!Trung!Quốc!và!Mĩ!về!các!vấn!đề:!văn!tự!học!đại!cương,!văn!tự!
học!khu!vực!Đông!Á,!Hán!tự!học,!Hán!tự!học!cấu!trúc,!Hán!tự!học!văn!
hoá,! âm! vận! học,! cải! cách! chữ! Hán! và! pinyin! hoá! với! tổng! dung! lượng!
khoảng!250!trang!sách.! Đây!có!thể!coi!là!những!tấm!lược!đồ!chỉ!đường!
vào! ngành! Hán! tự! học.19!Trên! thực! tế,! nhóm! tài! liệu! dịch! này! đã! được!
ứng!dụng!vào!việc!giảng!dạy!Hán!Nôm!ở!một!số!cơ!sở!đào!tạo!đại!học!
và!sau!đại!học!ở!Việt!Nam.!Số!tài!liệu!dịch!kể!trên!là!rất!hữu!hạn!và!chỉ!
có!tính!khái!quát,!chưa!đi!vào!chi!tiết.!Rất!cần!thiết!phải!lựa!chọn,!phiên!
dịch!và!xuất!bản!một!số!công!trình!văn!tự!học!trên!thế!giới,!từ!văn!tự!học!
đại!cương20!đến!Hán!tự!học!tại!các!nước!Đông!Á,21!đến!chính!công!trình!
nghiên!cứu!về!chữ!vuông!Việt!Nam!của!các!học!giả!nước!ngoài.22!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!Johannes! Friedrich! (1966),! Lịch!sử!văn!tự,! Phạm! Văn! Khoái! dịch! (2006),! Phòng! Tư! liệu!
18

Khoa!Văn!học,!Trường!Đại!học!Khoa!học!Xã!hội!và!Nhân!văn,!Đại!học!Quốc!gia!Hà!Nội.!
!Nguyễn!Tuấn!Cường!tuyển!chọn,!dịch!chú!(2010),!Hán!học!Trung!Quốc!thế!kỉ!XX!(văn!tự,!
19

ngôn!ngữ,!văn!hiến,!giáo!dục,!tư!tưởng,!triết!học),! Hà! Nội:! NXB! Đại! học! Quốc! gia! Hà! Nội.!
Xem!11!bài!dịch!đầu!tiên!trong!tổng!số!31!bài!dịch!trong!cuốn!sách.!
20!Ví! dụ! các! sách:! (1)! Ignace! Jay! Gelb! (1952),! A! Study! of! Writing:! The! Foundations! of!
Grammatology,! Chicago:! University! of! Chicago! Press.! (2)! Geoffrey! Sampson! (1985),!
Writing! Systems:! A! Linguistic! Introduction,! California:! Stanford! University! Press.! (3)!
Florian! Coulmas! (2003),! Writing! Systems:! An! Introduction! to! Their! Linguistic! Analysis,!
Cambridge:!Cambridge!University!Press.!(4)!Florian!Coulmas!(1996),!The!Writing!Systems!
of! the! World,! Cambridge:! Blackwell! Publisher! Inc.! (5)! Denise! Schmandt∞Besserat! (1992),!
Before!Writing,!Austin:!University!of!Texas!Press.!
!Ví! dụ! các! sách:! (1)! Edward! L.! Shaughnessy! ed.! (1997),! New! Sources! of! Early! Chinese!
21

History:!An!Introduction!to!the!Reading!of!Inscriptions!and!Manuscripts,!Berkeley:!Society!for!
the! Study! of! Early! China;! Institute! for! East! Asian! Studies,! University! of! California,!
Berkeley.!(2)!Chu!Hữu!Quang! !(1997), ,! :! !

14! !LÝ!VẬN!PHÚ!
 Để! thúc! đẩy! ngành! văn! tự! học! Hán! Nôm! ở! Việt! Nam,! các! vấn! đề!
then! chốt! của! văn! tự! học! cần! thiết! phải! được! triển! khai! đồng! đều! ở!
những! bình! diện! quan! trọng! nhất:! nguồn! gốc! và! quá! trình! hình! thành!
văn!tự,!cấu!trúc!văn!tự,!lịch!sử!phát!triển!của!văn!tự,!so!sánh!văn!tự,!giao!
thoa!giữa!các!văn!tự,!ảnh!hưởng!của!văn!tự!ngoại!lai,!tự!hình!–!tự!âm!–!
tự!nghĩa,!giáo!dục!văn!tự,!văn!tự!học!xã!hội,!văn!tự!học!văn!hoá…!Đặc!
biệt,!cần!cố!gắng!đi!vào!lĩnh!vực!cổ!văn!tự!học!(chứ!không!chỉ!là!kim!văn!
tự!học!như!hiện!nay),!vừa!để!giải!đọc!tư!liệu!chữ!Triện!rất!phổ!biến!trên!
văn!bia!và!ấn!chương!ở!Việt!Nam!mà!hiện!nay!chưa!thể!giải!đọc!hết,!lại!vừa!
tham! gia! cùng! với! các! nhà! văn! tự! học! nước! ngoài! để! giải! đọc! cổ! văn! tự!
Đông!Á.!Để!thực!hiện!được!những!điều!này!cần!thiết!phải!đầu!tư!nhiều!tâm!
lực!và!thời!gian,!chứ!không!phải!là!việc!một!sớm!một!chiều.!Vấn!đề!quan!
trọng!là!cần!cập!nhật!những!lý!thuyết!mới,!tư!liệu!mới!phục!vụ!nghiên!cứu.!
2.#Phiên#dịch#và#xuất#bản#Hán$tự$học$tân$luận$như#là#sự#bổ#sung#và#
cập#nhật#tri#thức#Hán#tự#học#và#văn#tự#học#cho#độc#giả#tiếng#Việt##
Là!người!làm!công!tác!giảng!dạy!các!môn!liên!quan!đến!văn!tự!học!
chữ!Hán!và!chữ!Nôm!trong!môi!trường!đại!học!ở!Việt!Nam,!lâu!nay!tôi!
vẫn!muốn!phiên!dịch!và!giới!thiệu!một!công!trình!nào!đó!mang!tính!căn!
bản,!hệ!thống!và!cập!nhật!về!Hán!tự!học!để!làm!tài!liệu!tham!khảo!cho!
lĩnh! vực! văn! tự! học! Hán! Nôm.! Cái! duyên! đã! đến! trong! một! hội! thảo!
quốc!tế!về!Hán!tự!học!được!tổ!chức!ở!Thành!phố!Busan,!Hàn!Quốc!vào!
tháng! 6! năm! 2016,! tôi! được! tặng! cuốn! Hán! tự! học! tân! luận! ,!
người!tặng!chính!là!tác!giả!Lý!Vận!Phú.!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Chu! Hữu!Quang! !(1998), ,! :! (3)! Cừu!Tích! Khuê!
!(1988),! ,! :! (4)!Istrin!B.!A.! !(1965),
,! ,! :! ,! 2002 (5)! Vương! Nguyên! Lộc! !
(2001), ,! :! !(6)!Kono!Rokuro! !(1994), ,!
(7)! Mizoguchi! Yuzo! ,! Nakajima! Mineo! ,! Tominaga!
Kenichi! ,! Hamashita! Takeshi! ! (1992),! ,!
(8)!Sasahara!Hiroyuki! !(2011), ,! :!
(9)! Kim! Jeongsu! (2005),! The! History! and! Future! of! Hangeul:! Koreas! Indigenous! Script,!
English!translation!by!Ross!King,!Kent:!Global!Oriental.!
22 !Ví! dụ! các! sách:! (1)! John! DeFrancis! (1977),! Colonialism! and! Language! Policy! in! Vietnam,!
The!Hague:!Mouton (2)!Wang!Li! !(1958), ,! ,!
:! ,! !290∞406 (3)!Wei!Shuguan! !(2004), ,!
:! (4)!Liang!Maohua! !(2014),!tài!liệu!đã!dẫn;(5)!Mineya!Toru!
!(1972),! ,! :! !

HÁN!TỰ!HỌC!TÂN!LUẬN!–!LỜI!GIỚI!THIỆU!!! 15!
 GS.TS! Lý! Vận! Phú! ( ,! Li! Yunfu)! là! nhà! văn! tự! học! nổi! tiếng!
của! Trung! Quốc.! Ông! sinh! năm! 1957,! người! Thành! phố! Hành! Dương!
tỉnh! Hồ! Nam.! Ông! là! Giáo! sư! Đại! học! Sư! phạm! Bắc! Kinh;! đồng! thời! là!
Giám!đốc!Trung!tâm!Nghiên!cứu!văn!minh!chữ!Hán!thuộc!Đại!học!Trịnh!
Châu,!tỉnh!Hà!Nam;!Tổng!biên!tập!tạp!chí!Hán!tự!Hán!ngữ!nghiên!cứu
;! thành! viên! của! nhiều! Ban! tư! vấn! và! Hội! đồng! cấp! Trung!
ương!Trung!Quốc!về!vấn!đề!ngôn!ngữ!và!văn!tự.!Về!hoạt!động!quốc!tế,!
ông! là! Ủy! viên! Hội! đồng! của! Hội! Hán! tự! học! thế! giới;! thành! viên! Ban!
biên! tập! các! tạp! chí! The! International! Journal! of! Chinese! Character! Studies!
(Hàn!Quốc),!Hán!tự!nghiên!cứu !(Hàn!Quốc);!Ủy!viên!Hội!nghiên!
cứu!văn!hiến!xuất!thổ!Trung!Quốc!(Nhật!Bản).!Ông!đã!xuất!bản!hơn!20!
chuyên!luận!nghiên!cứu!về!văn!tự!học!và!ngôn!ngữ!học,!như!Hán!tự!học!
tân!luận ,!Hán!tự!chức!dụng!nghiên!cứu ,!Sở!quốc!
giản! bạch! văn! tự! cấu! hình! hệ! thống! nghiên! cứu
…!Ngoài!ra!ông!còn!công!bố!hơn!180!bài!nghiên!cứu!trên!các!tạp!chí!
quan!trọng!ở!Trung!Quốc!và!nước!ngoài,!như!Trung!Quốc!xã!hội!khoa!học
,!Trung!Quốc!ngữ!văn ,!Thế!giới!Hán!ngữ!giáo!học
.!Ông!đã!chủ!trì!hàng!chục!dự!án!nghiên!cứu!trọng!điểm!của!
Bộ! Giáo! dục! và! Quỹ! Khoa! học! Trung! Quốc.! Với! thành! tựu! và! uy! tín!
khoa!học!của!mình,!ông!được!vinh!danh!là!“Học!giả!Trường!Giang”!
,!tức!thuộc!nhóm!nhân!tài!học!thuật!trọng!yếu!của!Trung!Quốc.!
Xuất! bản! lần! đầu! năm! 2012! tại! Bắc! Kinh! bằng! tiếng! Trung! Quốc,!
Hán!tự!học!tân!luận! của! GS.TS! Lý! Vận! Phú! đã! sớm! nhận! được! sự! hoan!
nghênh! từ! các! nhà! Hán! tự! học! Trung! Quốc! cũng! như! giới! văn! tự! học!
Đông!Á.!Nội!dung!cuốn!sách!rất!toàn!diện,!bao!gồm!10!chương!lần!lượt!
trình! bày! về! các! vấn! đề:! thuộc! tính! của! chữ! Hán;! khởi! nguyên! của! chữ!
Hán;!nguồn!tài!liệu!nghiên!cứu!chữ!Hán!(bao!gồm!cổ!văn!tự!và!kim!văn!
tự);! chỉnh! lý! chữ! Hán;! hình! thể! chữ! Hán;! cấu! trúc! chữ! Hán;! công! dụng!
của!chữ!Hán;!các!mối!quan!hệ!của!chữ!Hán;!văn!hoá!chữ!Hán.!Cách!cấu!
trúc!này!cho!thấy!cuốn!sách!đã!bao!quát!hầu!như!toàn!bộ!các!vấn!đề!then!
chốt!nhất!trong!lĩnh!vực!Hán!tự!học,!dưới!một!cách!trình!bày!hệ!thống,!
lớp!lang,!logic,!và!cập!nhật.!Điều!đó!chứng!tỏ!cuốn!sách!này!sẽ!là!sự!bổ!
khuyết! cần! thiết! cho! tính! thiếu! hệ! thống! và! thiếu! cập! nhật! về! tri! thức!
Hán!tự!học!tiếp!cận!qua!ngả!đường!tiếng!Việt.!

16! !LÝ!VẬN!PHÚ!
 Điểm! nhấn! của! cuốn! sách! là,! về! mặt! lý! luận,! đặt! trọng! tâm! vào!
phân!tích!ba!bình!diện!Hình!thể,!Cấu!trúc!và!Công!dụng!(tức!chức!năng)!
của! chữ! Hán,! xây! dựng! hệ! thống! mới! cho! Hán! tự! học! với! “một! thể! ba!
mặt”!gồm!Hình!thể!học,!Cấu!trúc!học!và!Công!dụng!học.!Tác!dụng!của!
đề!xuất!mang!tính!lý!luận!này!là!nhằm!giải!quyết!hiện!tượng!bất!ổn!về!
khái! niệm! khi! Hán! tự! học! trước! đây! đã,! dù! vô! tình! hay! cố! ý,! tạo! ra! sự!
loạn!chuẩn!bằng!cách!làm!lẫn!lộn!các!tầng!thứ!khái!niệm.23!Đồng!thời!lý!
luận!này!cũng!thách!thức!bộ!khung!“hình!–!âm!–!nghĩa”!đã!trở!thành!“cổ!
điển”!trong!nghiên!cứu!chữ!Hán.!Cho!dù!trong!sách!vẫn!còn!một!số!khái!
niệm!mới,!thuật!ngữ!mới!do!tác!giả!đặt!ra!mà!nhất!thời!còn!chưa!dễ!tạo!
sự!quen!thuộc!với!đa!số!độc!giả,!khó!bề!tiếp!thu!ngay!lập!tức,!nhưng!khó!
có! thể! phủ! định! rằng! cuốn! sách! đã! cung! cấp! một! cách! nghĩ! mới,! một!
phương! pháp! mới! cho! ngành! nghiên! cứu! chữ! Hán.! Chính! vì! tầm! quan!
trọng! của! “lý! luận! ba! bình! diện”! này! mà! bản! dịch! tiếng! Hàn! Quốc! của!
cuốn!sách!do!GS.TS!Ha!Young!Sam !và!TS!Kim!Ha!Young !
thực!hiện,!vừa!được!xuất!bản!đầu!năm!2018!tại!Hàn!Quốc,!đã!đổi!nhan!
đề!cuốn!sách!thành!“삼차원!한자학”!(Samchawon!Hanjahak!–!Hán!tự!học!ba!
bình!diện)!với!phụ!đề!Hán!văn!là!“ ”!(Tam!duy!Hán!tự!học).24!!
Với!tầm!quan!trọng!như!vậy!của!cuốn!sách,!ngay!từ!khi!mới!được!
tiếp! xúc,! tôi! đã! có! ý! định! tổ! chức! phiên! dịch! và! xuất! bản! tại! Việt! Nam.!
Không!chỉ!nhiệt!tình!tán!thành!ý!định!đó!của!tôi,!tác!giả!Lý!Vận!Phú!còn!
dụng! công! sửa! chữa,! điều! chỉnh! bản! in! năm! 2012,! cập! nhật! tri! thức! để!
“tân!lại!thêm!tân”,!lọc!bỏ!một!số!chi!tiết!rườm!rà!không!phù!hợp!với!độc!
giả!ngoài!Trung!Quốc,!từ!đó!tạo!thành!bản!mới.!Tác!giả!đã!gửi!bản!mới!
ấy!cho!tôi!qua!email!ngày!23/1/2017!ở!định!dạng!file!Word!và!PDF!để!làm!
bản!nền!cho!việc!phiên!dịch!ra!tiếng!Việt.!Vì!vậy!nếu!quý!vị!độc!giả!đối!
chiếu!bản!dịch!tiếng!Việt!này!với!bản!tiếng!Trung!Quốc!do!Nhà!xuất!bản!
Đại!học!Sư!phạm!Bắc!Kinh!in!năm!2012!thì!sẽ!thấy!một!số!chỗ!không!hoàn!
toàn!tương!ứng,!đó!có!thể!là!do!tác!giả!đã!chủ!động!sửa!chữa!nguyên!bản.!!
Sau!khi!nhận!được!bản!sửa!chữa!của!tác!giả,!tôi!đã!tổ!chức!nhóm!
dịch! gồm! các! nhà! nghiên! cứu! trẻ! trong! lĩnh! vực! Hán! Nôm! là! ThS! Bùi!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!Về!vấn!đề!thuật!ngữ!của!ngành!Hán!tự!học!trước!khi!cuốn!sách!của!Lý!Vận!Phú!ra!đời,!
23

xem:!Sa!Tông!Nguyên! !(2008), ,! :! !
24!Xem:!이운부!(저),!하영삼,!김화영!(역)!(2018),! 삼차원!한자학 ,!도서출판 3,!부산.!!

HÁN!TỰ!HỌC!TÂN!LUẬN!–!LỜI!GIỚI!THIỆU!!! 17!
Anh!Chưởng!(dịch!Chương!I,!II,!III,!IV),!ThS!Nguyễn!Đình!Hưng!(V,!VI,!
VII),! ThS! Dương! Văn! Hà! (VIII,! IX,! X).! Kế! đó,! tôi! cùng! ThS! Bùi! Anh!
Chưởng!và!ThS!Lê!Phương!Duy!gia!công!hiệu!đính,!sửa!chữa!để!thống!
nhất!về!ngôn!ngữ!dịch!và!phương!thức!diễn!đạt,!nhất!quán!hoá!về!cách!
dịch! hệ! thống! thuật! ngữ,! tự! làm! bảng! sách! dẫn! (index)! vốn! không! có!
trong!nguyên!bản;!tuy!nhiên!đây!là!những!yêu!cầu!khó!có!thể!đáp!ứng!
trọn!vẹn.!Cả!nhóm!dịch!và!nhóm!hiệu!đính!đều!nhận!thấy,!làm!việc!với!
cuốn!sách!này!là!một!quá!trình!học!hỏi!thực!sự!gian!nan,!vất!vả,!với!nhiều!
thử!thách!phải!đương!đầu;!nhiều!đoạn!cổ!văn!tự!rất!khó!tra!cứu!để!phiên!
dịch! trong! khi! nguyên! bản! thường! không! có! phần! giải! nghĩa;! nhiều!
nhóm!thuật!ngữ!hoàn!toàn!mới!với!ngay!cả!giới!học!thuật!Trung!Quốc,!
dịch!sao!cho!thành!hệ!thống!là!một!điều!thiên!nan!vạn!nan.!Những!khó!
khăn!ấy!hẳn!còn!để!lại!dấu!vết!đâu!đó!trong!bản!dịch!mà!chúng!tôi!khó!
có!thể!xử!lý!hết,!rất!mong!quý!vị!độc!giả!giúp!chỉ!chính!để!chúng!tôi,!với!
tinh!thần!cầu!thị,!được!tiếp!thu,!chỉnh!sửa!khi!có!dịp!tái!bản!cuốn!sách.!
Trong! quá! trình! phiên! dịch! và! xuất! bản! cuốn! sách,! chúng! tôi! nhận!
được!sự!tán!trợ!về!kinh!phí!từ!Trung!tâm!Nghiên!cứu!văn!minh!chữ!Hán!
(Đại! học! Trịnh! Châu)! và! Hội! Bảo! tồn! di! sản! chữ! Nôm! (The! Vietnamese!
Nôm!Preservation!Foundation,!Hoa!Kỳ),!mỗi!bên!đã!giúp!đỡ!một!phần!kinh!
phí! cho! việc! phiên! dịch,! hiệu! đính! và! xuất! bản! cuốn! sách.! Đó! là! sự! động!
viên,!khích!lệ!rất!lớn!đối!với!chúng!tôi!trong!quá!trình!làm!việc.!Nhân!đây!
xin!thay!mặt!nhóm!dịch!bày!tỏ!lòng!cảm!ơn!sâu!sắc!tới!hai!đơn!vị!trên.!
Cuốn! sách! là! một! tài! liệu! tham! khảo! hữu! ích! cho! những! ai! muốn!
tìm! hiểu! về! Hán! tự! học! nói! riêng! và! nền! tảng! văn! tự! học! Đông! Á! nói!
chung.!Đặc!biệt!với!độc!giả!Việt!Nam,!hoặc!với!các!Sinh!viên,!Học!viên!
cao! học,! Nghiên! cứu! sinh! các! ngành! Hán! Nôm,! ngôn! ngữ! học,! Trung!
Quốc!học,!cuốn!sách!cung!cấp!một!cách!luận!giải!mới!về!chữ!Hán!trên!cả!
bình!diện!lý!thuyết!và!tư!liệu,!là!tài!liệu!tham!khảo!đắc!dụng!để!nghiên!
cứu!chữ!Hán!ở!Việt!Nam!cũng!như!các!loại!văn!tự!phái!sinh!từ!chữ!Hán!
như!chữ!Nôm!Việt,!chữ!Nôm!Tày,!chữ!Nôm!Dao,!chữ!Nôm!Ngạn.!!
Xin!trân!trọng!giới!thiệu!bản!dịch!tiếng!Việt!của!cuốn!sách!tới!quý!
vị!độc!giả.!
Tokyo,!mùng!4!tháng!10!năm!2018#
Nguyễn!Tuấn!Cường!

18! !LÝ!VẬN!PHÚ!