PhÇn III Ch−¬ng 16 : C¸ch ®iÖn cña hÖ thèng ®iÖn 1

Ch−¬ng 16 : C¸ch ®iÖn cña hÖ thèng ®iÖn

16.1. C¸c ®Æc tÝnh ®iÖn vµ c¬ cña c¸ch ®iÖn

1. §Æc tÝnh ®iÖn

9 C¸ch ®iÖn dïng trong hÖ thèng th−êng gÆp lµ c¸c lo¹i ®iÖn m«i thÓ khÝ (kh«ng khÝ) thÓ r¾n (sø, thñy tinh) vµ thÓ
láng (dÇu c¸ch ®iÖn dïng trong m¸y biÕn ¸p, c¸p, tô ®iÖn). §èi víi c¸ch ®iÖn thÓ r¾n ®Æc tÝnh c¸ch ®iÖn cña nã
cã thÓ bÞ ph¸ hñy theo mét trong hai kh¶ n¨ng sau ®©y :
* Chäc thñng nghÜa lµ khi phãng ®iÖn x¶y ra trong néi bé thÓ tÝch cña ®iÖn m«i (c¸ch ®iÖn bÞ xem h− háng
hoµn toµn v× tÝnh chÊt c¸ch ®iÖn kh«ng thÓ phôc håi, ®ång thêi cßn kÌm theo c¸c ph¸ ho¹i vÓ c¬ khÝ).

* Phãng ®iÖn theo bÒ mÆt c¸ch ®iÖn. Khi x¶y ra phãng ®iÖn theo bÒ mÆt chØ cÇn chó ý ®Õn t×nh tr¹ng mÆt
ngoµi bÞ ®èt ch¸y d−íi t¸c dông cña tia löa ®iÖn. NÕu phãng ®iÖn ®−îc to¹i trõ nhanh chãng (nh− khi cã
r¬le b¶o vÖ c¾t m¹ch ®iÖn ¸p) trong ®a sè tr−êng hîp c¸ch ®iÖn vÉn cã thÓ tiÕp tôc lµm viÖc Do ®ã trong
chÕ t¹o c¸ch ®iÖn thÓ r¾n ®−îc chän sao cho ®iÖn ¸p phãng ®iÖn mÆt ngoµi bÐ h¬n ®iÖn ¸p chäc thñng
mét c¶nh ®¸ng kÓ ®¶m b¶o chØ ®Ó x©y ra phãng ®iÖn theo bÒ mÆt...
9 §Æc tÝnh ®iÖn cña c¸ch ®iÖn ®ttîc ®Æc tr−ng bêi c¸c tri sè sau ®©y :
* §iÖn ¸p phãng ®iÖn tÇn sè c«ng nghiÖp khi bÒ mÆt c¸ch ®iÖn kh« vµ −ít. TrÞ sè nµy dïng ®Ó tinh to¸n
chän c¸ch ®iÖn theo yªu cÇu cña ®iÖn ¸p þ«i bé.

* §Æc tÝnh v«n-gi©y dïng ®Ó chän c¸ch ®iÖn theo yªu cña cña qu¸ ®iÖn ¸p khuyÓn.

a) §iÖn ¸p phãng ®iÖn tÇn sè c«ng nghiÖp

9 §èI víi c¸ch ®iÖn lµm viÖc trong nhµ dïng ®iÖn ¸p phãng ®iÖn khß cßn víi c¸ch ®iÖn lµm viÖc ngoµi trêi dïng
®iÖn ¸p phãng diÖn −ít. §iÖn ¸p phãng ®iÖn k h« ®−îc x¸c ®Þnh khi mÆt ngoµi cña c¸ch ®iÖn s¹ch sÏ kh« r¸o
vµ cã hiÖu chØnh ߪ ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ ®é Çm tuyÖt ®èi tiªu chuÈn cña m«i tr−êng kh«ng khÝ.
9 TrÞ sè ®iÖn ¸p phãng ®iÖn −ít øng víi tr−êng hîp mÆt ngoµi c¸ch ®iÖn bÞ −ít, trÞ sè nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo
t×nh h×nh m−a (c−êng ®é, ph−¬ng vµ d¹ng cña tia n−íc vµ ®iÖn dÉn cña n−íc m−a) cho nªn ®Ó cã thÓ so s¸nh
tr−êc tiªn cÇn ph¶i tiªu chuÈn hãa m−a.
* Vi dô ë Liªn xã khi x¸c ®Þnh b»ng thùc nghiÖm ®iÖn ¸p phãng ®iÖn −ít cña c¸ch ®iÖn lµm viÖc ngoµi trêi
dïng m−a nh©n t¹o cã c−êng ®é m−a 3 mm/phót, ®iÖn trë suÊt cña n−íc m−a kho¶ng 1014 Ωcm (ë nhiÖt
®é t = 20oC) ph−¬ng m−a theo gãc t−íi 40o so víi ®−êng trôc cña c¸ch ®iÖn, tia n−íc m−a cã kÕt cÊu tõng
h¹t.

* §iÖn ¸p phãng ®iÖn −ít còng ph¶i hiÖu chØnh vÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu tiªu chuÈn nh−ng chØ cÇn hiÖu chØnh
theo ¸p suÊt cßn nhiÖt ®é th× khßng cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ. Sù hiÖu chØnh nµy xuÊt ph¸t tõ hiÖn t−îng lµ
®−êng phãng ®iÖn −ít cã mét phÇn ®i men theo mÆt ngoµi cña c¸ch ®iÖn cßn mét phÇn chäc thñng qua
khe hë khÝ. NÕu phÇn ®i qua khe hë khÝ chÝÕm tû lÖ lín th× ¶nh h−ëng cña ¸p suÊt ®èi víi ®iÖn ¸p phãng
diÖn −ít cµng m¹nh. §Ó ®−îc ®¬n gi¶n th−êng gi¶ thiÕt lµ khe hë khÝ chiÕm mét nöa ®−êng phãng ®iÖn,
nh− vËy viÖc hiÖu chØnh theo ¸p suÊt sÏ tÝnh to¸n theo c«ng thøc :

⎡ ⎛ p ⎞⎤
U = U u ⎢0,5 + ⎜1 + ⎟⎥ (16.1)
⎣ ⎝ 760 ⎠⎦

Kü thuËt ®iÖn ¸p cao PDF by http://www.ebook.edu.vn

 PhÇn III Ch−¬ng 16 : C¸ch ®iÖn cña hÖ thèng ®iÖn 2

b) §Æc tÝnh v«n –gi©y

9 §Æc tÝnh v«n - gi©y biÓu thÞ møc c¶nh ®iÖn xung kich cña c¸nh ®iÖn. Nã ®−îc x¸c ®Þnh b»ng d¹ng sãng tiªu
chuÈn ±1,5/40μs ê c¶ hai cùc tÝnh d−¬ng vµ ©m. Th−êng chØ x©y dùng ®Æc tÝnh v«n- gi©y khi mÆt ngoµi c¸ch
®iÖn kh« vµ s¹ch, c¸ch ®iÖn bÞ −ít cã lµm gi¶m ®iÖn ¸p phãng ®iÖn nh−ng kh«ng ®¸ng kÓ (chØ kho¶ng 2 - 3%).
9 Tr−êng hîp kh«ng x©y dùng ®−îc hoÆc kh«ng cã ®−êng ®Æc tinh v«n gi©y cã thÓ dïng trÞ sè ®iÖn ¸p phãng
®iÖn bÐ nhÊt U50% ®Ó biÓu thÞ møc c¸ch ®iÖn xung kich cña c¸ch ®iÖn. C¸c sè liÖu vÒ ®iÖn ¸p phãng ®iÖn xung
kÝch ph¶i hiÖu chØnh vÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu tiªu chuÈn.
9 Ngoµi c¸c ®Æc tÝnh phãng ®iÖn nãi trªn ®èi víi c¸ch ®iÖn cßn quy ®Þnh thªm vÒ ®iÖn ¸p thö nghiÖm tÇn sè c«ng
nghiÖp vµ xung kich. TrÞ sè cña chóng ®−îc quy ®Þnh trong tõng tr−êng hîp cô thÓ. Yªu cÇu ®èi víi c¸ch ®iÖn
lµ ph¶i chÞu ®ùng ®−îc c¸c møc ®iÖn ¸p nµy mµ kh«ng bÞ phãng ®iÖn hay h− háng.
9 §iÖn ¸p thö nghiÖm tÇn sè cèng nghiÖp lµ ®iÖn ¸p mµ c¸ch ®iÖn ph¶i chÞu ®−îc trong thêi gian mét phót khi
mÆt ngoµi cña nã kh« vµ s¹ch.
9 §iÖn ¸p thÝ nghiÖm xung kÝch tiÕn hµnh víi d¹ng sãng tiªu chuÈn toµn sãng vµ sãng c¾t ë 2μs (c¾t b»ng khe
hë cña hai qu¶ cÇu). C¸ch ®iÖn ph¶i chÞu ®ùng ®−îc ba lÇn t¸c dông cña ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm xung kÝch toµn
sãng v© sau ®ã chÞu t¸c dông cña ba lÇn ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm xung kÞch sãng c¾t.

2. §Æc tÝnh c¬
9 ë t×nh tr¹ng lµm viÖc b×nh th−êng còng nh− khi cã sù cè c¸ch ®iÖn ®Òu ph¶i chÞu t¸c dông cña nh÷ng lùc c¬
häc rÊt lín vi dô lo¹i c¸nh ®iÖn treo trªn ®−êng d©y chÞu lùc kÐo, lo¹i c¸ch ®iÖn ®ì chÞu ùc uèn...
9 §Æc tÝnh c¬ chñ yÕu cña c¸ch ®iÖn lµ ®é bÒn c¬ giíi ®¶m b¶o, ®ã lµ t¶i träng nhá nhÊt cã thÓ ph¸ ho¹i c¸ch
®iÖn víi ®iÒu kiÖn lµ t¶i träng ®ã t¨ng dÇn vµ ®Òu. Tuy vËy kh¸i niÖm cã tÝnh chÊt thuÇn tóy c¬ giêi nµy kh«ng
thÓ ®¸nh gi¸ toµn diÖn vÒ chÊt l−îng cña c¸ch ®Ön v× ngay ë t¶i träng nhá h¬n ®é bÒn c¬ giíi ®¶m b¶o ®· cã
nh÷ng vÕt r¹n nøt nhá vÝ dô c¸c vÕt r¹n nøt phÝa d−íi mò kim lo¹i cña c¸ch ®iÖn treo, chóng cã thÓ g©y ¶nh
h−ëng xÊu ®Õn ®Æc tinh ®iÖn thËm chÝ cßn cã thÓ lµm mÊt h¼n kh¶ n¨ng c¸ch ®iÖn. Do ®ã ®èi víi lo¹i c¸ch ®iÖn
n¶y ph¶i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm phèi hîp víi c¶ hai lo¹i phô t¶i c¬ ®iÖn ®ång thêi víi viÖc t¨ng dÇn t¶i träng c¬
giíi cho cho t¸c dông ®iÖn ¸p b»ng 75 - 80% trÞ sè ®iÖn ¸p phãng ®iÖn khß. C¸c h− háng nhá sÏ ®−îc ph¸t
hiÖn do c¸ch ®iÖn bÞ chäc thñng vµ trÞ sè t¶i c¬ häc øng víi lóc nµy ®−îc gäi lµ ®é bÒn c¬ ®iÖn.
9 Trong vËn hµnh cßn quy ®Þnh thªm vÒ t¶i träng thÝ nghiÖm mét giê cã trÞ sæ b»ng kháang 75% ®é bÒn c¬ ®iÖn.
C¸ch ®iÖn ph¶i chÞu ®−îc t¶i träng nµy trong thêi gian mét giê mµ kh«ng bÞ h− háng (vÉn cho t¸c dông ®iÖn ¸p
b¾ng 75 - 80% trÞ sè ®iÖn ¸p phãng kh«).
9 TrÞ sè t¶i träng cùc ®¹i cho phÐp cña lo¹i o¸ch ®iÖn treo ®−îc Êy b»ng mét nöa t¶i träng thÝ nghiÖm mét giê.

16.2. C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó lùa chän møc c¸ch ®iÖn cña hÖ thèng
9 Møc c¸ch ®iÖn cña hÖ thèng th−íng chän theo c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y :
* TrÞ sè ®iÖn ¸p lµm viÖc lín nhÊt cho phÐp träng thêi gian dµi.

* TrÞ sè cña qu¸ ®iÖn ¸p néi bé.

* TrÞ sè cña qu¸ ®iÖn ¸p khÝ quyÓn.

9 §iÖn ¸p lµm viÖc lín nhÊt trong thêi gian l©u dµi cã thÓ ®−a ®Õn kh¶ n¨ng chäc thñng c¸ch ®iÖn do nhiÖt hoÆc
lµm xÊu c¸ch ®iÖn do c¸c hiÖu øng cã tÝnh chÊt tÝch luü... vµ trong mét sè thiÕt bÞ ®iÖn còng nh− thiÕt bÞ b¶o vÖ
®iÖn ¸p lµm viÖc lín nhÊt quyÕt ®Þnh ®iÒu kiÖn dËp tÊt hå quang.
9 TrÞ sè ®iÖn ¸p lµm viÖc lín nhÊt phô thuéc vµo ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña hÖ thèng vµ ph−¬ng thøc nèi ®Êt cña ®iÓm

Kü thuËt ®iÖn ¸p cao PDF by http://www.ebook.edu.vn

 PhÇn III Ch−¬ng 16 : C¸ch ®iÖn cña hÖ thèng ®iÖn 3

trung tÝnh.
9 Trong hÖ thèng do yªu cÇu ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p, ®iÖn ¸p d©y ®−îc chän cao h¬n trÞ sè ®Þnh møc kho¶ng 15%,
nghÜa lµ :
Ud= 1,15 U®m (16.2)
9 Khi ®iÓm trung tÝnh cña hÖ thèng trùc tiÕp nèi ®Êt, trÞ sè ®iÖn ¸p lµm viÖc lín nhÊt sÏ lÊy theo ®iÖn ¸p vµ cã trÞ
1,15U dm
sè b»ng cßn khi ®iÓm trung tÝnh c¸ch ®iÖn (hoÆc nèi ®Êt qua cuén ®Ëp hå quang) th× sÏ lÊy theo ®iÖn
3
¸p d©y vµ b»ng 1,15U®m. Mçi cÊp ®iÖn ¸p lµm viÖc ®Òu yªu cÇu møc c¸ch ®iÖn t−¬ng øng nh−ng khi lùa chän
møc c¸ch ®iÖn th× yÕu tè quyÕt ®Þnh l¹i lµ hai ®iÒu kiÖn sau tøc lµ theo yªu cÇu cña c¸c to¹i qu¸ ®iÖn ¸p. §iÒu
®ã lµ do qu¸ ®iÖn ¸p cã trÞ sèÝ©t lín so víi ®iÖn ¸ p lµm viÖc vµ ®iÖn ¸p chäc thñng còng nh− ®iÖn ¸p phãng
®iÖn theo bÒ mÆt c¸ch ®iÖn chØ phô thuéc vµo biªn ®é ®iÖn ¸p t¸c dông lªn nã. ChØ trong mét sè Ýt tr−êng hîp
cô thÓ, khi chän møc c¸ch ®iÖn cÇn xÐt thªm ®iÖn ¸p lµm viÖc, vÝ dô nh− ®èi víi c¸ch ®iÖn xuyªn kiÓu tô ®iÖn
ph¶i khèng chÕ c−êng ®é tr−êng cña ®iÖn ¸p lµm viÖc sao cho kh«ng ph¸t sinh vÇng quang ë mÐp ®iÖn cùc
phô, trong c¸c thiÕt bÞ chèng sÐt, cÇ u ch×, thÞÒt bÞ ®ãng c¾t ®iÖn ¸p lµm viÖc lín nhÊt cã ¶nh huëng trù c tiÕp
®iÒu kiÖn dËp t¾t hå quang; trong tÝnh to¸n chèng sÐt, x¸c suÊt chuyÓn tõ tia löa ®iÖn xung kÝch sang hå quang
ng¾n m¹ch còng liªn quan ®Õn gradient cña ®iÖn ¸p lµm viÖc däc theo ®−êng phãng ®iÖn v v :
9 Trong vËn hµnh qu¸ ®iÖn ¸p tt¸c dông lªn c¸ch ®iÖn gåm cã hai lo¹i : qu¸ ®iÖn ¸p khÝ quyÓn vµ qu¸ ®iÖn ¸p
néi bé.
9 Qu¸ ®iÖn ¸p khÝ quyÓn lµ do khi cã sÐt ®¸nh th¼ng vµo ®−êng d©y hoÆc khi sÐt ®¸nh gÇn vµ g©y c¶m øng
trªn ®−êng ®©y. Tr−êng hîp ®Çu nguy hiÓm nhÊt vµ ®−îc chän lµm ®iÒu kiÖn tinh to¸n chän aasch ®iÖn vµ x¸c
®Þnh trÞ sè ®¹ªn ¸p thÝ nghiÖm xung kich. TrÞ sè cña qu¸ ®iÖn ¸p kói quyÓn phô thuéc vµo ®−êng d©y cã hoÆc
kh«ng cã b¶o vÖ b»ng d©y chèng sÐt.
* §èI víi ®−êng d©y cã trªo d©y sÐt qu¸ ®iÖn ¸p khÝ quyÓn t¸c dông lªn c¸ch ®iÖn ®−êng d©y gåm c¸c
phÇn ®iÖn ¸p gi¸ng trªn bé ph¶i nèi ®Êt cét ®iÖn vµ trªn ®iÖn c¶m cña th©n cét. Khi qóa ®iÖn ¸p v−ît qóa
trÞ sè ®iÖn ¸p phãng ®iÖo xung kÝch cña c¸ch ®iÖn ®−êng d©y sÏ g©y nªn phãng ®iÖn ngù¬c tõ c¸c bé
phËn nèi ®Êt cña cét ®iÖn (d©y chèng sÐ,t xµ) sang d©y dÉn vµ cã kh¶ n¨ng ®−a ®Õn ng¾n m¹ch lµm
nh¶y m¸y c¾t ®iÖn. Dßng ®iÖn sÐt tíi h¹n ®Ó cã thÓ g©y nªn phãng ®iÖn ng−îc ®−îc gäi lµ møc chÞu sÐt
cña ®−êng d©y, nã phô thuéc vµo kh¶ n¨ng c¸ch ®iÖn vµ trÞ sè ®iÖn trë nèi cña cét ®iÖn. Khi c¸ch ®ÝÖn
cña ®−êng d©y cã d©y chèng sÐt ®−îc lùa chän theo ®iÒu kiÖn qu¸ ®iÖn ¸p néi bé vµ nèi ®Êt cét ®iÖn
®−îc thùc hiÖn ®óng theo c¸c yªu cÇu kò thuËt t trong c¸c quy tr×nh, quy ph¹m th× cã thÓ ®¹t møc chÞu sÐt
rÊt cao. VÝ dô khi ®i trong vïng ®Êt cã ρ≤104 Ωcm, møc chÞu sÐt cña ®−êng d©y cã thÓ ®¹t tíi 120 kA ®èi
víi ®−êng d©y 110 kV; 150 kA ®èi víi ®õêng d©y 154 kV vµ 200 kA ®èi víi ®−êng d©y 220 kV.
* X¸c suÊt xuÊt hiÖn dßng ®iÖn sÐt cã c¸c trÞ-sè trªn rÊt bÐ ®iÒu ®ã chøng tá ®−êng d©y cã ®iÖn ¸p ®Þnh
møc cµng cao th× yªu cÇu ®èi víi b¶o vÖ chèng qu¸ ®iÖn ¸p khÝ quyÓn cµng ®−îc gi¶m nhÑ, nãi c¸ch
kh¸c khi c¸ch ®iÖn chän theo ®iÒn kiÖn cña qu¸ ®iÖn ¸p néi bé®· cã thÓ tháa m·n phÇn lín yªu cÇu cña
qu¸ ®iÖn ¸p khÝ quyÓn.
IsZ
* Khi ®−êng d©y kh«ng cã d©y chèng sÐt, qu¸ ®iÖn ¸p khÝ quyÓn trªn d©y dÉn cã trÞ sè b»ng ≈ 100 Z (Z
4
tçngtrë sãng cña ®−êng d©y kho¶ng 400 Ω. Tõ c«ng thøc, nhËn thÊy víi dßng ®iÖn sÐt kh«ng lín ®· cã
thÓ g©y phãng trªn c¸ch ®iÖn, nh− vËy møc chÞu sÐt cña ®−êng d©y khi kh«ng cã d©y chèng sÐt rÊt thÊp.

Kü thuËt ®iÖn ¸p cao PDF by http://www.ebook.edu.vn

 PhÇn III Ch−¬ng 16 : C¸ch ®iÖn cña hÖ thèng ®iÖn 4

T¨ng c−êng c¸ch ®iÖn ®Ó ®¹t møc chÞu sÐt cao sÏ rÊt tèn kÐm. Trong tÝnh to¸n trÞ sè dßng ®iÖn sÐt th−êng
lÊy kho¶ng 100-150 kA, do ®ã ®Ó kh«ng x¶y ra phãng ®iÖn ®−êng d©y phµi ®¹t ®−îc møc c¸ch ®iÖn xung
kicn tíi 10000-150000 kV. §iÒu®ã kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc vµ nh− vËy kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc c¸c phãng
®iÖn x¶y ra trªn c¸ch ®iÖn mµ chØ cã thÓ gi¶i quyÕt b»ng c¸ch h¹n chÕ hËu qu¶ cña c¸c lÇn phãng ®iÖn
nh− gi¶m x¸c suÊt chuyÓn tõ h×nh thøc phãng ®iÖn tia löa h×nh thøc phãng ®iÖn hå quang æn ®Þnh hoÆc
nÕu cã hå quang th× ph¶i dËp t¾t nhanh chãng ®Ó kh«ng lµm nh¶y m¸y c¾t ®iÖn.
* §èI víi ®−êng d©y cét gç, do gç còng thÓ hiÖn nh− mét lo¹i vËt liÖu c¸ch ®iÖn khi cã qu¸ ®iÖn ¸p xung
kÞch (c−êng ®é c¸ch ®iÖn kho¶ng 100 kVmax/m) nªn møc chÞu sÐt cña ®−êng d©y ®−îc n©ng cao lªn rÊt
nhiÒu so víi ®−êng d©y cét s¾t (bª tßng) dïng cÊp ®iÖn ¸p. Nh−ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña gç lµ ë chç lµm
t¨ng chiÒu dµi cña khe phãng ®iÖn gi÷a c¸c pha còng nh− gi÷a pha víi ®Êt nªn gra®ient ®iÖn ¸p lµm viÖc
ph©n bè däc theo khe phãng ®iÖn bÐ, lµm gi¶m x¸c suÊt h×nh thµnh hå quang ng¾n m¹ch æn ®Þnh, do ®ã
phÇn lín c¸c tia löa cña phãng ®iÖn sÐt ®−îc dËp t¾t ngay vµ ®−êng d©y vÉn tiÕp tôc vËn hµnh b×nh
th−êng. §èi víi ®iÖn ¸p xoay chiÒu, gç kh«ng ph¶i lµ vËt liÖu c¸ch ®iÖn tèt, cã ®iÖn dÉn kh¸ lín. Dßng
®iÖn rß cã thÓ lµm cho gç bÞ ch¸y nªn ë c¸c ®−êng d©y nµy vÉn cÇn c¸ch ®iÖn r¨n nh− sø hoÆc thñy tinh,
tuy sè l−îng c¸ch ®iÖn cã Ýt h¬n so víl ®−êng d©y cét s¾ t (th−êng Ýt h¬n mét ®×a). Khi ®−êng d©y ®i trong
vïng bôi bÈn, viÖc dïng gç bÞ h¹n chÕ, ®Æc biÖt kh«ng nªn dïng xµ gç v× xµ th−êng bÞ ch¸y do rß ®iÖn
gi÷a c¸c pha.
* §èi víi ®−êng d©y cét s¾t, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt b»ng c¸ch gi¶m x¸c suÊt h×nn thµnh hå quang ng¾n
m¹ch æn ®Þnh mµ chñ yÕu lµ nhanh chãng dËp t¾t nã. §iÒu nµy cßn phô thuéc vµo ph−¬ng thøc nèi ®Êt
cña ®iÓm trung tÝnh cña hÖ thèng. Khi ®iÓm trung tÝnh c¸ch ®iÖn hoÆc nèi ®Êt qua cuén dËp hå quang nÕu
dßng ®iÖn sÐt kh«ng lín l¾m th× chØ cã thÓ g©y nªn ng¾n m¹ch (æn ®Þnh) mét pha. Hå quang sÏ ®−îc dËp
t¾t do t¸c dông cña cuén dËp hå quang, nÕu kh«ng hÖ thèng vÉn cã thÓ tiÕp tôc vËn hµnh trong mét thêi
gian nhÊt ®Þnh. Khi dßng ®tÖn sÐt lín sÏ dÉn ®Õn ng¾n m¹ch gi÷a c¸c pha lµm nh¶y m¸y c¾t ®iÖn., nh−ng
kh¶ n¨ng nµy phô thuéc rÊt nhiÒu vµo t×nh h×nh nèi ®Êt cét ®iÖn. Nªus cã ®iÒu kiÖn gi¶m c¸ng thÊp trÞ sè
®iÖn trë nèi ®Êt th× sè lÇn nh¶y m¸y c¾t ®iÖn cµng Ýt. Khi ®iÓm trung tÝnh trùc tiÕp nèi ®Êt, c¸c ng¾n m¹ch
mét pha do sÐt g©y nªn ®Òu dÉn ®Õn nh¶y m¸y c¾t ®iÖn. Trong tr−êng hîp nµy ®Ó ®¶m b¶o v×Öc cung
cÊp ®iÖn liªn tôc ph¶i dïng thiÕt bÞ tù ®éng ®ãng l¹i. ViÖc dïng thiÕt bÞ tù ®éng®ãng l¹i lµ hîp v× sù cè do
sÐt g©y nªn lµ sù cè t¹m thêi, kh«ng yªu cÇu söa ch÷a hoÆc thay thÕ c¸c bé phËn cña ®−êng d©y.
* Tõ c¸c phÇn tr×nh bμy trªn cho thÊy, qu¸ ®iÖn ¸p khÝ quyÓn còng kh«ng ph¶i lμ ®iÒu kiÖn quyÕt
®Þnh trong viÖc lùa chän c¸ch ®iÖn ®−êng d©y. §èi víi c¸c ®−êng d©y ®iÖn ¸p cao, nã ®−îc gi¶i
quyÕt kÕt hîp theo ®iÒu kiÖn cña qu¸ ®iÖn ¸p néi bé, cßn ë c¸c ®−êng d¸y ®iÖn ¸p thÊp h¬n th× chØ
cã thÓ phèi hîp víi c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ t¸c h¹i do nã g©y nªn.
* Qu¸ ®iÖn ¸p do sÐt ®¸nh trªn ®−êng d©y kh«ng nh÷ng chØ t¸c dông lªn c¸ch ®iÖn ®−êng d©y mµ cßn
truyÒn däc theo d−êng ®©y vµo tr¹m biÕn ¸p. Trong qu¸ tr×nh truyÒn trªn ®−êng d©y, sãng qu¸ ®iÖn ¸p sÏ
gi¶m dÇn tíi møc c¸ch ®iÖn xung kÝch cña ®−êng d©y) do cã phãng ®iÖn t¹i c¸c cét mµ sãng ®i qua. §Ó
b¶o vÖ c¸ch ®iÖn cña tr¹m ®èi víi qu¸ ®iÖn ¸p truyÒn tõ ®−êng d©y, hiÖn nay th−êng dïng lo¹i chèng sÐt
van, cÊu t¹o bëi c¸c tÊm ®iÖn trë kh«ng ®−êng th¼ng trªn c¬ së ZnO vµ trong tr−êng hîp dïng c¸c tÊm
®iÖn trë kh«ng ®−êng th¼ng trªn c¬ së SiC cßn cã thªm mét chuçi gåm nhiÒu khe hë phãng ®iÖn nèi tiÕp
nhau. Khi cã qu¸ ®iÖn ¸p, khe hë bÞ chäc thñngóÏ cã t¸c ®ông ghÐp m¹ch ®iÖn trë kh«ng ®−êng th¼ng víi
m¹ch ñ«ng trë sãng cña ®−êng d©y (Z ≈400Ω), do ®ã ®iÖn trë kh«ng ®−êng th¼ng cµng bª th× qu¸ ®iÖn

Kü thuËt ®iÖn ¸p cao PDF by http://www.ebook.edu.vn

 PhÇn III Ch−¬ng 16 : C¸ch ®iÖn cña hÖ thèng ®iÖn 5

¸p ®Æt trªn chèng sÐt van vµ còng lµ qu¸ ®iÖn ¸p t¸c dông lªn c¸ch ®iÖn cña tr¹m cµng ®−îc gi¶m thÊp.
Sau khi hÕt qu¸ ®iÖn ¸p, trong chèng sÐt van sÏ cßn dßng ®iÖn tÇn sè c«ng nghiÖp cña ®iÖn ¸p lµm viÖc
nh−ng hå quang cña nã th−êng ®−îc ®Ëp t¾t ngay khi õong ®iÖn nµy qua trÞ sè kh«ng lÇn ®Çu tiªn.
* TÝnh chÊt kh«ng ®−êng th¼ng cña ®iÖn trë trªn c¬ së SiC lµm cho ®Æc tinh v«n-ampe cña chèng sÐt van
cã d¹ng : U= CIα = CI0,25

* Tõ ®ã cã thÓ viÕt gÇn ®óng biÕu thøc :

α
U xk ⎛ I xk ⎞ ⎛I ⎞
=⎜ ⎟ = 4 ⎜ xk ⎟ (16.3)
U xc ⎜⎝ I xc ⎟
⎠
⎜I
⎝ xc
⎟
⎠

Uxk, Ixk lµ ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn qua chèng sÐt van khi cã qu¸ ®iÖn ¸p khÝ quyÓn (xung kich)

Uxc, Ixc lµ ®iÖn ¸p vµ dßng ®iÖn qua chèng sÐt van khi cã ®iÖn ¸p lµm viÖc (xoay chiÒu).

* Th−êng trong chÕ t¹o chèng sÐt van, trÞ sè dßng ®iÖn lxk ®−îc giêi h¹n trong kho¶ng 5 -- 10 kA vµ Ixc
kho¸ng 80A, nh− vËy cã thÓ x¸c ®Þnh gÇn ®óng trÞ sè Uxk :

U xk = U xc 4 100 = 3,2U xc (16.4)

* Trong c«ng thøc trªn, Uxc lµ trÞ sè ®iÖn ¸p lín nhÊt ®Æt trªn chèng sÐt van í pha kháng cã sù cè khi cã
mét pha ch¹m ®Êt. Nh− vËy trong hÖ thèng cã ®iÓm trung tinh c¸ch ®iÖn, Uxc cã trÞ sè b»ng 1,15Ud cßn
trong hÖ thèng cã ®iÓm trung tinh trùc tiÕp nèi ®Êt Uxc sÏ b»ng 0,8Ud. TrÞ sè Uxk lµ ®iÖn ¸p d− cña chèng
sÐt van, ®ã lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc c¸ch ®iÖn xung kich cña tr¹m. Trong c¸c n¨m g»n do ®µy chÊt
l−îng cña chèng sÐt van ®· ®−îc c¶i tiÕn nhiÒu nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc gi¶m nhÑ møc
c¸ch ®iÖn xung kÝch cña tr¹m biÕn ¸p.
9 Trong bÖ thèng ®iÖn khi cã c¸c thao t¸c hoÆc c¸c c¸c nguyªn nh©n kh¸c lµm thay ®æi tham sè cña hÖ thèng sÏ
Ðo qu¸ tr×nh qu¸ ®é tõ tr¹ng th¶i æn ®Þnh nµy sang tr¹ng th¸i æn ®Þnh kh¸c, thùc chÊt cña c¸c qu¸ tr×nh nµy lµ
c¸c giao ®éng ®iÖn tõ trong m¹ch gåm ®iÖn c¶m vµ ®iÖn dung vµ g©y nªn qu¸ ®iÖn ¸p néi bé. C¸c lo¹i qu¸
®iÖn ¸p néi bé trÇm träng nÊ©t x¶y ra trong c¸c tr−êng hîp sau ®©y :
* Mét phÇn n¨ng l−îng tõ tr−êng chuyÓn thµnh n¨ng l−îng ®iÖn tr−êng vµ ®−îc tÝch lòy trong ®iÖn dung cã
trÞ sè bÐ, lóc nµy ®iÖn ¸p trªn ®iÖn dung sÏ rÊt lín. Tr−êng hîp nµy øng víi khi c¾t m¸y biÕn ¸p kh«ng t¶i
vµ hå quang bÞ dËp t¾t c−ìng bøc.

* §iÖn c¶m vµ ®iÖn dung trong hÖ thèng ph¸t sinh céng h−ëng ë tÇn sè c«ng nghiÖp hoËc ë tÇn sè cao nh−
trong tr−êng hîp bÞ ®øt d©y, ®iÖn c¶m cña cuén d©y m¸y biÕn ¸p ph¸t sinh céng h−ëng bëi ®iÖn dung cña
®−êng d©y.

* Tr−êng hîp hå quang cña ng¾n m¹ch ch¹m ®Êt lóc ch¸y lóc t¾l g©y nªn nhiÒu ®ît giao ®éng...

* V× qu¸ ®iÖn ¸p n«i bé ®−îc duy tr× bëi n¨ng l−îng cña b¶n th©n hÖ thèng nªn ®é lín cña nã cã liªn quan
®Õn ®iÖn ¸p ®Þnh møc cña hÖ thèng. §iÖn ¸p ®Þnh møc cµng cao, qu¸ ®iÖn ¸p cµng lín v© hÇu nh− cã
quan hÖ tû lÖ víi nhau cho nªn qu¸ ®iÖn ¸p néi bé ®−îc biÓu thÞ b»ng sè béi cña ®iÖn ¸p pha cña hÖ
thèng.

* Tuy vËy trong c¸c hÖ thèng ®iÖn ¸p cao do trÞ sè tuyÖt ®èi cña qu¸ ®iÖn ¸p néi bé rÊt lín vÇng quang xuÊt
hiÖn trªn d©y dÉn sÏ lµm gi¶m qu¸ ®iÖn ¸p do so víi cïng mét lo¹i qu¸ ®iÖn ¸p néi bé th× sè béi cña hÖ

Kü thuËt ®iÖn ¸p cao PDF by http://www.ebook.edu.vn

 PhÇn III Ch−¬ng 16 : C¸ch ®iÖn cña hÖ thèng ®iÖn 6

thèng cã ®iÖn ¸p cao sÏ cã trÞ sè bÐ so víi hÖ thèng diÖn ¸p thÊp h¬n.

* TrÞ sè qu¸ ®iÖn ¸p néi bé cßn phô thuéc vµo ph−¬ng thøc nèi ®Êt cña ®iÓm trung tÝnh cña hÖ thèng. Khi
®iÓm trung tÝnh c¸ch ®iÖn ®èi víi ®Êt qu¸ ®iÖn ¸p néi bé cã trÞ sè !ín v× nã ph¸t sinh d−íi t¸c dông cña
®iÖn ¸p dµy cßn trong hÖ thèng cã ®iÓm trung tÝnh trùc tiÕp nèi ®Êt th× bÐ h¬n v× ph¸t sinh d−íi t¸c dông
cña ®iÖn ¸p pha. Qu¸ ®iÖn ¸p néi bé lµ c¬ së chñ yÕu ®Ó lùa chän c¸ch ®iÖn cña hÖ thèng vµ trÞ sè ®iÖn
¸p thÝ nghiÖm tÇn sè c«ng nghiÖp (kh« vµ −ít).

* ViÖc lùa chän møc c¸ch ®iÖn cho tõng cÊp ®iÖn ¸p ®Þnh møc lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa rÊt lín vÒ kinh tÕ kü
thuË. Møc c¸ch ®iÖn cÇn ph¶i gi÷ cè ®Þnh Ýt nhÊt trong thêi h¹n 5 n¨m hoÆc dµi h¬n v× c¸c thiÕt bÞ ®iÖn
th−êng ®−îc chÕ t¹o hµng lo¹t. Møc c¸ch ®iÖn chän qu¸ thÊp sÏ kh«ng ®¶m b¶o an toµn vËn hµnh,
ng−îc l¹i ®é dù tr÷ an toµn còng kh«ng ®−îc qu¸ lín.
9 TrÞ sè cña c¸c lo¹i qu¸ ®iÖn ¸p néi bé

Ph−¬ng thøc nèi ®Êt cña ®iÓm §iÓm trung tÝnh §iÓm trung tÝnh nèi ®Êt
§iÓm trung tÝnh trùc tiÕp nèi ®Êt
trung tÝnh c¸ch ®iÖn qua cuén dËp hå quang

Qu¸ ®iÖn ¸p khi cã hå 3,15Uph 2,8Uph 2,3Uph

quang ng¾n m¹ch ch¹m
®Êt

Qu¸ ®iÖn ¸p khi c¾t m¸y 4÷4,5Uph 4÷4,5Uph 3Uph (220 kV)
biÕn ¸p kh«ng t¶i 3,5Uph (110 kV)

4Uph 4Uph 3Uph (220 kV)

Qóa ®iÖn ¸p khi c¾t ®−êng 3,1Uph (110 kV)
d©y kh«ng t¶i khi tiÕp ®iÓm m¸y c¾t cã ®iÖn trë
ghÐp song song cã thÓ gi¶m tíi
2Uph
Qu¸ ®iÖn ¸p céng huëng 4÷4,5Uph 4÷4,5Uph 3Uph

9 Ngoµi vlÖc lùa chän møc c¸ch ®iÖn, ®iÖn ¸p thÝ nghiÖm vµ ph−¬ng ph¸p thÝ nghiÖm cßn ph¶i nghiªn cøu vÒ sù
phèi hîp c¸ch ®iÖn gi÷a c¸c bé phËn trong hÖ thèng. Khi ch−a cã lo¹i chèng sÐt van viÖc phèi hîp c¸ch ®iÖn
®−îc tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c sau ®©y :
* Trong viÖc phèi hîp c¸ch ®iÖn gi÷a ®−êng d©y vµ tr¹m biÕn ¸p gi÷ kh«ng ®Ó x¶y ra phãng ®iÖn trªn c¸ch
®iÖn cña tr¹m mµ dån vÒ phÝa ®−êng d©y, nãi c¸nh kh¸c xem ®−êng d©y nh− lµ mét lo¹i thiÕt bÞ phãng
®iÖn ®Æc bÞÖt. Nguyªn t¾c nµy ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch gi¶m th¾p møc c¸ch ®iÖn ®−êng d©y ë ®o¹n gÇn
tíi tr¹m.

* Trong viÖc phèi hîp gi÷a c¸ch ®iÖn trong vµ c¸ch ®×Ön bªn ngoµi, yªu cÇu c−êng ®é xung kich cña c¸ch
®lÖn bªn trong ph¶i lín h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸ch ®iÖn bªn ngoµi.
9 C¸c nguyªn t¾c trªn ®©y ®Òu xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ®¶m b¶o an toµn cho thiÕtbÞ vµ h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt
hËu qu¶ do phãng ®iÖn g©y nªn. Thùc hiÖn sù phèi hîp nh− trªn sÏ ph¶i t¨ng c−êng c¸ch ®iÖn cña c¸c thiÕt bÞ
trong tr¹m biÕn ¸p vµ c¸ch ®iÖn bªn trong lµm cho kÕt cÊu c¸ch ®lÖn cµng thªm phøc t¹p vµ tèn kÐm.
9 Khi xuÊt hiÖn lo¹i chèng sÐt van, c¸c nguyªn t¾c phèi hîp trªn ®−îc thay thÕ bëi sù phèi hîp gi÷a møc
c¸ch ®iÖn xung kÝch cña thiÕt bÞ ®iÖn víi møc b¶o vÖ cña chèng sÐt van biÓu thÞ bëi trÞ sè ®iÖn ¸p d− cña øo.
Theo nguyªn t¾c ®ã, nÕu c¸c thiÕt bÞ ®iÖn trong tr¹m ®−îc n»m trong ph¹m vi b¶o vÖ cña chèng sÐt van th× sÏ

Kü thuËt ®iÖn ¸p cao PDF by http://www.ebook.edu.vn

 PhÇn III Ch−¬ng 16 : C¸ch ®iÖn cña hÖ thèng ®iÖn 7

tr¸nh ®−îc mäi phãng ®iÖn x¶y ra trªn c¸ch ®iÖn vµ ®o ®ã kh«ng cÇn thiÕt ph¶i cã sù phèi hîp c¸ch ®iÖn gi÷a
trr¹m víi ®−êng d©y còng nh− gi÷a c¸ch ®iÖn lªn trong víi c¸ch ®iÖn bªn ngoµi.

Kü thuËt ®iÖn ¸p cao PDF by http://www.ebook.edu.vn