ICS 91.100.

60 TÜRK STANDARDI TASARISI tst EN 13171/Revizyon

EN 13171: 2012

TEKNİK ŞARTNAME

TSE CEN ISO/TS 17892-6

Haziran 2007

ICS 93.020

Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri -

Bölüm 6: Düşen koni deneyi

Geotechnical investigation and testing - Laboratory testing of soil -

Part 6: Fall cone test (ISO/TS 17892-6: 2004)

Reconnaissance et essais géotechniques - Essais Goetechnische Erkundung und Untersuchung -

de sol au laboratoire - Partie 6: Essai au cône Laborversuche an Bodenproben - Teil 6:
(ISO/TS 17892-6: 2004) Fallkegelversuch (ISO/TS 17892-6: 2004)

CEN ISO/TS 17892-6: 2004 standardının Türkçe tercümesidir.

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
ICS 93.020 TEKNİK ŞARTNAME TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN/TS 17892: 2004

Milli Önsöz
- Bu teknik şartname; CEN tarafından onaylanan ve Haziran 2007’de TSE CEN ISO/TS 17892-6: 2007
numaralı Teknik Şartname olarak kabul edilen CEN ISO/TS 17892-6: 2004 teknik şartnamesi esas
alınarak, Türk Standardları Enstitüsü İnşaat İhtisas Kurulu’na bağlı TK11 İzolasyon, Kaplama ve Yardımcı
Yapı Malzemeleri Teknik Komitesi marifetiyle Türkçeye tercüme edilmiş ve TSE Teknik Kurulu’nun 02
Nisan 2014 tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

- CEN resmi dillerinde yayınlanan diğer teknik rapor metinleri ile aynı haklara sahiptir.

- Bu teknik şartnamede kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir
patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

- Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilaveten TS EN ISO/IEC 17025’te verilen bilgileri de ihtiva edecek
şekilde düzenlenebilir.

- Bu teknik şartnamede atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.

EN, ISO IEC Adı TS No Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
prEN 1997-1 Eurocode 7 - Geotechnical design - TS EN 1997-1 Eurocode 7: Geoteknik tasarım-
Part 1: General rules Bölüm 1: Genel kurallar
prEN 1997-1 Eurocode 7 - Geotechnical design - TS EN 1997-2 Eurocode 7:Geoteknik tasarım -
Part 2: Ground investigation and Bölüm 2: Zemin etüdü ve deneyleri
testing

TSE CEN ISO/TS 17892-6: 2007 teknik şartnamesi, CEN ISO/TS 17892-6: 2004 teknik şartnamesi ile birebir aynı olup, Avrupa
Standardizasyon Komitesi’nin (Avenue Marnix 17 B-1000 Brussels) izniyle basılmıştır.

Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) ve üye
ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004
ICS 93.020

Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri -

Bölüm 6: Düşen koni deneyi
Geotechnical investigation and testing - Laboratory testing of soil -
Part 6: Fall cone test (ISO/TS 17892-6: 2004)
Reconnaissance et essais géotechniques - Essais Goetechnische Erkundung und Untersuchung -
de sol au laboratoire - Partie 6: Essai au cône Laborversuche an Bodenproben - Teil 6:
(ISO/TS 17892-6: 2004) Fallkegelversuch (ISO/TS 17892-6: 2004)

Bu teknik şartname CEN tarafından 20 Ekim 2003 tarihinde şartlı olarak uygulanmak üzere onaylanmıştır.

Bu CEN/TS’nin geçerlilik süresi başlangıçta üç yıl olarak sınırlandırılmıştır. İki yıl sonra CEN üyelerinden
özellikle bu CEN/TS’nin bir Avrupa Standardına dönüştürülmesi konusunda değerlendirmeleri talep
edilecektir.

CEN üyelerinin, EN’de olduğu gibi, bu CEN/TS’nin mevcut olduğunu bildirmeleri gereklidir ve bu CEN/TS’yi
derhal ulusal düzeyde, uygun bir biçimde kullanıma sunmalıdırlar. CEN/TS’nin bir EN’e muhtemel dönüşümü
hakkında nihai karara ulaşılana kadar yürürlükteki çelişen ulusal standardların kullanımına izin verilir
(CEN/TS’ye uygun olarak).

CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,
Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya,
Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan’ın milli
standard kuruluşlarıdır.

AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG
Yönetim Merkezi: rue de Stassart, 36 B-1050 Brussels

© 2004 CEN Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları CEN ulusal Üyelerine aittir.

Ref. No. CEN ISO/TS 17892-6: 2004: E

ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

İçindekiler

Önsöz ................................................................................................................................................................. 3
Giriş .................................................................................................................................................................... 4

2
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

Önsöz
Bu doküman (CEN ISO/TS 17892-6: 2004) sekretaryası DIN tarafından yürütülen CEN/TC 341 "Geotechnical
investigation and testing - Geoteknik etüt ve deneyler" Teknik Komitesi tarafından ISO/TC 182 “Geotechnics -
Geoteknik” Teknik Komitesi ile işbirliği yapılarak hazırlanmıştır.

CEN/CENELEC İç Tüzüklerine göre, bu paragrafta belirtilen ülkelerin ulusal standard kuruluşları bu Teknik
Şartnameyi ilan etmekle yükümlüdürler: Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti,
Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs,
Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Slovakya, Slovenya ve
Yunanistan.

CEN ISO/TS 17892, “Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri” genel başlığı altında aşağıdaki
bölümlerden oluşmaktadır:

- Bölüm 1: Su içeriği belirlenmesi

- Bölüm 2: İnce taneli zeminlerin birim hacim kütlesinin belirlenmesi

- Bölüm 3: Tane yoğunluğunun belirlenmesi - Piknometre yöntemi

- Bölüm 4: Tane büyüklüğü dağılımının belirlenmesi

- Bölüm 5: Kademeli yükleme yoluyla konsolidasyon deneyi

- Bölüm 6: Düşen koni deneyi

- Bölüm 7: İnce taneli zeminlerde tek eksenli basınç deneyi

- Bölüm 8: Konsolidasyonsuz drenajsız üç eksenli basınç deneyi

- Bölüm 9: Konsolidasyonlu üç eksenli basınç deneyleri

- Bölüm 10: Doğrudan kesme deneyleri

- Bölüm 11: Geçirgenlik deneyleri

- Bölüm 12: Atterberg limitlerinin belirlenmesi

3
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

Giriş
Bu doküman, geoteknik mühendisliğine ilişkin olarak uluslararası mahiyette daha önce standard haline
getirilmemiş konulardan birisine dairdir. Bu doküman ile, dünya genelinde yaygınlaşmak üzere iyi
uygulamaların ortaya konulması amaçlanmış olup, ulusal standardlarla arasında önemli farklılıklar
beklenmemektedir. Bu doküman uluslararası tecrübe esas alınarak hazırlanmıştır (Kaynak [1]’e bakılmalıdır).

4
TEKNİK ISO
ŞARTNAME 17892-6
TECHNICAL
SPECIFICATION
Birinci Baskı
2004-10-15

Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar

deneyleri - Bölüm 6: Düşen koni deneyi

Geotechnical investigation and testing - Laboratory

testing of soil -
Part 6:
Fall cone test (ISO/TS 17892-6: 2004)

Reconnaissance et essais géotechniques - Essais de sol au

laboratoire -
Partie 6: Essai au cône

Referans Numarası
ISO/TS 17892-6: 2004(E)

© ISO 2004
 PDF Uyarısı

Bu PDF dosyası bütünleşik yazı tipleri içerebilir. Adobe’un lisans politikası gereğince, bu dosya yazdırılabilir
veya görüntülenebilir ancak bütünleşik yazı tiplerinin lisansı alınmadan düzenleme yapmak amacıyla
bilgisayara yüklenemez. Bu dosyayı indirirken, taraflar Adobe’un lisans politikasını ihlal etmemeyi kabul
ederler. ISO Merkezi Sekretaryası bu konuda hiçbir sorumluluk kabul etmez.

Adobe, Adobe Sistemleri Anonim Şirketi’nin bir markasıdır.

Bu PDF dosyasını oluşturmak için kullanılan yazılım ürünlerinin detayları dosyayla ilgili genel bilgilerde
bulunabilir: PDF’yi oluşturan parametreler yazdırma işlemi için uygun hale getirilmiştir. Dosyanın ISO üye
kuruluşların kullanımı için uygunluğunu sağlamak amacıyla her türlü özen gösterilmiştir. Düşük bir ihtimal
de olsa, bir sorunla karşılaşılması halinde lütfen aşağıda adresi verilen Merkezi Sekretaryaya bilgi
verilmelidir.

© ISO 2005
Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe, bu yayının herhangi bir bölümü herhangi bir şekilde ya da fotokopi ve mikrofilm dahil aşağıda
adresi verilen ISO’dan yazılı izin alınmaksızın ya da dokümanı talep edenin ülkesindeki ISO üyesinin yazılı izni olmaksızın elektronik veya
mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kullanılamaz.

ISO Telif Ofisi

Case postale 56 CH-1211 Geneva 20
Tel. + 41 22 749 01 11
Faks + 41 22 749 09 47
e-posta: copyright@iso.org
Web www.iso.org
İsviçre’de basılmıştır.

© ISO 2005 – Tüm hakları saklıdır.

ii
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

İçindekiler
Sayfa

Önsöz ................................................................................................................................................................iv
1 Kapsam .................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .......................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................. 1
4 Donanım .................................................................................................................................................. 2
5 Deney işlemi............................................................................................................................................ 3
6 Deney sonuçları ...................................................................................................................................... 6
7 Deney raporu .......................................................................................................................................... 7
Kaynaklar ........................................................................................................................................................... 8

Şekiller

Şekil 1 - Düşen koni örneği ............................................................................................................................. 2

Şekil 2 - Yoğrulmuş zeminde düşen koni deneyi ........................................................................................... 4
Şekil 3 - Örselenmemiş zeminde düşen koni deneyi .................................................................................... 4

Çizelgeler

Çizelge 1 – Düşen koni takımı – tipik ağırlıklar ve ebatlar ............................................................................ 2

iii
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

Önsöz
ISO (Uluslararası Standardizasyon Kuruluşu) ulusal standard kuruluşlarının (ISO üye ülke kuruluşları) dünya
çapında federasyonudur. Uluslararası Standard hazırlama çalışması normalde ISO teknik komiteleri aracılığı
ile yapılır. Teknik komitenin kurulmasını sağlayan konu ile ilgilenen her bir üyenin o teknik komitede temsil
edilme hakkı vardır. ISO ile işbirliği içindeki resmi ve resmi olmayan uluslararası kuruluşlar da, çalışmalarda
yer alabilir. ISO, elektroteknik standardizasyonla ilgili tüm konularında Uluslararası Elektroteknik Komisyonu
(IEC) ile yakın işbirliği içinde çalışır.

Uluslararası Standardlar, ISO/IEC Direktifleri Bölüm 2’de verilen kurallara uygun olarak yazılır.

Teknik komitelerin ana görevi, Uluslararası Standard hazırlamaktır. Teknik komitelerin kabul ettiği Taslak
Uluslararası Standardlar, oylama için üye ülke kuruluşlarına gönderilir. Bir Uluslararası Standardın
yayınlanması için oy veren üye ülkelerin en az % 75’inin onayı gerekir.

Diğer koşullarda, özellikle bu tür standardlar için sektörün acil bir gereksinimi varsa, bir teknik komite zorunlu
standardın diğer tiplerini yayınlamaya karar verebilir:

- ISO Halka Açık Şartnameleri (ISO/PAS), ISO çalışma grubundaki teknik uzmanlar arasında mutabakat
olduğunu gösterir ve eğer oy kullanan ana kurul üyelerinin % 50 den fazlası onaylarsa yayınlanması için
kabul edilir.

- ISO teknik şartnamesi (ISO/TS) teknik kurul üyeleri arasında mutabakat olduğunu gösterir ve eğer oy
kullanan teknik kurul üyelerinin 2/3’ü tarafından onaylanırsa yayımlanması için kabul edilir.

ISO/PAS ve ISO/TS’nin üç yıl daha uzatılmasının onaylanması, Uluslararası Standard haline gelmesi için
gözden geçirilmesi veya geri çekilmesine karar verilmesi için üç yıl sonunda gözden geçirilir. Onaylanmış bir
ISO/PAS veya ISO/TS’nin Uluslararası Standard haline dönüştürmesi veya geri çekilmesi için altı yıl sonunda
yeniden gözden geçirilmelidir.

Bu dokümanın bazı kısımlarının patent haklarına konu olabileceğine dikkat edilmelidir. Kısmi veya tam patent
haklarının bulunması durumunda ISO sorumlu tutulamaz.

ISO/TS 17892-6, ISO ile CEN arasındaki teknik işbirliği Anlaşması (Viyana Anlaşması) uyarınca, Avrupa
Standardizasyon Komitesi (CEN) ile ISO/TC 182 “Geoteknik” alt komite SC 1 “Geoteknik etüt ve deneyler”
işbirliği ile hazırlanmıştır.

Bu standard metninde yer alan “… bu Avrupa ön standardı…” ifadesi “… bu Teknik şartname…” olarak
değerlendirilmelidir.

ISO 17892, “Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri” genel başlığı altında aşağıdaki
bölümlerden oluşmaktadır:

- Bölüm 1: Su içeriğinin belirlenmesi

- Bölüm 2: İnce taneli zeminlerin birim hacim kütlesinin belirlenmesi

- Bölüm 3: Tane yoğunluğunun belirlenmesi - Piknometre yöntemi

- Bölüm 4: Tane büyüklüğü dağılımının belirlenmesi

- Bölüm 5: Kademeli yükleme yoluyla konsolidasyon deneyi

- Bölüm 6: Düşen koni deneyi

- Bölüm 7: İnce taneli zeminlerde tek eksenli basınç deneyi

- Bölüm 8: Konsolidasyonsuz drenajsız üç eksenli basınç deneyi

- Bölüm 9: Konsolidasyonlu üç eksenli basınç deneyleri

iv
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

- Bölüm 10: Doğrudan kesme deneyleri

- Bölüm 11: Geçirgenlik deneyleri

- Bölüm 12: Atterberg limitlerinin belirlenmesi

v
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

TEKNİK ŞARTNAME CEN ISO/TS 17892-6: 2004

Geoteknik etüt ve deneyler - Zemin laboratuvar deneyleri -

Bölüm 6: Düşen koni deneyi

1 Kapsam
Bu standard, laboratuvarda hem örselenmemiş hem de yoğurulmuş, suya doygun, ince taneli ve kohezyonlu
zeminlerin düşen koni kullanılarak drenajsız kayma dayanımının bulunmasını kapsar.

Bu standard, bir koninin zemin numunesinin içerisine serbestçe düştüğü ve batma derinliğinin ölçüldüğü düşen
koni deneyini kapsar. Deneyler, drenajsız kayma dayanımını tahmin etmekte kullanılacak batma değerlerinin
elde edilmesi esasına dayanır.

Bu deney, hem örselenmemiş hem de yoğrulmuş zemin numunelerine uygulanabilir.

Örselenmemiş zemin numunelerinden elde edilecek deney sonuçları numunelerin kalitesine bağlıdır.
Numunenin anizotropik olmasından kaynaklanan muhtemel etkilerden dolayı, drenajsız kayma dayanımı farklı
sonuçlar verebilir.

Örselenmemiş numune için hesaplanan drenajsız kayma dayanımı değeri, o numunenin deney sırasında
laboratuvardaki durumunu temsil etmektedir. Bu değerin, zeminin arazide, doğal halindeki drenajsız kayma
dayanımını temsil etmesi gerekmez. Bu sebepten, deneyin indeks deneyi olarak kabul edilmesi gerekir.

Not 1 - Homojen olmayan zemin numuneleri için, bu metottan elde edilen drenajsız kayma dayanımı değerleri,
hacimce daha fazla zemin içeren diğer deneylere göre numunenin doğal kayma dayanımını daha az
temsil eder.

Not 2 - Örselenmiş ve çatlaklı zemin numuneleri için, bu yöntem hacimce daha fazla zemin içeren diğer
deneylere göre daha yüksek dayanım değerleri verir.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Aşağıdaki atıf dokümanları, bu dokümanın uygulanması için zaruridir. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan
baskı geçerlidir. Tarih belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dahil) kullanılır.

prEN 1997-1, Eurocode 7 - Geotechnical design - Part 1: General rules (Eurocode 7: Geoteknik tasarım-
Bölüm 1: Genel kurallar)

prEN 1997-2, Eurocode 7 - Geotechnical design - Part 2: Ground investigation and testing (Eurocode 7:
Geoteknik tasarım- Bölüm 2: Zemin etüdü ve deneyleri)

3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları için, aşağıdaki terimler ve tarifleri kullanılır:

3.1 Drenajsız kayma dayanımı (cu)

İnce taneli suya doygun bir zeminin, boşluklarında bulunan suyun kesme işlemi boyunca drenajına izin
verilmediği kayma dayanımıdır.

3.2 Düşen-koni drenajsız kayma dayanımı (cufc)

Drenajsız kayma dayanımının, düşen koni aleti kullanılarak belirlenmesidir.

3.3 Örselenmemiş numune

prEN 1997-2’ye göre kalite sınıfı 1 olan numunedir.

1
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

4 Donanım
4.1 Koni aleti

4.1.1 Alet başlangıçta koniyi sıkı bir şekilde tutabilmeli ve zemin numunesine doğru dikey yönde serbestçe
düşmesini sağlayacak şekilde bırakabilmelidir.

4.1.2 Alet, koni serbest düşmeye bırakılmadan önce koni ucunun numune yüzeyine değecek şekilde
ayarlanabilmesi için koninin yükseltilmesi veya alçaltılmasını sağlayan bir mekanizmaya sahip olmalıdır.

4.1.3 Koni cihazı, koni düşürüldükten sonra 5 mm ila 20 mm arasındaki koni batma derinliğini ± 0,1 mm
hassasiyetle okunmasını sağlayacak bir ölçeğe veya başka bir okuma sistemine sahip olmalıdır.

4.2 Düşen koniler

4.2.1 30º veya 60º koni açıları ve tüm muhtemel kayma dayanımı aralıklarını kapsayan ağırlıkları olan bir koni
takımı kullanılmalıdır. Çizelge 1’de tipik dört koni takımı verilmiştir. Bu konilere örnek olarak 60 g / 60º lik koni
Şekil 1’de gösterilmiştir.

Çizelge 1 - Düşen koni takımı - Tipik ağırlıklar ve ebatlar

Ağırlık g 10 60 80 100 400

Uç açısı, β º 60 60 30 30 30

Açıklama
1 Ölçüm çizgisi
2 Koni ucu
a İmalat sırasındaki geometrik uçtan sapma
b En fazla aşınma
h Konik ucun yüksekliği
β Uç açısı
Şekil 1 - Düşen koni örneği

4.2.2 Okumalar manuel olarak yapılıyorsa, koni sapının tepe noktasında açıkça görülebilen belirgin bir ölçüm
çizgisi olmalıdır.

4.2.3 Koniler paslanmaz malzemeden yapılmalı ve ortalama pürüzlülüğü (Ra), 0,8 μm’den az olan parlatılmış
pürüzsüz yüzeylere sahip olmalıdır. Belirgin bir şekilde aşınmış veya çizikleri bulunan koniler değiştirilmelidir.

4.2.4 Konilerin saplarıyla beraber ağırlıkları anma ağırlığının % 1’i içinde ve uç açıları ise anma açılarının 0,2º
içinde kalmalıdır.

2
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

4.2.5 İmalattaki geometrik uçtan sapma (a), 0,1 mm’den az olmalıdır. En fazla aşınma (b), 0,3 mm’den az
olmalıdır.

4.2.6 Konik ucun yüksekliği (h), 20 mm’den fazla olmalıdır. Koni ucunun, deneyin amaçları doğrultusunda,
yeterli derecede sivri olduğundan emin olmak için, koni ucu 60º lik koni için (1,75 ± 0,1) mm kalınlığında ve
30º lik koni için (1,0 ± 0,1) mm kalınlığında metal plakaya açılmış olan (1,50 ± 0,02) mm çaplı deliğe sokularak
parmakla kontrol edilir. Parmak ucunun alttan gezdirilmesiyle yapılan kontrolde koni ucu hissedilmiyorsa koni
değiştirilmelidir.

4.3 Yardımcı aletler

Yardımcı aletler aşağıdakilerden oluşmaktadır:

a) Örselenmemiş zemin numunesi için numune tüpü veya çıkarılmış ve/veya tıraşlanmış deney numunesi için
düz yüzey.

b) Deney kabı; yoğurulmuş numune için, deney kabının alt ve üst yüzeyi tabana paralel olmalıdır. Kap çelik,
porselen veya plastikten yapılmış olmalı, silindir veya yarım küre şeklinde olup çapı 55 mm’den fazla, derinliği
ise en az 30 mm olmalıdır.

c) Spatula (karıştırma bıçağı)

d) Numune çıkarıcı

e) Tel numune kesici

5 Deney işlemi
5.1 Deney numunesinin hazırlanması

5.1.1 Genel

5.1.1.1 Örselenmemiş zeminin drenajsız kayma dayanımının belirlenmesinde, numuneler örselenmemiş

numune alma metoduna göre alınmalıdır.

5.1.1.2 Zemin numunesi deniz kabuğu, iri taneler, çatlaklar, kanallar vb. içerdiğinde düşen koni deneyi hatalı
sonuçlar verebilir.

5.1.1.3 Zemin numunelerinin saklama süresi ve işlenmesi deney sonuçlarını etkileyebilir.

5.1.2 Numune tüpü içindeki örselenmemiş numune

5.1.2.1 Deney, numune alınan seviyeyi temsil eden ve numunenin en az örselenen tarafından alınan numune
üzerinde yapılmalıdır.

5.1.2.2 Numunenin üst kısmındaki örselenmiş malzeme, numune çıkarıcı kullanılarak tüpten çıkarılmalıdır.
Numunenin tüpten çıkartılan kısmı zemin yüzeyi mümkün olduğu kadar düz kalacak şekilde tel numune kesici
kullanılarak kesilmelidir.

Not - Kesilip atılması gereken numune miktarı genelde kullanılan numune alıcıya bağlıdır.

3
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

Şekil 2 - Yoğrulmuş zeminde düşen koni deneyi Şekil 3 - Örselenmemiş zeminde düşen koni deneyi

5.1.3 Çıkarılmış ve/veya tıraşlanmış örselenmemiş deney numunesi

5.1.3.1 Deney numunesinin çapı en az 50 mm olmalı ve numune alt ve üst yüzeyleri düzgün ve birbirine
paralel olacak şekilde hazırlanmalıdır.

5.1.3.2 Deney numunesinin yüksekliği beklenen en fazla koni batma derinliğinden en az 5 mm daha fazla
olmalıdır.

5.1.3.3 Deney numunesi düz plakanın üzerine düz yüzeylerinden biri gelecek şekilde yerleştirilmelidir.

5.1.4 Yoğrulmuş numune

5.1.4.1 Olası damarlar, tabakalar (kum tabakası) veya iri zemin mercekleri ve bunların bulunması durumunda
zeminden çıkartılıp çıkartılmadığı not edilmelidir.

5.1.4.2 Mümkünse bütün çakıl boyutundaki taneler, deniz kabukları vb. numuneden çıkarılmalı ve kayıt altına
alınmalıdır.

5.1.4.3 Numune, içinde hava kabarcıkları meydana gelmeyecek şekilde yoğrulmalıdır.

5.1.4.4 Numune, içerisinde hapsolmuş hava kalmayacak şekilde deney kabına doldurulmalı ve numunenin
yüzeyi çelik cetvel veya spatula kullanılarak numune kabının üst seviyesi ile aynı hizada olacak şekilde
düzeltilmelidir. Artan malzeme boş bir kaba konmalıdır.

5.1.4.5 Yoğrulmuş deney numunesi, kaba yerleştirilip yüzeyi düzlendikten hemen sonra deneye tabi
tutulmalıdır.

Not 1 - Yumuşak, orijinalinde doğal olan deney numunesi yoğrulurken zeminin iskelet yapısında bir bozulma
olur. Bu bozulmanın derecesi yoğrulma sırasında uygulanan kuvvete, zeminin türüne, deney
numunesinin doğal su içeriğine (bozulma, su içeriği arttıkça artar) ve boşluk sıvısının elektrolit içeriğine
bağlıdır. Genelde yoğrulma işlemi spatula kullanılarak elle yapılır. Yoğrulma işlemine numunenin
homojen bir kıvam elde edilinceye kadar devam edilir.

Not 2 - Yoğrulmadan sonra genellikle tiksotropik dayanımda artış olur. Tiksotropik dayanım artışının özellikle
montmorillonit ve hızlı killerin kayma dayanımı üzerinde önemli bir etkisi vardır. Bu yüzden kayma
dayanımı deneyi numune yoğrulduktan hemen sonra yapılmalıdır.

4
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

5.2 Deney noktaları

5.2.1 Örselenmemiş numuneler için koninin batırılacağı noktalar, sonuçlar birbirinden ve kabın kenarından
etkilenmeyecek şekilde dağıtılmalıdır. Koninin zemin içine batan bölümünün herhangi bir noktası kabın
kenarına 7 mm’den daha uzak olmalıdır. İki deney için konilerin batan kısımlarının dış sınırları arasındaki
mesafe en az 14 mm olmalıdır.

5.2.2 Her deneyden sonra, deney tüpü içinde kalan numune koni batma derinliğinin 1,5 katı uzunluğa kadar
çıkarılır ve çıkarılan bölüm tel kesici ile kesilir.

5.2.3 Çıkarılan ve/veya tıraşlanan deney numunesi için, tahmin edilen koni batma derinliğine uygun
yükseklikte yeni bir deney numunesi hazırlanır.

5.2.4 Yoğrulmuş deney numuneleri her deneyden sonra yeniden karıştırılır ve yüzeyi düzlenir.

5.3 Koni batma derinliğinin belirlenmesi

5.3.1 Koni uygun konumda kilitlenir. Ölçeğin sıfır ayarı kontrol edilir veya gerekirse uygun bir cihazla ilk sıfır
okuması 0,1 mm doğrulukla okunur ve kaydedilir.

5.3.2 Numunenin düz yüzeyi koninin altına yerleştirilir.

5.3.3 Koni yukarıda kilitli durumdayken, destek tertibatı alçaltılarak koninin ucunun zemin yüzeyine değmesi
sağlanır.

Not - Ayarlama, koni kenardan aydınlatıldığında gölgesinden yararlanılarak kontrol edilebilir. Koni yoğrulmuş
zeminin üzerinde doğru konuma getirildiğinde, kabın hafif bir hareketi, zemin yüzeyinde çizilmeye neden
olacaktır.

5.3.4 Koni serbest düşmeye bırakılır. Cihazın otomatik düşürme ve kilitleme mekanizması yoksa bu işlem
sırasında cihazın sarsılmamasına özen gösterilmelidir.

5.3.5 Yoğrulmuş numunelere yapılan deneylerde, batma derinliği okunmalı veya okumak için gerekirse uygun
bir cihazla koni (5 ± 1) saniye sonra kilitlenmelidir.

5.3.6 Koninin batma derinliği 0,1 mm doğrulukla okunmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Ayrıca kullanılan koni tipi
de kayıt altına alınmalıdır.

Not - Özellikle yoğrulmuş siltli zeminlerde yapılan koni deneylerinde, genleşme etkisi ve numune içinde su
hareketi nedeniyle koninin sonradan tekrar batması görülür. Belli bir batmadan sonra, koni bir an için
durur ve tamamen durana kadar yavaş yavaş batmaya devam eder.

Sonradan tekrar batma olursa, bu gözlemlenmeli ve kayıt altına alınmalıdır.

5.3.7 Koni tutucu kaldırılarak koninin numune içinden çıkması sağlanır; koni çıkarılır ve dikkatlice temizlenir.

5.3.8 Koni batma derinliği 20 mm’den fazla olursa, daha hafif veya uç açısı daha büyük olan bir koni
seçilmelidir. Koni batma derinliği 5 mm’den az olursa daha ağır veya uç açısı daha küçük olan bir koni
seçilmelidir.

5.3.9 Yeni bir deney noktası Madde 5.2’ye göre hazırlanmalıdır ve Madde 5.3.1’den Madde 5.3.8’e kadarki
işlemler tekrar edilmelidir.

5.3.10 Örselenmemiş zeminler için en az 3 batma yapılmalıdır. Herhangi bir değer ortalamadan % 10’dan
fazla saparsa, yeni bir batma daha yapılmalıdır ve en çok sapan değer ortalama hesabından çıkarılmalıdır.
Örselenmemiş numune yetersizliğinden dolayı sadece bir veya iki deney yapılırsa bu kayıt altına alınıp raporda
belirtilmelidir.

5
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

5.3.11 Yoğrulmuş numuneler için deneyler, peş peşe yapılan iki batmadan aynı batma değeri elde edilene
kadar tekrar edilmelidir.

6 Deney sonuçları
6.1 Ortalama batma derinliği
Ortalama batma derinliği (i), örselenmemiş numuneler üzerinde yapılan deneyler için hesaplanır. Yoğrulmuş
deney numuneleri için (i) peş peşe yapıldığında aynı sonucu veren iki deneyin batma değerine eşittir.

6.2 Drenajsız kayma dayanımı

Zemin deney numunesinin mevcut halindeki drenajsız kayma dayanımı aşağıdaki eşitlikten hesaplanır:

𝑚
𝑐𝑢 (𝑜𝑟 𝑐𝑢𝑟 ) = 𝑐𝑔 (1)
𝑖2

Bu eşitlikte;

cu Örselenmemiş zemin numunesinin deney durumundaki drenajsız kayma dayanımı, kPa,

cur Yoğrulmuş zeminin drenajsız kayma dayanımı, kPa,
c Zeminin durumuna ve koninin uç açısına bağlı katsayı,
c = 0,80 (uç açısı 30º olan koni için),
c = 0,27 (uç açısı 60º olan koni için),
g Serbest düşmedeki ivme, m/s2,
m Koninin kütlesi, g,
i Koni batma derinliği, mm
dir.

Bu indeks deneyi sonuçlarına göre arazideki drenajsız kayma dayanımının tahmini, belirli bir bölgedeki zemin
üzerinde elde edilen deneyime, numune alma ve deney yapma tekniğine bağlıdır.

𝑚
𝑐𝑢 = 𝑐𝑔
𝑖2
Ancak bu eşitlikte örselenmemiş zeminler ve 30º lik koni açısı için c = 1,0 alınır.

Bu eşitlikten elde edilen örselenmemiş drenajsız kayma dayanımı genellikle arazide yapılan vane (kanatlı
kesme) deneyinden elde edilen dayanım değerleriyle uyumludur.

Örselenememiş numunelerin drenajsız kayma dayanımının hesaplanan değerine genelde arazideki vane
(kanatlı kesme) deneyi gibi deneysel deneyime göre düzeltme yapılır.

𝑐𝑢(𝑑ü𝑧𝑒𝑙𝑡𝑖𝑙𝑚𝑖ş) = 𝑐𝑢 × 𝜇
Bu bağıntıda;

cu(düzeltilmiş) düzeltilmiş kayma dayanımı

0,43 0,45
𝜇=( ) ve 1,2 ≥ μ ≥ 0,5
𝜔𝐿

ωL Zeminin düşen koni yönteminden elde edilen likit limiti, ondalık olarak

6
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

7 Deney raporu
Deney raporunda aşağıda verilen bilgiler bulunmalıdır:

- Deney yapılan numunenin (malzemenin) tanımlanması,

- Numune alma yöntemi,
- Örselenmemiş numunenin deneyinde kullanılan koninin kütlesi ve uç açısı
- Örselenmemiş numune için elde edilen koni batma değerleri ve hesaplanan ortalama batma derinliği,
- Örselenmemiş zemin deney numunesi için hesaplanan drenajsız kayma dayanımının iki anlamlı
rakamla ifadesi, kPa,
- Yoğrulmuş zeminin deneyinde kullanılan koninin kütlesi ve uç açısı,
- Yoğrulmuş zeminin peş peşe yapılmış iki deney için ortak olan batma derinliği değeri,
- Yoğrulmuş zemin için hesaplanan drenajsız kayma dayanımının iki anlamlı rakamla ifadesi, kPa.

7
ICS 93.020 TS CEN ISO/TS 17892-6: 2007-06
CEN ISO/TS 17892-6: 2004

Kaynaklar

[1] DIN, ISSMGE (Eds.) (1998): Recommendations of the ISSMGE for geotechnical laboratory testing; (in
English, German and French); Berlin, Wien, Zürich (Beuth Verlag).

[2] ISO (1995), Guide to the expression of uncertainty in measurement; Geneva.

[3] prEN ISO 22475-1, Geotechnical investigation and testing - Sampling by drilling and excavation methods
and groundwater measurements - Part 1: Technical principles for execution (ISO/DIS 22475-1:2004).