1

Health
Maikapat a Kwarter – Modyul 1:
Maamuan Dagiti Sitwasyon a Masapul
nga Idawatan ti Tulong Manipud
Kadagiti Saan nga Am-ammo a Tattao

PAG-AARI NG PAMAHALAAN
HINDI IPINAGBIBIL

Kagawaran ng Edukasyon * Republika ng Pilipinas

Health 1 – Umuna a Tucad
Alternative Delivery Mode
Maikapat a Kwarter – Modyul 1: Maamuan Dagiti Sitwasyon a Masapul nga
Idawatan ti Tulong Manipud Kadagiti Saan nga am-ammo a Tattao
Umuna nga Edisyon, 2020

Nakalanad iti paglintegan ti Republika 8293, Seksion 176 a: Saan a mabalin a maaddaan
iti karbengan a kopya ti anyaman nga akda iti gobierno ti Pilipinas. Kasapulan nga umuna
ti pammalubos iti ahensia ti gobierno a nangisagana iti akda no daytoy ket pagkakitaan.
Karaman iti mabalin nga aramiden iti ahensia wenno opisina ket iti panangituyang ti umno
a bayad.

Dagiti mannurat (istorya/sarita, maannamungan, daniw, kansion/saniweng, ladawan,

nagan ti produkto wenno brand name, marka a pakabigbigan, pabuya iti telebision,
pelikula ken dadduma pay a nausar iti daytoy a modyul ket addaan iti karbengan ti
agtagikuwa kadagitoy. Impamuspusan a masarakan dagitoy tapno matagikwa ti
pammalubos iti panangaramat kadagitoy a materyales. Saan a tagikwaen dagiti
agipabpablaak ken nagaramid/mannurat iti karbengan a mangtagikwa. Ti ania man a
mausar malaksid iti daytoy a modyul ket kasapulan na ti pammalubos ti
nagtaudan/nangpartuat.

Awan ti ania man a paset daytoy a materiales a maipalubos a makopya wenno

maipablaak iti ania man a wagas no awan pammalubos ti ahensia.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio
BUMUO SA PAGSUSULAT NG MODYUL
Manunulat: MARVIN S. AQUINO
Tagasalin: GLORIMA O. MARIANO
Editor: WINEFRED D. NADAL EdD
Tagasuri: RODANTE L. NADAL EdD
Tagaguhit: REYNALDO A. SIMPLE
Tagalapat: RONALD G. BERGADO

Tagapamahala: BENJAMIN D. PARAGAS PhD, CESO IV

JESSIE L. AMIN PhD, CESO V
FLORDELIZA C. GECOBE, PhD CESO V
CHERYL R. RAMIRO PhD
OCTAVIO V. CABASAG PhD
JORGE G. SADDUL SR.
RIZALINO G. CARONAN
DENNIS M. AGBAYANI
RODANTE L. NADAL EdD
FELIMENDO M. FELIPE

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region 02
Office Address: Regional Government Center, Carig Sur, Tuguegarao City, 3500
Telefax: (078) 304-3855; (078) 396-9728
E-mail Address:region2@deped.gov.ph
 1

Health
Maikapat a Kuwarter- Modyul1:
Maamuan Dagiti Sitwasyon a
Masapul nga Idawatan ti Tulong
Manipud Kadagiti Saan nga am-
ammo a Tattao
Umuna a Balikas
Para iti mangipatungpal:
Siaayat a panangpasangbay iti asignatura a Health 1 Alternative
Delivery Mode (ADM) Modyul para iti adalen Maamuan Dagiti
Sitwasyon a Masapul nga Idawatan ti Tulong Manipud
Kadagiti Saan nga am-ammo nga Tattao
Daytoy a modyul ket pinagtitinnulungan a binukel, inaramid ken
inadal a nasayaat dagiti masisirib a mannursuro a naggapu iti
gobierno ken pribado nga institusion tapno mangiwanwan kadagiti
manursuro a mangipatungpal tapno matulungan a nasayaat dagiti
agad-dal a manggun-od kadagiti pagalagadan nga inkeddeng iti
kurikulum a K-12 kabayatan iti kabukbukudanna a panagballigi iti
kagimungan ken pang-ekonomia a karit iti panagadal.
Babaen daytoy a tulong para kadagiti agad-adal, mangipanamnama
nga agbalin a giya para iti bukod a panagadal kadagiti aramid nga
umannatop iti bukod a paglaingan, kapartak ken panawen.
Kanayunan daytoy ket isu ti panggep a matulungan dagiti agad-adal
tapno magun-od iti paglaingan iti maika-21 a siglo a maiyannatup
kadagiti rumbeng a kasapulan ken kasasaad.
Kas mainayon a pagbasaan malaksid iti umuna a teksto, masarakan
iti uneg daytoy a kahon ti pannakabagi daytoy a modyul:

Dagiti Palagip Para Iti Mannursuro

Kas maysa a mangipatungpal, rumbeng laeng nga ikkam iti
Daytoy ket naglaon kadagiti palagip, wagas ken istilo a maaramat
nalawag a pagannurotan dagiti agad-adal no kasanoda nga aramiden
a pagbasaran para kadagiti agad-adal
daytoy a modyul. Masapul met a tarabayem ken anusam nga ilista
dagiti progreso na kabayatan iti panagadalna nga agmaymaysa.
Kasta met lang a masapul nga allukuyem amin nga agad-adal nga
aramidenda amin a pannubok nga adda iti modyul.
Daytoy a modyul ket naaramid tapno masungbatan dagiti amin a
kasapulam. Ti panngepna daytoy ket tapno matulungannaka iti

ii
panagadalmo kabayatan nga awanka iti uneg ti eskwelaan. Kayatko
a maikkanka iti dekalidad a sursuro.
Addaan daytoy a modyul ti adu nga aramiden ken simbolo(icon)
tapno inka maaawatan a nasayaat.

Iti daytoy a parte ti modyul,

Ammuen maamuam dagiti rumbeng nga inka
adalen.

Kadagitoy, naisagana nga

Padasen eksaminasyon, makita nu naaawatam
daytoy a modyul ket nu umno amin a
sungbatmo kadagitoy (100%)
mabalin a lagtawan daytoy a paset ti
modyul.

Daytoy ket ababa a pannubok wenno

Sublianan
panglagip iti napalabas a leksion
tapnu matulonganka a mangikonekta
iti napalabas a leksion iti agdama.

Takwaten Maipakita ti baro a leksion iti

nadumaduma a wagas kas koma iti
istorya, saniweng wennu daniw.

Iti daytoy a paset, paglilinnawagan

Usigen nga adalen. Panggep na a
tulungannaka nga awaten ti baro a
leksyon ken kinalaing/talugading.

Pabaknangen Buklenna daytoy dagiti pagannurutan

ken nawaya a pannubok tapno
mapatibker ti pannakaawat
maipanggep kadagiti leksion.

iii
 Mabalinmo a palintegen dagiti
surnad mo iti daytoy a pannubok nga
usaren iti naudi a parte ti modyul.

Lagipen Daytoy ket naglaon kadagiti saludsod

wenno punuam ti uged iti patang
wenno parupo tapno maamwam ti
nasursurom iti daytoy a leksion

Aramiden Daytoy ket naglaon kadagiti

aramiden a makatulong tapno
maipataros ti baro a naadal iti pudno
a pasamak iti biag.

Tingitingen Ti panggep daytoy nga aramid ket

maasa wenno marukod ti naadal a
kompetensi.

Kanayonan nga
Daytoy a parte ket mangted kenka iti
Aramiden
baro nga ubraen/aramiden tapno
mapabaknang ti inka nasursuro iti
daytoy a leksion.
Pagkitaan kadagiti
Daytoy ket naglaon kagagiti umno a
Sungbat/Surnad
sungbat kadagiti pannubok iti daytoy
a modyul

Iti paggibusan a parte daytoy a modyul ket makita met ti:

Pinagbasaran Daytoy ket listaan dagiti amin

a nangalaan tapno mabukel
daytoy a modyul

iv
Dagitoy sumaganad ket napapateg a palagip iti panagusar daytoy
nga modyul:
1. Annadan ti panagusar iti daytoy a modyul. Saan a suratan
wenno ikkan ti aniaman a marka iti pagsungbat kadagiti
aramiden. Agaramat iti sabali a papel a pagisuratan kadagiti
surnad.
2. Saan a lipatan a sungbatan dagiti pannubok sakbay nga
aramiden dagiti sumaruno a pannubok.
3. Basaen a nasayaat dagiti pagannurotan sakbay nga aramiden
dagiti pannubok.
4. Ipakat ti kinalinteg ken kinatarnaw iti panangisayangkat
kadagiti aramiden ken panangilinteg kadagiti sungbat.
5. Lippasen ti agdama nga aramid sakbay nga umakar iti
sumaruno nga aramid wenno pannubok.
6. Isubli daytoy a modyul iti manursuro kalpasan a masungbatan
amin a pannubok.
No kaspangarigan marigatanka a mangsungbat kadagiti pannubok
iti daytoy a modyul, saan ka nga agduadua nga agsaludsod iti
manursuro. Mabalin a dumawatka iti tulong kada tatang, nanang,
kadagiti kakabsat wenno siasinoman a kabbalaymo a natataeng
ngem sika. Laglagipem ken ipasagepsep iti panunotmo a saanka
nga agmaymaysa.
Mangnamnama kami nga babaen iti daytoy a modyul mapadasam ti
naananay nga sursuro ken naun-uneg a pannakaawat maipanggep
kadagitoy a kompetensi. Kayam daytoy!

v
 Maamuan Dagiti Sitwasyon a
Modyul
Masapul nga Idawatan ti Tulong
1 Manipud Kadagiti Saan nga am-
ammo a Tattao

Ammuen

Daytoy nga module ket maipanggep kadagiti sitwasyon a

masapul nga idawatan ti tulong manipud kadagiti saan nga am-
ammo a tattao tapno masulbar ti problema wenno kasapulan.
Mapasayaat na daytoy ti pannakikadua kadagiti tattao a saan
nga am-ammo babaen ti nasayaat nga pannakitungtong tapno
makadawat ti tulong.
Kalpasan nga maadal daytoy a modyul, manamnama a
maaramid mo dagitoy sumaganad :
1. Maamuan dagiti sitwasyon a masapul nga idawatan ti tulong
manipud kadagiti saan
nga am-ammo a tattao.
(H1IS-Iva-1)

Padasen

Pagannurutan: Isurat ti Umno no agpayso ti ibagbagana ken

Saan no saan nga agpayso ti ibagbagana.
_____1. Tultulungan na tayo dagiti pulis trapiko nga
makaballasiw a nasayaat tapno saan
natayo madungpar ti lugan.
_____2. Inyapanda ni Mina idiay prisinto ta adda sakit
na.

1
 _____3. Saan a makabasa ni Lita isunga nga
masapul nga maiyapan isuna iti doktor tapno
masuruan nga agpbasa.
_____4. Ayaban ti bombero no mapupuuran ti balay.
_____5. Rumbeng nga tiliwen ni Mang Cardo ti
nabartek nga drayber.

Sublianan

Pagannurutan: Basaen ken isurat dita linya ti letra iti umno a

sungbat.
_____1. Nagawid ka a naggapo iti pagadalan nakitam
dagiti basura nga nakawara idiay
paraanganyo. Ania iti aramidem?
a. Agsukat ti bado a pangbalay sa agbuya ti
telebisyon.
b. Agsukat ti bado a pangbalay sa dalusan diay
nakawara a basura.
c. Urayen ni inang ta isuna ti agkaykay kadagidiay
basura a nakawara

_____2. Ania ti rumbeng nga aramidem kadagiti ay-

ayam no malpas yo nga ay-ayamen kenni
gayyemmo?
a. Ipaidulin kenni manang dagidiay ay-ayam.
b. Ibati dita lugar nga nagay-ayaman ta agay-ayam yo
manen inton bigat.
c. Isimpa ken idulin idiay umno a pagyananna.

_____3. Saan nga nainnawan ni manang mo dagidiay

nangananyo dita lababo agsipud ta adda

2
 impaaramid ni nanang mo kaniana.
Imbaondaka nga agugas ti nanganan yo.
Ania ti aramidem?
a. Ugasan dagiti nanganan nga saan nga
agrekreklamo.
b. Agtabbuga no madama nga agin-innaw.
c. Ituloy ti panagay-ayam, agugas ton malpas nga agay-
ayam.

_____4. Aldaw ti Sabado, Amin nga kameng ti pamilya

ket agtitinnulong nga aglinis ti pagtaengan. Kas
maysa a kameng ti pamilya anya met ti
aramidem nga panaglinis dita arubayan yo?
a. Dalusan dagiti bentilador.
b. Agkaykay ti aglawlaw.
c. Sukatan dagiti kurtina.

Takwaten

Pagannurutan: Basaen ti ababa nga istorya.

Maysa nga aldaw nga agay-ayayam dagiti aggagayyem nga
isuda Marlo, Jino, ken Berto ket adda nakita da nga dakkel nga
asok. Napanda inasitgan ket nakitada nga mapupuuran diay balay ti
kaeskuwelaanda. Awan ti tao ditoy balayda ta napanda idiay
bangkag. Saanda ammo no ania iti aramidenda. Asinno ti
dumawatanda ti tulong tapno masebseban ti apoy diay mapupuuran
a balay ti kaeskuwelaanda?

3
 Usigen

Adda dagiti tattao nga saan tayo am-ammo ditoy

aglawlawtayo a makatulong ti kasapulantayo saan laeng nga dagiti
am-ammotayo. Tapno makadawat tayo ti umno a tulong rumbeng
nga amuen tayo nga umuna ti sitwasyon tapno maited ti umno a
tulong nga aggapu kadakuada.
Masursuro tayo iti daytoy nga modyul dagiti naduma- duma nga
sitwasyon a masapul nga idawatan ti tulong kadagiti saan tayo nga
am-ammo, kasla kadagiti sumaganad.
1. Bumbero – aged-eddep ti apoy.
2. Drayber – agitultulod diay adayo a lugar nga
papanan.
3. Pulis Trapiko – Kitkitaenna ti kinaurnos dagiti lugan
tapno makaballasiw a nasayaat
dagiti tattao idiay bangir ti dalan.
4. Pulis – agtiltiliw kadagiti agtatakaw, agar-aramid ti
dakes ken tultulunganna dagiti naiyaw-awan
tapno makaawid idiay balayda.

5. Guwardiya – tultulungannatayo no saan tayo

ammo ti ar-aramiden tayo idiay
papanantayo a lugar.
6. Barangay tanod – mangkitkita ti kinaurnos ken
kinaulimek ti maysa a baryo.
7. Doktor – agag-agas kadagiti adda sakitna.
8. Maestra – sursuruanna dagiti ubbing nga agbasa,
agsurat, agbilang ken dadduma pay.

4
9. Tubero – agtartarimaan kadagiti napirdi nga tubo
ken gripo.

10. Sapatero – agtartarimaan ti napirdi nga sapatos.

11. Barbero – agpukpukis kadagiti buok tayo nga
atiddug.

Pabaknangen

Pagannurutan: Pilien ti umno a ladawan dita uneg ti kahon nga

rumbeng nga aramiden dagiti tattao ti komunidad nga adda dita
baba iti kada bilang. Isurat ti husto nga letra ti umno a sungbat dita
uged.
____1.

a. b. c.
____2.

a.
b. c.

5
____3.

6
 a. b. c.

____4.

a. b.
c.
____5.

a. b.
c.

Lagipen

7
Pagannurutan: Basaen ken isurat dita uged ti letra iti umno a
kasilpo na tapno mabuo ti patang.
1. Tiltiliwen ti pulis dagiti _______________.
a. mangmangan ti restaurant
b. ubbing nga agay-ayam dita dalan
c. agtaktakaw ken agpatpatay ti padana a tao

2. Bumbero ti awagantayo no ____________.

a. adda puor
b. kayat tayo ti gumatang ti danum
c. agsakit ti tiyan tayo

3. Tulutulungannatayo dagiti pulis trapiko nga __________.

a. makaawid ti balaytayo no sitayo ket naiyaw-
awan.
b. bumallasiw ti kalsada no adu dagiti lugan.
c. itulod idiay eskuwelaan no adayo iti balay.

4. Doktor ti tumultulong ____________.

a. kadagiti ubbing nga marigatan nga agbasa
b. kadagiti napirdi nga balay gapu ti napigsa a
bagyo
c. no adda sakit ti maysa a miyembro ti pamilya
5. Drayber ti awagantayo ____________.
a. no napirdi ti gripo
b. no adayo a lugar ti papanantayo
c. no saantayo ammo iti pagawidantayo

8
 Aramiden

Pagannurutan: Basaen ken isurat ti letra ti umno a sungbat.

Isurat dita uged sakbay ti numero.
_____1. Nalpas ti klase mon ngem saannaka nasundo ni
tatang mo ti husto nga oras ta adda
inatendaranna a miting. Asideg dita
pagtaktakderam ti istasyon ti pulisya. Ania ti
aramidem?
a. Makitungtong ti pulis nga ituloddaka idiay balayyo ta
dimo ammo iti dalan nga agawid.
b. sumurotka idiay balay ti kaklasem tapno makiay-
ayam.
c. Agsangit ti napigsa tapno mapansin dagiti
lumabas.

_____2. Aldaw ti Dominggo nagpasyar kayo idiay parke

kaduam ti pamilyam. Nagay-ayam kayo nga
agkakabsat ti tinniliwan. Iti katataraymo na-
iyadayo ka kadagiti kakabsatmo. Saan mo
isuda mabirukan. Nakitam diay guwardiya iti
parke, ania ngay ti aramidem?
a. Agsangit ti napigsa tapno mapansin diay
guwardiya.
b. Ibagam idiay guwardiya nga iyawidnaka idiay
balayda.
c. Makitungtong idiay guwardiya nga tulungannaka nga
maiyanunsio dagiti nagannakmo.

Tingitingen

9
Pagannurutan: Basaen ken pilien ti letra ti umno a sungbat no
kasatnunaka a matulungan dagiti sumaganad. Isurat ti sungbat dita
uged sakbay ti numero.
_____1. Pulis
a. Agtiltiliw kadagiti managdakdakes.
b. Tumulong nga agbiruk ti libro idiay libraria.
d. Tumulong nga agbirok ti paggatangan ti agas.

_____2. Drayber
a. Kaduaenna ti apan agpalengke
b. Itulodnaka idiay adayo a lugar nga
papanam.
c. Agisuro nga agbasa ken agsurat.

_____3. Pulis Trapiko

a. Kaduaenna ti agpasyar idiay uneg ti pagtagilakuan.
b. Agtiltiliw kadagiti agar-aramid ti dakes.
c. Kitkitaenna no naurnos ti trapiko tapno
makaballasiw nga nasayaat idiay bangir ti
dalan.

_____4. Bumbero
a. Kitkitaenna ti kinatalna ken kinaulimek ti aglawlaw ti
barangay.
b. Banbantayanna dagiti aggatgatang idiay
palengke.
c. Patpatayenna ti apoy ti mapupuuran nga
balay.

5. Doktor

10
 a. Ag-agasanna dagiti ubbing nga adda sakitna.
b. Agit-ited ti kanen dagiti pasyente.
c. Agit-ited ti kanen dagiti marigrigat nga pamilya.

Kanayonan nga Aramiden

Pagannurutan: Kasanu a makatultulong kaniatayo dagitoy
sumaganad nga tattao iti komunidad. Pilien ti letra ti umno a
sungbat dita uneg ti kahon. Isurat dita linya sakbay ti numero.

______1. Maestra
______2. Tubero
______3. Sapatero
______4. Barbero
______5. Barangay tanod

a. agtartarimaan kadagiti napirdi nga

agtedtedted nga tubo.

b. Kitkitaenna ti kinaurnos ken kinaulimek ti
barangay.
c. Pukpukisanna ti buok tayo nga atiddug tapno
nalinis ken nasayaat tayo nga kitaen.
d. Sursuruannatayo nga agbasa, agsurat, ken
agbilang.
e. Agtartarimaan kadagiti napirdi nga sapatos.

Pagkitaan kadagiti Sungbat/Surnad

11
 Usigen
Padasen Sublianan Pabaknangen
1. c
1. Ummo 1. b 1. c
2. Saan 2. a
2. c 2. a
3. Saan 3. c 3. a
3. a
4. Ummo 4. b
4. b 5. a 1. b
5. Umno
2. b

Aramiden Tingitingen
1. a Kanayonan nga
4. a
2. b Aramiden
5. c
3. b 1. d
2. a
4. c 3. e
5. a 4. c
5. b

Pinagbasaran
K to 12 Health Curriculum Guide, May 2016

12
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph