Š p a n i j a: građanski rat 1936-1939.

  Glavna tema španske povijesti u razdoblju između dva rata bio je u doba republike
promašeni pokušaj ostvarenja razumnog slobodnog političkog sistema, koji bi ukinuo uzroke
zaostalosti i bijede velikog dijela stanovništva. U Španiji je od 1918. godine teoretski vladala
parlamentarna monarhija, ali praktički vlada i parlament (cortes) nisu zastupali najvažnije i
najbrojnije društvene slojeve. Izborima je i dalje manipulirala oligarhija proizašla iz gornjeg i
srednjeg sloja. Radnici i seljaci bili su odgurnuti na političku periferiju. Političkim stremljenjima
davali su oduška u idejama socijalizma i anarhizma, posebno u socijalističkim (UGT) i
anarhističkim (CNT) sindikatima. 
Kod socijalista bio je snažno ukorijenjen reformizam, a španska specificnost bio je
anarhizam, koji je nailazio na jak odjek kod najbrojnijeg španskog društvenog sloja - agrarnog
proletarijata i siromašnih seljaka Andaluzije i Aragonije, kao i kod industrijskog radništva
Katalonije.
Anarhosindikalisti iz CNT težili su za spontanošću i cilj im je bio ukidanje svake državne
prisile i atomiziranje vlasti. Nasilje eksploatatora namjeravali su dočekati silom i generalnim
štrajkom, koji bi srušio postojeći autoritet države i omogućio nastanak "carstva slobodnih
ličnosti", udruženih u manja udruženja povezana međusobno dobrovoljnim sporazumima. Tako
je 1927. godine osnovana Organizacija pravih anarhista (FAI) s ciljem da spriječi razvoj CNT u
organizaciju moskovskog tipa. Gornji sloj španskog srednjeg staleža bio je socijalno i ekonomski
tijesno povezan s agrarnom aristokracijom. Razvoj industrije u predjelima Bilbaoa, u Asturiji i
oko Barcelone vodila je klasa bogatih industrijalaca. Ti su ljudi zajedno s agrarnom oligarhijom,
kontrolirali novčane zavode, pri čemu su bogati zemljoposjednici svoj novac ulagali u
industriju. 
U vladajućim strukturama Španije bila je posebno uticajna katolička crkva, koja je
posjedovala velike zemljoposjede, kao i nekretnine u gradovima. Brojala je oko 80.000
svećenika, redovnika i redovnica. Ljudi su bili duboko religiozni, posebno žene gornjeg i
srednjeg sloja. 
Svojim zavjereničkim oficirskim organizacijama u politiku se miješala i vojska. Uopšte nije bila
dobra plaćena, ali su sinovi iz porodica srednjeg sloja, koji su sačinjavali oficirsko tijelo u vojsci
stjecali materijalni oslonac, društveni ugled i osjećaj pripadanja eliti. Tako je vojska vjerovala u
"dobru tradiciju 19. stoljeća" da je pozvana da se brine za red i iskorjenjivanje korupcije koju
potiču liberalni parlamentarni režimi, pa je 1923. sporazumno s kraljem preuzela vlast. 
General Primo de Rivera suspendovao je parlament i uveo diktaturu koja je nastojala stvoriti
konzervativni sistem staleške solidarnosti. Čak je donijela i neke socijalne zaštitne zakone u
korist radništva. Ali nije ni pokušala provesti agrarnu reformu, te je zemljišni veleposjed, to
najveće zlo Španije ostao netaknut. Zbog velikog političkog nezadovoljstva u zemlji Primo de
Rivera je u proljeće 1931. godine dopustio održavanje općinskih izbora, koji su republikancima
donijeli tako odlučnu pobjedu da su i Rivera i kralj morali napustiti zemlju. U junu iste godine
održani su izbori za ustavotvomu skupštinu i još jednom su dali isti rezultat: republikanska
većina u parlamentu proglasila je republiku. Tu Drugu špansku republiku najprije su podržavali
ili je barem prihvaćali svi najvažniji slojevi španskog društva. 
          Historija narednih godina, od 1931. do 1936, zapravo je historija propadanja tog jedinstva,
što je predstavljalo sudbonosno zbivanje u novijoj španskoj historiji. Prvim predsjednikom
republike postao je napredni katolički republikanac Alcala Zamora, a predsjednikom vlade
radikalni lijevi republikanac Manuel Azana. Socijalistički kandidati su poduprli vladu i njihov
je vođa Largo Caballero postao ministar rada. Republikanska se vlada predano prihvatila
rješavanja mnogobrojnih problema. Kataloniji je priznala autonomiju sa samostalnom vladom, a
isto je obećala i Baskima, pa je tako te dvije pokrajine i njihova stanovnšstvo (čak i
konzervativno) pridobila za republikanski režim. Nadalje, ozakonila je državni školski sistem i
time se uključila u područje veoma značajno za crkvu. Za dvije godine otvorila je blizu deset
hiljada škola. Isto je tako odlučila da crkvi više ne isplaćuje nikakva sredstva iz državnog
budžeta. 
         Godine 1932. izdala je Zakon o agrarnoj reformi, koji je omogućio oduzimanje više
miliona hektara veleposjedničke zemlje i njezinu podjelu zadrugama ili seljačkim porodicama.
Ali, zbog nedostatka novca za plaćanje odštete, stvarno je podijeljeno manje zemlje nego što se
to moglo po zakonu. Caballero je izdao zakon o osiguranju protiv nesreće i za poljoprivredne
radnike, zakon o plaćenom godišnjem odmoru, osmosatnom radnom vremenu i minimalnim
nadnicama, učvrstio je zastupanje radnika u mješovitim odborima u preduzećima; ti su odbori
djelovali pod nadzorom delegata koje je postavljalo ministarstvo rada. 
         Svjestan opasnosti što je republikanskom režimu prijetila od vojske, Azana ju je pokušao
reformirati. Dajući im visoke penzije, penzionisao je konzervativne oficire, a unaprijedio je
republikanske, ali je vojska kao cjelina, ostala i dalje nepovjerljiva. Republikanski režim je
uspostavio svoju miliciju (Guardia del Asalto). Azanin se kabinet našao između dvije vatre: s
jedne strane su ga napadali konzervativni reakcionarni krugovi, zajednički s katoličkom crkvom,
a s druge libertinistički anarhisti, smatrajući da je već kucnuo njihov trenutak, i u proljeće 1931.
izazivali su velike nerede i uspostavljali svoje komune u Kataloniji i Andaluziji. 
          Naoružani anarhistički odredi sukobljavali su se s reakcionarnom "civilnom gardom".
Republikanski asalti pokušali su sačuvati mir i u januaru 1933. u Barceloni su pucali na
anarhiste, među kojima je tom prigodom bilo dosta mrtvih. Vojska i civilna garda pripremaju
puč, ali ga je vlada spriječila; ipak je u ljeto 1933. godine odstupila. Na novim parlamentarnim
izborima u novembru 1933. pobijedili su desnica i centar. Posebno se istakla nova katolička
desničarska organizacija (CEDA) pod vođstvom Gila Roblesa, koja se, kao i druge kršćanske
socijalne stranke u Evropi, zalagala za katolički konzervativno parlamentarni sistem. Anarhisti
su bojkotirali izbore i tako je Azanina lijeva republikanska stranka pretrpjela velik poraz. Nova
vlada radikala i CEDA je provodila posve suprotnu politiku. Ukinula je autonomni status
Katalonije i nastupila protiv Baska. Obustavila je provođenje agrarne reforme, dopustila rad
katoličkim crkvenim redovima i nastavila plaćati crkvi doprinos iz budžeta, prestala podizati
državne i ponovo dopustila otvaranje crkvenih škola, a u vojsci opet poticala desničarske oficire.
Svojim protivradničkim mjerama izazvala je otpor sindikata. U reformističkim sindikatima UGT
je, u međuvremenu, pod vodstvom L. Caballera došlo do velikog preokreta - postali su
revolucionarni i bili spremni za oružanu borbu protiv reakcije. 
U jesen 1934. godine izbio je u Asturiji, središtu rudarstva i metalurgije, štrajk koji je ubrzo
dobio sva obilježja revolucionarne klasne borbe. Socijalistička i anarhistička sindikalna centrala
sporazumijevaju se o saradnji, a priključili su im se i do tada gotovo beznačajni komunisti, te je
tako stvoren jedinstveni Radnički front. 
U Asturiji je dvije sedmice vladao radnički komitet koji je organizovao čak i špansku
"Crvenu armiju". Vlada je protiv radnika poslala vojsku (legiju stranaca i marokanske čete) koja
je po zapovjedništvom generala Franciska Franca de Bahamondea krvavo ugušila pobunu.
Ustanak u Asturiji predstavljao je generalnu probu za građanski rat. Krajem 1935. godine
predsjednik Zamora nije htio popustiti desničarskim zahtjevima Gila Roblesa i raspustio je
parlament. 
 Za nove izbore u februaru 1936. lijeve stranke stvaraju narodnofrontovski blok i glatko
pobjeđuju sa 278 zastupnika prema 134 zastupnika desnice i 55 zastupnika Centra. U Narodnom
frontu snage su bile raspoređene: socijalisti 99, Azana 87, katalonski i baskijski saveznici i manje
lijeve grupe 75 te komunisti 17 mjesta. U maju 1936, pošto je Zamori istekao mandat,
predsjednikom republike postao je Azana, a predsjednikom vlade njegov prijatelj Quiraga.
Socijalisti nisu ušli u vladu, ali su je u parlamentu podučavali. U tome se očitovala njihova
podvojenosti. Slijedeći politiku Narodnog fronta KP Španije se protivila bilo kakvim
revolucionarnim koracima i povezivala se sa socijalističkom desnicom. 
Zbivanja 1936. godine tekla su gotovo jednako kao 1931. pod Azaninom vladom. Quiragina
je vlada vodila sličnu politiku kao tada Azanina. Anarhisti, s kojima su se sada solidarizirali i
socijalistički sindikalisti, ponovo počinju uspostavljati svoje komune. U jugozapadnoj Španiji
seljaci su zaposjeli neobrađenu veleposjedničku zemlju i prisilili vladu da ubrza provođenje
agrarne reforme. Radnici su štrajkali. Svaki je član donosio nova nasilja anarhista i reakcionarne
desnice. Desnicu je obuzeo strah od socijalnih nemira, te je stala izražavati nezadovoljstvo
Azaninim režimom. Desničarske organizacije, od monarhista Calva Sotela do falange, koju je
obrazovao Antonio de Rivera, imale su sve veći uticaj. Reakcionarni kapital se odlučio da sve
stavi na njih i njihova nastojanja za autoritarnom konzervativnom neparlamentarnom
državom. Otkad je u proljeće 1936. godine u falangu stupio Serrano Suner, vođa omladinskog
pokreta CEDA, sa svojim pristalicama, falanga je prihvatila posve fašistički program italijanskog
tipa. 
Desničarske organizacije osnivale su svoju vlastitu miliciju i provodile teror protiv ljevičara i
republikanaca. Ali je za republikanski režim ipak glavnu opasnost predstavljala vojska. Režim je
ispremještao poprilično desničarskih generala i tako za neko vrijeme spriječio put. Ali, 17. jula
1936. ipak je širom države započeo put protiv republikanske vlade. Pučište su podržavali oficiri i
civilna garda. 
U nekim krajevima, zbog kolebanja vojnika, put nije uspio. U Madridu je priličan broj
oficira ostao vjeran vladi, a puču su se također suprotstavili i asalti. Puč je posvuda naišao i na
odlučan otpor organiziranog radništva. Vlada je 19. jula podijelila oružje civilnom stanovništvu i
time je započeo građanski rat. Španija se narednih dana geografski podijelila na dva dijela: na
dio gdje su pobijedili pučisti i dio koji je ostao lojalan republikanskoj vladi, a taj je obuhvaćao
više od dvije trećine države. Granica između njih tekla je otprilike linijom od portugalske granice
južno od rijeke Tajo planinama između Stare i Nove Kastilije, sjeverno od Madrida i dalje prema
jugoistoku do Teruela i otuda na sjeveroistok na Pirineje po sredini francusko-španske granice.
Južno od te granice pučisti su držali Sevilju, Kordobu i Kadiz, a na sjeveru su republikancima
ostale vjerne Asturija i baskijske pokrajine, koje su bile odsječene od ostalog republikanskog
teritorija. Zatim su pučisti pokušali svoj teritorij proširiti vojnim operacijama. Rat nije tekao
samo kao pobjednički marš pučističkih nacionalista, nego su i republikanci izvojevali veći broj
vojničkih pobjeda.
U cjelini, mogao bi se podijeliti na četiri faze:
1) od početka puča do marta 1937; u to vrijeme su pučisti (Francove marokanske trupe) osvajali
jugozapad Španije i probili se preko Toleda do Madrida; krajem 1936. republikanci su uspješno
obranili Madrid, a u martu 1937. izvojevali veliku pobjedu kod Guadalajare, dok su pučisti u
međuvremenu osvojili Malagu;
2) do oktobra 1937; pučisti su osvojili sjeverne pokrajine, a republikanci u julu dobili veliku
bitku kod Eruneteja, koju nisu iskoristili;
3) od oktobra 1937. do decembra 1938; republikanci su dobili bitku kod Teruela,
u decembru 1937. i na Ebru u julu 1938., ali je u proljeće te godine nacionalistima uspio prodtor
do sredozemne obale južno od Ebra, čime su republikanski teritorij presjekli na dva dijela, i
4) od decembra do kraja marta 1939. nacionalisti su skršili otpor republikanaca. 
Pučisti su odmah u početku pokazali da žele obraniti povlastice armije, agrarnih veleposjednika,
krupnog kapitala i crkve. Taj jasan cilj nisu mnogo zamagljivali ideološkim ukrasima. Vođa
pučista je u septembru 1936. postao konzervativni general Franco, koji nije osjećao neke naročite
simpatije prema savremenim ideologijama, ali je zato dobro uviđao smisao i potrebu političke
stranke kao oslonca režima. U tu svrhu upotrijebio je falangu, koju je uspio ujediniti s posve
drukčije usmjerenim monarhistima. Zatim je falanga propagirala uskogrudni konzervativizam na
čelu s vodom (caudillom) - slično italijanskom fašizmu. Franco i nacionalisti su svoj rat nazivali
"maršem protiv crvenih", ali je u stvari to bio više izgovor, jer Azaninu i Quiraginu vladu nije
bilo moguće nazivati "crvenima".
Njihove su vlade zapravo bile umjereno napredni demokratski režim. Tom istom režimu
prijetila je socijalna revolucija i sa strane anarhista i lijevih socijalista L. Caballera. A vojni put
otvorio je vrata upravo toj revoluciji: kad je izgubila dio armije i policije, republikanska vlada
više nije mogla spriječiti revoluciju. U prvim mjesecima rata u republikanskom dijelu Španije
nestalo je autoriteta centralne vlade i vlast u zemlji stvarno su preuzeli odbori u kojima su
prevladavajuća snaga bili sindikalisti. Revolucionarni komiteti kontrolirali su opskrbu
namirnicama, komunalne uslužne djelatnosti, i organizirali miliciju za borbu protiv pučista. Po
gradovima su, posebno u Barceloni, socijalizirali industrijska poduzeća i trgovine, a po selima
zaplijenili veleposjede i zemlje davali zadrugama ili seljacima. U toku tri mjeseca od izbijanja
puča republikanska je Španija doživjela najopsežniju i najuspješniju "spontano socijalističku
revoluciju odozdo” što ih je ikada bilo. To je bila prva istinska alternativa boljševičkoj
oktobarskoj revoluciji. Imala je mnoga obilježja dostojna divljenja: ponegdje je vladala do tada
nepoznata briga o ljudskom dostojanstvu, slobodi i težnja za materijalnom Uzroci rata
nalaze se u društvenim i političkim previranjima koja su pogodila Španiju nakon proglašenja
republike godine 1931. Tim previranjima je doprinos dala i velika ekonomska kriza, koja je
dodatno radikalizirala velik dio španjolske radničke klase koji je prihvatio anarhizam i u manjoj
mjeri komunizam. S druge strane, pokušaji republikanskih vlada da nezadovoljstvo suzbiju
reformama izazvali su reakciju među konzervativnim dijelovima španskog društva, pogotovo
među zemljoposjednicima i, što je najvažnije, vojskom.

Ti su procesi eskalirali u štrajkove, demonstracije, atentate i druge oblike političkog nasilja za

vrijeme vlade desnog centra 1934. – 36. Ona je nakon izbora u februaru 1936. zamijenjena
vladom koju su činile političke stranke ljevice i centra ujedinjene u Narodnu frontu. Lijeva vlada
odnijela je izbornu pobjedu upravo zahvaljujući brojčano nadmoćnim anarhistima, koji su se
ovaj put unatoč svom tradicionalnom odbijanju sudjelovanja u izbornim procesima odlučili
mobilizirati ne bi li spriječili daljnji napredak desnice, ali i zbog obećanja amnestije za sve
političke zatvorenike.

Nova vlada nije bila u stanju zaustaviti nasilje, kasnije poznatima pod nazivom Crveni teror
(španski: Terror Rojo), obzirom na to da su odmah po izborima u mnogim krajevima Španije,
posebno Kataloniji i Aragonu anarhosindikalisti organizirani unutar masovnog
anarhosindikata CNT-a (procjene kažu oko 2 miliona članova), samoinicijativno počeli
preuzimati vlast nad tvornicama i javnim institucijama, oslobađati zatvorenike iz zatvora,
kolektivizirati zemlju, paliti crkve te ubijati sve one koji su smatrani reakcionarima -
primjerice Katolička Crkva broji čak 6.832 pripadnika svojega klera pobijenih u akcijama
Crvenog terora, od toga 13 biskupa, 4122 dijacezanska svećenika i sjemeništarca,
2364 redovnika i redovničkih svećenika, te 283 časne sestre - koji su najvećim dijelom ubijeni
prije početka građanskog rata;]na te su akcije konzervativci odgovarali vlastitim terorom.

Sedamnaestog jula 1936. godine je vojska, na čelu s generalom Joséom Sanjurjom,

pokušala izvesti državni udar protiv republikanske vlade. Pokušaj je samo djelomično uspio, jer
su vladi ostali odani veći dijelovi zrakoplovstva, mornarice, civilne policije, a u mnogim
dijelovima zemlje su se pučistima uspješno suprotstavile različite ljevičarske i radničke milicije.
Pučisti su u prvom trenutku ostvarili kontrolu samo nad ograničenim dijelom zemlje, i kada se
ispostavilo da će umjesto brzog preuzimanja vlasti morati voditi građanski rat, bili u nominalno
nepovoljnom položaju.

Nedugo nakon što je general Sanjurjo poginuo u avionskoj nesreći, zapovjedništvo nad
pobunjenicima, koji su se počeli nazivati nacionalistima, preuzeo je general Franco. Ubrzo se
pokazalo da pobuni mnogi faktori idu u prilog.

Na samom početku rata je Republiku branilo preko 800.000 pripadnika raznih

naoružanih milicija, te manji dio pripadnika regularne vojske i policijskih snaga. Prije kraja
1936. godine pridružilo se republikancima još oko 20.000 pripadnika Internacionalnih brigada,
koje su komunističke organizacije regrutirale širom svijeta. Od stranih zemalja, vojnu pomoć je
republika primala od Sovjetskog Saveza i Meksika. Veliki problem na republikanskoj strani
predstavljala je nedisciplina i neorganiziranost. Dodatni problem je bio i veliki ideološki raskol
na republikanskoj strani – dok je dio pristalica Republike isključivo htio obraniti demokratske
institucije, anarhisti i komunisti su građanski rat shvatili kao priliku za izvođenje revolucije. Uz
to je postojalo neslaganje između anarhista i komunista, a i među komunistima je postojala
podjela na trockiste i staljiniste. Ti raskoli su 1938. godine eskalirali u međusobne oružane
sukobe koji su bitno oslabili kako vanjskopolitički, tako i vojni položaj Republike.

Francove snage su na početku bile daleko malobrojnije - oko 160.000 vojnika i žandara
(većina pripadnika žandarmerije - špan. Guardia Civil je pristupila Francu) - ali je nacionalistima
na ruku išlo to što su srž njenih oružanih postrojbi činile jedinice pod zapovjedništvom
profesionalnih oficira te iskusne kolonijalne trupe. Njemačka je već u decembru 1936. godine
poslala preko 5.000 dobrovoljaca, velikim dijelom avijatičara zajedno sa avionima a Italija je
poslala oko 50.000 vojnika. Prije kraja 1936. godine, pridružilo se - bez saglasnosti vlasti
Republike Irske - Frankovim snagama i oko 700 antikomunističkih boraca iz Irske, koje je
predvodio irski republikanski vođa i general Eoin O'Duffy.

Frankove snage su već krajem 1936. godine mogle provoditi mobilizaciju, zahvaljujući
ćemu će njihove snage postepeno narasti na oko 600.000 pripadnika 1938. godine. U isto vrijeme
će snage odane Republici u uzastopnim sukobima gubiti kontrolu teritorija i broj pripadnika, te
će krajem rata spasti na oko 450.000 pripadnika.

Godine 1938. je republikanskoj vladi posljednja nada bilo sve izglednije izbijanje Drugog
svjetskog rata, koji bi Britaniju i Francusku natjerao da republikanskoj Španiji pomognu kao
savezniku protiv Njemačke i Italije. Ali te su nade skršene minhenskim sporazumom, pa je
krajem 1938. godine došlo do kolapsa morala u republikanskim redovima.
Početkom 1939. Francove su snage osvojile glavno republikansko uporište u Kataloniji, što je
Britance i Francuze natjeralo da priznaju Francovu vladu. U proljeće 1939. predao se Madrid, a
dan kasnije i posljednji republikanski garnizon na španskom tlu. Time je završen španski
građanski rat. Nakon poraza, oko 250.000 republikanskih vojnika se povuklo početkom 1939.
godine u Francusku i predalo tamošnjim vlastima; njima se pridružilo još oko četvrt milijuna
civila koji su se plašili odmazde, koja doista nije mimoišla mnoge republikance.

Različite procjene govore da je u španskom građanskom ratu poginulo između 500.000 i

million osoba, što taj sukob čini jednim od najkrvavijih u modernoj evropskoj povijesti. Samo
dio poginuo je u ratnim operacijama, dok su većina bili žrtve masovnih pokolja koje su nad
ideološkim protivnicima činile obje zaraćene strane. Pobjednički Franco je dobio vlast nad
razorenom i krajnje iscrpljenom državom. Godine 1940., čak i u trenutku kada je Hitlerova
Njemačka bila na vrhuncu moći, Franco jednostavno nije bio u stanju vratiti uslugu i pridružiti se
svom savezniku u borbi protiv zapadnih saveznika. Kasnije će Franco stabilizirati vlast u zemlji,
u kojoj je tijekom naredna tri desetljeća s vremenom ojačao i gospodarski život. Međutim će
zemlja tih desetljeća ipak živjeti u stanovitoj kulturnoj izolaciji.

Španski građanski rat često se naziva svojevrsnom predigrom Drugog svjetskog rata, s
obzirom na to da je predstavljao prvi veći oružani sukob između snaga fašizma i komunizma.
Također je predstavljao dobru priliku da se u predvečerje općeg sukoba testiraju neki novi vojni
koncepti, odnosno mogućnosti moderne avijacije i tenkova.
 Posljedice izrazite mržnje među sukobljenim sunarodnjacima i žrtve pale u Crvenom
teroru (španski: Terror Rojo) i Bijelom teroru (španski: Represión franquista) i nakon punih 86
godina izazivaju podjele među Špancima.

Zapadne su demokracije svojom neutralnošću Republici više škodile nego koristile.

Francuska joj nije htjela poslati već plaćene avione, dok su s druge strane fašističke sile od
samog početka pomagale Franca oružjem, a i politički mnogo pridonijele njegovu uspjehu.
Španjolska republika izdahnula je u očajnickim borbama. 

Zapadne su demokracije svojom neutralnošću Republici više škodile nego koristile. Francuska
joj nije htjela poslati već plaćene avione, dok su s druge strane fašističke sile od samog početka
pomagale Franca oružjem, a i politički mnogo pridonijele njegovu uspjehu. Španjolska republika
izdahnula je u očajnickim borbama. 
Slike protiv fašizma

Dok je trajao Španski građanski rat, izložba u Parizu (1937) omogućila je umetnicima da govore
protiv Frankove brutalnosti.

Avioni nacističke Nemačke i Italije bombardovali su 26. aprila 1937. baskijski grad Gerniku. Za
tri sata uništili su tri četvrtine grada, a ubijeno je i ranjeno više stotina ljudi. U vojnoj istoriji nije
bilo sličnog čina, a postao je inspiracija za jednu od najpoznatijih svetskih antiratnih slika.

Svetska izložba u Parizu 1937.

U Londonu je, povodom 80-godišnjice Španskog paviljona, nedavno postavljena izložba Galerije
„Majoral" iz Barselone u čast umetnika koji su reagovali na strahote Španskog građanskog rata.
Ti umetnici su bili okupljeni 1937. godine na velikoj izložbi u Parizu, samo deset meseci pošto je
građanski rat u Španiji počeo.
Kako se Evropa približavala ratu, situacija u Španiji je postala važna celom svetu i inspirisala je
dela velikih umetnika tog vremena: Pikasa, Gonzalesa, Miroa, Kaldera, Sančeza.

Gernika

Pikaso je angažovan da oslika mural za Španski paviljon i tako je započeo seriju

antinacionalističkih slika nazvanih „Frankov san i laž". Pošto je pročitao izveštaj o napadu na
Gerniku, počeo je da radi na slikama koje simbolišu opštu borbu protiv fašizma. 

Pikasova „Gernika”, eksponat u Nacionalnom muzeju kraljice Sofije u Madridu

„Gernika" nije izložena u Londonu (ona je eksponat u Nacionalnom muzeju kraljice Sofije u
Madridu) ali je prikazano kako je stvarana, uz fotografije koje je slikala tadašnja Pikasova
devojka, Dora Mar. Pikaso je slikao „Gerniku" oko mesec dana. Da bi se odbranio od glasina da
podržava nacionaliste, izjavio je: „Na panelu na kome radim i koji ću nazvati 'Gernika', kao i na
svim skorašnjim delima, jasno izražavam svoju zgađenost vojnim režimom koji je uvukao
Španiju u okean patnji i smrti".
Odlučujući momenti

Umetnici poput Pikasa i Miroa uče nas da u određenim momentima u istoriji (kao u vrijeme
Španskog gra

Internacionalne brigade 
 Španski građanski ratAdolf HitlerBenito Musolini
Iz Wikipedije, slobodne enciklopedije
Zastava Internacionalnih brigada

Zastava Narodnog fronta, organizacije koja je bila nadređena Internacionalnim brigadama.

Internacionalne brigade su bile dobrovoljačke jedinice koje su se tokom Španskog

građanskog rata borile na strani Španske Republike i demokratski izabrane vlade protiv
nacionalističkih snaga vođenih od strane Fransiska Franka koga su
podržavali Musolini i Hitler. [1]

Procenjuje se da je tokom rata redove Internacionalnih brigada popunjavalo od 32.000 do

35.000 boraca, ali ne više od 20.000 u isto vreme.  Dodatnih 10.000 ljudi učestvovalo je u
[2]

ne-boračkim odeljenjima Internacionalnih brigada, a između 3.000-5.000 stranaca bili su

članovi sindikata CNT-a i POUM-a. [2]

Formiranje i regrutacije
Sovjetski Savez je septembra 1936. godine prvi izneo ideju da bi se moglo krenuti s
organizovanim prebacivanjem dobrovoljaca u Španiju da se bore na strani Republike.
Pretpostavlja se da je predlog dao Moris Torez.  Luiđi Longo dobio je zadatak da sve uredi
[3]

sa vladom Španske Republike. Uprkos organizovanju dobrovoljaca za Španski građanski rat,

SSSR se nije povukao iz Komiteta za neintervenciju kako bi izbegao diplomatski sukob s
Francuskom i Ujedinjenim Kraljevstvom. Glavni centar za regrutaciju u Internacionalne
brigade bio je Pariz, a nadzor je vršio poljski komunistički oficir Karol Svjerčevski.
Dobrovoljcima bi u Parizu bio obezbeđen pasoš, novac i pomoć pri prelasku granice. Tako je
naprimer Josip Broz Tito obezbeđivao prebacivanje dobrovoljaca koji su dolazili iz
jugoistočne Evrope. Međutim, bilo je i ljudi koji su na svoju ruku odlazili u Španiju, bez
organizovanog prebacivanja.
Brigade su osnovane 9. oktobra 1936. godine. Toga dana je prvih 650 dobrovoljaca uplovilo
u luku grada Alikante brodom „Sijudad de Barselona“. Mnogi ljudi su pristupali
Internacionalnim brigadama s ubeđenjem da je odbrana Španske Republike prvi korak u
odbrani demokratije od nadirućeg fašizma ili pak polazna tačka u širenju proleterskih
revolucija po svetu. Brigadama su pristupali i ljudi koji zbog bednih uslova života ili
nezaposlenosti nisu imali neku perspektivu, te različiti avanturisti. Španski anarhisti su u
početku negativno gledali na priliv komunista-dobrovoljaca, ali su naposletku morali da
popuste. Brigade su bile slabo opremljene i postojali su problemi u komunikaciji zbog
velikog broja učesnika različitih nacija ali su bile veoma motivisane.

Učešće u borbama
Bitka za Madrid
Glavni članak: Opsada Madrida

Odbrana Madrida tokom trogodišnje frankističke opsade smatra se jednim od najvećih

uspeha Republike. Internacionalne brigade su uveliko doprinele uspešnom otporu, iako je
propaganda Kominterne znala da preteruje u pripisivanju zasluga brigadama. Od 40.000
republikanskih snaga, 3.000 je otpadalo na borce iz Internacionalnih brigada.  Već 5.
[4][5]

novembra 1936, Prvi bataljon je uspešno učestvovao u borbama za Madrid. Dana 9.

novembra 1936. formirana je 12. internacionalna brigada sa sastavom od 1.900 boraca, a 13.
novembra 13. internacionalna brigada od 1.550 boraca. U bici na putu za Korunu 13.
decembra 1936. sovjetska oklopna jedinica je zajedno s 12. i 13. internacionalnom brigadom
odbila napad nacionalističkih snaga. Do sredine januara nijedna strana nije napredovala
opsadi odnosno odsbrani Madrida, pa je uspostavljeno primirje.
Bitka na Harami
Dana 6. februara 1937. godine, nakon pada Malage, nacionalističke snage pokrtenuile napad
na komunikaciju Madrid-Andaluzija, južno od Madrida. Nacionalisti su 11. februara porzili
bataljon Andre Marti 14. brigade i prešli reku Haramu. Bataljon Garibaldi zaustavio je
njihovo napredovanje teškom artiljerijom. U pomoć mu je 12. februara pristigao Britanski
bataljon 15. brigade. Pozicije borbe ostale su poznate pod imenom „brdo samoubistva“. Do
kraja dana, bilo je živo samo 225 od 600 boraca Britanskog bataljona. Do 17. februara su
internacionalnim jedinicama u pomoć pristigle republikanske snage. Bitka je naposletku
završila primirjem, a obe su strane prisvajale pobedu. [6]

Bitka za Gvadalaharu
Nakon neuspešne ofanzive južno od Madrida, nacionalisti su pokrenuli još jedan napad na
Madrid, ovaj put na severozapadu. Cilj je bio grad Gvadalahara, 50 km od Madrida. U bici je
na strani nacionalista bio u potpunosti angažovan italijanski korpus, 35.000 vojnika, jer je
Musolini hteo sve zasluge pripisati Italiji. U ovim borbama su uz republikansku armiju
učestvovale 11. i 12. internacionalna brigada. Nacionalisti su 11. marta 1937. probili liniju
republikanske armije. Bataljon Telman pretrpeo je velike gubitke, ali je uspeo da održi front
na putu Trihueke-Toriha. Republikanska avijacija je 12. marta napala nacionalističke
položaje, bataljon Telman izvršio juriš bajonetama i grad je uspešno vraćen u republikanske
ruke.

Raspuštanje Internacionalnih brigada

Oktobra 1938. godine, na vrhuncu bitke na Ebru, Ujedinjeno Kraljevstvo i Francuska
primorale su 1938. špansku republikansku vladu da raspusti Internacionalne brigade.  Ova [7]

naredba bila je deo loše osmišljene strategije da će Nemačka i Italija povući podršku
nacionalistima, ako se pre toga povuče podrška Španskoj republici. Republikanska
vlada Huana Negrina objavila je Ligi naroda plan o povlačenju 21. septembra 1938. godine.
U to se vreme još 10.000 stranaca borilo na strani Republike, a 50.000 stranaca na strani
Frankovih nacionalističkih snaga (u ovaj broj nije ubrojeno još 30.000 Marokanaca).  Veliki [8]

broj dobrovoljaca (pretežito borci iz Nemačke, Italije i Mađarske, kojima zbog autoritarnih
vlasti nije bilo sigurno da se vrate kući) tada je uzeo špansko državljanstvo te su nastavili da
se bore u regularnim španskim vojnim jedinicama. Belgijski i holandski interbrigadisti
izgubili su svoje državljanstvo, jer su služili u stranoj vojsci. [9]

Porijeklo boraca u Internacionalnim

brigadama
Zastava/
Narodnost Procena Beleške
e
Francuska 8,962 –9,000
[10] [1][11]

Italija 3,000 [10][11]

–3,350 [12]

Bivor navodi 2,217 Nemaca i 872

/ Nemačka/Austrija 3,000 –5,000
[1] [11]

Austrijanca.[10]

Poljska 3,000 [1][11]

–3,113 [10]

SAD 2,341 –2,800

[10] [11][12]

  Balkanske države 2,095 [10]

Iako "nikad nije bilo prisutno više od

Sovjetski Savez 2,000-3,000 [1]

800 u jednom trenutku“. [13]

 Bivor navodi 1,843 "od koji su 549 bili
Ujedinjeno 1,800,  2,000,  c. Škoti“.  BBC navodi "oko 4,000"
[11] [12] [10]

Kraljevstvo 4,000. [14]

bazirano na procenama MI5, objavio
PRO, Kev. [14]

Belgija 1,600 –1,722 [11] [10]

Kanada 1,546–2,000 [11]

Tomas procenjuje oko 1,000. [12]

Vidi: Jugosloveni u Španskom
Jugoslavija 1,500 –1,660 [1] [11]

građanskom ratu.
Kuba 1,101 [15][16]

Čehoslovačka 1,006 –1,500 [10] [1][11]

  Baltičke države 892 [10]

Argentina 740 [17]

Holandija 628 [10]

Danska 550 220 poginulih.

Škoti iz Loulendsa i Hajlendsa,
podeljeni u Britanskom bataljonu,
Škotska 549
bataljonu Abraham Linkoln s
Kanađanima. [10]

Mađarska 528 –1,500

[10] [1]

Procenjeno 799 –1,000  boraca iz

[10] [12]

  Švedska 500 [18]

Skandinavije (Tomas procenjuje na
1.000 – od koji su 500 bili Šveđani. ) [18]

Bugarska 462

Švajcarska 408 –800

[10]

Podeljeni u Britanskom bataljonu i

Irska 250
bataljonu Abraham Linkoln
Norveška 225 100 poginulo. [19][20][21]

Estonija 200 [22]

Grčka 160

Portugalija 134 [10]

Luksemburg 103 [23]

 Organizovala Komunistička partija
Kina 100 [24]
Kine, većina boraca bili su Kinezi iz
emigracije.[25]

Meksiko 90
Kipar 60
Filipini 50  [26][27]

Albanija 25
Kostarika 24 [1]

Ostali 1,122 [10]

Galerija spomenika
Previous


Albasete


Barselona


Beograd

Berlin


Kanbera


Didelanž


Stokholm
 
Glazgov


Kirkedli


London


Madrid


Pariz
 
Reding


San Fransisko


Sijetl


Viktorija (Britanska Kolumbija)

Next

Reference
1. ↑                   Thomas 2003, str. 941-5
1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8

2. ↑     Thomas (2003), pp. 941-5; Beevor (2006), pp. 257.

2,0 2,1
3. ↑ Beevor 1999, str. 124.
4. ↑ Beevor 1999, str. 137.
5. ↑ Anderson 2003, str. 59.
6. ↑ Thomas 2003, str. 579.
7. ↑ Lorenzo Peña, eroj@eroj.org. „La Pasionaria's Farewell Message to the International
Brigade fighters”. Eroj.org. http://www.eroj.org/biblio/ibarruri/adios.htm#mensaje.
Pristupljeno 13. 11. 2013.
8. ↑ Exit Arhivirano 2013-07-21 na Wayback Machine-u - Time, Monday, 3 October
1938
9. ↑ Orwell 1938.
10. ↑                                   Lefebvre (2003), pp. 16. Quoted by
10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 10,11 10,12 10,13 10,14 10,15 10,16

Beevor (2006), pp. 468.

11. ↑                     Quoted in Alvarez (1996).
11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 11,8 11,9

12. ↑           Thomas 1961, str. 634-639

12,0 12,1 12,2 12,3 12,4

13. ↑ Beevor 2006, str. 163.

14. ↑     BBC News (2011).
14,0 14,1

15. ↑ „Los voluntarios cubanos en la GCE | The Volunteer”. Albavolunteer.org. 2. 7.

2012.. http://www.albavolunteer.org/2012/07/los-voluntarios-cubanos-en-la-guerra-de-
espana/. Pristupljeno 13. 11. 2013.
16. ↑ Victor Joh on September 12, 2011 at 10:22 pm (12. 9. 2011.). „New book on Cubans
in SCW | The Volunteer”.
Albavolunteer.org. http://www.albavolunteer.org/2011/08/new-book-on-cubans-in-
scw/. Pristupljeno 13. 11. 2013.
17. ↑ „Voluntarios Argentinos en la Brigada XV Abraham Lincoln | The Volunteer”.
Albavolunteer.org. 1. 6. 2010.. http://www.albavolunteer.org/2010/06/voluntarios-
argentinos-en-la-brigada-xv-abraham-lincoln/. Pristupljeno 13. 11. 2013.
18. ↑     Thomas 2003, str. 943.
18,0 18,1

19. ↑ Moen, Jo Stein og Sæther, Rolf: Tusen dager – Norge og den spanske borgerkrigen
1936-1939, Gyldendal 2009. ISBN 978-82-05-39351-6.
20. ↑ Vegard Holm. „Virkelig solidaritet mot fascismen” (Šablon:Nb icon).
frifagbevegelse.no. http://www.frifagbevegelse.no/norge/article2745093.ece.
Pristupljeno 13. 11. 2013.
21. ↑ „Tusen dager”. Tusendager.no. http://www.tusendager.no/. Pristupljeno 13. 11.
2013.
22. ↑ Kuuli 1965.
23. ↑ Livre historiographic d'Henri Wehenkel: D'Spueniekämfer (1997)
24. ↑ China Museum (31. 5. 2012.). „朱德等赠给国际纵队中国支队的锦旗”.
chnmuseum. http://www.chnmuseum.cn/tabid/212/Default.aspx?
AntiqueLanguageID=1442.
25. ↑ Unknown (30. 3. 2005.). „战斗在西班牙反法西斯前线的中国支队”.
Luobinghui. http://www.luobinghui.com/krwj/yx/200503/1497.html.
26. ↑ „Spanish Civil War - Filipino Involement | pinoyhistory”.
Pinoyhistory.proboards.com. 3. 3.
2011.. http://pinoyhistory.proboards.com/thread/1673. Pristupljeno 13. 11. 2013.
27. ↑ „SPANISH FALANGE IN THE PHILIPPINES, 1936-1945”.
Florentinorodao.com. http://www.florentinorodao.com/scholarly/sch95b.htm.
Pristupljeno 13. 11. 2013.
Literatura
 Beevor, Antony (1999). The Spanish Civil War. Cassell P L C. ISBN 978-0-304-
35281-4. http://books.google.com/books?id=1rAnQAAACAAJ.
 Anderson, James Maxwell (2003). The Spanish Civil War: A History and
Reference Guide. GREENWOOD Publishing Group Incorporated. ISBN 978-0-
313-32274-7. http://books.google.com/books?id=evxoAAAAMAAJ.

Vidi još
 Španski građanski rat
 Jugosloveni u Španskom građanskom ratu

Vanjske veze
Internacionalne brigade na Wikimedijinoj ostavi
 IBMT the international brigade memorial trust
 Abraham Lincoln Brigade Archives
 Reproduction of International Brigades flags, badges and t-shirts
 Freedom fighters or Comintern army? The International Brigades in Spain by
Andy Durgan
 Documents on the International Brigades from "Trabajadores: The Spanish Civil
War through the eyes of organised labour", a digitised collection of more than
13,000 pages of documents from the archives of the British Trades Union
Congress held in the Modern Records Centre, University of Warwick
Kategorija
đanskog rata) moramo zauzeti stranu, istakao je Đordi Majoral, direktor Galerije „Majoral".
Sjetimo se Pikasovih riječi 1937. godine: „Uvijek sam vjerovao u to da umjetnici ne smiju ostati
ravnodušni prema konfliktima u kojima se dovode u pitanje najviše vrijednosti čovječanstva i
civilizacije."