Professional Documents
Culture Documents
Bai Giang XSTK Chuong4 - 5
Bai Giang XSTK Chuong4 - 5
5. Khi dé ta ¢6 m
t.
Vidy 5.1.17 Trung vi trong Vi du 5.1.9 duge xéc dinh nhit sau: Ta 66 5 = 40
ve n
4412418417 = 41> 5
Do d6 trung vj man bing 3
Néu m&u dude cho duéi dang bing phan bé ghép lop thi trung vi mau duge
dinh nhut sau: Gia sit ta 66 m khoang véi cée diém chia mhut sau ag 5
Sé6 trung vi m 1a sé ma tai dé dudng thing x = m chia doi dién tich td chitc dé tin
s6. Ta thay ring s6 trung vi luon thudc khoang trung vi
Vi dy 5.1.18 Tim trung vi trong Vi dy 5.1.13 Dau tién, ta xc dink khoang
trung vi: Ta ¢6 n = 40 va
44246+10=22>%
Do 46, khoang trung vi Ia (161; 166]
Tim trung vi: Dién tich true ctia té chic dé trude khoang trung vi:
5(4 +246)
50
va dign tich té chite dé sau khoang trung vi I
5(12 + 6) = 90.Chung 5. Théng ké todn hoc Ml
Nhu vay,ta cin chia dign tich cita khoang trung vi thanh 2 phan e6 dign tfeh
Si, S2 sao cho 60 + S$; = Sz + 90. Ta da biét chiéu cao ciia khodng trung vi la
$1452 = 5.10 = 50 (don vi dign tich). Suy ra Sy = 40 va Sy = 10. Vi chiéu
khoang trung vi bing 10 va chiéu rong bing 5 nén ta chia khodng trung vi think
5 phan bing nhau trong dé 4 phan thudc $1. Nhuw vay trung vi lA 161 + 4 — 165.
> ctia
Dinh nghia 5.1.19 (Mode miu) Mode eta mu IA gid tri etia mu ¢6 tan sé
Jén nhat.
Dinh nghia 5.1.20 (Phuong sai) 1. Cho mét téng thé c6 kich thude N
c6 trung binh téng thé la yz. Phuong sai tng thé (variance of a population),
kg higu 0, duge xée dink nhwt sau
2. Cho m@t mau e6 kfch thutde n va ¢6 tring binh miu 1A Z. Phuong sai mau
chua higu chinh (variance of a sample), ky higu ?, duge xéc dink nut sau
Tong thé Mau
‘Trung binh tong thé: Tring binh maw 7
Phitong sai tong thé: o? | Phuong sai mau higu chink: s7
Dé lech chuan tong thé: o [Dé lech chuan mau higu chinh:
Céc ban sé thie mic, tai sao trong cong thitc tinh phuong sai mu hiéu chinh lai chia
n—1, Vi ching ta thudng ding trung binh mau 7 dé wdc long trung binh téng thé p
nén chting ta muén ding phuong sai mau s? dé ude long phiong sai téng thé o?. Cac
nha théng ké théy ring phuong sai mau s? cé mau sé 1A n — 1 sé cung cip mét ude
long tét hon cia 0? so véi trudng hyp m&u Ian. Vi ly do may nén ta ludn chia cho
n—1khi tink phuong sai mau hiéu chinh va d6 Iéch chudn mau
Déi voi phan bé ghép lép, dat 2, 1A trung diém ctia khoang C; c6 tin s6 ky, ta 6
phiong sai mau hit sau
a Da bie = 2)?
I
Dk
trinm@uit.eduvn112 5.1. Ly thuyét mau
Vidy 5.1.21 Phuong sai mau hiéu chink trong Vi du 5.1.13 duge xée dinh nhw
sau
4,(148, 5 — 163, 75)? + 2.(153, 5 — 163, 75)? +--+ + 6.(173,5 — 163, 75)?
40-1
Khi ta chon céc miu ngfu nhién c6 cing kich thuée tit mot tng thé, ta ghi tai
cde trung binh ctia che mu, Ta muda biét ring cdc tung binh nay cé sw khée biét vai
trung binh téng thé nhw thé nao,
Vi dy 5.1.22 Chon ngiu nhién 30 sinh vién va tim chiéu cao trung binh eta 30
sinh vién d6, gid sit 170em. Gia sit, chon ngu nhién mot mau Khéc gém 30 sinh
vien vA ghi lai chiéu cao trung binh cia 30 sinh vién nay, gid sit A 172cm,
tue thufc hign trén 100 miu. Khi d6 chiéu cao trung binh tré thinh mot bién ngiu
nhién va cée gid tri 170; 172; ... tao thanh mot phan phéi lay mu ciia trung bink
méu
Dinh nghia 5.1.23 Mot phan phéi cia trung binh mau (a sampling distribution
of sample means) 1a mét phan phéi xdc suat ciia cdc trung binh mau lay duge tit
cée miu ngfiu nhién cing kich thude duge lay tit mot téng thé.
Vi du 5.1.24 Cho mot téng th
Chon mot mau c6 kich thuée n
6 ich thu 5 gém c&e $6 3,69, 12,15.
3 (chon khong 1p lai). Tim phan phéi cia
Giai. S6 cach lay mau c6 kich thude n = 3: C3 = 10 cdch. Nhut vay, ta c6 10 miu
khée nhau c6 kich thuée n
Maw =
1 6
2 7
3 8
4 8
5 9
6 10
7 9
8 10
9 u
10 12
Bang phan phéi cia trung binh mau
ll 12
02 02 01 0,
—eeEereer—SOrrrrorEr Ar rrr = 50, OGLChuong 5. Thong ké todn hoc 113
Dinh ly 5.1.25 (Dinh ly gidi han trung tam) Cho cdc bién ngdu nhién
X1,X2,...,Xn de lap 06 cing phan phéi vdi tong thé X vdi trung bink 1a
va dé léch chudn o. Khi dé, vdin di lan, trung dink méuX = N(p; 2) va téng
”
Sp =D Xi & N(mp;no?)
Tuy nhién, gia tri n nhu thé nao la di lén con tiy thudc vao tong thé va cach lay
mau. Tuy nhién, thong thing kich thude miu phai Ién hon ho&e bing 30
Nhan xét 5.1.26 1. Néu téng thé cé phan phéi chuan N
N(4,02/n) va Sy ~ N(np;no?) v6i moi kich thude mau n.
(u;0) thi X ~
2
2. Néu tong thé 66 phan ph6i khong chudn thi X = M(us<) va Sy =
N(npsno?) véi n > 30
Vidy 5.1.27 Gia sit chiéu cao etia sinh vién nam 6 TPHCM ¢6 phan phéi chudn
v6i trung binh 1a 172cm va dé léch chudn J 10cm. Chon mét miu ngéu nhién
gom 25 sinh vien.
a. Tim quy luat phan phéi cia trung binh mau.
b. Tinh xée suit mau ngiu nhion dé ¢6 chiéu cao trung binh 1én hon 174em,
Giai. a. Goi X 1A chiéu cao cla sinh vien TPHCM (téng thé). Dat X; 1A chiéu
cao cia sinh vién i (i = 1,2,...,25) va X Ia chiéu cao trung binh cia mau
ngdu nhién gém 25 sinh vien. Vi chiéu cao ctia sinh vién toan thanh phé ¢6 phan
phéi chudn X ~ N(;02) nén chiéu cao cita sinh vién trong mau cing ¢6 phan
phéi chudn. Theo Dinh lf gidi han trung tam, ta c6 X ~ N(u,02/n), trong db
- P(X < 174)
1-e@a12)
— 0,8413 = 0, 1587.
Vi du §.1.28 Gia sit dung tich trung binh ctia cic chai nude ngot higu NN 1A
378ml va do lech chudn 7,2ml. Lay ngau nhién mot mau gdm 36 chai. Xe xuat
miu nay o6 dung tich trung binh nhé hon 375ml 1A bao nhieu?
Giai. Goi X 1A dung tich ctia chai nude ngot higu NN (téng thé). Khi dé trung
binh téng thé Ia js = 378ml va dé léch chuan o = 7,2 ml.
Dat X; IA dung tich etia chai thit ¢ (i= 1,2,...,96) va X JA dung tich trung bin,
cia mau gdm 36 chai. Vi n = 60 > 30 nén theo Dinh lf gidi han trung tam, ta c6
trinm@uit.eduvn4 5.1. Ly thuyét mau
X = N(y,07/n) trong dé pp = 378;
375 — 378.
1,2
P(X < 375) = &
C6 rat nbigu vi du thue té vé bién ngdu mhién X c6 phan phéi nbi thiic. Mot mg
dung phé bién lien quan dén sé thfch cia ngudi tieu ding hode tham dd ¢ kién, trong
6 ching ta sit dung mot mau ngiu nhién c6 kich thuée m dé de tinh ty 18 p ngudi
trong tong thé cé mot dac diém cu thé P nao dé.
# Dat pd ti le téng thé (ti le ce phan tit 06 tinh chit P trong téng thé)
¢ Dat F 1a ti le miu ngau nhién (ti 1é cae phan tet c6 tinh chat P trong mau)
(p;, P=)
@ Khi np > 5 va np(1—p) >5, tacé Fx
Vidu 5.1.29 Nguoi ta phat hién ra mot nha may san xuat cé 2% sin pham do
nha may sin wit ¢6 16i. Tinh xée sudt trong 400 sin phém do may ndy sin xuit
c6 khong dudi 3% san pham bi léi.
Giai. Dat F Ja ti le sin phim 6 16i ctia mu. Tile téng thé lA p = 0,02. Vi kich
1)
(p; p=?) trong dé
7
thude miu n = 400 non ti le sin phém I6i cia miu F =~ N{
0,007. Do 46
P(F > 0,03)
— P(F < 0,03)
0,03 — 0,02
Toor
~ &p(1,43) = 1 — 0, 9236 = 0, 0764,
Nhu vay, xéc sudt miu ¢6 khong dudi 3% sin pham bj 16i 1A 7,64%
Vidu 5.1.30 Mét cdng bé vé két qua bau ett cho th4y mét tig cit vién dat duge
46% 86 phiéu bau.
a. Tim xéc sudt trong 200 sé phiéu bau dude chon ngiu nhién tit tong s6 phiéu
bau 6 da s6 phiéu bau danh cho ting vien nay (tric 1A ¢6 s6 phiéu lén hon 50%)
b. Tim xéc suat trong 1000 sé phiéu bau duge chon ngdu nhién tir téng s6 phiéu
bau c6 da sé phiéu bau danh cho ting vien nyChuong 5. Thong ké todn hoc 15
5.2 Ly thuyét uéc luong
Use Iugng 1A mot phéng dogn vé mét gid tri chuta biét cita tong thé dua vao quan sat
trén mau lay ra tit tong thé. Théng thudng, ta ude long trung binh, phutng sai, ti 1é
va h@ s6 tutong quan olla tang thé
C6 hai hinh thtte wée ltong:
# Use Inang diém: Két qua can wée Itong duge cho béi mot s6
© Use Ingng khoang: Két qua cin ue ludng duge cho bdi mot khoang,
Dinh nghia 5.2.1 Mot uéc luong diém 1a mot gid tri ding dé ude lugng mot
tham sé,
Viduy 5.2.2 (Uéc long diém) Sé sinh vién nam cia céc trudng Dai hoe é TPHCM
6 Khodng 300000 sinh vién (nim 2021). Diéu tra ngiu nhién 100 sinh vién, ta
thay chiéu cao trung binh cia 100 sinh vién nay la 172 cm. Sit dung trung binh
mau dé we Ivong chiéu cao trung binh cia tat ca cée sinh vin nam 6 TPHCM.
‘Ta n6i chiéu cao trung binh ctia tat ca céc sinh vién nam 6 TPHCM dude wéc
Iugng 1A 172 em.
Use lugng diém cé wu diém 1a cho ra mot s6 cu thé, cé thé dig dé tinh ton céc gid
tri khac. Tuy nhién, nhuge diém ctia né la khong cho chting ta biét mtic d6 sai s6 so voi
gid tri can wdc tgng. Diéu nay dan dén viée nghi ngé vé tinh chinh xac cia ude hrgng
diém. Do d6, ede nha théng ke cin mot loai ude Inong khée, 461A wde hntong khodng.
Dinh nghia 5.2.3 Mot w6e long khodng cita mot tham s6 1a mot khodng
gid tri ding dé udc Iuong mét tham sé. Khoang ude higng nay cé thé chita hode
khong chiia tham s6 c&n ude Ingng,
Vidu 5.2.4 — @ Néu néi chiéu cao trung binh cia sinh vién nam truéng Dai
hoc Cong nghé Thong tin 18 174 cm thi 46 18 mot ude higng diém,
¢ Néu n6i chiéu cao trung binh dé nim trong khoang tit 159 em dén 169 em
hay 164+5 cm. Khi dé ta da c6 mot uée ligng khoang.
5.2.1 Ude lugng khoang cho trung binh téng thé khi biét dé l@ch chuan
téng thé va trung binh mau
Bai toan 5.2.5 Gi sit ring thdi gian mua sim cita khdch hang tai mot trung
tam thuong mai cé phan phéi chuan véi dé léch chudn téng thé 1a 20 phiit. Chon
ngdu nhién 64 ngudi da mua sim 4 trung tam d6. Ngudi ta thay ring thdi gian
mua sim trung binh cia 64 ngudi nay [a 75 phat. Tim thoi gian mua sim trung.
trinm@uit.eduvn116 5.2. Ly thuyét ude lugng
binh cita khéch hang tai trung tam nay véi dé tin cay 95%.
BAi todn trén IA mot dang toan "ade hing khodng trung binh téng thé" khi da biét
46 lénh chudn cia téng thé (20) va trung binh cia miu (75), Ta cn tim mot khodng
chiia trung binh tong thé véi xac suat chia téng thé la 95%. Khi dé 95% la do tin cay
ciia ude higng.
Néu ban muén tu tin hon, ching han nhw ty tin 99% ho&e 99,5% thi ban phai lam
cho khoang nay Ién hon. Vi du: khoang tin cay 99% cho d@ tudi trung binh cia sinh
vin dai hoc 6 thé IA 26,7 < js < 27,9 hoae 27,3 +0, 6. Dé che chn hon ring khoang
chita gid tri trung binh téng thé, ta phai lam cho khoang nay rong hon.
Dinh nghia 5.2.6 1. D6 tin cay (confidence level) cia woe Iwong khong
ctia mot tham sé I xée suét khoang uée Itong sé chita tham s6. Gid sit
ring mét sé long lén mau dude chon va qua trinh ude long trén cing mot
tham s6 duge lap lai. Do tin cay duoe ky higu 1 — a.
2. Khoang tin cay (confidence interval) 1A mot khoang wéc lugng cu thé cia
mit tham s6 duge xc dinh bang ech sit dung dif ligu thu duge tit mot mau
va d@ tin cay da cho cba uée lugng.
Confidence, \ sample
Level -™ Distribution
@ Rejection, / yo & Rejection
2 — Region ¢ 2 Region
¥ + Ze <
X+ Ze
ee
‘,
Lower ‘~ sample \ Upper
Confidence Limit ==? Mean ~ Confidence Limit
Ngudn: https://eqeacademy.comChuong 5. Thong ké todn hoc uz
Vidy 5.2.7 Khindi khoang tin cy cita chiéu cao trung binh cia sinh vien ese
truting dai hoc tai TPITCM Ia (155; 175] voi do tin cay 95% c6 nghia Ia xéc swat
khoang [155; 175] chtia trung binh téng thé la 95%.
Néu m6t trung binh mau 7 nao dé dude chon thi xac suat 95% trung binh téng thé
pe thudc khoing
o °
( ~1,95- 5:3 + 1,965)
va khong trén dude goi lA khong tin cay cita trung binh.
S6 1,96 duge sit dung bén trén (lin quan dén do tin cay 95%) duge lay tir bing
AM. Gié tri nay thu duge tit bang Ad va dua trén phan phéi chudn chuan tic. Lam thé
nao dé c6 duge s6 1,96 tuong ting véi do tin cay 95%? Voi mai dé tin cay, dug ky higu
1—a, 66 mot s6 tuong ring dutge ky hidu Ia za/2
¢ Néu téng thé c6 phan phéi chudn hoa téng thé c6 phan phéi khong chun va od
miu m > 30 thi phan phéi lay mau cia X sé xp xi phan phéi chuan, Khi d6
2
X = Mw 5)
© Bing cich déi bién
g-x=#
khi d6 Z ~ N(O;1).
Lo™
/ \
// Tis area
. / equals \
This area ‘This area
equals / (a-a) \ ‘equals
(@/2)
Fa/t
Néu ta xem phan ign tich 6 gitta 1A 1 — a (bing d6 tin cy) thi phn dign tich cdn lai
laa. Do dé, méi bén 06 dign tich a/2. Ta cdn tim gid txi z sao cho phan dign tich bén
phai bing 0/2, tite Ib
a/2 = P(Z > 2) =1- P(Z< 2) =1- (2)
D&t gid tri 2 = zq/2- Nw vay, voi do tin cay 1 — a thi gid tri zq/2 théa man
1 = ®(29/2) = 0/2
trinm@uit.eduvn118 5.2. Ly thuyét ude lugng
hay
B(Za/2) =
—a/2
Voi cae dé tin cay da cho truée, ta cé thé tim duge z4j2 bing cach tra bang Ad, Do a6
Zaye S < ta2
suy ra
Sp SE+ zap
= /
oN Ta Va
1g thé sé thudc khoang (khodng tin cay cia trung binh téng
Khi dé, trung binh
thé véi dé tin cay 1 — a)
la (1 — @) va za/2—= due goi la sai s6 ctta ude ltdng hodc dé chinh
xée cia uée htang,
@ Néu do tin cay 1 — a = 90% thi (2,2) = 1 — @/2 = 0,95.
uy 1a Z9/2 = 1, 65:
# Néu d6 tin cay 1 — a = 95% thi (2,2) = 1 — 0/2 = 0,975. Suy ra zaj2 = 1,96.
© Néu d6 tin cay 1 — a = 99% thi (2/2) = 1 — @/2 = 0,995. Suy ra zaj2 = 2,58.
Giai BAi toan 5.2.5. Ta cé F = 75;n = 64 va o = 20; do tin cay 1
Suy ra a = 0,05 va Za/2 = 1,96. Khoang tin cay cia trung binh téng thé véi
95% la
= 95%,
0 tin cay
hay
(70,1; 79,9)
Vidu 5.2.8 Chon ngau nhién 30 ngudi dé kiém tra thdi gian sit dung chi
thoai di dong du tién. Ngudi ta thay ring thdi gian sit dung trung binh cia 30
ngudi ndy 1a 5,6 nim. Gia sit thdi gian sit dung chiéc dien thoai di dong dau tien
c6 phan phéi chuén wi do léch chudn 1A 0,8 nim. Tinh khodng thai gian trung
binh sit dung chiéc dién thoai dau tien véi do tin cay 99%.
Vidy 5.2.9 ‘Thu nhap trung binh hang théng ciia 30 ho dan trong mot think
phé dude cho nhut sau (don vi triu déng)
12.23 16.56 4.39 289 124 217 1319 9.16 142 73.25
191 1464 1159 669 106 8.74 317 1813 792 478
16.85 40.22 242 2158 5.01 147 1224 227 1277 276
Tim khoang tin cay 90% cia thu nhap trung binh hang thang cia todn think,Chuong 5. Thong ké todn hoc 19
phé. Biét thu nhap trung binh hang thang ¢6 phan phéi chuan va cé dé léch chuan
14.405.
5.2.2 Ude lugng khoang cho trung binh tng thé khi chua biét dé léch
chuan téng thé
‘Trong thue té, nhiéu bai togn ude lugng trung binh téng thé nhung ta khong biét do
léch chuan o. Do dé, ta 06 thé thay thé d6 léch chuan téng thé bing dé léch chun miu
higu chinh
Bai toan 5.2.10 Thu nbap trung binh hang théng ciia 30 ho dan trong mot
thanh phé duge cho nhut sau (don vi triéu ding)
12.23 16.56 439 289 124 217 1319 916 142 73.25
191 1464 11.59 669 106 874 317 1813 7.92 4.78
16.85 40.22 242 2158 5.01 147 1224 227 12.77 276
Tim khoing thu nhap trung binh hang théng etia toin thinh phé véi do tin cay
90%.
‘Trong bai toan duéi day, ta khong Ap dung duve Dinh ly gidi han trung tam vi kich
thude mau nhé (n < 30).
Bai toan 5.2.11 Theo mot théng ke cho thy s6 Ingng xe 0t0 ding ky méi cia
‘mét tinh trong 7 nam mét quéc gia duge cho nhu sau
5460 5900 6090 6310 7160 8440 9930
Gia sit s6 xe duge ding ky méi cia méi nim 6 phan ph6i chudn. Tinh s6 ligng
xe ding ki méi trung bink cita tinh nay véi dd tin cay 99%.
Day 1A dang toén ude luong trung binh téng thé khi chua biét dé léch chudn ctia
téng thé.
Dinh ly 5.2.12 Cho X [a trung binh ciia mét mdu ob kich thude n duoc léy
ra tit mét téng thé cé phan phéi chudn vdi trung binh yu. Khi dé bién ngdu nhién
X="
P= Ne
6 phan phéi Student vdi bac te don —1
Dinh ly 5.2.13 Cho Z vd s lan lugt la trung binh va dé léch chuan hiéu chink
ctia mét mdu ngdu nhién cé kich thude n dude ldy ra tit mét téng thé cd phan
phéi chudn vdi trung binh py. Khi dé khodng tin cay ctia ps vdi dé tin cay (1—a)
trinm@uit.eduvn120 5.2. Ly thuyét ude lugng
S6 ty duioe xac dinh trong bing AS nh sau: gid sit bac tu do cia phan phéi Student
1k n—1. Cot dau tien bén trai ciia bang A5 1 edt bac tut do, hai hang dau tien bén
trén Ia gid tri ciia 8. Khi dé s6 nim d vi tri cia giao ciia hang tuong ting véi bac tu do
n—1 va cét tuong ting véi 6 la gid tri cia ty.
Vidy 5.2.14 Tim gid tri toos vai bac tur do 17,
Theo bang AS, ta c6 toons = 2, 898.
a, the right-tail probability
Khi kich thuée mu n > 30 va trung binh téng thé la j.. Tim khoang ude tong ctia
p véi dd tin cay 1 — a
1. Ta trung binh méu cu thé va s 1a do lech chudn hiew chinh cia mot mau
eu thé
2. Déi bién Z khi d6 Z ~ N(0; 1),
ae
ing Ad, tim za/2
3. TraChung 5. Théng ké todn hoc 121
5
en
4. Khoang tin cay cita ye véi do tin eay 1 — a lA
~ ange
Khi kich thuéc mau n < 30 va tong thé 6 phan phéi chuan véi trung binh tong thé
IR.
X-4
svn
1. Déi bién T
khi dé T ~ St(n)
Giai. Bai todn 5.2.11. (Co mau nhé hon 30 va chia biét do lech chudn 14
¢ ‘Trung binh mau: 7 = 7041, 4
¢ Do lech chuan mau hieu chinh: s = 1610, 3
¢ Tim la/2 Voi d6 tin cay 1— a = 0,99 va bac tit do 6. Ta 66 tay2 = 3, 707.
Khodng tin cay cin tim
= to) a)
7 boa a
1610,3 1610, 3
sana = 2,93 = 12, 6617
Nhu vay, n > 160,32 va do dé cin khao sat st nhAt 161 bong den
Vidy 5.2.16 Mot théng ké cho thay chi phf (tinh bing triéu) cia ede mau quing
cho 30-giay trén mot s6 dai truyén hinh due cho nhut sau
14 55 165 9 15 66 23 30 150 22 12 13 54 73 55 41 78
Gia sit chi phf cho mot video quang eso 30-giay 06 phan phéi chudn. Use tinh chi
phi trung binh cho mot quing céo 30-giay trén truyén hinh voi 46 tin cay 90%,Chuong 5. Théng ké todn hoc 123
5.2.3 Ude lugng ti lé tong thé
Bai toan 5.2.17 Tham do ¥ kién ctia 100 cit tri dude chon ngau nhién tai mot
thanh phé cho thay c6 80% trong s6 cit tri nay ting ho ting vien A. Voi dé tin cay
98%, hay ude lugng ti 1é eta tat cA cdc cit tri ting h6 ting vién A tai thanh phd
nay.
Day Ja dang toan uéec luong ti lé téng thé véi kich thuée m&u di lén. Do do, ta
ding phan phéi chuan dé dua ra ude htong.
p: tilé tong thé (ti 1¢ phn tit c6 tinh chit P trong téng thé)
f:tile
méu cu thé (ti 1¢ phan tit c6 tinh chit P trong ma
Khi nf > 5 va n(1 — f) > 5 thi ti le mau ngfu nhién sé x4p xi phan phéi chuan
a
vy ib
e Véi do tin cay 1 — a, khoang tin cay chita ti le téng thé la
@
[fF = 2ajayf Sif + 20/2
Giai.
.
Nhu vay 6 tir 70,68%
trong d6 ®(z4/2) = 1- ; (xem bang Ad).
DO chinh xée (sai s6) IA za, fe 4
7
Theo bat dang thite Cauchy, ta c6 d6 chinh xéc (sai s6)
f= f/) 1
Stapp
7m wi
Do dé, sai sé téi da trong wdc luong ti 1é téng thé la
Bai toan 5.2.17. Theo dé bai
Tile mau cu thé f = 0,8
Kich thude miu n = 100
D6 tin cay 1 — @ = 0,98 suy ra 1 -$ 0,99. Do dé zay2 = 2,33.
Dé chinh xée (sai s6)
——
fQ=/) 04 .
pyo— a4 = 0.0932.
Zap 33> = 0,0932
Khoang tin cay [0,7068; 0, 8932)
89,32% cit tri ting ho ting vien A
trinm@uit.edu.vn124 5.3. Kiém dinh gid thuyét théng ké
Vidy 5.2.18 Chon ngéu nhién 500 chiée ti vi trong mét kho chtta thi thay 6 27
ti vi SONY.
a, Duta vao mau trén, dé wdc luong ti lé ti vi SONY trong toan b6 kho c6 d6 chinh
xc 0,0177 thi phai dam bao do tin cay bing bao nhiéu?
b, Dua vao mau trén, néu muén c6 d6 chink xée cita we Ivong ti le ti vi SONY
nhé hon 0,01 véi dé tin cay 95% thi cn chon ft nhat bao nhiéu ti vi nita?
27
a, Theo d@ bai, tile mau f= > = 0, 054
© Do chinh xac
0,017 = Zaj2
Suy ra
aja = 0,017,
© Do do a
= $ = B(2a/a) = (1,75) = 0, 9599
@ Nhu vay do tin cay 1A 1 —
0, 9198 hay 91,98%
b. Dé chinh xéc ctia ude Iugng ti 1¢ nhé hon 0,01, tte 1,
do tin cay 1 — a = 0,95 thi 24/2 = 1,96
@ Suy ra
1,967.0, 054(1 — 0,054)
n> a = 1962, 44
Nhu vay, cin chon it nhAt 1963 ti vi trong kho dé khao sat.
5.3 Kiém dinh gid thuyét thong ké
Vidy 5.3.1 Mot hi¢u trudng cia mot trudng THPT tai TPHCM doc bio thay
ring diém trung binh ctia bai thi Dénh gié ning luc dot 1 cita Dai hoe Quée gia
TPHCM nam 2022 1a 646,1 diém. Higu trudng nay chon ngéu nhién 50 hoc sinh
cla trutng minh da thi Danh gié nang lye va thdy ring diém trung binh
nhém hoc sinh nay 1a 665. Nhu vay, hiéu tring két Iuan diém trung binkChuong 5. Thong ké todn hoc 125
cia tat ca cde hoe sinh cia trudng 1a 16n hon 646,1 diém khong?
Nhin vio diém trung binh cila mét mau duge chon ngiu nbién va dua ra két luan
vé mot téng thé, Diéu nay cé thé din dén két luan khong chinh xéc do mot sé nguyén
nhan nu kich thudc miu nhé hofe c6 sai sét trong lay man.
Do dé, ta cin c6 cée phutong phap dé kiém tra lai cic tuyén b6 da dude duta ra.
Vige lam nay ditge goi la kiém dinh gid thuyét théng ke.
Dinh nghia 5.3.2 (Gid thuyét théng ké (Statist
thing ké 1A mét dy dodn vé mét tham sé cia téng thé.
1 hypothesis) Gia thuyé
Cé hai loai gid thuyét théng ke
Dinh nghia 5.3.3. 1. Gi& thuyét (null hypothesis), kf higu Ho, JA mot gid
thuyét thong ké néi ring khong c6 suf khée biét gitfa mét tham sé va mot
gid tri cu thé ho&c khéng 6 sy kha biét gitta hai tham sé,
2. Déi thuyét (alternative hypothesis), ky hiéu Hy, la mot gid thuyét théng
ké cho biét c6 sy sti khéc biét gitta mot tham s6 va mot gid tri cu thé, hose
6 su khée biét gitta hai tham sé,
Két qua cia méi kiém dink IA chp nhan Hy hoXe bic bé Mp va chp nhan Ih. Cée
dang ton kiém dinh thudng gip
Kiém dinh 2 phia: Gia thuyét Ho: = po va déi thuyét Hy : 4 po
Kiém dinh 1 phia trai: Gid thuyét Mp : po = jug va d6i thuyét Thy: p< po
Kiém dinh 1 phia phai: Gia thuyét Ho: = po va déi thuyét By + > Ho
1, Mét nha nghién citu néi ring nhiing tré em udng ft nhat 1 ly
ngay hi tridng thanh sé c6 chiéu cao lén hon 170cm.
Ta kiém dink: Gia thuyét Ho : = 170 va déi thuyét Hy: > 170.
2. Mot gidm déc ctia mot doanh nghiép thay ring sau dich Covid-19 mite Luong
trung binh ciia cong nhan toan cdng ty e6 thay déi. Mite hing trung binh
truéc dich Covid-19 la 8,2 triéu déng/thang.
Ta kiém dink; Gid thuyét Ho : = 8,2 va déi thuyét Hy: # 8,2
3. Mot cong nhan sin xudt gach thay ring s6 long gach lam ra trong 1 git
gidm khi p dung quy trinh sin xuét mdi. Trude day, trung binh cOng nhan
lam duoc 35 vién gach trong mét gid.
Ta kiém dink: Gid thuyét Ho : w= 35 va déi thuyét Hy : p< 35
c sai lam trong kiém dinh gid thuyét
trinm@uit.eduvn126 5.3. Kiém dinh gid thuyét théng ké
© Sai lim loai 1: Hp ding nhung bac bé Ho
@ Sai lim loai 2: Hy sai nhumg chAp nhan Hy
Trong thu ti
sao cho xéc suat sai lam loai 1 bi chin béi mot sé rat nhé a.
sai lim loai 1 1 ngny hiém hon, do dé ta thiét ké m6 hinh ki
Dinh nghia 5.3.5 (Mite § nghia) $6 a duge goi lA mite § nghia (level of
significance) cia kiém dinh néu
= P(bac bé Ho | Ho ding)
‘an Khi da ¢6 mite ¥ nghia a, ta cin xée dinh gid tri mA n6 phan chia giita mién
nhan Hy va mién bac bd Ho. Gid tri dé duoc goi la gia tri téi han (critical value)
Gia sit bién ngau nhién X c6 phan phéi chuan N(u;0?) trong dé u Ja trang binh
cia téng thé
¢ Bai ton 1. Ta kiém dinh
Ho: = po Va Wy: w F po.
X= Ho
Dat Z= Ja bién ngfu nhién ¢6 phan phéi chudn N(0;1)
Véi mite ¥ nghia a, dit z,/2 (gid tri téi han) la gid tri théa man
P(|Z| > Zaj2) =a
hay
Rejection region Nonrejection region Rejection regionChuong 5. Thong ké todn hoc 17
© Bai toan 2. Voi mic ¥ nghia a, ta kiém dink
Hy: = jo va Hy: w> po.
Dat z Ia gid tri théa man
P(Z > a)
hay
B(za) = PZ 20)
Do not reject Hy
Naren ein Rejcon ain
¢ Bai toam 3. Vai mite ¥ nghia a, ta kiém dink:
Ho: = po Va Th = 8 < po
O(z,) = PZ 2a/2
¢ Chap nhan Ho néu |2| < 24/2
Bai todm 2. Ho: f= plo; Hy: > bo
@ Bac bd Ho néu 2 > za
Chip nhan Hy néu z < 2
Bai toa 3. Ho: = pio; Hise < po
# Bac bd Ho néu 2 < za
¢ Chap nhan Ho néu z > 25
Voi o chua biét va n > 30. Dat
s Ja dé léch chun mau hiéu chinh,
trong dé 7 Ja trung binh mau, n JA cd miu
Bai todn 1. Ho: ¢ = Ho; Hi: # bo.
@ Bée bd Mp néu |2| > za/2
¢ Chap nhan Ho néu |2| < 24/2
Bai toan 2. Ho: i= pio; Hy: > po
Bac bé Ho néu 2 > Za
@ Chap nhan Mg néu 2 < 24
Baj toan 3. Ho = = po) Hi: < poChuong 5. Théng ké todn hoc 129
# Bac bd Hy néu 2 < 25
¢ Chap nhan Ho néu z > 25
Véi o chua biét vA n < 30, X c6 phan phéi chudn. Dat
X~ po
svn
trong dé X IA trung binh mu ngfiu nhién, n JA cd mau va s 1a do léch chuan miu
higu chin,
,
~ St(n)
Dat taj2 Va ta TA cée s6 thie théa man
Dat
trong d6 7 1A trung binh mau cu thé, n 1A ed mau va s la do Iéch chudn mu higu
chinh,
Bai toam 1. Ho = = lo: Hi: we Ho
@ Bac bé Ho néu |t| > tayr
¢ Chap nhan Ho néu |t| < tay
BAi toam 2. Ho: j= lo; Hy: > bo
@ Bac bé Hp néu t > ty
Chip nhan Hg néu t < ty
Bai todm 3. Ho: # = noi My: w < Mo
@ Bac bd Ho néu t < ~t
¢ Chap nhan Hy néu t > —ty
. Bai toan 5.3
Goi 4 thu nhap trung binh ciia cae ky sit tri tué man tao
@ Ta kiém dinh: Gia thuyét Ho : « = 3054 va déi thuyét My : pp > 3054
¢ Theo dé bai, trung binh miu la F = 3105, cd miu n = 30 va do léch chudn tng
thé o = 120
@ Vi miic ¢ nghia @ = 0,05 nén 2, = 1,65
© Dat
Epo _ 3105 ~ 3054
o/vn 120/730
@ Viz =2,34 > 1,65 nen bic bo Ho,
¢ Tuyén bé tong trung binh ciia céc kf sut trf tue nhan tao nhiéu hon 3054 US-
D/théng I chap nhan duge
trinm@uit.edu.vn130 5.3. Kiém dinh gid thuyét théng ké
Vi dy 5.3.7 Mot nha nghién citu néi ring trung binh gia tign ctia mot doi gi
thé thao nam la it hon 80 USD. Chon ngiu nhién 36 déi gidy thé thao nam dé
khao sat gia, ta duge két qua sau (USD/doi)
60 70 75 55 80 55 50 40 80 70 50 95 120 90 75 85 80 60
110 65 80 85 85 45 75 60 90 90 60 95 110 85 45 90 70 70
Gia sit gia gidy c6 phan phéi chudn véi d6 léch chuan 1A 19,2 USD. Tuyen bé cia
nha nghién ettu e6 chip nhan duge khong véi mite § nghia 10%?
Giai
© Goi 1 gid trung binh cia mot doi giay thé thao nam.
Ta diém dink: Gia thuyét Ho : 1 = 80 va d6i thuyét Hy: < 80
Theo dé bai, trung binh miu IA 7 = 75, cd miu n = 36 va do
ting thé o = 19,2
¢ Vinmic § nghia @ = 0,1 nén 2, = 1,28.
e Dat
Fp _ 75-80
= ~1,56.
o/Vn 19,2/V36
@ Viz ==1,56 < =1,28 nén bie bo Ho
@ Tacé cin cit dé xde nhan gid tién trung binh cla mot doi giay thé thao nam
ft hon 80 USD 1a chp nhan duge
Vi du 5.3.8 Mot gido vin néi ring luong trung binh cita gido vien tai TPHCM
ft hon 6 triéu déng mot thang trong nim 2021. Chon ngdu nhién 8 gido vién thi
thay mite thu nhap trung binh hing théng (don vi IA trigu déng) cia ho trong
nam 2021 1
6 56 6 55 7 55 6 55
Voi mite ¥ nghia 10%, tuyén bé cia gido vién dé ¢6 chfip nhan duge khong?
Giai.
© Goi 1 tién Inong trung binh hang théng cia gio vién trong nim 2021
Ta kiém dink: Gia thuyét Ho : = 6 va déi thuyét Hy: <6.
© Theo dé bai, trung bink mu IA F = 5,888, cd miu n= 8 va do lech chudn
mau hiéu chinh lA s = 5,08
© Vi mic § nghia a = 0,1 nén t, = 1,415 (xem bing AS)Chuong 5. Théng ké todn hoc 131
© Dat
© Vit = -0,624 > 1,415 nén baie bé Ho.
Ta cé can cit dé tin rang tuyén bé tién luong trung binh trong mét thang
cia giso vien ft hon 6 trigu déng 1A ch4p nhan duge.
5.3.2 Kiém dinh gia thuyét vé ti 1é
Bai toan 5.3.9 Mot ngudi dn kiéng néi ring 6 60% s6 ngwdi trénh céc thie
&n c6 chat béo. Mot cude khao sat 200 ngudi, ngutdi ta thay ring 6 128 ngudi néi
ring ho dang trénh céc thtic an c6 ch&t béo trong cac bita an. Véi mite ¥ nghia
5%, ta c6 thé béc bd tuyén bé ctia ngudi an kiéng nay khong?
@ Gia sit ta quan tam dén nhiing phan tit c6 tinh chat P trong mot téng thé.
Goi p Ia tile cae phan tit c6 tinh chat P trong téng thé
Ta sé kiém tra gid thuyét
My: p = Po
Chon mot mau ngiiu nhién c6 kich thude n, Gia stt ti lé cée phan tit e6 tinh chat
P trong miu a f
Dat F la ti lé cde phan tit ¢6 tink chat P cia cée mau nglu nhién.
Khi d6, voi n dui lon, bién ngdu nhién
Zz am ~ N(0;1)
(po(1 ~ po) in
© Dat
f= po
‘poll = Po} ire
Bai toan 1. Ta kiém dink Ho : p = po; Hi: p # Po
@ Béc bé Ho néu |2| > 2a/2
oc
ip nhan Hy néu |2| < zay2
Bai toan 2. Ta kiém dinh Ho : p = po; Hi : p > po.
@ Bac bé Hy néu z > 2
trinm@uit.edu.vn132 5.3. Kiém dinh gid thuyét théng ké
¢ Chap nhan Hp néu 2 < zq
Bai toan 3. Ta kiém dinh Ho : p = po} Hi: p < po
@ Bac bé Hy néu 2 < 24
¢ Chap nhain Hy néu
> Za
Giai. Bai toan 5.3.9.
¢ Goi p IA ti le ngudi trénh cfc thite an c6 chat béo.
Ta kiém dinh: Gia thiét Hp : p = 60% va déi thiét Hy : p # 60%
. 128
‘Theo dé bai, ti lé mau la f = — = 0,64 va cd miu n = 20
. LF ~%6 00,
# Vite ¢ nghia a = 0,05 nén 24/2 = 1,96.
© Dat
- ~0,
f-po 0,64 —0,6 Lis
Voll pon 0,61 —0,6)/200
© Vi [2] = 1,15 < 1,96 nén el
ip nhan Lo
© Ta c6 cin eit dé tin ring c6 60% ngudi tramh cae thie am c6 chat béo 1a chap
nhan duge
5.3.3. So sdnh hai trung binh
Bai toan 5.3.10 Mot cudc khao sat trong nim 2021 4 Viet Nam cho thy ring
mite Iudng trung binh cita 50 ky sut phn mém 1A 1840 USD/thang va 50 quan
ly IT la 1750 USD/théng. Gia sit do lech chuan téng thé lan luot 1 400 USD va
370 USD trigu. Véi mite ¥ nghia 5%, ta cé thé két ludn ring c6 su khée biét gitta
mite Iuong trung binh cia hai nhém cong viée trong nganh cong nghé thong tin
khong?
Day 1a dang todn so sinh hai trung binh. Ta c6 gid thuyét va déi thuyét lan ligt 1A.
Ho: tx = bys Hai bx # wy
trong 46 j1x, wy Jan JA thu nhap trung binh cia ky ste phéin mém va quan ly IT.
Néi cach khée, gid thuyét va déi thuyét c6 thé phat biéu lai nhu sau:
Ho: ux — py =0; Hy: px — py £0
C&e bai ton so s4nh hai trung binh cita téng thé cin dim bao c
@ Cée mu ciia hai tong thé phai doc lap.Chung 5. Théng ké todn hoc 133
© Cho trtée dé lech
wan cia céc tng thé
kich thutée mau nh hon 30 thi
hoae xAp xi phan phéi chuan.
tdng thé phai c6 phan phéi chudin
Dat X,Y lan luot 1 céc trung binh cita hai miu ngdu nhién duge lay tit hai tong thé.
Gia sit 46 Iéch chuan téng thé Tn liat 1a ox, oy va céc kich thude mau lan hit 18 ny
va ny. Khi dé
(X=Y) - (ux = uy)
Voxinx + oF /ny
6 phan phéi chudn chuan tae
Int vay, tit mét bai toén so sinh trung binh hai téng thé, ta chuyén vé bai ton
kiém dinh trung binh cia téng thé. Ngoai ra, ta cdn c6 cée dang toén so sinh trung
Dink nbc sau:
So sinh Chayén think
Ha ex = bys Hh = x