Agresja Barbara KrahéSERIA PSYCHOLOGIA SPOLECZNA Redaktor seri: prof. Bogdan Wojlsake aychologia spoleczna jest jednym znajbarijrozlestch maja roa jalgeyeh Sle dzalow psyhologi. Nie spossbsensownie pracdstavit je} es nie | podejmowane)problemarykiw jedne)ksiaice cry pdtecenu, (ya bate ie wiedza podrecnikowa sqbko sie dezaktualizyj. Z drug strony trudno maga od ezycinik, Kory sam nie jest badaczem,Sedzenianabie~ ‘geo aktualnyc exasopsm naukowych,chodby 7 uvagina ih duza eae. Pratnjaerarvigzae ten problem, Gdatskie Wydawnictwo Psychologie W- {sje srg Pgehologia Spleezn, Pubikowane w ne Kigkt maja charaker Podrecznkow dla stednio zaawansowanych: ich poziom szczegblowose tad ose jest wyszy ni w g6lnym wstepe do psychologispolecne nity ed ‘nak it w monogrfiach naukowyeh, Preedstawinn akan tan bad Wr rnjchsubdyseyplinach psychologispeczne w takim zkresc jak powinien je znany Kazdemu student psycholog kaze sabe, kee chee posadae ompletngwiede clowieku.Autorami ksigéek sy mybitn w swoich died nach hadacze, obdarzent unin puna w spossb raj zaimujcy. Ksiqdht wydane: Robert B:Cialdini serie wpb na ade Mark Leary Wyueraiewrazena na ime Rowland S. Miller Nepewnos {akloptanie Tedd D. Nelson Poycologiauprcedze Gerd Bohne, Michaela Wanke Posty {2miana postow Whrstce: Friederich Fortrling Ambucia. adstawowe toi badona i zastosowanie Agrasja Barbara Krahé Przektad: Jacek Suchecki 4 GDANSKIE ‘WYDAWNICIWO PSYCHOLOGICANE ‘idaaisk 2005Pro Hogan Wojce “yt pil: Te Sori Pel of Anein ie Fr ra eee T&F ep Cope © MBF ore Pas ation by Gil Wye Pabst Ast aan an nh us ton bid Pots Po, gia a tf ce praneergra snl en ny sph eto oats ‘lau Wydertann Pchgcenys yan perme Ene am Si cage cnt: ip Nope fis pote wens snag gsi 2 patel ope pete tows {Bis ong 37 ak ene ansa1 7355p wee eS aL. emsiterpaaea Para we stiSpis trese Przedmowa Wprowadzenie Agresja - glowne pojecia | narzedzia pomiaru Detnje ara ‘Narzeoza omar agro) Podsunowan, our unupeeice Teorie zachowania agresywnego ‘Wren logiane ‘nana pecans Cetey unponice oi Réznice indywiduaine w agresii zn) zachowana agresywnego scbonost a agi ua dorsijch src aed plow sachowan grey Podsumowane| Lela uaahisice Wplywy sytuacyjne na agresie ‘Aaresyunesyarty Temperate Ieee bosowsowe Ler vaupehaace Bossi 5 Przemoc w mediach a agresja Krhotrminony wet pramooy w medach Dugotaminawa sku pasmacy meds (tizatynanie pomoar \Wyatnenia cu led oremoca w meciach sre, {apodaanasckodiayes sa pramocy w mediach Agresia w sterze publiczne} “rgeaie ig exw milsu ra) Praumoc movyowara aan poliyzne Pras sera abs (ery uramnaace ori? Brzemoc w rodzinia Kezpszni, wykorystyanis | mattonane doe Iceni parera pase wobee 20 espn zanedbywan ost saseych ‘Wynne ezomocy wae eur uaupeniacs Rgresja soksualna Denis powsztennose ares) sekeue) Prayesynowewyainiois sre sakura) (Coy yaya mikrzay aku Konssowencje waza et) obey aprsjune sine Lok vzwpeaice (gees (oniroia f prewencja zachowania agresywnego seine setege edukowania ars Pascale agar sq! peeecy ganom 2acobigani premacy w roazeie Zapociogani ages sekoara), Lele ues Bibllografia Indeks nazwisk Indeks rzeczomy Ryciny | tabele - zrédia 16 1m 139 166 12 ie 8 13 17 210 ea| Przedmowa Pisani ji yl la mnie aro wyraniem, jek presi, Wave em powods sume} ko liz none. rapuaseh dona ozyeh ape tow apres hada, kre mlealowwzzgdne Praenoiig,poiewad swore poses! do przelzoceni ormices moh bezpotedatrinersowal bi bez waged a jogo honkreine pasjawy. W roel perscyn Koncentrjemy signa problemarh defiowanin omar apes, co statu ery pent wie do przdsavioni ustaleh hadawenseh oparyh na sStayeh koneeppch core ‘yezyeh i metodologla sotn ole w ym omewieniv oda warunk bade ri agres~zaley i oganiczenia iboraorem pyeologeznego bad suis y epuseh maturanie w racenwisascW scodele drogim predsaviany praugadweori wyasijyeh aes, dele jena podeycis Hage mack a8 [rogianepasawyzachowania agreyomego rs ake, kee mya ae Se ako seat procesin pchicoych, Ujeymy wane znacne oreo Soyezgce pzjezin senna! do rea aprennenych | procesiv pow ade4eh So agresnmego aachowani, Rozsa acl doyzyroreoju rn indyiduslaye w achowaniah gre sywnjch (sala takch rnc © cig cin ednont, Kwesi te 9 wate, otiemazroworoasedkone apni two odes se do Bey. wpe med yap lagi med todicam dein ako wend aes pace, ie ‘Sracajg tng on fa den wszystkie easy vy acuta same rea 20) ‘ozs ma nie ae iekorste warn. Koln ombwions mina pow. ‘ang uvalyi inca ipdywidaloy po Wagldem aaresh et pee. Trey ‘ine podsaw tego Kieron baa fey hipotera, 2e mez} bard grespeal od Eobict.Zallenie to prowade do foncenragi glo gsi) ‘ey icalkowtego igorowania agreswnego zachowani obit. Otto poe ‘lyse jednak oz wghsergo zaintresovania Kobe ars, sbmblowaneso oc doszeganym wzosem wd Kobe w pasos) W ine Tostaey Teas deiwczat amesanych w prestpcensnicenich. ‘W rouale cenrtym omawamy enn syanyne, Ke jak slp zklad, speyaja ares. Nase Fezeazani obejnuj zgudnenic rol grim soa cepeh apres arighszatoch yrs ape ko potenjale) eae ponad- toes rozhamovajcego datania alkohol al waruw eh ich jak nggsacenie spoetzne mysoka temperatura. W clin roadeste wykatemy, 2 ber wg asi exynikw suseyyeh jako wyzmceaow zchowia ie ‘ita one na poszzeglne esos w spas edn. Wyk x eg, fe wat a dagnora determinant agresj mya roavadena wy ym 435 ‘yeh w inerake ze amen ic indyisaye, ZarGno show jak dlugotvae dln ceynikaw zvghstaaeych prawdopadobifstwo upesyeneo achowanis oman w oz py $vicomm wplywow premay przessnlanew mediach ma grenwne onto. ‘eiodbiorin. W pm rail poesamy kes, tra jest predmotem gv tommjch koatronen refascn w debace publcng) tw Koatentach mig) ‘czoymispoeczsml a przenlem mediinym, Nese aaa Konno ‘ch zagadniniach (2 dagen wich st ogSym pani, ry Kontakt "apres teal w melach prowada do wert gre wae, oles fas dae | oie. (0) fll poroatat jako cana penexymowego ares ‘Wogilosc s sceptnie pres ska Fr sinc perms pi rasa preynosi reg probleme tre nae ‘a dovtalego seportua hasego tet charaere wprowadzeia ma tems resi Zagaainia te 9 meade aby Catlak puesta poly obra sa ‘Elysee adaniach ad pres oraz aby ml ozumieepodstawowe pela [peoeey tne w interpreta Koksctyeh frm zachowani agresjes®. As [is takich manifesta achowanisaresyaego —dokonywanyeh w rye a “Snrath spoteenyh = Ke 2 wyjthiem move ares seaualna sw ds mie far yomiane iterate pravamots, bedi cee drug) cea i istgne try ronsalypotwiecono Konketym pzjavom eres w poe cacfawi Pomine wopaych mechanizmt lige v pods pasa ape ‘Six rozmsigeh konehtach (ak aa prklnd taladowanie agresynych on Sowiasyeh mode ro). ronumiene rene frm sareyneso sachovania ‘maz ard) speeyceyeh njasmed ak dy achowa mip ‘yeh est Kucrown dn rorumionaprocincy gang oll eres eka) tie tfonumiemywlasevie bez wagcla pod sage soca = wale ma Pee Fomine stereo ro iow} "W mn =m sone rene formy ages wyteplce w ler pu bcs stanwgce, neste, nleotgcana cae codseanego Aen: znesanie se trsckle mie pracy, rej motywowana upraedzni enicnya ine ‘sami polipenyn ora peje wykjaey 2 Konronas migdy ogi rs toa pega pkasich pseudlbicw abo zvaczajgjeh se gang Pad { dokoaujemy © fm oat paeplqdy danh oabsjwie jako cksemalae) foumie aes 'W ronal sisinym zsimajemy se apes W rodzne, navi tke te may ak ramen dies, bie wspolmalonke i krjwavene ost stasych ‘W edesniaty od ages w sens pubicene, efor zachonanin spresnego ‘sepa entre tanec, co an spsweom thee agresh 4 fiom ‘radia zvt6enie wagons los Ase w odsn jest zoel tame ‘pins, poniewn? wie i narusreiem zataia does, Ke ofa) Koch. od neh systems ‘To sumo date ates sesualne. Kr jest tematem roads dame. Spree wiz pat seach = oxy mane oferta do eno uae cyto doch race ranéck Dokonufem) pezlada dan Sia ‘acy 0 latowy ware altOw ares sell) w coemeh popula, Fema preedstaviany bad estas wena prjesynome mse age siiselsiang | posuhygee czymikow ya wikymicag seksi) kobe we ‘woceach zachowana 1 zmienych Sngrafcrye, I wee, omawiamy dane © Fonselencach naps seksnine infty ora keh preety SOY ‘hontrmernnytematbadawery: gre sels habe wae zen. (Ostsn oni, dies, poswigcoo suaegiom Kotolovania zchowai spresyweh zapobiepanis in. Blog pod uvage senate prec, po- ‘Sstzymanieednosick grup od agresyaych dal jest zane ali, 3k ‘mika zcorocenych stay prnestpcniy,skeey jak dad granicaneirs Jet cds genre sate, ons phd obejmie ro tio ‘inten na jednonhoneh agrscon, ae ma ce saa chee esi ptiwch | zachonsi, fetter ae pee Ee lina orca ff Lay Ses pecnclag ee saw dopesigch sles) ont psadina beat Nese ae 2 oko suaeychavaleaniu peycnyeh form are ack geass St premoe gangiw, prem w rosie Tapes kon hee Soe ‘cep en dsl mai when pons grace tat pntoneloe vai soe eupnigtaw dede bed na apes colons ae nolo inmeh dpi pokromgch Fodsmewt jae rum i peestni kystan wey py cholo spec) 0 agrest- Omnis tcponsecnens: ocak ee bene chorants areca w goth prea eae en Suategetputicnin | merwenh Pods Cone lig tia ee rie wnabieLosklrjewpwaac«psisaonyeh tu bade ess athe {pan pra Kntitom deat sadcmchi) Dogey tna ron doen ‘eto wphyu premory w medach cy pontyenyeh cow ste ssinwadettea yale hota pousdans ons W ou ein eae «pron wide poyiogzne)m lai publicanenapeatn teds o Bola m sparc ae sunypewsch gp ineeson: Pas pesca es {e/a eat neh spelt srs sno badespycholognpeein ed ‘aanznpropegovann wide p spleen takes ot ores ‘pb ado a deoenton i ope pe secs onomssaese ROZOZIAL Agresja - giéwne pojecia i narzedzla pomlaru lem tego rod jest preedstviene dv fundamentalnych kvesth neh pomaniestanowi warnek Konieczny do zozuieala bat pycoloi spolecane nad ares omaniany w nastgpyss rorsnach Po pssst ionane mus 2088 Wucaore pjeie ages aby preci wy bnk ‘a wena wzaze tan kona, Waza et by cua poscenc, ‘odo pdstamowyc kyeriow kasyfkowanadateg achovani jako saree 0 stworj pologiermych posal res, polewad mnogts je paeavew Sano powalay problem pociony/ Po drape omomienic dominujcyeh metod bata age jst sezwn be ote jako posta kyyene aeny Promina ej ora wid. Pryehologoic uaa 2 baal serene ety ‘haven ale zacenym tpn x are pony, a poracaKyeh je 2) ‘Sno. Jednake w peblcne) debi 0 ees woe ha tat) pees Thonselveagpraynonanemrarneny ber eran srg) nl po stay metodolgizne. Wage tj spray ture kntrowess wo kody ‘feltGw peemocy w medach~ oie stony Rawfkty cdot se do wybranychee nik oda eby pied woje poly morn fat, nic kon Thsjnch wis cet 2 rfnicw metodo Datgo tet wydsje se wlacve ty peal rau akademickej na tema ages acto prdsavienin 2 Tet ogra lowaychstrategh metodologicameh toxowany w badaniach Sako epi akan, boli soecna sme wit ape tj sglecnego la sac achowana son do injeh t= tui eden oye yh on ky sal cen se, iy tiny Cerna ena pnajas) monapols ae opiwan Fyne eh proven splcaych fatto mba Ses nijonowei paeenes Ea Souby We wwe nie salrgnw 9m chop pec ‘oad wcodchoy prosumivani oj este ame termi do pu daw ptecryeh Odo i To mevatve do tera gre, Ky ‘fare noun odio went polos ki fcr sown ‘Soo opotecayeh, Nese Nowane fan smeyo termi tkonecne “rns ge co J po saccai, Ne pad in, yt oh ozumenle ro wonn canto osteo ape paces do ifs ntemn wight poli splsneh eda ort [Wace ataderncie) oboe palo anos w spravedtaionia {we to aconnin rape a) nye ee ‘Splno ze abtmiom petite | obo mmopocrce| poner pow Kose Nn ous ptt bark x cvanegoeistnonana Heron, re ma spine hnketne sahowane, Stylo aklaytiowanejekovapeyeae Reena defy eproponoeat Bu (5,1) hy sree pea eae ott ‘Ry cowie rps) Evia oak woe, late ‘ings defi jt ee) sby sre, 2 ob wile form ‘oclonsin Kore ne pony bye Kyhowane ako ae, jeune pod ine wed fet cy wc ee bowen ade proces ‘fol ue mt i yu et Mr ‘Tlom, unpenione popoagi Bast o dodebowe espe (reecatonne Smovitie anh, Tedeich Flo, 1994, roa 6).Aby aoa ane) ob) ttn yo alaiiawa ao aes oa ye mama inte sls feppwaye knskeog cielo aka ozeivam 2 Unutncdaprowada do pewneg eaegleao rent, To speseoranie 9 ‘fac achowni ive wad serene seed ze 8 vat yn tmnt oc cnn oc rn ssi Wy Say sn so Serve merce UN) ADREEIA aLOWNE POLgCINARZEDZI POUL 2 iad walutek nypdk, zanedhans abo niskompetenJedoczenie vege ‘is obo zachowania majgce na clu wytagdznie Roms shod), More 2 ais Przjczyn, ne doprovadaly do zamieaonye Kosehvene stra key bl ce Tena do aktow apres, mimo 2 poten) fez ne spud wos 2 oy. Kencentasa ma sme) inten wrens skody parva oxic aks fe jako afesway beak dala, praad newdalene pomocy ae ‘potizeie Dalz ueenie odpos sled ces unlknleasaodiveay pot {ueniapasewiane} prec soy bydge obikiem dln, A zat wylgaone te ator sq prypac ares skeronane) a seb w kre) rola apesora ‘obit espohnteput ~ a4 poyklad sameaitwo ib brates pow ‘stu sadomasohnezajch pak slau = “vials defini. htc uvzBlgdtspowyseeastraeinia, practi Baron / ‘Richardson 19945 7). Badacze izaproponoval aby uss terminy ages do psnia wha} formy zachowania, hte) clem jest wyrzadzenieszko- {lub spavodowanie obrazen inne) Ze istocie, motywowane) do uniknie ‘a takleg potrakiowania™ W tc sass pete diy, Bra over Sala malay hoaseasis w badasach pyeboogs spoleans | pout ‘nig na rormaite dodatkove wymiary chatakteryaujee rine fry agri, prostrnvion tbe TELA ym pa chon ase tt wom sgt st (anes Seoxreite banca sen ‘eect e- ete ‘gana -ston tee tree ame Tame Seem hates exci see ke cso (Chocia wiks08¢ roanieb wymiesonyc w tbe. est exit, ednak vyodtgblenic ages wos] w pacevitstie do stunenalg| wynaga pew ‘890 Komentar, Odwolj sono do pclae unkgjzachowania are ‘pane, Plrvoraym motywem apresynegozachowala moze By ako che W- ‘zens sAody drugih csobie Jako ehspresja eats aegagwayeh, fk ‘ prpadia ages arogi alo zane otagugeaotrellonegy ela pomocd Aku pres jak w pened ares asuumentlac} Te dva py mopar do in agreaywncgo moga wprandecogsa eplisne,edaale oma inagesyoneg,prskonamy sig-2 ih odrgbne trakiovani st nia mop Wnch czas odmiene proces} psychicovata ceo, bce odns wait pod wag, defining gree, wing it _zocengnormatyng otiatanegozachomenia Wrst pee Konowere CO ego, cay wat ech dtneyych apes nay uz narsaenie nor, ‘Sroski djsplninesosowane przer aac jak owe? ay samooy fi _eme) sto pend zachowa, More pelea zartwno keine ze ‘Evan poumin aki kein pape abet, by ich anna A ater pow ny aoa zlwiiomane do nee greek Tednak nor pale awa a soso akich melo ie deli, 2vigaku 2 ye tno fone akcetovaneformy zchow potcanyeh. Tal argent prema awl ‘enim do atgor schon agresrasch ko ch aa, Kore atom ‘steric ney splecneJednake Berowite (988) zd wag, 2 eno- ‘ai are jake earuseia norm Ibzachowsna potepianeso Spolecnc pon problem plesicy mam, ormatyne artic zachowania jest ces oincnvane salefie of punky widen ateresovanyeh ston. Na prad ‘skier Indie vag kay fane 2 Sopa {sateen pee 3 ‘Showa ocr nn untae je 2 akceptowala forme ar. Pods passa i problem rine med aes upramatong (es ‘ince neapramdona (lege) Napa ara Sot spl wes ky tei eri Baro! Rhos: aaa woman 2 ten oz hicm wyextenis Seay nae shazan), Kre motywomana jt do unig "seg polconan Jednalze e dali s2gde 7 Kdetser ay wc hoe inter nex wna agree lo pea, wy ec proceduy panne tn prcarecgnne? Wiee a ode oda, zea it image W yc oom eal) pray, poem paver ste jesse tnt Coy alpaca Pot paez Spas) ‘pezel zmepaaaoane ios sro fe cape xa ages est cise fe pow na oan lly anacanyen op- rio stanowisk wpa, or wakeup. Wan, cho rb, Tariana nom i prvomocons bard see na peed pe arlene ‘ow miedaguponych abo wasdeiani achomenin yzenrne,eak uno je naps cosy dss w pxkiwore) Seti ae “Zain passieny do narag lpia agres pawn posi roche tah zouezeniy dave pokrennychterminow: prams | praemoc: Tedeschi 1 Felon (1998 = 168) detniyjn prays jako -dlalanie pte x inenja wy ‘aenin Sky drop) obi bwyenszenia jj poses” Daan ry Imusajce mode peat forme pro kar nb sy yee), Wedllg toranet Strom zstgpene oj ages" feminem preymas” ma swoje dobre sto- 1) pray objmuje storomaniewarunkowyc sdb w cel vykania post- ‘efate dg) ono, coego me dsp Ltwo pogodzé 2 minima defn vei (0) eilanin prymasaace itrpretosane = ko fort Np SPO Iecenyo o ewraca uae na spolecang nate tego ps Zacbowana {2a je pjcowo do proces Komunkac itera mie branch week) pod eva ew kateice ares (6) on rnc oj prays pcm a2 es no ADRESIA cLOWNE POUECHLINARZEDZIA POM 2 ‘nis mascone wari nit apres, ponies nie wstpuje tu problem wpa Ten (asolsjonovania prawer). Wedtug Tedeschiegn 1 Felsa ~nterakye ony toascow, Ay sou dalanie pramusajce w clu Kona Ib ay zachowania sock de asdaicz es odmienne od naa bay {ky hee usa postusetwo ofr up” (Ted Felson, 1095170, ‘Do tej terskejoncne cor spolecne weeny W aspen roadie 1W prcivienswte do pens, Kr jest pojeemseteym od ages ‘nin przemoe cuasza podyp eres abejmigysksine form apres fene Pracmoe define jako ine csnywane na cxoby lub wlanose ext miscenia, karan i Kata” (Geen 1995, « 69). Arca | Browne (988, 11) propor ty aelinowat prema jako -sakodiveflycanis mapas, ‘rene 2a spout spolecni yprawnione™ Defng ta obejmuje p= pl przmacy oscbate poplaione pase jedooskowegyspromey Ib rer run earykowelych dnote. Funksonalna typology peony reeds Maal, Twyman, Chin Lee (199) yee eee pocencach fk fremocywsachowani: (1) mina suas here ub ueca ze: 2) ‘wemoenienie paztywne. 0 zac exggiecie onkrtnego cel) wplagowanic nepapenegn pobudzeia afekywneso (4) roovinzane koi; (3) zy ‘Scan sana adefiiowancgo kolorono sro” ch xonka Seals ‘n) ergy ob ‘Sreeptig forme presmocy okesono maser praemocy strukturaln) “Ten erm ods! sido warunksw spoleceeeh, Ke posse sob sakod= we konsekwensje ds pewnh arp spolezych, Pec strana wane jest tajony ces seer spotcrnch tra doprowséon do spolecns) me. Town nespawiedliwoic na prykia popes syarjonalace brates ‘nad pd rales pl, ponte kei eatdains bez ociony pred ‘neki promise seksalnyn (20. ed Label, 198) W te sie up Sena premocy osc) ecw hk micah eakeie analy doin te probleme pzemocystrkturaes Narzedizia pomlaru agres}! Poniewaagrese defini se ako form zachomanla splcerego,konieezne jes stone sate poms tre bya trom formas pom be Sawieralnm, Zlses metodsiogicanyeh modinos urskiwanis aie nora veda shoving zeatuy chualerzachowsnis agregwnego a kaya eapie dat na badscrach spocawa obowizek rapenmienta pelnego beriecctsva ‘eesti nny onobom, Dene ozichowan agresyryn mina ake 2 pomocy doch ogeayen pode: obsermaci i zadawania pyta (Bron. Re hareon, 1994). Rezmite metoy barn) spcyicze, deste W rae Neh (eu pode opilye, podsamowtenw abel 1THE. 2. mene coments Obserwacle Obermsonenaresa piu umciviarejstraceZachowaiaagresye: ipo frou a pseu oa » honk nari, na pla wd {deta boa stn ib tet w wymusonye warunach borate — fn pened wreaks ma zaraniovang proolage 22 ony wsppracovil ‘hspermentntor,Obersowaneagrsk atralaym otoconia Zale pom na grades formant behaviorlayh W spb neracany (cy die xm lai dy sabe spray, ech zachowane jet jee Wane, W prepdk align mchowana jak grep o Ke wisdom, ese Dada spec, ovlts sve, posed pana untagé problems Feakymasl por lo macy dsosouwania pez Rada SWE 2 "Showa do norm slecanchsposrzeganye jak viaane x ym zachowanem Obserwacja natura, edn colo observa dokonyan}w naturale omelet unsane ran rmorodmeh form ages w Kone Oo ‘env oraz tveraeie case) wyslpovania.Pojce to oka i ppowecinic manem obsermact tural). Ni prskad Humpert + Dae (se eet gan x ares intra poses lke sale. 24 po ‘oc spesilnieopacovanego seme fodowniasozoego 2 10 Kategori 2a ‘howaniaapeswoep (on praad niezenie wlstos Kegon, wane prrdmiotnnmprofeni lego santadovanie ch) W bacanieh a0 e mpi rjetovany et aut pacbe achowania, magpie el ie [onturdsprecyajoe eds analy a ma nie zalica i achowsnis do Upasdno adtinonnych kxegonk.Podawowe pytana, jae raledy sabe GRESIA~GLOWNE POJECANARZEDEZIA POMIARL 2 ‘dad ssa poaeie mtodoogicene, days tego, iedypobira prob ‘borana jk eiiowae postawone jedoosh anal (ap, Wey. Symons, 1096), Ponato win est Konto retlosc rypiwana ch jednostk 6 ream ator poegnaca na spades zpos uysivane) wm ake se pace dich nealeznen kojseeh [Eksperymenty terenowe, Inns lis badavse, w kt) sony sip observa > oatralaye hooteksach polegs na wykorzysani drobnych sua codaen- tet do elsploracawieku mideypewynl war wpe a Poze -miapresym relent Badan eobejmal rama mien nezaletne (2 prasad il reac sich wphw ns emieng sslcen (na pajlad meni [toi apes) pease 2tem Lyra ehsperymenty Lerenowego. Nap) ‘ad awghvehsjuojch och Uenego Badan zachowane agresiwne Ke rowcén, dfnionane prez (0, po jokin czsie yy Makan | ak ogo beg Ibi wreak na frasraci mpwolag iewgezenie ig o rach przez wp Prazawnita ekapermenatora maja po sapaleia i sloneg wat (Bs ‘on 976) Podobe lade ceca) hole byl rustrowan per pode ‘ego pom Kole wspolpacowalka elsperymentatrs. Nestgpnie badano ich Sect ae em so cova epoca LS ‘Cho schowanisnaturine mai eae, ene wep zburejacm wp ‘wom aprobatysplecangjednak w stage erenongeh mote dala wale do atkomeh zmienneh,pozosijejch port kona elspenmentators, Zalsamy ta prgkind, Ze do badanin agony ea ox czech ma aobus sto Sojemy techie wchodzenia J nego bez Koll Miciinsy ewer problem "Foceng wp dodatowego zcracpo dr rar uy ston Oc ‘vary pada intervene ekpeyrosti| mia pgtnsoiuione spite, [Eksperymenty laboratorgne. Glownic 2 powesu akc tbo bad tereno ‘yeh jak rakkontolnadubocanylzminaya oraz nad daborem badanyen do Gkipenmment,snakomitawskoie budsh oberascyych mad rachowanim !gresyanym prowade ig melody ehsperymentow aboratorjayeh Tuts sy ne torzone sg pravz bari powiny spn zy asaniae kei: (a) ba anys pose se anol eksperymentalae) kre ma wpyngé na ich son nose do rea ages () 5 onl pryizilnilsowo do posesOlyeh ‘sara ehiprymentaineh;(€) werelkie wpy miekstaeage moga Konttlowane. Kiyezna deozja donezy wybora behawioranyen wan ages. pony by eats mura, a jedoczsnie nie ozs pomod ‘a zane) skoda Dadane)osby. W badanigh nad apesje nai le ‘degralo pe procedur elspermenalyes 7 conan ote Grae Rn)(1) Parga manrsiel — uz. W paradygmace 9m sos si ose 2p athe o capers sad weet si en jodna oso pry ‘mu rol caueneie | prasdsavia rade stojereniowe dupe] ob, ‘daevajce} role vezi. Naucayel Kaze vcziam popetaane pee ia tied. apkge mu sake Doce W reecywistos prey 0b jst ‘ilo pity en sos, mepoinormowans balan omsze rae Ms Senelem. Dohomwary psee nego nb natdenia Iaty ft Klssonym ‘ataiiiem acbonana apesywnego, W asjardae poszzchj wera furadygmaty lara ma forme ws clekryeznego, oreo si tla a “tease Pict te procedry ~prawdopedabnie epic mae) ze san das Migraa (1974) nad postsceaswem nie hntekst bad na are Sn by ne (1961), Stovtrooal on aching ares kee poral be ‘Ey na wr ly cas tewanin sstesin cleaners, rack wp omenych ucniont(w recaps ake wymiezano Zadych wots ‘mimo ze bad pou ehsperyments oteymywal work wt sm proby aby pezekooat so autenezotureydeni), Parada rane (Sel ice mony stem olny scbematelsperymently wKego rash ‘podzs tadae wp rommatyehamieanich ta ages (ab, Bara, Richt Sea, 198), Na paylad mara prewdza onic w agresywaym eagowanit Jako funk prenaeznsesrypowe)badanych (mez kobe. Wieo- ‘se~studene albo manipula uso (ze tpn stag ub po ‘Seni ijolopczego). W sieltonch oadaniach ulywano seco rods fej pros, w ide) vation elekineene rosy ‘asgpione Innya Soviamtaverjayl aki jo ny halas ib leprae rao. (2) Paradyonat oceny esa. Paradygmatten~ uty po raz perzy pre Berkowizs (1962) ~ est stowowany praede wszystko badani ares rch zachowas w eal na uprzeniqfostac ub prowokaje, Badanych nore sym, fe musa peda na pie ror dani pro ‘lemon, kre toanie naeprie oceioneprzce dupe sabe aang — tak naprand opolpracownikaehperymentators. Movi ig im townie ‘zona zostsie wyzazona 2 pomace icay was elekiyeznyh also wanych prec oceiaasego, py cam jeden wsrzs oxners nals, 2 diese wstrason —najaorseg mola coon. Bez wre a wart S- ich rorigeat, badanioteymuja masignie jeden lub sedem watz, 2 Teas ol ego, cx uzesinca w warunkach prowkacji coy warunkach trolnh: W drug gwne)feneekspenment oe ane ordcone Tadany mode cceniérawiaaniepredstavione prez osob, Bra go po praedoi‘cenala Lczba wstraséw aplixowanjeh prez bodanyeh jst ‘tkaéikiem amienne lee} ~ i eh reake agresrne). Zazwyez| Wie {sweat bad ple esobespostegan) jako edpoviedzllne 24 to-do zostl neatywneocenion! w plrwsz) faze ehsperyment. Poza bi- toi wp prowoka en scemat elaperymentaly pala praca Y REGIA —GLONNE POUNECIAI NARZEDZIA POMARL a oat oseaéodraywani dodathonyehzniennyh moderujaeych ize ley prowokacja ates Husuja to zane badania Berkowitz LePape's (i967) nad tak aeanym efektem rons Kr pea dake) ‘radi dag. Wykazaly One, prowokaja prowadal doses) agre- sil obec ayaa wywolaneego age akg ak os) nw obesno- {6 preedinotu nutalego (keg jo akc do badminton). (2) Parndyynat za eat yvazaynyeh. Podda ek persnch dv rossdurac, tm parame opraomanym prez Tara (1957) romlez nue sig tray eleknesne jo wank tres. Badu mimi. 9 ‘wspatavodaiey 2 pane (ame jest nin pomocnikeksperymenttrs) ‘enaniyacas eke. W kas} pre powolsuy rel ore wate. flekincany il len) procs mycigat. Ponsvad ses niepowodzenie ivan Badanyeh sw ase uae 7 gy przez eksperymentator, {de oot hada crzmueposcas wykonyvana tadaniaosesiong Bebe wars. Aly tz yy pray, lz ibolese, aie wep ota i Pig pho kara hadane. Posed pilosa Frnt poral wygraé w pera) pie, kh dege @ sle plewego ‘wage et wekadnkem sesprowokenttn) rea penne) Po oyna race ich pierwszego wsras od prascvnia msgpne vata, Knch Sokonua a wskaznscem ages odvtowe. Pde to uation? bad ‘ie riinoradnyehemiennysh oddearych mo reakse spree, ich ‘post dstsowania procs bdr panomu vss do anaocamsch cy ‘iswoich pazcvn, xy ez wp wide na wy ates Wz (4) Paradypnat lak Bobo. Wprzedstsionyh dtad paradygmatach bade ‘mua ogra wyraani woich eonnodiaresynych do pjedyczeso chowanin na pyklo apliowania were eleeycnye, 2 Roe poe accent} poraz plerwsry przez Bunda, Rossa Ross (1963) met {pinks Bobo jet waren doccom aka do wokraia ele amy ho ‘at agrewnyen water date, admuchivane)hlkiAlowna munya) pee Tndacsy Bobo, W iyponjm eksperymecienajpore wabua sig w decach stow do dala aresonyeh. Nags osga sie to prac pokazane ‘model, try posgpaeaarsyne sony doi Boho. Nagpie {howanie eecka wobee Bobo jst otserwowanefecciane pod kate cet [Krak apres Deg emu ot Onda sane w reahjach aseyvaye Jako funk mii zmienge, na prkad wins model alo observe ‘ranych Konsloveng po zachowuna w postal wamocieia i Kary. (6) Aeresja stowna. Opes rake faycanych ezgto uaa ie jakowska ow ates} weraajch nazeda pola (2b. Bata, Rshardson 199). 2 ‘yea badangch pods se maipulach rages) na col wibudenie wich ‘eake agresyoned, Nasepaerejestronane seb eakcjewerbale. S02 to wypovieds swotodae, nalizowane pai) pod Kater arespnyeh re,sho wosandarowaneacenyosoby, ita prowokowal reals ages ‘Ay ake wartosionanie mogl stat uase 24 eae agree a2) ‘ebuaatwbadayehpzekonne, 2 cen ezatyae bed iy da ocni 1s osobySkodneKosckvensj, pa rad sige ease w bigs ‘sig nk pa a vans Na koe alt pracstni nowg metodt tra wpronaal sai do badat ‘kspegmentalnyh na gesja McGregor wsplpacovnicy (1998) oma Liber tan, Solomon, Greenberg MeGrepor (1999), Wich dani wea kon oi gress lass step Ss pikowaneye drape ose, 0 Ker) Svadoms = me ab pinch pa. Zales Lego waza jst ao lat Iorantyfitowalnes. Rat Jest on cyan, ponevae nie myvotje dadhych ‘shod shut da dug esaby, por chon praveos ‘Mimo ie omaiane tw procedury psy se do naka zdedowane) sigkzos dosgpnych dane jednk kh waroe ns jet Dyan ers zm Naja pot di rao to onue (2) w kim spa ep nt ney uh poalda kus apes (uals toreezna) ora () jalim ston og sn agresywnezcbovania wysepjce pa Iborto- "um, W Sei ecaywist (ato! zeta), Jes ee otra to recai to fate z enerech peje keh sone waray eleatezne, tarion etn ier merous achonaduznawaah ia apes ‘vparadpmacie nacrsl~ ure bor soo poco Wstzasu Maze m= Tikac eel udstelens porary oan bard saternybzeiy a W padyzmaci ocey eso msoketagene wow mode odewierie= flag attowowanic ig 0 inthe, woge decane informagh erat) raj by sagan sees oxwiaeynaia probet, W ada cs teak i walzacpge cease todanen og Bye moqworane sli) prez nas Wien wsplnodicwo ni prez ase. I res cachowate » oso ol Baboskirowane jst pzcinkopraznintow eozwionems, ne spel ‘a wigckyteron stanardowe ein sgej- Jal choda wana eager yf yey cory uvage fe reer ond eiczy i muboiony career wile ‘aa aboatonjnych ai mst of ek wank, SNe gre ‘Spe spa problem poecanyw zewoytnym Sie Z yeh powadom dada i zoaczeie day, kre wysano badniach aorataynye, ola lepsazgozocumicnin erst wrens wach atraayh 7 br mies ma szeplowe emtnone I) Homowes (wyeeplace anaca “zo. Anderson, Bushman, 197; Brkon, 1993 Labek, 199) pred ‘wand aie obtoy elsperymentw abratoyych w badanach na ages (0) Elsperymentany pocedarom pomiar agresi main prapisné mak Uataos teorencena, 10 macy odaverelni tego simego Konak: ‘tego sop freaks adanseh aaame proeday (2) sskorlowane da ‘AOMESIA —GLOWNE POUCA NAREEDZIAPOMARL = nych wskamikw ages tic jk cos trai, intenswnost i abs ‘tsi ras pena ckopresj apes a ade () sq wywalvane pace en ‘em sestaw upoednich warn. Na pry jes osoba A ape si ‘Se wstzay mona B to posi tne yas wns od nahy B wynik pod wauledem czasu wana wstzyu i psemnego wyraeni ares Co do Sropego wymog- jes svirdzoo, te webusenenegtyunego feu row warunck pried nalezni was, to ane state WYO fn takiego afeklu aa. pryhlad wabudzanie w badaoyeh gniewo 1b ‘opcomadani ih do src owinny mice malogieny wp na pic ‘Se eke agresyene, Ponssto estate winy mis psy wp tak fijcane, ak na nersinevoksenik apres Do rgpucznis Wake ponad ‘a opeblikowanyes argulow. Carbon, Marcus Newhall ¢ Miler (198) ‘Swignal 20 elsperymeniom nad grsianie moans odmowi tao eo- retyezae), to Konkuza autorow: Kee posuel iz daleko,caowice ‘ates teed spoyiczne mil ares sy taznyezj wkadikam po- ‘nsec Sepang tehawioralyeh” (386) (2) Drugs grpa zara oco ig. ra taf zeta to anaes emeese vole obsersacj a prsswy ages w acca Sec. ‘WenylivartéwdokonaliAndenon Basse (147, Busia, Anderson, 1988). Prmpronadal metaaalze $3 abortoyayeh | eeno¥yeb bed a yes aby spadat Asean! eh Oh re dary w oieseia do se ‘otlego zeta zmieanychneraiinyeh (Metnanala to procera ase ‘5 rej pes ty poe prowadeae se do wal fe) ska 8 tasigpu inegrowine w ficowy wade wieloust feta ‘ean jk dat et srdnuonani badass wysolane jamie ‘yw fm mpd praepronadzaniom Da W labortoriam abo w ee "Besquanmn- cn bore bade; Gls, McG, Sith, 98D), Méwige precy, Anderon Busi poi nai dane doneace rae Indjndalne ple sgresrnnoi jako ceca, schowast ypu A mensch Twatjayeh (Prono, alkohol, praca medach, anorimowoi, temper fa) jako wyzeacaow aaesyencgo zacowania Z whe temperatary co do tore) dane laboratory ly oespndnerrtwna wenntemi, jake badanan, terenmwym tert on nace siezoie ch Edel dane. W abu puch warunkow ispermetalnychodnotowano warot agresw sep pro Wokaghsspoyea alkaboky anonimowosl | Kontakt x precmoca ® medich, {aki anbserwowano, Ze agresajes mya wmeacyen (ko apres inca), {jednoseko nso aaresjwnoti jako cesze rae w reads wz beh ‘worse pa A. Waco jednake sian, te da peje wie ici febom, Na pryiad stierzono ghey wp pezemey W medlach \eksperymentach abratryjyeh dw badanichitebowye astomiat zig ekmigdyapesyonoi jak cech «apes Deawiocaln Py sings w badiach erenowch nt laboratryjych. Zanem Busan | Anderson (1988) Todas te dest wylumacae toreyezne. Badseze dowadey, moins 0 toczkinaé wikseeg wplyw ggrsjwaos ako cecy sa rachowanie agree Wbadariah eenniyeh, ponies banc abortion weeny) Le sosuntowo homogenanegropy aden, eatomiast Zdncowanic ae sno jak cecy we zsadnico nienecekjonowanych pobach bests ‘ch w sles Dadanicch texenowyeh jes woke W praccinitswie do feg0 todo oczekvac wieszegowphwu premery w media a achowane apresy ew eksperymentah aboratoynych, ponewad dsp czasowy mig Kotak tem 2 praemocs w metiach a poznsjig agres Jest 2uz¥¥e2a) KUSS,ponadlo 1 earinkachlaboratonimeh moina hard skvtesmie kotolowae Wp howe, Ke niradko ago daiwa pasa medialnego, ‘kloan Andersonai Bushman (1097) wykanje, De br taf ‘ci zenntrne le mst podaves w walplivose mezaprzcranj set elapey reatbwlaberatonjmen a jet ols tesovania ipoteew warushash, hao jonyeh a mare" (posobna honk ~ 208 Berkowite, 195) Dategn ft tale ‘adania maj postanone zasczeniew wykrywnirviakow mgd Zany syrlsgorm, agesyenyen zichovaniem 1 jogo Konskwensamh, Jenne ‘kspenmentypresprowadzonewlabororick st w tenn stop ogame net akreve powaznyehprasinwsw rachowona sgresyonego, yeh TeamySoe Stymulowaniebloy nlcetyeme.Staje sig ratem ane, ew badaninch oad age Sig lest misc zarShno la pode ehsperymentalnap, ak terenowego Zadawanle pytah [Nie zone este w tani usta dane bebaiorne dik bexpotedne ob- serwagj nk jz zatwazyiny lebezplecay 1 potecjalai sakody charter ‘ki ares powstaymujebadazy pred worzenem waruakon,W Aryan ‘ay blo atserwowa ake zachomann. Ponadio wile alt agresk fet pope: ‘inj ber upreeesego otzeienia ie Zo one upwione dope po eh opelini, Tak est sarees w mypadka napa! fjenc, gal ey cab Siva, Badacze nema wovzas dst do dane 2 piesa) ek mea po lepaé na metodachzadawamia py, th im es posskan tla a showanich agresyych Pana badawere nie musa se ednosé do zachowa, Inogs tOwaiy dageaeé zmiemnyeh wewnetench,falich jak apresyune Myl ante ith le deg bscrvowat w tny spd. Parla romp sate ti zadnvana pyran a tema atom ages ezesawionow dee pone abe 1112 Ponies strategie nie sa Specyicze la deeds) apes sa 0 metody fomadzeni danjchstosowane wel obzarach Dada pybologieash ~ po ‘ina bye mane nighaoit cys, Popaestnieny wie fm mje na ‘rth opis kaj rate» ypowyn prepkladam’ 2 boda nad agres ORESIA GLONNE POUECIA NANZEDZIA POM » ‘Samoopiy zachowania. W ym psejciabadaniproseni so dstarzenie wer: balmy sprowoaint 2 winch zachowa gresyenyeh, a sondseach nh sb, we ramach bad teste boty. Zaldn od ena ba pro Sie uczestikiw o praestaiene ogdlyeh wzocow apesynegozachowant Tub Konkrctnyehazaat w olzeSone}dedznie. Ogolnenatzedzie polar 2 howaniaapresywneg> torz}, na peed, sale apres ere) 1 werbaae) Kees ah greion Questo) Bsa Py ep (92), ‘rosa (Hos ony) Buss Duskoe (197; 200. takze Are, Kipavik, ‘Branel 195; Bickle, Habasch, Seat, 1998). W sal ages jee) eos espondest6wna prado ose jakim stopaiu haraterjaje ih tir fren type “Od ces do eras ne moge sy powtryma, aby Kops ie We ‘aye Pophladem ze dail agra werbale} nce bye face: Me potas po Imovad praed nywolaiem Hota ied) Koss ng ne Sg. Rejesc Samoopisn sari prasjavian)w zchowanis ne opfaniza Se do pesPERVW) Sprave. Jest io rownietuiyecenametodnpromadzcnia darych aa femat Wik} Iza paeeagresyeneosoy, Na pryad Mardi Joseph (200) opraconal srkonpesarony slay wpyrajcy ree Foy with de prec age Spungen ows. Pryde narzgdeissamoopis speeyfcenego dla omavian} ty deediny ‘mode be Sandal dosiadcaen seksulayeh Saul Experiences Sune. Kos, Ors, 1982), key dosarcasamoopissw ak ages slut) (bake oz ‘my Respondensimeszyin: prose nim ma pry epi tak Iubtie™ au assepuace pant Czy miles edyolvik tosunek seul ~hobies, kr exo me cei ay goodbye wywals przemocy zeae) (- rg je, prayrymaes lw pore linet ym podoene ‘Smoopinyagresyenegozachowanin ona Igene x ope sachowani in yc osob~ porwr ozbadhe wspialezote dala apresyemeh esacowa $odna sigdy opis opm inch Jedayen 2 waime prey dw tego podejica x Stale jk roowigywani Koni (Cone Tacs Seales) opacowane pzez Suaus (1979) do pomiar premocyw dom. W na !owsze) ers Seal tak rrwiqywania RonKIOw ~ CTS2~ posi sie respon enon, by wakaal bre itn zis zachowa polepjageh ma ages po: hice), mapas fine), preymasie sekiuainym + nepoac KO Ww stun do swojego partner wubepy oka (Sus, Many, Boney-MeCoy, Sugarman, 196). Dodatuowo pros sie cho zanacrnie diana Are kon ‘roe rich partner Anlogicng sale do Dania sre winterakjch rie “cco peed wan Strus weppracovniy (1958). “rts, de ores jest rchowaiem wrticovanyn Negi, re spoadenc 5 sya to Sviador cei wade semeupiw sano eh PO dtd! na aicantalcene w stone aprobat spec Wada ta sae Se ae nie porazna, Kedy celem badaf jst uslenle esos dopuszczania ip onketiych ktow ges ~om pryklad popetniaych coca ean =i moderosa shompensonana jedi rae ovolanisie Jo nme ode dah Ne- Soy ko fuse prcblem peso cksinie, a alteratyene, ake ak "anal pracstepeaoe, posse caeto px wpe nee own owaaych niche, co sprai, 0 vzkane tas osaconah Stall peg fra age jest watkono rane ‘Nominac}ne révisnikinjinayh ob, Probie deni soy badane do zy ‘anit spotty spolecane) edna nikledystspodne, prose smjomyeh dare] ‘by, pa prekad nasenyl, odo Onecao, stray itn ema ied perme eo dextrzeni noma na tema zachowania, Mo ‘nosey sprand terme wrajeman 96h fac az Zieos su pen: Desay ronson tyy cpmadenienwykoraywane w pone or ‘owes, jo oracowani cech onset tezalesne ea sameopnw |e Unupenshc (possimomanie = 20h. Krab, 192) W edlsiena do ages p> {sje to moslo astenowane pace Eros. Huesoanna i wsppraconaon ‘ebadaiac podiuineh nad rgiem sina cOviesak 2 preferwaniem ree badanego program telwinjeych avierjereh preemor (np. Eron ‘ana, Lefhowts, Walde, 1972) Ul on dl kadego dick ocey gre Sywnoici dokonyrane pace romicnkom,rlage matek dogezace nazi ‘plans programoww elena ore smonpsy na ent preerovanaYazaych program. Dodtkawo salon, ncaa, esacorania paziomu premio) {isfnadeg programe teevijoeg, Na odtave te bay dane Exon 36550 tem tlw stn waza da Basan roy mush mack ide are ‘Seen pcr rtesikow a postomem premio W mazes) opadates pro [rae telewinyny (Fee, Miler 199) cen dakonywaneprzztnych Doinformowanj lade s jednk satis ost i casochlong- Wymagha Fie pedi, ry nage inch eens sgn ene aby a wi warygedne pybieneZachowaia chakra soy. Dane achivalne. Zamisst pn ine oy oh laste zachomane ub 0 ‘homaninnmyeh, badacze mopa erat potzeboe informacje zdanjch arch Stang ronadzonyh pert do nny slew, acelin on. Tek buds nad ages sq saya prastgpezose | 2p) temper \W ser ada Anderton 2 wsplpracowika! W)Rortl te Ova Zr da jh do salen rine migdey temperatura a Prasmoca w zachowan (AR Geron, 189; Anderson, Aaderon. 186. Anerson, Bushman, Grom, 197). Stwicrzil oni a pend, 4 mele pomnini Smertlnyeh naps ty ‘nek w latch owyzae sedi) trpeatre, atoms dane wa teat ra bunkow ni woktzalyeviaku 2 fomperstura (Andesson, Bushman, Groom, 1997, badane I irae smeegdlowe omnele teh Dadab~ 206 oxi Carty), W Stanach Zjedaccronyeh dae athivlne dotezyce preemeey se ln) zstly wjkorastane do zademonsromaniaw rnjch stanach 2vieks ‘mie nakladaczsopim pornogratcnyh libs gwaiow udokument- GRESUA cLOMNE POUgCIAI NARZEDZI POMIARY 2» wana w dorocesch sansyhach peepee (ap. Jalfs, Staus, 1987; Seat Schai, 988) Bata sta rakonty tas Hopotn 2 wag tem wniskow prycynonyeh 2 ego radeaj mpatnstponsna dani ‘em zasadee jet prponzeni, town poplasos easpim poro Ser ek fe eos mem ana eyo pekladdominagisrcotype mach wd me} sept populace thalednione} w posi dau vemeee Se asobowosl i tec projkeyne. Pos relma na pose behanoralnym, bade cyt teresa porns tka he Ita presen schon ore ores wns rei indidalych ° dhsponh do dai aeswnegn Do nga ch sev ssonann doa Fede, Perwse oleh na oprcowans sanayaonansh al oobomoes {Rene pre eRe © pe ort tanh stan fa bred {eve pene. Kvestonariar pe Baas Penyep (192) cavers de take ale, mira new jbo dpa 0 pia Conan eae si ak ea rr) Og (ra ot ‘simi nd nine mig ey sas ay cea venir Sal gies ok stances Ste Taner Seat) Site {ea wpaprcownt (Siege, Jae Reel rae 1989) Deed te won la haidego baanep informe ain ltalneodeevansgo ficws (estan sant) ore cytotinsSosavans tego Sanu woe {staat en), Tatts eh sal xobowos we se prez mln Eh ‘einosl any nego gee ge fac. Boo ins 1357 Tne pode doh inept achowunla greyed roles wjorgstani techni projec. Badan presoue swe EnacenymateralDdzcoy taj seine pany srcnowe xu Rocha ‘haps rcdstaia Sih myn ego ea yy nstpie a ovate pact preseholoych sion podem swat te conch ‘Wop Tess obrakonegs st core Fratton Tes) Roscoe (oseeveig 181), opracowaneg speedo pore ass. banyan pe zeatue phish obs proves fl ory fsa: Oa ‘tis sponovowalafestas, na prod devon ony oro pod nite) ter Sed noc, ngs wy mje clu dagen hb pogeens ‘stows astas: Bary, peo punk wire sustonan) wba "Bproponwae je edgowiods, Odpome kdowane we wa ene ‘typ ages Rodovaneswobodnyer wpe do pene stan kategn jssteasckonn, a pss omg ye’ wih iodgvanah tla to ‘act spine Lodowananctactnch eon err wilolzomch se Smeg sedzego.Oprie fan stwitaine wradesodpowieda w Obrashe ‘om fee fsa apy apotuy splecne) Wee pry ‘ete neil beeie pontine esawass tec jkeyyeh ye ‘Sowplesinj anal ops).Clem tego rnd tno stworenie pdstaw do zrozamenia ene oceny bad empaycarich omavianych w daze cag hia. Ponado proc ‘Sivion zn glonnyh wymiarwkasfkag sk ages ora sano put ‘iia do sseraryeznez ops rzaye form apresynego zachowans- Om6 tone te sates adamere worn acu sSenorodno met txawanyes Wsdaniachppcholog potcznej ad apres. yb metodyzley 0 Hone! teh p,m ie pragn odpowiedsittadaee alae od orancen ee teh eiqzanh 2 skoulnyn 2 ntuychuakerem zachowana apes, Podsumowanie © W rons ninigjayn predstaviono define ares. Kira skpia sie a tcvech aepekach tego vito skodlinychkonsekwencjach,samiar2e Hoaekivania wyrzadzena szkody ora pragnien ubiektu gre by ‘unlknge sake bode ‘© Dopomiau ages opecovano wie step obserwag rachowani w kon- ‘eltach naturale oraz w Kontolowaayeh warunkach ehspermentlayh ‘zustxomano je wily haan {© Wylazine de woos Kore wpe z bade promadionsh w sviece re: ows, Korespondujg w wel dedinach 2 taldnodal kanya ‘sWymsonyeh warunkach aoratonjeye, ‘© Wr6dsrategi pogskinaia informa oapesyenyn zachowanu pozesne -miejice w baanachpsyetologi spolecre) zm soapy techn n0- rinse oat Sadana danpcharchinlnye. Stndaryaane sale edo ‘ose eel projeleyne mle aslenovani badass ‘Swidualeyeh w alee apesynneh sonnos Lektury uzupetniajace ‘Andeson. CA Bushman, B.J.(197), Exeral alii of tra” experiments: "The ese of iaboratry nression Rese of Gane! Pho, 19- Bond, A.J, Laer, MH, Da Sia JC-(1987). Aggression: udvidual dferen ‘th alcool and becodusypines (oad. 3), Hove, UK: Prcholoy Pres “Tedeschi J.T, Fekon, R. B (199). Vile, aggression and corte actions (Gon, Wasingon, DC: American Psychologie! Asotin. ROzDzIAL 2 Teorie zachowania agresywnego ZZssinng matin carer pact aon apes jest askajce, ew anche piewszdstno miso avs po ‘zahivaie weal laceego ui ngnnj sew taki zachowani To pose ‘ivani le doprovadal jednak do powsanajdnean wszechbejmujgcego mo- del torencanego,lecezaowosowalorStorodnoici, pode,» Heh kde [once sip inmych mechanioach odpowicdaiijeh 2 pasa) apes negnrachowania. Pelnepredsavienle Wek pode} le js wy mig a ‘motive, ani Honzeane (wczegdlowe ondcta 2b Beshowi, 193; Tedeschi, Fron, 1994 Geen, 1985 a hte eh podsumowania za sg w kan pode psycholgi spoleczne). ote natomiat myles ombwien et ‘trim gy posawiny soe ek (2) protstavieni kes dstepaeh Wy nies vchownia resco, Kore tamacra acon cae wyalkn bad ad ares bee Kn Kade wpowadzenie do dysypliny ly alepene (0) ure Tene wiplneg estou Konstuktowtoretyeaneh zapropoowanh przebade 2 plcbjacyeh was wee 2rnicoane formyzachowaaaBesyonego.Za punk nya prjminy tbele 21, ea predtawiapowne eo te perspektyay w badaniach od ames, uk ene Koncept 90 "ew oar mac, oki Kind one by na sablnoss, by a sean acho ania arene. Perse ty podjca apart sna pojgach prawach iologceysh, nat rast sede porsalych cdvolije i do pycholopeane poiany terete ajc) cu typy nes aktonane jako waliace Mb ware sew ‘zac lc jako omplementarne, akon edieane ape) aes ko 2o- {nego zaconana spoeemegn. W nasgpnyeh poor pacdeasiny je eet avracajestzegdina sage ma proponimane ich odpowiest nd ‘sl povizane pai: (1) Cy ape jes wodzonyn element Rly hae ej? ©) Cay motna praca zchowaniomagresywayan Ib kontckwat? TBA 21 Teco we remiaecors | techni. [uke Fas ne rem : Soins irre : ng Soran : in pa Rowenta” | mytaoecy : ‘rte | samo ‘ Scrip | aoe : sone fraser rmece | Screens om) : ocean mas : san ese | rns : co ‘Wyjasnienia blologiozne |W ym pads pea str modmy tre w yas ares ots Sedo sad bilogezmet: pode eagle, pola soot. ‘Skane ort pode gene behmsne, Crary 21) apy ery be {cach Koy zjmje sip Npbwem omen na zachowanle agesoe, es ‘scene fotny w koteise ne migdy pcan w rakes ates otic ‘nonyw nob pune (rade ecsego). pel, poawowe zlota ‘az bcloucaye pols do apres os, la agrejcgorachowaia te, ‘rw bologcne| uture tt udach ai wh fksonomani paycczym. Poglad etologiczny: Agresja jako energla wewngtrzna ‘Wied bclgicmeh pod do apes vaing role odegrl etolog, érs 2 ‘ue sip poreuawceymbadania zachowaniazverqcego i lokiego eden 2 pjonierow tj daedeiny, Konrad Lorene (1978) zaproponowal moe! gre}. [ebrego ox jt aw 1 spsniyroladomyania apes] ener urea ‘anda Poastavone zloenie model los 2ev organize bez pace Ku las ares energia. Ce dopronadel ona do mane gresyego 2 hoon tz me, ale od doch czyanik: (Hos ages) ener [omanoe) vewnatre onan () sy botacow 2ewngreych (on preyed ‘dol lub sapacdepiednia)adolych wyevoUe rake agen. Te da "yu pozossaw elas odo proporjnal im nse poiom energ ‘ym sj bie jest pozeny do wywolania rea aresyne| vie vena [ete pci ener ase 2yt so to nave ez Boia zeetz0e20 Go ‘hos doe presana se" stele ares pontanicana, Lorene porwnae ten proces do dali tla parowegn why cain stale wart 80m ‘eau, dy abo asane ao uvolione w paso konglawary lv aad ‘je iw pontine bsp Praenoszi en mode apes verge) na dak aly wprowadsi kk \ogatkonen ates, Serratia wazne bese wasaene,dlacego powszec tie obsernonanepo nit sweet zahamowana pred zabijtiem prcdstavicie I'slsnego gatunku ie doje ie nara) uogieie ma luda Tet} Lorene (0974) dowoas ie spe hamowani abojstw wewnatrzzatunkonych byl bgdne ‘we wezese stor rodaju udakigo, dy to jedyym,stosuniono ties wom maegdeem wasjemych atk iy apy pie. Wraz x rornojem com ‘rae wyratinowanych 1 smietelnch bron, ak wrodeanego vahamovan ve sanoiloby pracinage pens niaceniawlsnego gunk, aml ‘il zasadnir nekonolowane nasens aaresh | premocy. |W éwictle eo Lorena ares aly urna povszchng ieuikniong ech nate dei, eats autor ten wide mozwosewalniania sgresyene Energi sposdh kontolonarytakeprovaty spolecni, ma pred W zo fac sprtnych.Drigh temu poiom agesyrneenergi mods bye uezmyvany Pony prog kyeanepo,kttegoprackccteieswghapeamdoposceind ‘ybuchow przemony inne wpsoe sekodivych fom gees. ‘ayhologone knestonowal zastsovani przez Lorenzawstale pochodzy «yeh badamaevieretach do popula dake ma posiomie zat pogo ‘ym, jak emptyeznyn (Murmmendey, 1986). Jeden x zatetiw dower bak ‘opereyoedeting ares; coral aie pes dokonaepomiar ose spe: Syne cnet u danego exon w dann csi nay 2rztskeowane pe. ‘iv saldeni Ze hed wewngtreny aus gress ent sostane yyw ak 7 Yoizranma ep ca pons wine pyle ne sx ec yor omsie ares lemodive jest wywoani asepn)reakg agresyung anim zost- Bie szyskany wstarczaaey o tego poriom ener i bite dae wiadczy- e.0 pm, soy dee sw ane wokona® ka achowa agreywnych bee Prin po sabe, ose o tyme ak ares cto pes mstepae NB oda sacha, amis je amie Pogiad socjoblologiczny: Agrosja jako wytwor ewoluelt Jato dypia blg evolu osname zane = thiteel extant sachowana ple, Soba ropo- fin otha atria ree dustin) rom sw pee ele). Nee vac Sycnc sakoreone w tor Daron (IS5955) 0 poche gon” les ie aby jaa eta hb sachowanew day gato peta ‘ey ye preatsawaweze.Zalowani et ale joie wonees 29 poss ‘Sse pectrvani gtk bo clio pojednench ce aon wie opis anova evoljonstyeanep preedsawiy Daly | Wison (0930 oraz Bas Shand (1997 2. tak Arte, 195) WV pec yn Ssctovanesgrayen uidriskonae alsa apes yak “ach tate jt ja prnetnownnce pons pr kon repo: lksjemapesra ih one) nots! Konokowania dsp dopaterek ‘ksninyh bard} eres predic pte mae see po: ‘ovient »prackrtis och gent nsepoems olen. co fvorze 2 ‘Howie sone drogy dobre ntusaco, Wyponieie ence age. ‘die pool sie rorpowaeshnin Korea eso ni} atesywayeh [wawiaku £m odpszach mnie sce) reprodukne. Zine «pol cena tcn covne wan teh mee {yn protoymae tae jak rhorrate poses) schaeee Went or Sanne wun specie, a tate [at Uwuutowae pes alan osttecaayen), taal rw) tachowania arOwooluekic, iliearngew pesca _ ‘W ost baaniach ned are afer widocny otny wp po DiLala Gottesman (191) smerdzl to sim w oiestenit do odd oii zachowanin angopoecrnepn. Wighsy wp patent peneernee> Swine sprites narzedat vestonritzonjh a waz bea ‘alge, alah ja wok! w sprawach Kage, Jedooze Siena podstavie pat td bad dope aen badscr sven can geneteze ceva ena pow rl» prestepeotes winters x xy Some Jesno Keychain sk adap eda bl preesepeams, mara ines njeghsee reo pc w ch lady. Na dug jc yoda, tryh ods Bogan jg Kranang peso, «adopt W ks budanach stverdono, eyo 2ostania presiepcg we] drop) grup stm {nie mse i std os, Kore rode adopt pester, ail cei i, co sugerye sigs woh penow ir wplned sodas, 7, deep dane nik fe sposiznte seachezne nally waa pea sje waane into amino micdayesobaie) w akesie apes. Predoe ‘kell welt jepn aéalyvanaw prenmaniy plywnms oxo [estnade»posod meh problems metoeopcmeh,coseerako ops ‘ert pzedmints (2. Tee Flion, 19, nil pews). Na pea tr bndantchpordwnapench phy peneycne | odowistowe he prepa "2gso pom rarimne pasty 2 uniem przemocy innyh, Roe ‘oft luo, jee amir ba odin zachowania pre rg, ane opstnieanyspolecznep cz dewneyoep, Pond bance ay Si ‘moops | observ mus sf Oporaéz probleme, dacago te die met mire pow do rscape darych a eat y wplynow gene. Naiauie do pytni, cry agra jst lcuniknionym sladikem natury luda shakers jean alezywspomnlet. 2c tadania wyazujace wp {lynn genetpcnneh tly czsto inerpretowae jako argument aa Teo finds detcrmniaycanego «wige penmisyeaneg: js csobmk jst noice cow grea to wyrosni 2 ngo osoba apes slosujesprsmoeJedna tency) zachowana orev ten punk widen Ich adatiem wyposenie cecjecnejednoak (spenoyp") moe preshsponowas jg w Kiruna rxani ‘nb ares (ftp) lect ey Srodomskone dyna KEAN {olp ne wainonlenia alba slomieni te} apo. Wyjagnienia psychologlezne Od wyanic edvotyjnse seo proces bolic pzsdiemyterar ‘roponch oneness a pleoloscanjeb mechaizmach zaanzazona eh cathowsni presyene Wasa jedaskwspomiee punk wi aoc. Stigjzego mur corescenego ts tad ym bk eudowak, pychoanse ligena nterpstasa ares tno rc? kos bogiezay —zachowane res milo ye ebro warukowaneae geetane IStyRR Psychoeneliza Freude: Agresja Jako destrukey}ny Instynkt WW oo pete to nk Freud (152) slo zachowania {ono peeane sre Ge poten sy te arom moles {Seat adh n yi) aye ers Thonn Oe Err porysh pdt» Kenn posmlianaprnpemnos cra do pj fia regret Tons nasa ena aes, 2h se a {pontine} out caso evapo oni wewntzegs, {Edy se aad ronvigeay alto pac asa ly desta) od po ‘ns kcowans ena ph. Tt dln saree ston ne ‘roy Fond aa mesh avanins deste) eperi ry cho ‘Snowage venetian Wine or Fed Sopara [Roliwotl sockdovants ener pyaictn paper seagreywnesachovane “Resi fo ak le ox ony ene an sr ot iunaong ce deo rachowan pease posto ‘Binbis Comrenjte Fen aemorl ej sciacy mae TO [GSaitan Eon erp po os estoy, po ae sl Poe wm oe pear) ny maton) Uo dane enn pte omy teoejene Feta pode ie 2 tui pepe, ¢ post “oem komtakom torenany beak ol) aperegonsnge Mimo foeses elon ak oye ae cE tl or ie ges canowah mn ‘ent ate casa ee HB Hs dae Ec ge ee Hipoteza trustrecit ~ agres) Ukortakoneny a ee ABr2sa ko popes han cotati aad ac SEE alert jn dial get miu Lee nt pea saviewai w 49 anlzovanych badastch repulsme powtarcaic sig danych Jrindceagen oprzemieszzenu apres 2e dda taser ace mnie prt Sieh rd doetepny W pezeineistvie do cannon, kre prowadza do stuminia Ib pre- nisentenia agresyeyeh reube na Ista, obeenos sygnal Wyola ‘ach ages jent cme kr pra je mradenin, W so cyowanych ba hniach Berkowite | LePage 1957) wyhazal znacoenesypnaiow mymolancyeh ‘ses ako amiennych poednczyyeh migdaytrasaca nape. Badan, 1) zotall precio srstrowan, aplikowall wig) wstzasw clekyezyeh (sadn agrest w cbocras ban pale clsygata ares kw oben ‘at do badmintona, cl obicku netainean. Oecnoi syratow ages oe ‘la wha nazahowaeeresyne nehbadarjc, Kone spzedrin ne Saonano. Choctaw lene bodaniach ne zawse ual i areplowae en tfekt-w ncktryeh ne waka eek bron nae oe, stream B> ‘ic! a badanj nclustonanyeh —ogdlem wsparse da flue] ol [pan wywolarjch apes est imponajace. Na podstanae metaoaiy 57 be {ag Carson, Mares-Newall Mile (199, x 632) ds downey, 4 ,ohee os signa ywotamezye ares ofczeiaekaperymentalayn pwd do ‘wets aresynnep reapowanin,Toezhipotza fasta ~ ass bedaea po. [Galhowe modlem popedown, rominels nie © podeiie bani) stone, ‘item adele ack a one panmaverapgalow tansy sk Joo “uc zien postedniceace mide srg wyarzciem aaron alga, Kontynace te lin teorecane} jest poznawezy model news sezayBerkowta (198), try podsumejemy oaseprim podpuskse Neoasocjacjonizm poznawezy: Rola afektu negatywnego Stanjgese wat, laczago w pounych okolczoSiah frst prado ‘ges aW inch ae, Berkowitz penta ee wary pouedniiem mgd feustac a gresia jest fet neste posta pews, Frasca pwnd do sare edyaie oe, ole wabudza negate stay afekiyone Na py Saga spstreegana jako rezmysaa 1b oleupravaions wywolue 24275 wigkzy gniew ns traci spotegina jako propadiom lub upsions, Ww aga zczyn a pervaza prod do ney ese agresyensch. Fs Saga wyatajgeaznterake yalzajon sown seep lwo eae reale apresywne, za posredaictvem aegatywnego pobudeenisemoejonlneg Wee) fterpreta fronace moins wakiowa jako ko eo 2 rOeayeh mya rach anesjayeh, Mire wywolja sek nepaywny. Ze wolgdu a ih 2 x ase detcrninaoty apres uaa se rownit inne py syle ave Syne take ak strach, bl fajezay lb dskomfor prychicay (20 Berka, 1997, 19885),|W swoim pornawseym modely acoasasjonityeenym Beckowite (1988 1995) przedntrorwngy schema ale zose wiodgjch od etnias 2 9 Aarzctiem averyjyn do dotvinczeviagewy (cine 21) Kiedy jest t= tines niprjemmye vodarzeiem,damaje apr nearSnigonaneg ne {nto stan afekvnego Stan w nol de eaeje pole: Wal Ib ue, Walk jest skjazona 2 myst. hspomnicriams tes bel loli evigeanye’ 2 ages: uieak jest Stjarona lon, wy Sobieeaksjami. Reaice re suzy skanalzovanis poston nierncowanesn Sekt negaywneyo w bare} konkzene any emosjonlne (lmentany) Svew ub (lementaray) tah. by prekstse te elemetare venus w at “i slotoe stanyemerjonalne. mast dale pretarzanepoznavcze, Ks "re obejauewartefiowanie cone juts bodicome 1} potenjlayc Zulat, wspomsiens pooch doSadses oraz nor spolece wane 2 eispresi roan emoaj. Osatecny stan emoronalay est abe hone eh bets, espresiayeh ea uchowyeh, ms wspomnie, fie 2 bg Waajerne skjarzone™(Berkowiz 1993, 3), Poiewsysejareane vase SS ste adn dsadzenia emoconaacgo akan i, fede sade 1k wyavala inne a proprsonang do sy eg sores Napping ay ‘maja wspomaicapressjeh mare awensinyeh maze wywolaagrnywne my 4 veztca, Hore mighsja peandapodobienneo apresyenego zachowana nes bb obo: ate jeg adnan re 2 aSoN9 ydrzeien ero 7 powyszep owinia modely Berkowitz waa sn, apres anon ko dng 2 monly aks na sla nvemng St wnt, ne jst ‘euniong ceca udkigo zachowani ler ko potenculng, kre ma iy osnear ih min pris Stats cae pws Wel aren avenge, Teoria transferu pobudzenla: Glow a atrybucja pobudzenia To, cry jednotha zareagjeagteswnie ua styulaje avers, aety ym ‘opel ed sposob nerpretomanin proc nig ows) symulah ak jus mom, Jest sczegoinieprawopodobe, fe rsa wywola ge je zs terpretovana jako roumySoe hip neupramioneproskadzanie ® ake otmits ukicrunkowane acl (a teat 1 tybusjyeh mean poste. cacy wagreji~ sb. taki Goon, 199) W wom made trasferspobudee a, opartm cago aa dmvesniome) feo ema autsva Sehahtea (036), ilmann (1979) aklada, fe teenie doenain pict unk deh sadikiw: sly pobudzeia izaogeanero, geneowanego price wyarznie "sversyn, ra poe, al pobudzels jest wyatoane | egtkonans, Katy erowcn na apy nox pode jolocnego pout wos pod, aye ne rari aaa ss sc 4 onary Psa opens vo \ ya ween x ap ake eet aye i go igre ce, ‘ee mete Ream emer ew ee sch ares moe ler can ean, "seer eye oc wats ‘warm sah to) Us enn ‘aca ican tp on yin 21. Pray cases ode ge aura Benes a pean po zabamowana ks ceatmeteon pad pics, Ky wz m8 Jeadog 20 zaparkomanych amochod, To, ny Golwierane wma pbc ie zstanieanterpretovane jako glen, ley sae) toa od pease ‘sy sua Jt per jet ont dono, to pradopodcone kere da Jeswoje pobudzens ko gniew na jogo bern He oma deck, oa Sie ul prawdopodobuie wedi rg a ura rw, Zater via isdy wydarceiem avery a potency reakca aeiyena dene W dum ‘opi aougja pobudzenia wywotnego pace wylarsenie amen. Ponadto Zilimann zaklda, 2 jee pobudzeie emoconane jest espe licen. ego iodo pozostje neocywise dla pont, Sara se om uaa sens Tago pobudzni, opie mn mkazimbach informaryjysh obec ‘aktualng) situa. Zlmana dowods 2 paazene fjlogemne Ye sola ciralneg ib ilstoinezo poprze bled ybuce mode soa procnezne "a pobudzeniemywolane pat smulaceaweryjag.Pobudzenespewosowane ees bo nirwizane re stmuacg arog me sa leds paypsane ‘ydarzenisaweryaemtiw en spond znenyfikonse pew, Wun hi) ‘tua jest fo, aby Swuadomostprerwotnego fa oben ana wakatek ‘ego pode dal aj pobudztie ea jas soe ni asada goed Dia wspareiaswojao mostly Zillman (1979) wykaal 2 jednos tre wie sly take zlepjce™ buen ji ako cee) do nesta) syn sper, w kore yy preedmitem prowokac. reagoaly age Sie 2 wicks pradopoobiersvem a onby nepobudzone. Pobadenic SYekenie aeutale su neath pobadeena neqatyenegn Hysol rez prowokaceW en spsth, jest ooo interpretowane w Sse wysziegs nal srtaneyegn, cn prowoka Zann (199) sie, jl alga ‘Je pobudzene ne poche neuralnego 2rd, ez zprzednio canes ew, pravdopodabne jes, ego woh ma prdyzseni eniews bee ese ese dopowada do estlagl ares \W mndeteiransferu pobudzenia szzepbng wage 2¥race polycene pb {aes ijologicznego z oenypoanavez,emojonlnezodoswadczala gow. ‘Wipe na atnoucepotudecniaijlogcznego, mozna ako wan jak to ye} eps, abo teeta sonnot 6 reshe sprenyn} Jes doprowads Se do suse w Ke} dana osoba uve, 2 je) pobudeeni jest powodowane ‘igiem pg ni promokcj 2° son ine sab, to spontrargs ona sam ‘Sebi ako mij rorgniewang i reaguje mic) aresywnie nb oxo, Kt) it preedstaviononetralnep mjeniensn pooudeens Younger, Doo, 198), Ds tego pode to ronnied wspera pop rgodnie x try tres jest pots cho «pew odin do uns formy ladeegoeachowana Potiejscie spoteczno-poznaweze: Agresywne skrypty 8 prastwarzanie informaci! spoteczaych \W poprndrich sepa nmrocliy wage na znaczeie proces pozmnezych Kuatstowania rake agrespwne, Wystapiei ea) emjonaln |e a2. 2 of tgo,w jk pd Tadeo yeni avery doenavany ‘Jeo konslreng cassie Poe spolecno mance poser perp. yw bole ranc inywidualne wzlzase ares ako nj se peta aan infrmact soecenych, W och tadaiach Koncentomaao se gimmie ‘inch vet (2) romnna sceratw penne, Ke Meru wy konmicn ‘chown arsyncps or) charsktenebeomenspsnbac peeve magi spolecane kre aig eds agree mines ‘Setemry pozavezeednowce i do syuagiswydarzeh oes mlanem _sheyptén”.Skypty 90 struktuy wie. kre opaue waive seen wy “arch w oketinysKooteicie™(Sebank, Abelon, 197, 1). Nabywane przez dosviadezela wate sg 2 ogpowednimi steam bo beepatedy tbo potrednio, na praykad 2a paedactmem meds, W soi poesia spo Teeeno-poznancaym Huesiuna (1988, 198) zalada, Ze rachowanie solecene ‘woot w ym Owned zacbowanc agresyne,Rontlawane js prez 80 ty batuwiralne gromadsone w proce west) enjlian. Z dotndcrena ibyego we exes deities skp jako absrakcyna repre Zelagja poznavzs, Kira zawseraebaralenstvere cee KEG) EHS, ‘xzkivania woteezamngadonanychw lg ucesekon ore wobec msec ‘hinge op beara, ‘Na pena jeial doesnotonseniereagowaly (ub widely, jak inn eng |g) ma sage koafikiowe pcr skaryeaneapresynego rachowai, pono Jcego fonvazanic Koa na ch Kore jet harao prandopodabne, 2 ‘imoreySobie uogtnion sepezeatce w Kore} Roni aes st 2 sob {eile powtarae. W prysich stucjach te reprenntae nprwdopodsnis sie uakywni co doprowné do dalsych rele) greswaye Neodiezg cy ci shyt ages sy noratywne przekooani, Kore Ketue 622) podmio-, ‘co do tego, ca dana rea jt wlcia whonkretnyeh okolinostach Na road u diel wykszle sipcasem noma przkonani, x wale moe ‘a eae” rowiesikow, lez est to luce wabee dorsiege, ry ome Sodek dspam. W nedavayeh badanach Hossmann ¢ Guest (199) stvirdall tomy stansjemnie Rorcarje midzy normuyvag akceptaca sare { Tzeczynisynzachowaniem agresynym. Nepowodzcni w nares a ‘matyenego pomtaymywania si od prsjamon etwas) sees dopowede! do powtarsaeeh sig ak tak pes, co mote by podem deptralyeh pr bem prastosorawench (Eton 1987). "Ta exyapresenyskryptzortanie zaktyvzowany i popehnie dost do eagowaniaW post grea, zletyw facanym slopmi od practetzs ‘wcowyeh informachspolecanes, Aire poprzedea wokonaniezathow Fodimiot ajperspostzeeszachowani ras sat a nastepniefntrpre ‘ue. W ik badsnich akazano, Ze osby majae a sok once achows a agesywne preteraj iterpretace prepulse zashown dei) oss ogi ineace swlasacea gy je zachowani ont uznacne (Gest, 1983), “To, rogi mickstleni atrbac mois w konekwensh. akin ate sswnysyptavihsea pan dopodabefsowo wyboru aie esohow teak ‘jednostWykazano, de opie wrogieg anekstbonis atc, dno wysoce ares chaakteryu jezeze inne ogancaniapoznawene~ mi yk trodnoit w apamitaniy stzeplow cerisny Koni oa rune w goat rowane niekontronaeyyeh | zorientovanyeh ta kempromisrzwigah ka tow (2b. Locman, Dodge, 1981) Choe sande te oraiceni spoleseho “pomane mona ices pedir interwens to Exon (1984) shred fe te inerwence ty zazwyen)neskuteczne.Jego anim glam poor ‘porno ma zmiangnieprystosovanczjc fom prztvarzania inform jet [kt bardeowezenego wyezena i grey spon ich strona 2 po vodeniem w ok cornu ft ak ys te imo sporaerye, ta Wet csi Kar odbezee i jest ude, oe ake zachowsne tyme i 2 Rerum dobra urvalone procesy poznaveze” (Eon, 196,58). Uczenis sig agresi!: Rola wamocnlenta | naéladownlctwe Speeficne mecanimy promadnce do nay sgesynych sept i achonah ‘dao, nace do Gvock ogbnych pavidlowesc ucznia si Warunkowania Spravetgo | modelowanin Teorey verona sig ori pal fe ares nu 1c do wred:oneg0 woposséenia mur fuk}, ntomint Kady nas a Sods Wulsttiomaniy aresynego zachowani. To znacry wvazja on 3 clowik prayawaji soberealee apres, podobnle jak wih inne orm _achowana splecnegopoprzz proces wzeia (8p. Bandara, 1983), Wyk. {ane 2 sarowoo warunkomsniespaveze. cal event ig pace wameninis ‘kay aki medelowanie~vesene proce Obserwace mode nota me ‘hnizmamt aabyrana | wskoayeanis agresywniehsachowad. W tym ropa, ‘jak ednosi sp nagradzane a apesynezachowans, Warsi prawn thes wystapena tego sarego lub podobacgozachowaniaW pasos Ne aja ot deck 28 ae spa, moe sign roewnge sporae £1 ‘ieskiem dats pracwtocenss po ma sem, to en pomisiny reruns a doprowada do tego, Je W podobae stuach pasos deco take ‘acho si grey. Tye sposaem vczenia se apreywnego zachowania mae by obserwaca takegorachowanin wimp de W Haeyeemeh bdaniach Bandy wep ‘ownlkn (1953) econ potaryano fim 2 wale dro] osoy (mls) "chow slew spestb alto sarespay. alo niagresyay wobec admachinn ea Kiedy aastepaiestwrzono daccom sposobno2abavy ty sansa, {eke opadnlyeatoniekatachownjgcega sig sezesanie, skal wg] are Sil sos do Iki ne, tre bserwowaly ty ningreseng, Usysane Fezltay sige, 2 obserawanie model nyierjgezo ny wp (keg Jakosobe owysokim stars ub uradana 2s Komptenin, model aban, x et ‘opularan pos tle) mode doptomadei do mabye preseatomanebo proce ‘Bago zachowana, nawet jel To rachowanie nie zoetlo wanocione dak prewidyanin, cy wyuerone zachowanie zostanie recite wpkonane, trang cle oda sportroganeKonseenceachowanis arto dla oy edae) modelo, jk da obterwatr. lm bd) pone Koselwenge gresyepozachowsria dls model, ym wighzeprawdopodobicstvo nando ‘sia go pcr obserwaior. Wevaetznymi mechaniman regljagn az. Syne zichovanie standard normatyne obsenwator co do siosomno b ‘Seowowanegozachonania oraz eg preekonaia ows ute (oma povrci de ests stan whoa dane zachowanie #zamiezunjn satem) Perspekva spoleznegoueena sie yl lownym podgiciem toreezy stosowann w nerpetowanis wplytuprzmacyw mediach ma zachowaieate= Syne Ten wp, Ry oznauzta 2 paragmatyezny pepasek vczeia Se Dpree absence oraz wumoenienissaepeepm, zane omowiony bards) ‘Serepilowo ie pat, Model interakejontzmu spoteczneg Agresia Jeko przymuszalacy wplyw spoteczny ‘Oxatnin najandiaktusiym jem teoretycanye, kee ming W sm ronda, jst proporija Tedeschigo | Flsona (1988), aby rezerme analie "resynego achowania a ore inteakconimspolecnean dla pm Sajgcyeh (coerce) Wyaieniel badacze prada peje diana pry Iuercepo na trae pei ares ponias: (uae 29 maa ‘chowane varbicam take, Kite unit Kvalifkowania wyredzeia soy jako uravnioneg ub nicupravniongo; ( ebjmje ono rato grat hs "jas jana ko wadnesuategie Wytzgzania sod) lb zai po. Sszestau obi dln, Kory sbi eo le 32 ‘Wirksaos praedsaomyeh doneheas pode Koncentowal sit a prs ‘wrap Ish impulse}. Nato! mode nteatjonizmy splecnes> dove ons iscramentlng) fake dasan poymusejajeh. Zaklada sie W Mi, 22 Statepom pumas stoowanym przez space, aby vaada kod dug {cloickow ab zmus go do ule, prvi zy lowne cel: Koto oman inych es, peyercene sprains orz poner cera ‘lene tam (Tedeschi Feo, 199, 38). Dian prune ir Pretowane sak rezuat proces podjmowani dee 6 Mtn seve er posta asoswa sate wp peymuseacego, oda states "copa na praymuse, mate 26 nybira Kone forme rms posed estepye ope Na peydd eso, Kady do tego iby Woray key ze ri extarent ne ey eas mje eon, xy pos ep “suey wphwem spoleznya. kim ak payne lb gods perv c2) {62k sega pymas,jak aady czy Krad fez, Jel ober ‘sw prunes to nasgprm kok ede, ks Konketa forma rsymus oes ards ster sg amiezoneg sirr re ae naar ear seriou assay [axon aa nmin statyeme oi pte [os enc, om emrcrrs ea key isu stesoae exc son ‘ycns 22. Meche poten cel eyo Wedge toe naixonisize x trey formy danas 2 praymusen: (4) rode, ‘oes zakomunikowanie bukiom intengh worden mu kc 2 ese ‘ym maim na grate waruakowa tra waletnawyrrzenie Kya obck- {owt od jeg odnony spetiai adie agresos: (haa omy ery) Konan 7 zamiarem mrejdzenia Kray) obiekow () lla Mayet, ch _siosonanie Kontakta fzyeanepo do zmsreia cit dookelloneps Zachos afb povstramana go pac nim Wyirrateg promos determine ite Sj osengcia eel bezpstedieg, cyt prokanego” Kral jst ‘ywowana pre zamiaroignigi ce otttanego. Te megane Uva ania dia prapmsaranych tj cin 22 “Zaklaa i, 2 ee dane cnby, sy astonona gry lb sl fiyceny jes symulowara ineacg ustana pours bik laa spray. ed Tale possehsvo ee est em sym eg, leer oye je sig os ‘Su onttecnego recat oa prayed pobyea i pase abe ee ich a Sobov ub jeg elu a reer aresore. Naomi kara js wykomywans jk ‘alanie praymusajce 2 vamiarem wyraqdoenia kr biekiow, 2 cttee sym eles payurceni spreneulwods bony wlenego nceapénc sats In powstzymaniakogosprasdwykoaniom konkretne, mepotadnne) cane ‘Aby mai natug proces podjowania des, Ky prowade So myo nia datas praymuscep, Tedeschi Feleon evo do il au ea eyezych tle do amtiomch rer nar wens] fm onde W proses ecyayjay wazng role alga wateie host 1 kyl aoacayoh ks ope Spranc bere pod uvagesbikyen wri umieroneso Prado podcbictso jego osnfla 2a pomocg roceazancyo deni or woe i peaudopoobihvo potesalay skukén nemnywnych, Wezsnse dain ‘ena acrenia se poten sanech mera wens Kcr dos ewan prandopedatessiva osgnigssreyen ren ore eh hs "ipewnlanjch pee? ne horas Ponaco pezymowane pre spra posty {enfone przez lego Wartottdeerminl to, ca) konlzeioe zathowanta, sk Ma Prjklad kay celesne wobec dee, urnwane 2a dopuscalog Sates py. ‘uk. Jo hod proces splecmo-parnawe okey ioe se ‘em jest pamavera dentepae hryptOw diatania prymasem tbe pa mus, No py edl dno stosuje aes strategie pry Spy = preys ay si aij w now aaah pons yy wyponye recat prealos, “Watnn nam iteraksjoniy spoleseneg jet somptnyanic sar .w sear kntkSsie ane orm achovansspolecanegomnnego acl ‘wurce wphwu na anych Pode to de nak na a, area seer ln forma dtnia praymsejgeg, jst ko jeg 2 potenjalych state “pho ora 2 jednosa, peas ajnalnego proces wybor, peje dey Df astowome estate w de] ae. A atm fe or edo ae tei sea, joy ts popscana do grennncgneichomania pee rodzone Insane aeatyny, lez ako cao spramaacy Kool nd 00 im zscbem rekoagresynch nol do nybor aieagrenyenieh daa Pci omowionew fm renal odzvieriedaareznorodaa rey seh oem problem wk spstelacergo dace do zachowah ages eh. Wanna prchogiene peyezyiy sg easea do pelaijzego ular tin inerak sande alekayeyeh, proces pormeweyeh deo beberle sv prsbegt reais apresywajeh Wsplezsym pezezeiem tlzea leroy tyeh nterpretajnyzncaih ges est opeacowany prez Andetsoa | wp Pracownikow Opsiny motel aaresi afkqwoe) (Gover Aenve Agpesion Mo- 4a GAM), proponaacy peme my poigowe wapéine dl wile aspltn ‘prasdsieh cor (Lins. Anderson, 10), OAM prreenono nt Nene 23. ‘Anderson i jegowsptpracovnig (np. Anderon, Anderton. Dewser, 1956, Anderson Benjamin. Bartolow, 198) prasdsavl serie ba donezaech po ‘Sezepinch elements models, vascr ro wrogoil ak shy 1 ages Scsjko cect aresymnym rchowanis 20, ronda tase ora ods Uukch caw syrah, jak temperatura agresyne bodice Popol = (oh ronal evar) poronnania ini interpreta teoretyznseh ars wit, fe wadayn ‘sxterum pordwnaczym sich impli dtyezyce Kontolowalno ied sgresyanegosachowani, Wenesne podejicin tigane 2 insinktem {popes _ivieraly ppl ssadnieopesymianeany, edna bra wares empleneg> ‘la ich shown Kontakt spa ew powocrsnjen basaniach na tes ‘alah sp one w nslase. Berkowitz (198 5 367 ed wage, lade ‘Mol do resi reemocy, lec ie mw ch systema sage, BOKPodsumowanle sane nn pe a rm mee bee basan 1 Posi eoreycmemajgce cela sci gesego chord sete we ame gaees ij zarbuno bine, kplan pny ml a eon ear co : ma Pthoopzne spsby myst oe sen tones nea ne =p a re pen 4 Moice itogicene owe w main ates do asd evalunjyeh sa at sa oy igeneneameh Actor posicemjlogneg tay pte | sot | seme Pee pn Phere (peasy ttt) -moteensine se (iene paso) pene) yen 23 Opty ose aes ane ieanego preys stakowanin niszzeis iy” Pogl ten mpierj tore Shceatuace postedacacy role porani,szena sig oa pros podejmowe a decay. Uwagledniajg one motivo wrmocnini si powstaymuheh pred okonaniem otvarte ares | pryznajyjednoste swobode wybor spanobow ‘faa alternatynyc w tosunh do agresywaego sachowania, woes w proese cwolu ako paptosowavera forma 2schowmna so Iecencap.Petspekywa etlogicznn wails prejony oars) ages ko funk wewnetne ene apes) ra jestwviniann pet zene ‘nal wyrlaveze ass 2 darych 7 deteny gent eachowaia vik ‘dspace do apresyunepo dala sy prayjmiepo contac ane geneterie ‘+ We wezsnych modelachpochololcnych ried zakladano, apres jst, ‘wozongsklonoteig reagowana. Polgd Frew 0 agresi ako fsa Podporejdkowanym zsaaie pyjemnoslainpiowathipoee stag Sew More take se ares jko napedeanapraeieniem pact ‘nia asta. Autoray pezieayeh pose prychelogianch orbudowal vice mig rasta | ares W bard} olny model alkanes repo i zakcentoval role ceyonikw poznameyeh, ddwiadzed tei ig ‘na proces deszyayeh w prewidyani ea apreyengeh, * Poctoloicme wyanieni sare) lary alten de apes zachowanie ices neunisone a prandopodobienswo ego stants ayo wp ‘nu rnorodnych ean sprays amulet neers ‘aye, ak Sodomy Loktury uzupetniajace Berkowite,L (1980), Affective aggression The soe of ses, pi, nd negative alec W:R. G, Geen, E.Donnesein (red) umn agpeon Tae Sear and implica for sca pay (49-72). Saa Beg, CA: Aca Press (Grea, R (19883). Agaesion and ane behavior. W: DT: Gibers ST. Fis, Lindy (ed) The handbook of socal pocholog (1.2 = 317-386) Bostoa, MA: McGraw Hl, Tedeschi J. Flin, R. B. (198), Volo, aggression, end coercive atin, ‘Washinton, DC: American ryhologeat AwiatonROZDZIRL2 Réznice indywiduaine w agresjl Terk mines roti nie pogo nme iii lyania wyrazania sonnos gresyych. W ty code przedsani- any dane empincanedoyeegce fel i ndywidualineh w zchonani age- ‘yoni, W preresyn pocrondl preesalajny poses rrvojove bad Jace poitwienie ie agreynego zachowaia W zach zachowah spolecensch Goce Opnane sntangcharitensiere yal ares, wiodace 0d das ‘va do witha dvceleg,ortz cyl determinuace rey pracieg sch sl Kaw. W dri pxrorini omowimy dine ma temat eae mpd eval ‘ceca osbowoil a Snicami wares dl dresjehNakKones ze peroedae, projrayny sie rnin w ofavanyzakreste © alinosh od [rskcin]witcvott india} plc, Tw sprdbjemy odpowiedit nap "ane ey i rice w aarespwny zachomaniy miedey mezezznaii Kobe tan jes tk ake jest cb anlepe sient W ale ugleimy Jedyie badiniaskonentrovane pede satin na todd indywiualayeh ‘apex Badan, re same nc idyidoloys prey oka ab OICE MOWIMDUALNE W ACRES " jako tomate pochodayn, omdwinyw odpowiedin dla nich Koateisie (2b, np omoviene Yale mierypciami weak ba paemocW medach w roads re pianm. Rozwé] zachowania agresywnego Losber i Hay (197) aso uwage, 26 apres wid diet | moat jest, ‘penny tpn norman da wicks, Zaacy tie zachomatia wpkonjvane 2 Intense myzadzniakrzydy die) osobie mpkae, choy sporadjeanc ‘we, a move I wigksose eonktv eh Bop wickowye, Jedrakie Bie Fe ‘cn odseek dst Gh w wieks modistaym, Kae odie O90 90 alnggo tok ozvoj. Wy one wok aly psiom agrenegozaho ‘waa, tego ie ona jul Uznaé zu normatyny dla wil. Zronunenie Zachowanla je aie osbnikow sagan aneresonan sy badoze zw iow agresi, Kiedy sara sie ya discrgow diel ra ponadnoxmagynic sie sloanos agresyre 1 laczego te Alonnode rey ie nsec ‘kesach oawojonyeh, Kuczome zacreie mj di oss nstpuice pt (L er, Hay 1997), (1) Keay agresne achowani poi sep ra piers aie formy pr ‘sera w asec, w zee dorastania swe wena wks dro (2) W jai stops tale wezesn pracy zachowana aresywncgo, ‘nar jak ecko dors? (8) Cay roewojonagresneyn zachowania towarysy wzorece esl, ‘hrm po apie ormach apres masta pomaieszezachowe iagesyene? (3) Jakes emocjonalae i poenawere wyznacaiki2schowanisagesyaneg? (Jak jest ola rodowsk (role, riesikw | oxezenia ssdakes0) sw hsaaltowanvrvlana warcow acbowania aresyvneg0? Pdaumajnry dane odeeeae sig do kabdego pain pire sigma dich sarge altualny stan ada pracich przeigdonpchy one sutra (Coie Dodge (1988) oraz Losber i Ha (199) Przejamy zachowania agresywnego od dziecinstwa do wezesne} dorosiogct Pirwsz2aponiedaisagresyynego zachowani jet roqpomne pniewew espe: ‘simimiceng} does, a aka umietnse may jad emiiesne niet toaanesin om naepule yeni pin pie ec og me 2 cw tn ota, je TEU tate plow eee lu hes Reba ee eutectic mcoay ns e ae eget i rm apn ee a raked ue, ohne). We cee a | sgrayiokd aig scan“ ops nasa cna ay ykluceanie.rowiesaih core ee a (splucani rivikakiv, potowue) (ick, rapes (ae ae lee crs oon ge nag al 8 Seo STIR kere dn tai aaah mises ester (197) seh pec sre ahaa agesynego _mnlcaia sie w oktesie dorastania i wezesine} dora roca é iat te hone ine ber ence at aig ee eeproadzoych pace Caimsa Egedalttnoe ore weeps tener pihcar ieee Ss Sancti nw oarereate ‘si Mra zosala wits w ponad polowietakichzabojmay POO HOH pa WIADOMmoSscI Johnny i Luther sq dwunastoletnimi bligniakami. Wezoral ich armia wigta 700 zakladnikow rin 34. Pkt ze man pone) ae | ‘Wing zmiang we worn agresyunego zchowani, aks masteujew Wik toratani, porowman do deca, jest praybeane przez ares pz ‘oe form bard aorganizowanyehspeecnie. Mlodziezowe ganesh as folk, ry 34 oetn pre swoich mnie agreywnych rows. Se ‘one tase dn nmi myenceapresywnch | odpowiedaie a aca) fttetek apes aie) dopunsr st allt, svgzne}miedy inet z walk ‘nirywahzsgeyeh 20 soba gang. Choi preemoc angi jet weg akon ‘jako uwitoeastdnzo mse, jednak cory cmptse my donisenia 0 dle ‘reach eangach dolych do pownin} ares (ombweniprzemoeysropons — oh ake onl ee, Jenks ok aj zea aed) pea recy ‘teste poepa mam, 2 achowania aaresjne daewezat 59 wily ‘Stopnis asiepowanesleagreswnym!stratega!rarwlayani know, po ‘ey sitonnodéclapetw do storowani ares reigns Konfktow ‘aj paca sina okres Gorastania wees dors Stablinogé zachowanla agresywnego od dziecifistwa do okresu dorastanta | wezesne] dorostosc! ‘Waine pxtace 0 impiaje pooadnormanic due sloaoi apes ‘dle done tgp cxy pots oe Oe wyokim pstmt Tench olen two}, Badena poulsne dowtrey any Sine ‘ijn ie agen achowanie jest los stonunkowo ile cae (ree {Gp Lau, Carn, 1985) Na pod dare 16 Dd ad aoc ‘pepo eden eas (198) oso je wepleryenit nar = 07e pe cs edngo okra kes pena oer = Ow oe das ‘Sottnim taki Zul, 198) iby toons ares jit pe ak Stig, ak incigec naw w eich pod case Wynne, ‘eee prewdopobee iyo” 2 res jetl pod eh pic tym proamum trveac. eter Hey zamazj Ze prawdopdobes0 sa "ols urnjat aeotk eye sno Kee Ronin ae ho macy ards anni arernscs py peg pom Se ednaae siirdrenie mock spans sablaods da zachoraia sarenwneyo of dics pcs te danni wezeng dono i po ‘No prow do lkcewacos send! tendo w kes gr ‘woods, Nevet jell wspGkayan stablnoe sy wpe na poromie apo. ‘ym, to miktre vay ogy z case tela sje weoce. agresymegS Eishowenia: Ne praglad osha ya eeapesna Wire pom, Imo azn wot greahw omar eg, a tak wan) pony ea ee ‘3: Posdmie cnobs pocetowaatesyvoa poss hasepneg mir mods ut fein ape sais dane potweaecewytsporene su eh form {Eminy. Ne phd Kingston Poe (198) pro daowal pony geEP _— ———————oo——____-_-_-_-_-_— sm tm aka pions age 2 we Stuttuner Lote 1959 nm eae adem prado a ee ware sormanen ihowe Tete tee sacay ten di sh pcm aman Peay Ew wc omaha ei ae selina see pu veut eg ave take ems enaence dons omy dobre powsaych Eskaaca lgarcia) es rowaie cexite etn hee ene ets kung TARDE Arve ces closes da nemonopo paren fam apedh Paki op ane cna eee 9 az Wick W KW achoani ches tal ean |ponacna pete ‘ocr reakee agesyne: pies gt rene 32. amon aan och any eae ipa 8 Poet etl apeomyeh- pm are wake e2vce MOWMOUALNE W ACRES ss Z yiy 3.2, donde i po popelianychnajeneaie|pomricieych famach ares Gokwcranie nan, zncane se) Zona si seonnot Go poe tmowania eyes walk. Pom paeijzeg pawn si, warost by walk Fyenpe jot sty ad pomnsesych tw ares ck 1 at Oi sr os ten sm psiom, Poti iar) powoley pros acbervow ol praemocy (alanis, napa | wymusony sels). Zgodoie z ozeiv unl jj powszehnote wie 16, bo! olan imponujgee 20%, et raceie cin i pws sn pomazyen form ares ‘W odnictenu do poviom intsindwidlneg oe ortega dae, are dads am, Se acon eps nd soja peas Wezesne) ‘la lac tu uae ory apes, Mat spapraconnicy (196) “kaze 73% etn saranel a wyhrocena 7 uzeem preoey w we- Tis nt fo na soi Loni powtarzajce sig achowani antyapoeczne, po ey od dentist ede raped sesowans prem) ‘ug be tl] ates) peel est ric? emt. W Dadaninch Mot ft aeapol 236 spewed prostepty 2 Z}iea pracmogy ne spavilo po emi w zazeie rachowania angapolecnego W dest. Nie jest akon ‘jane lacego nicks ost Zaceyna bye Bard aprenyne oles \doreovanin ne ckarestopnionc)estlag wre agrenpmego achowans “Zdscice nih ator josh, tre pn saya ua przemoey, ‘4 aest osobam deri Kontrol prob tm oxo some ‘itgregnoe | oka) ares Spiro mcr, 6) spmula do me) rts ‘Su pobusecne guionem) ja ae sna, Se procfamuje te akamowani. Inne Splmoceni ls fe spolecana gain preemocyw formic mloezon9eh ‘Dna payelga cy padtne 2 powods nye, mizwiaanj 2 ares O- Demin. aie jak ska smoocen Tob ol splecza. Emocjonaine | poznaweze wyznacznlk! agresywnego zechowanla Koienyn probleme Kuczonyn dl roumionia inc indywidusayc w ae ‘Dunya achovani dissve wolves dasa jest rela ceckossbones, Sse kontrol moconsne | fnksonovaniapazhawergD Isle wks Prmwdopodobitsio rorngcs ie teva waar rachowani aeMEBD {doe wyharaceh defy regula eke | hontrlowanis impulb. ‘sth ncptopaypiesi-trey” crater - maja opty pakanova tiem wise agtesngch imps w spsa ssowey da wks (Kgs, Prior, 1985) Razace teperamenta dap sabe zna we wezestym deste inephyajg na pond akan die pac ih lezen pale a hod oogdnefankjoowane poenavcz, oko newt a be dx Konsniromai signa todlngm wpe nskegy pesiom nelpeng or