ENERGIJA SUNČEVA ZRAČENJA

U jezgri Sunca se odvija nukearna fuzija, proces u kome se vodonik pretvara u helij. Procesom nuklearne fuzije oslobađa se
energija sunčevog zračenja.

Solarno zračenje na površini Zemlje

Energija Sunčeva zračenja koja dopire do vanjskog ruba Zemlje ovisno o udaljenosti Zemlje od Sunca iznosi 1307-1399 W/m2 na
plohu okomitu na smjer zračenja. Srednja vrijednost Sunčeva zračenja na okomitu plohu naziva se solarna konstanta i iznosi
E0sr=1367.7 W/m2. Za različite udaljenosti Zemlje od Sunca stvarna vrijednost Sunčeva zračenja na okomitu plohu je:

Od energije Sunčevog zračenja koje prolazi kroz atmosferu samo 51 % je apsorbovano površinom zemlje.

Nagib sunca ne utječe na intenzitet zračenja koje doseže Zemljinu površinu. Umjesto toga, otkrivamo da naginjanje Zemlje
kontrolira intenzitet zračenja i godišnja doba.

Energija zračenja koja dopire do površine zemlje zavisi u prvom redu od trajanja insolacije (trajanja sijanja Sunca, odnosno od
vremena tokom kojeg se Sunce nalazi iznad horizonta). Razlika između vremena izlaska i vremena zalaska Sunca daje vrijeme
trajanja insolacije kojoj je izložena horizontalna i nezaštićena površina.

Problemi pri iskorištavanju energije Sunčeva zračenja:

 Mala gustoća energetskog toka,

 Oscilacija intenziteta zračenja tijekom dana,
 Ovisnost zračenja o klimatskim uvjetima,
 Intenzitet zračenja ne poklapa se s intenzitetom potrošnje,
 Problem skladištenja,
 Isplativost - cijena (osobito za fotonaponske ili sunčeve ćelije – PV)

Stoga se Sunčeva energija direktno koristi uglavnom za dobivanje toplinske energije, a danas se sve više koristi za direktno
pretvaranje u električnu energiju (PV).

Upotreba energije Sunca

Proizvodnja toplinske energije:

 Pasivno solarno grijanje (Izravno grijanje zgrade kao kolektora)

 Aktivno solarno grijanje (zagrijavanje vode pomoću solarnih kolektora)
 Solarne toplinske elektrane

Proizvodnja električne energije:

 Fotonaponske ili sunčeve ćelije (Photo Voltaic Cells, PV)

Pasivno solarno grijanje

Pasivno solarno grijanje je izravno grijanje zgrade kao kolektora.

Osnovni zahtjevi:

 Velika južna površina za prihvat sunčeva zračenja.

 Konstrukcija s velikom termalnom masom (npr. gusti beton ili cigle). Time se sprema toplinska energija za dana
i zadržava preko noći. Izbjegava se i ljetno pregrijavanje.
 Dobra izolacija na vanjskim strukturama za održavanje topline
 Izbjegavanje zasjenjavanja objekata.

Mehanizmi prijenosa toplote kod pasivnog solarnog grijanja:

 Vođenje (kondukcija) - Toplina apsorbirana u materijalu se dalje prenosi vođenjem među molekulama
  Konvekcija (izmjenjivanje medija) - Toplina se može prenijeti preko fluida, bilo plina ili tekućine, konvekcijom.
Energija je prenesena na molekule fluida koje se dalje fizički gibaju i prenose energiju.
 Radijacija - Toplinska energija se može prenositi zračenjem (elektromagnetski) kao i svjetlosna energija sunca.
Količina zračenja i valna duljina ovise o temperaturi površine.

Aktivno solarno grijanje

Aktivno zagrijvanje podrazumijeva korišćenje specijalno dizajniranih solarnih kolektora koji su instalirani na zgradi i
zadovoljavaju djelimične ili potpune energetske potrebe zgrade. Tipične osnovne komponente aktivnog solarnog grijanja
uključuju: kolektor, jedinicu za skladištenje, opterećenje, pomoćni izvor.

Vrste kolektora:

 Kolektori bez stakla (pokrova)

 U obliku ravne ploče
 U obliku evakuiranih cijevi
 Parabolična korita

Solarni toplinski kolektori se mogu kategorizirati prema temperaturi na kojoj efikasno griju vodu:

 Niskotemperaturni kolektori
 Srednjetemperaturni kolektori
 Visokotemperaturni kolektori

Vrste kolektora sa ravnom pločom

Glavne komponente tipičnog solarnog kolektora:

 Crna površina - apsorbent sunčeve energije

 Stakleni poklopac - transparentni sloj koji prenosi zračenje na apsorber, ali sprečava zračenje i konvektivne
gubitke toplote sa površine
 Cijevi koje sadrže grejni fluid za prenos toplote iz kolektora
 Podrška za zaštitu komponenti i držanje na mjestu Izolacija pokriva strane i dno kolektora kako bi se smanjili
gubici toplote

Pregled solarnih termoenergetskih sistema

Glavne konfiguracije solarnih termoenergetskih sistema su:

 Parabolična korita
 Parabolični tanjiri
 Sistemi sa centralnim prijemnikom (energetski toranj)
 Solarni tornjevi

Solarna termalna elektrana – izvedba s središnjim prijemnikom

Solarna termalna elektrana (STEA) za konverziju sunčeve energije u električnu koristi parogenerator tako što se koncentrisana
toplota sunčevog zračenja koristi za stvaranje pare koja pokreće turbogenerator. Specifičnost STEA u odnosu na klasičnu TE je
što može djelimično akumulirati toplotu tako da toplotu prikupljenu u toku dana sa intenzivnim sunčevim zračenjem koristi za
proizvodnju el.energije u toku noći ili dijela dana bez zračenja.

Pregled solarnih termičkih fluida

Solarni termalni fluidi dolaze u šest osnovnih grupa:

 Na bazi ulja
 Na bazi vode
 Na bazi rastopljene soli
 Na bazi zraka
 Rashladna sredstva
 Silikoni

Fotonaponske (sunčeve ili solarne) ćelije (direktna proizvodnja električne energije)

Fotonaponska pretvorba je direktna pretvorba sunčevoga svjetla u električnu struju preko fotonaponske (PV) ćelije, za koju je
uobičajeni naziv solarna (ili sunčeva) ćelija. Fotonaponska ćelija je poluvodički element koji se obično pravi od silikonske legure,
tj. legure Silicija (ili drugog poluvodiča).Sunčevo svjetlo se sastoji od fotona (dijelova solarne energije).

Ključno svojstvo fotonaponskog materijala je pretvaranje svjetlosne energije u električnu struju. Ova konverzija se dešava
zahvaljujući fotonaponskom efektu - fizičkom fenomenu u poluprovodniku.
Fotonaponski efekat u suštini uključuje tri glavna koraka:

 Apsorpcija svjetlosti (fotona)

 Generiranje nosilaca naboja
 Odvajanje nosilaca naboja između električnih kontakata

Kada se svi ovi koraci dogode, sistem je u stanju da generiše električnu struju (protok nosioca naboja)

Fotonaponska ćelija je osnovni gradivni blok fotonaponskog (PV) sustava. Individualne ćelije variraju od oko 1 - 10 cm. Jedna
ćelija proizvodi samo 1 ili 2 W snage, premalo za većinu primjena: električno se povezuju u modul zaštićen od atmosferskih
utjecaja. Moduli se mogu dalje povezati da bi oblikovali niz. Niz je sastavljen od jednog do nekoliko hiljada modula.

Upotreba fotonaponskih sistema

1. Samostalni izvor energije (off-grid):
 Sateliti,
 Zemaljska primjena:
a) industrija: za potrebe tehnoloških procesa
b) ostali potrošači: cestovni znakovi, kalkulatori, ručni satovi, i sl.
c) elektrifikacija ruralnih područja
2. Dodatni izvor energije na mreži (on-grid) - Poput baterija: istosmjerna struja za mala napajanja, npr. opreme).

Osnovne prednosti fotonaponske pretvorbe

 Fotonaponska pretvorba je direktna - veliki mehanički sistemi generatora nisu potrebni
 Modularna karakteristika – moguće brzo i u dopuštenim veličinama instaliranje nizova (moguće postupno povećanje
snage).
 Korištenje i održavanje jednostavno - solarne ćelije nemaju pokretnih dijelova, nije potrebna koncentracija zracenja,
solarne celije iskorištavaju i izravno i raspršeno zracenje Sunca

Fotonaponske ćelije i ekologija

 Poluvodiči od kojih su izrađene sadrže teške metale ( npr. Ga, As) pa se tretiraju kao specijalni otpad kod odstranjivanja
 Pri izradi dijelova koriste se za okolinu vrlo neugodne kiseline
 Tijekom korištenja Sunčanih ćelija dolazi do požara koji su prouzrokovali širenje toksičnih sastojaka