ATMOSFER, İKLİM VE HAVA DURUMU

Atmosferin Etkileri ve
Özellikleri
Hava Durumu ve İklimin
Etkileri

9. Sınıf coğrafya

www.youtube.com/tonguc9
 ATMOSFER VE ETKİLERİ

Yerküreyi çepeçevre saran, yaşamın varlığını ve sürekliliğini

sağlayan gaz örtüsüne ................ ya da ............ .............. adı verilir.

Eski Yunanca’da atmos = nefes, sphere = küre demektir. O

hâlde dilimizdeki hava küre kelimesi “atmosfer” kelimesini
karşılamaktadır.

Diğerleri
1%
.................. ve ............
Oksijen
21% ........................; atmosferde
sürekli bulunan, miktarı yere
Azot
78% ve zamana göre değişen
gazlardır.

9. Sınıf coğrafya

Atmosfer; yerkürenin etrafını çepeçevre kuşatan, kalınlığı tam

olarak bilinmemekle beraber 10.000 km’nin üzerinde olduğu
tahmin edilen ve yükseklikle yoğunluğu azalan bir gaz karışımıdır.

Atmosferin kalınlığı Ekvator’dan

kutup noktalarına gidildikçe
(sıcaklık, yer çekimi vb.
nedenlerle) azalır.

Güneş’ten gelen kısa

dalgalı ışınların fazlaca
kırılmasıyla gökyüzü
mavi bir renk alır.

www.youtube.com/tonguc9
 ATMOSFERİN ETKİLERİ
a. İklim olaylarının meydana gelmesini sağlar.

b. Dünya’nın aşırı ısınmasını ve soğumasını engeller.

c. İçindeki hava hareketlerine bağlı olarak yeryüzünde sıcaklığın

dengeli dağılmasını sağlar.

d. Barındırdığı oksijen sayesinde canlıların yaşamasına olanak

sağlar.

e. Güneş'ten gelen zararlı ışınların yeryüzüne ulaşmasını engeller.

f. Uzaydan gelen gök taşlarının parçalanmasını sağlar.

g. Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğacak yanmayı

engeller.

h. Işığı, sesi ve sıcaklığı dağıtarak bunların iletilmesini sağlar.

i. Güneş ışınlarının dağılmasını sağlayarak Güneş’i doğrudan

görmeyen yerlerin de aydınlanmasını sağlar.

9. Sınıf coğrafya

ATMOSFERİN KATMANLARI

km
Atmosferi oluşturan gazlar yer .0
0
0

10
çekiminin etkisiyle fiziksel ve kimyasal
özelliklerine göre katmanlar meydana
getirir. Bu katmanlar:

Troposfer
km

Stratosfer
0
70

EKZOSFER

km
80
Mezosfer 5
0
km
TERMOSFER
sı
a ka

Termosfer MEZOSFER

zo
n
T
ab
km
O 16

STRATOSFER
Ekzosfer TROPOSFER

www.youtube.com/tonguc9
 TROPOSFER

Atmosferin en alt ve yoğun 0

0
km

.0
tabakasıdır. 10

Atmosferdeki gazların %75’i bu

katmanda bulunur.

Bu katmanda yatay ve dikey yönde

km
hava hareketi yaşanır.

0
70
EKZOSFER

km
Bu katmanda yerden yükseldikçe 80
0
km
5
sıcaklık her 100 metrede yaklaşık 0,5 TERMOSFER
as
ı
ak
ab
°C azalmaktadır.
MEZOSFER
T
n km
zo 16
O
STRATOSFER

Su buharının büyük kısmı bu katmanda TROPOSFER

bulunduğu için iklim olayları bu

katmanda yaşanır.

9. Sınıf coğrafya

Troposferin kalınlığı
Ekvator’da fazla, kutuplarda
azdır. Bunun nedenleri
şunlardır:

Ekvator’daki havanın
sürekli ısınarak yükselmesi
ve kutuplardaki havanın
sürekli soğuyarak alçalması,
Kutuplardaki yer çekiminin
Ekvator’dan fazla olması, Dünya’nın kendi ekseni etrafında
dönüşünden kaynaklanan çizgisel hızın Ekvator’da fazla
olmasıdır.

www.youtube.com/tonguc9
 STRATOSFER
km
0
0
.0
10

Troposferin üstünde, 50 km’ye

kadar olan katmandır.

Sıcaklıklar ortalama -50 °C

civarındadır.

km
0
70
EKZOSFER

Jet rüzgârları adı verilen yatay km

80
hava akımları görülür. 5
0
km
TERMOSFER
ı
as
ak

Ozon tabakasının büyük bir ab

MEZOSFER
T
n km
zo 16
O

kısmı bu katmanda yer alır. STRATOSFER

TROPOSFER

9. Sınıf coğrafya

HABER KÖŞESİ

Ekvator ile kutuplar arasındaki sıcaklık farkı

nedeniyle troposferin üst sınırında, jet
rüzgârları adı verilen ve saatteki hızı 500 km’ye
varan güçlü hava akımları oluşur.

İstanbul-New York seferi on bir saat sürerken

dönüş yolculuğu dokuz saattir.

Ozon tabakası Güneş'ten gelen zararlı ultraviyole radyasyonu

tutması nedeniyle hayati önem taşır.

Günlük hayatımızda sıklıkla kullandığımız deodorant, klima ve

soğutucuların yanında, sanayide kullanılan kimyasal çözücülerin
içinde bulunan CFC (kloroflorokarbon) bileşikleri bu tabakanın
incelmesine neden olmaktadır.

www.youtube.com/tonguc9
 MEZOSFER
km
0
0
.0
10

Stratosferin üstünde yer

alan ve 85 km’ye kadar olan
katmandır.

Bu katmanın üst kesimlerinde

km
sıcaklık -90 °C civarına düşer.

0
70
EKZOSFER

km
80
Atmosfere giren gök taşları bu 5
0
km
TERMOSFER
ı
katmanda yandığı (yıldız kayması MEZOSFER ab
ak
as

T
n km
olayı) için yeryüzüne fazla gök O
zo 16

STRATOSFER

taşı ulaşamaz. TROPOSFER

9. Sınıf coğrafya

TERMOSFER
Mezosfer katmanının üzerinde yaklaşık
km
690 km’ye kadar uzanan katmandır. .0
0
0

10

Gazların seyrek hâlde bulunduğu bu

katmanda gazlar çok hızlı hareket ettiği
için sıcaklık çok yüksektir. Bu katmanda
yükseldikçe sıcaklık 1.000 °C üzerine
çıkar.
km
0
70

EKZOSFER

Gazların iyonlarına ayrıldığı iyonosfer

km
tabakası burada yer alır. İyonosferde 80
0
km

gazlar iyon hâlinde bulunduğundan, iyonlar

5
TERMOSFER
sı
ka
arasında elektron alışverişi oldukça
a
MEZOSFER ab
T
n km
zo 16
fazladır. STRATOSFER
O

TROPOSFER

Haberleşme sinyalleri ve radyo dalgaları

çok iyi iletildiği için haberleşme uyduları
bu katmanda yer alır.

www.youtube.com/tonguc9
Kutup ışıkları ya
da kutup aurorası;
kutup bölgelerinde
gökyüzünde görülen,
yeryüzünün manyetik
alanı ile Güneş’ten gelen
yüklü parçacıkların
etkileşimi sonucu ortaya
çıkan doğal ışımalardır.

9. Sınıf coğrafya

EKZOSFER
km
0
0
.0
10

Atmosferin en dış katmanıdır.

Yer çekiminin en az olduğu

katmandır.
km

Haberleşme uydularının
0
70

EKZOSFER

bazıları bu katmana 80
km

km
0
5
yerleştirilir. TERMOSFER

ak
as
ı

MEZOSFER ab
T
n km
zo 16
O
STRATOSFER
TROPOSFER

www.youtube.com/tonguc9
 HAVA DURUMU VE İKLİM

HAVA DURUMU İKLİM

Belirli bir yerde kısa süreli Geniş alanlarda uzun yıllar

meydana gelen hava olaylarına boyunca etkili olan hava
hava durumu denir. durumlarının ortalamasına iklim
denir.

HAVA DURUMU İKLİM

............................ alanlar Etki alanı ............................ alanlar

............................ süreli Etki süresi ............................ boyunca

............................ atmosfer olayları Değişkenlik durumu ............................ hava olayları

Güneşli, bulutlu, yağmurlu, rüzgârlı İfade biçimi Nemli, kurak, yağışlı, sıcak

....................................................... İlgili bilim dalı ....................................................

9. Sınıf coğrafya

Meteoroloji istasyonlarında iklim elemanlarına ait değerler günün

belirli saatlerinde ölçülerek kayda geçirilir. Bu olaya rasat veya
gözlem denir.
Gözlem çalışmaları için kurulan yerlere ise rasathane veya gözlemevi
denir. Ülkemizde hava olayları ile ilgili gözlem çalışmaları,
Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından yürütülür.

Klimatolojik Rasat
Ülke ve bölgelerin iklim özellik ve durumlarını incelemek, iklim
araştırma ve projeleri için veri elde etmek amacıyla yapılan
rasatlardır. Klimatolojik rasatlar, mahalli Saate göre 7, 14, 21’de
yapılır.

Sinoptik Rasatlar
Uluslararası saat dikkate alınarak hava tahminleri için yapılan
rasatlardır. Yapılan rasat sonuçları hemen sinoptik haritaya
işlenerek tahmin yapılır. Sinoptik rasatlar uluslararası öneme sahip
olduğundan, yapılır yapılmaz WMO’ya bağlı ülkelere bildirilir.

www.youtube.com/tonguc9
İklimin Etkileri

9. Sınıf coğrafya

Dünya İklim Haritası Türkiye İklim Haritası

www.youtube.com/tonguc9
 KONU BİTERKEN ☺
Atmosferin Etkileri ve EKZOSFER
10 000 km

Özellikleri UYDU

UYDU

Hava Durumu ve İklimin TERMOSFER

640 km

Etkileri
UZAY MEKİĞİ
ULUSLARARASI
UZAY İSTASYONU

AURORA

80 km
MEZOSFER
METEOR

50 km
STRATOSFER

OZON TABAKASI

10 km
TROPOSFER
YOLCU UÇAKLARI

9. Sınıf coğrafya

ÖDÜLLÜ SORU

I. İklim olayları bu katmanda bulunur.

II. Ozon tabakası bu katmanda yer alır.
III. Meteorların parçalanmasını sağlar.
IV. Atmosferin en alt ve yoğun katmanıdır.
Yukarıdakilerden hangileri troposferin özellikleri
arasında yer alır?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) I ve IV
E) III ve IV

www.youtube.com/tonguc9