Tle ee Ra DE 9,0) Genel tavsiyeler Belli bir kullanim yeri ve ilgili isletme gartlan igin en uygun olan hidrofor tipinin belirlenmesinde agagidaki kriterler dikkate wmalicir: * Cok kullanicilt ve debi gereksiniminin zamana gore degisken oldugu uygulamalarda, toplam debi gereksinimini birden ‘¢ok pompayla karstlamak dogrudur. Oregin; toplam debi gereksi 60 mn oldugu bir uygulamada tek pompalt bir hidrofor yerine beherinin debi kapasitesi 20 m¥n olan 3 pompalt bir hidrofor segiimeliir. + Yedekleme fonksiyonu arzulandijinda hidroforun bir pompasinin devre disi kalmast durumunda, diger pompalar toplam debi gereksinimini karsilayabilecek kapasitede secilmelidir. Omegin; toplam debi gereksiniminin 60 m°n oldugu bir uygulamada tek pompali bir hidrofor yerine beherinin debi kapasitesi 30 m’%/n olan 3 pompal bir hidrolor secilmelidir. ‘* Pompa kapasitesinin ve kademe sayisinin segiminde, hidroforun alt ve Ust basing isletim noktalarinin, verim eGrisinin uygun bélgesinde olugmasina dikkat edilmelidi + Pompa tipinin belirlenmesinde, hidroforun galigacagi montaj gartlanina gdre NPSH karakteristiginin uygunlugu teyid edilmelidir. Hidroforun emig yapmasi gerekecekse bu durum sipariste belirtlerek, ilgili yapisal énlemlerin alinmast saglanmalidir. ‘= Pompa tipinin ve hidroforu olusturan diger yap! elemaniarinin dogru segimi igin akigkanin fiziksel ve kimyasal 6zelikleri dikkate alinmalidir * Segilecek membranli deponun hacmi kullanim sartlarina baglidir. Kesintisiz su kullaniminin oldugu uygulamalarda ve frekans konvert6rlii hidroforlarda depo hacmi daha kiigik secilebilirken, diger uygulamalar igin mimkin oldugunca biyak bir hacim faydali olmaktadir. Membranl deponun izin verilen isletme basing sinini, hidrofor pompalarinin sifir debide yaratabilecekleri azami sistem basincindan daha yiksek olmalidir. Hidrofor debisinin Q (m°/h) hesaplanmast Debi hesabi kullanici dzelliklerine gére degisiktir. Ornegin bir hastane ile bir otele veya bir ig merkezi ile bir apartmana hizmet veren hidroforlanin debi hesabi farklidir. Hidroforun kullanim amaci da debi hesabinda dikkate alinan diger Snemli bir husustur. Omegin gok kullanicih bir apartmana ait kullanma suyy hidroforunun debi hesabiyla, bir Gretim hattinin proses ‘suyunu basinglandiran hidroforun debi hesabi birbirinden cok farklidir. Debi hesabinda iki ana kriter vardir. Bunlardan iki birim zamanda tikketilmesi éngériilen su hacmi digjeri de ok kullanicili sistemlerdeki egzaman faktdridar. Bu iki kriterin bilesimi, kullanimin en fazia oldugu bir anda gerekii olan su debisini ifade eder ki, hidroforun debi kapasitesi bunu kargilayabilecek sekilde segilmelidir. Kullanma suyu hidroforiannin debi hesabi kullanici sayist, beher kullanict icin birim zamanda taketilmesi ongorilen su hacmi ve eszaman kullanim faktord dikkate alinarak gerceklestirilebilmektedir. Egzaman kullanim faktord, gok kullanicilt bir sistemdeki kullanicilann kag tan tketebilecegi olasiligint degerlendiren bir faktorddr. esinin ayn anda Ong6rilen miktarda su Kullanict saytsi olarak, konutlarda yagayan aile ve birey, igyerlerinde caligan insan, hastane ve otellerde ise kullanilan yatak sayisi gibi degerler dikkate alinmaktadir Kullanma Suyu Hidroforunun Debisinin Belirlenmesinde, Q=AxBxTx! (mm olarak) Konutlarda ortalama su taketimi Toplu konutlar 100-150 Litre/gin/birey ‘Az Alle sayisi (Daire veya bagimstz konut sayis!) te cana ee cee B= Birey sayisi / Ail 7 = T= Bireyin ginldk ortalama su toketimi (Litre/gin) pe eve) var aa Oey f= Es zaman kullanim faktord formald kullanilarak agagjidaki degerlendirme yapilmaktadir.‘Tarkiye'de aile basina 4 veya 5 bireyin yasadigi ve bireylerin gdnldk ortalama su tdketiminin 100-300 litre/gin kadar oldugu Genel yerlerdeki ortalama su taketimi kabul edilmektedir. , Misafirhaneter 100-120 Litre{gin/misafi COrtalama su taketimi yagam standartiarina bagumiidi. Outer Bore Iasi Feta bell Hastaneler 250-600 Litre/gorvhasta Crane ws ton bated yond tttan Sine gered feo recaps Orullar 5.20 __Litre/gan/6grenci Ornek: 160 daireli bir toplu konut yerlesim biriminde Yatili okullar 100-120 Litre/gan/6grenci Q= 160 x 4 x 150 x 0,25 = 24 m3/h Konut (aile) says! | Eszaman kullanim faktérd hidrofor debisinin gerekli oldugu sdylenebilir. 4 daireye kadar 0.66 Hidroforlarin kullanilacagi yerin dzellkleri hakkinda daha detayh | 5 - 10 daire 0,45 bilgilerin olmadigi durumlarda istatistiki diyagramlardan secim 11 - 20 daire 0,40 yapmakta debi belirlenmesinde sikca kullanilan bir yontemdir 21-50 daire 0.35 ‘ . 51 - 100 daire 0,30 Alttaki diyagramlardan cesitii kullanim yerleri igin gerekii olan G00 dareden tazla a kullanma suyu debi degerlerini yaklagik olarak tespit etmek mamkindér. Diyagramiardan veya hesaplanarak tespit edilen debi, hidroforun sahip olmasi gereken toplam debi kapasitesini belirlemektedir. ‘Ancak pompa sayisi ve dolayisiyla beher pompanin saglamasi gereken debi degeri hakkinda bir bilgi vermemektedir. Buna gre, yukaridaki Srnek igin segilecek gok pompalt bir hidroforun pompalaninin biri hari digerinin tamami galistiginda 24 mm debi elde ediyor olmasi getekmektedir. Omnegin isletim igin ngdralen alt basing deGerinde (Hai), beheri 24 mh debi verebilen 2 pompali veya beheri 12 mh debi verebilen 3 pompali bir hidrofor dogru bir segim olacaktr (DIN 1988 normuna gére gok pompalt hidroforlarin debi Kapasiteleri belirlenirken, pompalardan en az birinin galigmadigt durumlarda bile hidroforun gerekii debiye ulagabilmesi gart kogulmaktadir). Ancak ézelikle belli kapasitelerden daha biydk hidroforlann (Gmegin 6 m¥n ve daha biyOk) cok pompali secilmesinde DIN normunun éngdrdiigi otomatik yedekleme ézelliginin yant sira isletiminde elektrik tasarrufu, yiksek konfor ve giivenilirik gibi baska Gnemii nedenier de vardir. Bu nedenle toplam debi gereksiniminin fazia oldugu kullanma suyu hidroforlannin cok pompalt olarak segilmesi daha dogrudur. 50 100 Marketler 40 80 Oteller = 60 ig merkezieri z ° 3 40 | |__| / iS A Hastaneler 3 Konutl 2 } at 8 20 Daire sayist a 40 80 120 160 200 oi 0 400» 800-1200 «16002000 0 200 © 400» «600. «800-1000 Galigan insan sayisi Yatak sayisiHidrofor basincinin H (mSS) hesaplanmast Him) 4 Hidroforun basing kollekt6rinde bulunan basing, hidroforun emig kollektérine gelen suyun n basinc! ile hidroforun Kendi olusturdugu basincin toplamidir. ‘Ancak Tirkiye’de hidroforiar, genelde hidroforia aynt ee seviyedeki almosfere acik bir su deposundan beslendiileri igin suyun én basinci ihmal edilecek seviyelerdedir. Hak Pompanin sifr debideki basinc: Pompanin éurma basinc: UeBap4(10-15)) remparnt gueeral Hidroforun olusturdugu basing, kullanict tarafindan belirtiimis ézel bir durum yoksa, yeriesim alanindaki fen yaksek, en uzak veya tesisat olarak en kritik kullanicida yaklasik 10-15 mSS seviyesinde bir akma basinct gergeklestirebilecek kadar olmalicir. Buna gore, H=h+ Zap +15 (mss) h: En yaksek kullanicinin kod farki (mSS) Ap : Tesisattaki toplam basing kayiplant (mSS) olarak bulunan basing, hidroforun galigmaya baslayacagi Har (alt basing) noktasi olarak kabul edilebilir. Hidroforun ¢aligmayi durduracagi nokta olan Host ( basing) degjeri ise basing galterleri kuilaniiarak gergeklestiiimig bir pompalt hidroforlarda yaklasik olarak Host = Hatt + 1,5 bar, Og pompali hidroforlarda Host = Hatt + 2,5 bar kadardir 2 Imm Analog basing algilaytcil, elektronik panolu hidroforlarda pompa sayisindan bagimsiz olarak Host = Hat + 1 bar olarak gerceklestirlebilmektedir. Tesisattaki toplam direnglerin 4p hesaplanmasi her zaman kolay olmayabil. Bunun icin tesisati olusturan her tori: armattir, vana, boru ve baglanti malzemelerinin tip, miktar ve dlgdlerini bilmek ve bunlarin iginden gegecek olan su debisinde olugacak direngleri (basing kayiplarini) hesaplayabiimek gereklidi. Bu tr bir hesaplama da genelde mamkin olmadigindan, 5.Ap olarak normal gartlarda (Gmegin apartman tipi yapilarda) statik bina yaksekliginin % 20 - % 25 arasi bir deger, tesisattaki toplam basing kayiplan olarak kabul edilerek sistemdeki bilinen direng kayiplan (Snegin su sayacian ve basing digirdcdler) varsa buna ayrica eklenmektedir. Ornek: Statik yaksekligi 30 m (yaklasik 10 kati) ve her daire giriginde bir su sayaci olan eski bir bina igin secilecek hidrofora ait alt basing hesaplanirken, en yOksek kullanicida olmasi gereken 10-15 mSS akma basincina 30 x 1,25 + 7,5 = 45 mSS kadar bir ekleme yapilmalt (burada su sayacinin 7,5 mSS basing kayb1 yarattigt varsayiimisti) ve Hat = 55 - 60 mSS civarinda segiimelidir. Gok pompali olarak secilecek Smegin Gg pompalt bir hidroforun dst basinci Host (durma basinci) ise Host = Hatt + 25 mSS = 80-85 mSS civannda olacaktir. Bu Orneklere gore segilecek Q = 24 mith ve Has = 55-60 mSS kapasitesine sahip Gg pompali bir hidrofor, DIN 1988 normuna uygun otomatik yedekleme fonksiyonuna sahip olacaktir. Tesisattaki gene! basing dagilimi incelenirken dikkat edilmesi gereken diger bir nokta, statik su basincinin kullanma suyu tesisatinin hicbir noktasinda 5 bari (50 mSS) gecmemesinin temin edilmesidir. DIN 1988 normunda konforlu bir su kullaniminin saglanabilmesi ve armatirlerin saglik caligabilmesi iin tesisatlarda 4 bar girig basinci tavsiye edilmekte ve girig basincinin 5 bari gegmesi durumunda basing disdrdcd kullaniimasi veya tesisatta zonlamaya gidilmesi (bolgesel basinglandirma) sart kogulmaktadir.HIDROFORLARDA KAPALI GENLESME DEPOSU KAPASITE HESABI Segilecek deponun nominal hacmi birikte kullanilacagi hidroforun ézelliklerine ve uygulama sartlarina baGlidir. Genlegme deposu kullaniminin 3 ana amaci vardir: 1) Pompalann galt sayisini siniriamak 2) Tesisatta olugabilecek basing goklarini sOndmlemek 3) Kullanima hazir basing su depolamak Hacim belirlenmesinde genellikle motorlarin salt sayisinin sinirlandiriimast kriteri baz alinmaktadir. Yoksek galt sayisi elektrik motorunun, pompa aksaminin, basing galterlerinin ve pano igindeki kontaktorler gibi diger ‘elektromekanik ekipmanin kullanim émrind kisaltmakta ve rylksek demeraj akimindan dolay! elektrik sarfyatinin artmasina sebep olmaktadir. Bu nedenle mimkiin oldugunca biyik hacimli depo kullanilmast igletim ekonomisi ve kullanim émrii acisindan tavsiye edilmektedir. Segilmesi gereken deponun asgari nominal hacmi Vw (Host + 1) Vw = 330 x Qmax x (Host Hat) x S formiliyle hesaplanabilmektedir. Segilen genlesme deposunun isletme sartianinda depolayabilecegi basinclt su yani faydalt su hacmi Vr vw Qmax Deponun asgari nominal hacmini (litre) Beher pompanin Haj, basingta verdigi debiyi (m2) Hust: Hidroforun Ost basincint (bar) Han: Hidroforun alt basincini (bar) s jotorun amaglanan galt sayisint (1/h) Ve: Depolanabilen faydali su hacmini (litre) olarak ifade etmektedir. Ere ukee Ee Ns 1.5 KW icin S < 80 1h Ns37 kW Ns15 kW Dalgig pompalarin hidrofor olarak kullanildigi durumlarda, genlesme deposunun hacmi mimkin oldugunca buyok segilmeli ve dalgig tip elektrik motorlannin galt sayisinin agagida gisterilen degerlerin dstiine ¢ikmamasi saglanmalidir. Dalgi¢ motorlar icin tavsiye edilen azami galt sayilari S Dalgig tip elektrik motorianinda galt sayisi S mimkin ‘oldugunca kigak tutulmalt ve N 55 kW igin S < 20 1m N 27.5 kW icin S < 15 1m ve bir gin boyunca olusacak galt sayist S < 80-100 1/gin olarak gerceklestirimelidir. Orek: Toplam debisi Q=27 mh galisma basinct Hoit = 8 bar, Host = 10.5 bar kadar olan 3 pompalt bir hidrofor buyicek bir sitenin kullanma suyu gebekesini basinglandirmaktadir. Isletme sdresini pompalar arasinda esit olarak paylastiran rotasyon ézellikli bu hidrofor uygulamast icin segiimesi gereken genlesme deposunun hacmi Vw (10.5 +1) Vw > 330 x 27/3 x (10.5 - 8) x 30 > 455 litre olmalidir. Segilecek deponun basing sinifinin belirlenmesinde hidrofor Pompasinin, sifir debide tesisatta yaratabllecegi basing baz alinmalidir. Bu durumda, asgari 455 litre hacim gerektifi ve pompanin sifir debide 13 bar basing yaratabilecegi dikkate alinarak, 16 bar basing sinifina sahip bir genlesme deposu seciimesi uygun olacaktir. Segilen deponun bu isletme gartlannda depolayabilecegi basinglt faydalt su hacmi VF (10.5 -8) Vr = 500x = 109 litre (105 +1) olmaktadir. Genlegme deposunun én gaz basinct po isletmeye alinirken po= 0.9 x Hat = 0.9 x 8 = 7.2 bar olarak ayarlanmali