INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK

EKONOMSKI FAKULTET TRAVNIK

INTEGRISANI MENADŽMENT SISTEMI

(Seminarski rad)

Predmet: Benchmarking u savremenom poslovanju

Profesor: Bešić Cariša Student: Hamzić Erna

Asistent: Šejla Mušik Broj indexa: E-26/19

Travnik, 2022.
 SADRŽAJ

1. UVOD.....................................................................................................................................3

2. OSNOVNE POSTAVKE INTEGRISANIH MENADŽMEN SISTEMA.............................4

2.1. Osnovne karakteristike IMS............................................................................................5

3. SERIJA MEĐUNARODNIH STANDARDA ISO 9000.......................................................8

4. DOKUMENTACIJA SISTEMA MENADŽMENTA KVALITETOM...............................14

4.1. Implementacija sistema menadžmenta kvalitetom........................................................16

4.2. Troškovi kvaliteta..........................................................................................................16

4.3. Prednosti od implementiranog sistema menadžmenta kvalitetom.................................17

4.4. Ostali menadžment standardi kao parcijalni dijelovi ims.............................................18

5. OHSAS 18001:1999 - SISTEM ZAŠTITE ZDRAVLJA I SIGURNOSTI NA RADU

OHSAS.....................................................................................................................................21

6. STANDARD ISO 22000:2006 – SISTEM MENADŽMENTA BEZBJEDNOŠĆU HRANE

- HACCP...................................................................................................................................22

7. ZAKLJUČAK.......................................................................................................................24

8. LITERATURA:....................................................................................................................25

9. PRILOG:...............................................................................................................................26

2
1. UVOD
Prema Sajfertu i Adamoviću, pojam iz kojeg je nastao pojam bencmarking potiče od
građevinske terminologije, a označava spravu za određivanje visina različtih tačaka zemljine
površine (nivelir). Stari Egipćani su koristili nivelir u obavljanju građevisnkih poslova.
Osnove benchmarkinga su bile poznate i u staroj Kini. Prema drevnom kineskom vojskovođi i
filozofu Sun Tzu, koji je napisao priručnik "Umeće ratovanja", onaj ko poznaje svog
neprijatelja i poznaje sebe, neće biti ugrožen ni u stotinu bitaka. Onaj ko ne poznaje svog
neprijatelja, a poznaje sebe, imaće podjednake izglede i za pobjedu i za poraz. Onaj ko ne
poznaje ni svog neprijatelja ni samoga sebe, biće poražen u svakoj bici. Razmatrajući dalje
umijeće ratovanja, Sun Tzu nabraja pet vojnih pravila:

1. mjerenje,

2. procenjivanjne,

3. proračunavanje,

4. upoređivanje i

5. pobjeda.

Mjerenje se zasniva na lokaciji, procjene zavise od mjerenja, proračuni se izvode na osnovu

procena, poređenja na osnovu proraĉuna, a pobjeda se postiže na osnovu poređenja.
Benčmarking se prvi put organizovano javio tokom pedesetih godina dvadesetog vijeka u
Japanu, kada su japanski stručnjaci posjetili veliki broj kompanija u SAD i Evropi da bi uočili
metode i tehnike poslovanja koje će im omogućiti daljnji privredni razvoj. Tom prilikom su
sklapali i ugovore o poslovnoj saradnji i kupovali know-how od zapadnih kompanija, koji su
tokom vremena primijenili i unapredili. Kasnih sedamdesetih, Xerox je nastavio stopama
IBM-a, poredeći svoj proizvod sa onima iz japanske afilijacije Fuji-Xerox. Rank Xerox je
otpočela primjenu benčmarkinga još 1979. Rukovodstvo pomenute komapanije je poredilo
određene performanse svog poslovanja sa najuspješnijim svjetskim firmama, bez obzira na
granu industrije kojoj pripadaju, uzimajući za osnovni kriterijum poređenja jedino liderstvo
po pojedinačnim performansama.

3
2. OSNOVNE POSTAVKE INTEGRISANIH MENADŽMEN SISTEMA
Pojmovno određenje integrisanih menadžment sistema

Integrisani menadžment sistemi (IMS) predstavljaju sadašnju fazu razvoja koncepta

upravljanja kvalitetom koja se zasniva na integrisanoj primjeni više međunarodnih standarda
iz oblasti upravljanja organizacijom. U svakoj organizaciji postoji više parcijalnih
menadţment sistema kao što su:

• proizvodni menadžment sistem,

• finansijski menadžment sistem,

• kadrovski menadžment sistem,

• strateški menadžment sistem,

• informacioni menadžment sistem i drugi.

Prema Heleti1 , većina ovih menadžment sistema je nestruktuirana i nepotpuno definisana.

Pored ovoga u svijetu je trend da se standardizuju menadžment sistemi orijentisani prema
zadovoljenju zahtjeva pojedinih zainteresovanih strana korisnika organizacije .

• QMS - menadžment sistem kvaliteta prema standardu ISO 9000:2000, orijentisan prema
zadovoljenju zahtjeva kupaca. Na bazi ISO 9000 definisani su standardi za menadžment
sisteme

kvaliteta za pojedine oblasti kao što su (neki su izdati kao ISO standardi):

- QS 9000 – za automobilsku industriju,

- AS 9000 – za avio industriju,

- TL 9000 – za telekomunikacionu industriju

• EMS - menadžment sistem životne sredine prema standardu ISO 14001:1996, orijentisan
prema zadovoljenju zahtjeva društva,

• OH&SMS - menadžment sistem zdravlja i bezbjednosti zaposlenih prema standardu

OH&SAS 18001:1999, koji je izdala OSHA Health and Safety Management Group.

1
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

4
• CSRMS – (Corporate social responsibility management system) menadžment sistem koji
sadrži etičke norme za društvenu odgovornost korporacije prema zaposlenima prema
standardu SA8000:2001, koji je izdala međunarodna organizacija SAI – SocialAccountability
Interantional, National Science Journal „Total Quality Management”, Vol.32, No.2, 2004. 5th
InternationalYusq Congress – 31st Annual Yusq Conference, Belgrade, June 20-24, 2004.

Pored ovih postoje i drugi standardi za menadžment sisteme u organizaciji:

• Sistem za obezbjeđenje zdravstvene ispravnosti prehranbenih proizvoda – HACCP.

• Sistem za ispitne i metrološke laboratorije prema standardu ISO / IEC 17025.

• Menadžment sistem pouzdanosti prema standardu IEC 60300, itd.

2.1. Osnovne karakteristike IMS

Implementacija integrisanih menadžment sistema podrazumijeva integrisanje međunarodnih
standarda za upravljanje kvalitetom (QMS), upravljanje zaštitom životne sredine (EMS),
upravljanje bezbjednošću zaposlenih (OHSAS), itd. čiju osnovu predstavlja primjena zahtjeva
navedenih standarda. Sistem upravljanja kvalitetom predstavlja osnovu za nadgradnju drugih
standarda za upravljanje segmentima poslovanja, a krajnji cilj jeste postizanje poslovne
izvrsnosti. Kao osnovne karakteristike do sada izdatih i primijenjenih menadžment standarda
mogu se izdvojiti sljedeće:2

• svaki od njih je okrenut jednoj dimenziji poslovanja (kvalitet, bezbjednost i zaštita na radu,
zaštita životne sredine i sl.);

• očekuje se privrženost rukovodstva i njihovo proaktivno djelovanje na ostvarenju

postavljenih ciljeva;

• svaki od njih se najbolje primjenjuje kroz procesni model koji podrazumijeva utvrđivanje
procesa koji postoje, utvrđivanje kriterijuma i metoda za njihovo mjerenje, stalno mjerenje
performansi procesa i unapređenje performansi procesa;

2
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

5
• svaki od njih mora da bude dokumentovan, ali sa ciljem stvaranja dokumentovanog sistema
a ne sistema dokumenata;

• dokumentaciju čine politika, ciljevi, poslovnik ili neki drugi dokument kojim se opisuju svi
zahtijevi standarda, procedure, planovi, radna uputstva i dr.;

• svaki od njih teži da ostvari ponovljivost kroz upravljanje osnovnim procesima

• svaki od njih zahtijeva zapisivanje kao potrebu za objektivnim dokazivanjem ostvarenih

aktivnosti koje su planirane i postavljene u dokumentima, ali i kao jedini mehanizam za
rekonstrukciju svakog događaja koji se odigrao u prošlosti; svaki od njih ima istovjetne
sistemske zahtjeve;

• najvažnije, svaki teži ostvarenju postavljenih ciljeva i stalnom unapređenju. Mogu se

identifikovati tri razloga za razvoj integrisanih menadţment sistema:

• Poboljšanje sveukupnih performansi organizacije;

• Stvaranje okvira za implementaciju priznatih standarda za menadţment sisteme koji su

predmet nezavisnih provjera (ISO 9001, ISO 14001, ISO18001);

• Stvaranje integrisane šeme za nezavisne provjere integrisanih menadžment sistem

Primjena integrisanih menadžment sistema omogućuje skraćivanje vrijemena potrebnog za

postizanje ciljeva poslovne izvrsnosti u odnosu na izgrađivanje TQM koncepta. 100 IMS,
slično TQM konceptu podrazumijeva stalno unapređenje kvaliteta poslovanja u cilju
postizanja poslovne izvrsnosti. U pitanju je permanentno i organizovano unapređivanje
kvaliteta proizvoda i usluga preduzeća – svaka organizacija mora da neprestano poboljšava
sve segmente svog poslovanja. Proces stalnog unaprđenja se zasniva na seven-step method –
metodi sedam koraka, i koja se sastoji iz sljedećih koraka: 3

1. Izbor problema

2. Analiza postojećeg sistema

3. Identifikacija uzroka problema

4. Planiranje i primjena rješenja

3
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

6
5. Evaluacija

6. Standardizacija efektivnih rješenja

7. Preispitivanje procesa i budući planovi

7
3. SERIJA MEĐUNARODNIH STANDARDA ISO 9000

Razvoj međunarodnih standarda ISO 9000

Početak razvoja upravljaĉkih standarda iz oblasti kvaliteta datira 1959. godine, kada su
nastala prva dokumenta koja su se bavila problemom upravljanja kvalitetom u vojnoj
industriji SAD, standardi poznati kao MIL-Q-9858. U periodu od 1959. pa do 1979. godine,
publikovano je više standarda koji su se bavili ovim pitanjem u oblasti vojne industrije,
primjene i razvoja nuklearne energije itd. Najznačajniji standard koji je prethodio
međunarodnoj seriji standarda ISO 9000 jeste britanski nacionalni standard BS 5750, donesen
1979. godine. Iste godine je i Nacionalni institut za standardizaciju SAD usvojio identične
standarde, pod nazivom ANSI/ASQS Z1.15. Na osnovu ova dva nacionalna standarda.4

Međunarodna organizacija za standarizaciju (ISO) je 1987. godine publikovala prvu verziju

međnarodne serije standarda ISO 9000. Prava revizija standarda se dogodila 1994. godine, a
slkedeća je bila 2000. godine. Usvajanje nove verzije međunarodnih standarda ISO 9000 iz
2000. godine (ISO 9000:2000) označila je primjenu sistemskog pristupa u oblasti kvaliteta.

Serija standarda ISO 9000:2000

Nova verzija standarda iz 2000. godine zasniva se na 4 megaprocesa u okviru kojih se

definiše sistem upravljanja kvalitetom. Ti megaprocesi su sljedeći:

1. Odgovornost rukovodstva,

2. Upravljanje resursima,

3. Realizacija proizvoda,

4. Mjerenje, analiza i unapređenje.

Prikaz procesnog modela sistema upravljanja kvalitetom u skladu sa standardom ISO

9001:2000 je dat na slici:

4
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik,
2013.

8
 Slika br.1 Model sistema menadžmenta kvalitetom zasnovanog na procesu

Izvor: Đorđević D., Ćoćkalo D., Upravljanje kvalitetom, TF Mihajlo Pupin, Zrenjanin, 2004.Str. 30.

Legenda:

Aktivnosti koje stvaraju dodatne vrednosti

Tok informacija

NAPOMENA: Izjave u zgradama ne primjenjuju se na ISO 9001

Rukovodstvo je odgovorno za sve aktivnosti u organizaciji u vezi sa unapređivanjem kvaliteta

poslovanja, pri čemu zahtjevi korisnika predstavljaju polaznu tačku u djelovanju rukovodstva.
Rukovodstvo mora da obezbijedi sve potrebne resurse da bi se to postiglo – ljude, 106
opremu, informacije, infrastrukturu. Da bi se izvršila realizacija proizvoda, potrebno je
upravljati svim procesima koji stvaraju proizvod ili uslugu. U cilju stalnog unapređivanja
kvaliteta poslovanja potrebno je vršiti mjerenje, analizu i unapređivanje procesa, ili proizvoda
ili usluge. Posebna pažnja mora da se posveti mjerenju zadovoljstva korisnika. 5

Nova verzija standarda podržana je sa 8 menadžment principa. Princip upravljanja kvalitetom

je obuhvatno i fundamentalno pravilo za vođenje i funkcionisanje organizacije, dugoročno
5
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik,
2013.

9
usmjerene ka stalnom unapređenju performasi sa fokusiranjem na kupca i zadovoljenjem
potreba svih ostalih interesnih strana.

Menadžment principi su sljedeći:

1. Organizacija okrenuta kupcu,

2. Liderstvo,

3. Uključenost ljudi,

4. Procesni pristup,

5. Sistemski pristup,

6. Stalno unapređenje,

7. Činjenični pristup odlučivanju

8. Obostrano koristan odnos sa snabdjevačima.6

Organizacije zavise od svojih korisnika i one treba da razumiju aktuelne i buduće potrebe
korisnika, treba da ispune zahtjeve korisnika i da nastoje da pruţe i više od onoga što korisnici
očekuju od organizacije.

Lideri uspostavljaju jedinstvo ciljeva i vođenje organizacije. Oni treba da stvaraju i određivaju
interno okruženje u kojem osoblje može u potpunosti da učestvuje u ostvarivanju ciljeva
organizacije. Osoblje na svim nivoima čini suštinski dio jedne organizacije i njihovim punim
uključivanjem omogućava se da se iskoriste njihove sposobnosti za ostvarivanje dobrobiti
organizacije. Željeni rezultat se može efikasnije ostvariti ako se menadžment odgovarajućim
aktivnostima i resursima ostvaruje kao proces. Identifikovanje i razumijevanje nekog sistema
međusobno povezanih procesa i menadžmenta tim sistemom doprinose efektivnosti i
efikasnosti organizacije u ostvarivanju njenih ciljeva. Stalno poboljšavanje ukupnih
performansi organizacije treba da predstavlja njen stalni cilj. Efektivne odluke se zasnivaju na
analizi podataka i informacija. Organizacija i njeni isporučioci su nezavisni, pa uzajamno
korisni odnosi povećavaju sposobnost i jednih i drugih na ostvarivanju vrijednost.

Međunarodni standardi ISO 9000:2000 imaju sljedeću strukturu:

6
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik 2013.

10
1. ISO 9000:2000 - Sistem upravljanja kvalitetom - Osnove i rječnik,

2. ISO 9001:2000 - Sistem upravljanja kvalitetom – Zahtjevi i

3. ISO 9004:2000 - Sistem upravljanja kvalitetom – Uputstvo za unapređenje

Revizija standarda iz 2000. godine imala je za cilj unapređivanje metodlogije sistema

upravljanja kvalitetom. U pitanju je procesni model (jedan model, za razliku od tri modela iz
1994.), kod koga postoji logičan slijed zahtjeva standarda. Uvršteni su zahtjevi za stalno
unapređivanje kvaliteta i insistira se na permanentnom mjerenju zadovoljstva korisnika, što
stvara dobru osnovu za daljnji razvoj koncepta kvaliteta u organizaciji koja primjenjuje
standard ISO 9000:2001. U standardu je izvršeno unapređivanje terminologije – termini su
usaglašeni sa upravljačkim konceptom – a standard je kompatibilan sa međunarodnom
serijom standarda ISO 14000: Upravljanje zaštitom životne sredine.7

Zahtjevi definisani u standardu ISO 9000:2000 su sljedeći:

1. Predmet i područje primjene

2. Normativne reference

3. Termini i definicije

4. Sistem menadžmenta kvalitetom

4.1. Opšti zahtjevi

4.2. Zahtjevi koji se odnose na dokumentaciju

5. Odgovornost rukovodstva

5.1. Obaveze i djelovanje rukovodstva

5.2. Usredsređenost na korisnika

5.3. Politika kvaliteta

5.4. Planiranje

5.5. Odgovornost, ovlašćenja i komunikacija

7
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik 2013.

11
5.6. Preispitivanje od strane rukovodstva

6. Menadžment resursima

6.1. Obezbjeđvanje resursa

6.2. Ljudski resursi

6.3. Infrastruktura

6.4. Radna sredina8

7. Realizacija proizvoda

7.1. Planiranje realizacije proizvoda

7.2. Procesi koji se odnose na korisnika

7.3. Projektovanje i razvoj

7.4. Nabavka

7.5. Proizvodnja i servisiranje

7.6. Upravljanje uređajima za praćenje i mjerenje

8. Mjerenje, analiza i poboljšanje

8.1. Opšte odredbe

8.2. Praćenje i mjerenje

8.3. Upravljanje neusaglašenim proizvodom

8.4. Analiza podataka

8
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik,
2013.

12
8.5. Poboljšavanje9

Osnovne prednosti nove verzije standarda su sljedeće:

 Primjenljiv je na sva područja poslovanja – proizvodnju i usluţne djelatnosti,

 Jednostavnost u implementaciji,
 Razumljivost termina,
 Procesni pristup,
 Insistranje na kontinualnom unapreĊivanju kvaliteta poslovanja u funkciji
 zadovoljenja zahtjeva korisnika,
 Konzistentnost dva standarda ISO 9000 i ISO 1400

4. DOKUMENTACIJA SISTEMA MENADŽMENTA KVALITETOM

Menadžment kvalitetom na bazi implementacije standarda ISO 9000 podrazumijeva

dokumentovani pristup – organizacija koja primjenjuje ovaj koncept mora da izgradi
dokumentaciju sistema kvaliteta u skladu sa zahtjevima standarda. Dokumenta se koriste da bi
se pomoću njih opisale aktivnosti, procesi naĉina rada organizacije. Dokumenta kvaliteta
treba da prikaţu šta i kako se radi u organizaciji. Struktura dokumentacije sistema kvaliteta
ima tri nivoa:
9
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik 2013.

13
1. poslovnik o kvalitetu,

2. procedure i

3. radna uputstva

Postoji shvatanje da dokumentacija sistema kvaliteta može da ima i 4 nivoa, pri čemu su prva
tri ista, a četvrti nivo predstavljaju baze podataka. Kada se struktura dokumentacije posmatra
sa tri nivoa, u trećem nivou su obuhvaćene i baze podataka. Standard preporučuje sljedeću
hijerarhiju dokumenata kvaliteta:10

Struktura dokumenata se često u praksi organizuje u četiri nivoa. Priručnik (poslovnik) o

kvalitetu i politika kvaliteta (izjava o kvalitetu) čine prvi nivo. Na drugom nivou nalaze se
procedure (postupci). Treći nivo sačinjavaju radna uputstva, a baza podataka sa svim ostalim
dokumentima (obrasci, izvještaji -uopšte zapisi)čini četvrti nivo.

Standard zahtijeva postojanje sljedećih dokumenata QMS:

- Izjava o kvalitetu (politiku kvaliteta) i mjerljivi ciljevi kvaliteta;

10
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

14
- Priručnik (poslovnik) o kvalitetu;

- Šest obaveznih procedura (postupaka) i to:

1. Upravljanje dokumentima QMS,

2. Upravljanje zapisima QMS,

3. Interne provjere,

4. Upravljanje neusaglašenostima,

5. Korektivne mjere,

6. Preventivne mjere.11

Kao obavezni zapisi mogu se uočiti sljedeći:

-preispitivanje od strane rukovodstva,

-obuka,

-ulazni zahtjevi projekta,

-ocjena dobavljaĉa,

-zapisi o kalibraciji,

-rezultati ocjene kvaliteta,

-zapisi o neusaglašenostima.12

4.1. Implementacija sistema menadžmenta kvalitetom

Proces uvođenja sistema menadžmenta kvaliteta se sastoji iz 4 faze:

11
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.
12
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

15
1. Priprema za razvoj sistema kvaliteta

2. Razvoj sistema kvaliteta

3. Uspostavljanje i održavanje sistema kvaliteta

4. Atestiranje sistema

Postoji nekoliko pristupa projektu uvođenja sistema menadžmenta kvalitetom. Glavna razlika
je u potenciranju obuka zaposlenih, odnosno konsultantskih usluga. Kvalitetnija obuka
zahtijeva manje angažovanje konsultanata i obrnuto. U razvijenim zemljama dominira pristup
da je mnogo bitnije uložiti u obuku zaposlenih i time dugoročno uticati na izgradnju koncepta
kvaliteta u organizaciji.

4.2. Troškovi kvaliteta

Troškovi kvaliteta se mogu podijeliti na direktno vidljive troškove kvaliteta i i indirektno
vidljive troškove kvaliteta. U direktno vidljive troškove kvaliteta spadaju:

1. Gubici,
2. škart,
3. dorada,
4. garancija,
5. troškovi ispitivanja,
6. troškovi usljed grešeke

U indirektno vidljive troškove spadaju:

1. troškovi aktivnosti za sprečavanje grešaka.

2. troškovi za odvijanje djelatnosti, pomjeranje termina,
3. povećani troškovi otpremanja,
4. previsoki troškovi zaliha,
5. smanjivanje radnog morala,
6. gubitak imidža
7. gubitak klijenata

16
Troškovi kvaliteta se nalaze u vezi sa cijenom proizvoda. Uopšteno govoreći, u cijenu su
uračunati troškovi škarta (i servisa koji se javlja usljed neophodnosti otklanjanja grešaka
nakon isporuke proizvoda) i prevencije u cilju otklanjanja škarta. Te dvije cijene su uzajamno
povezane i obrnuto proporcionalne. Troškovi prevencije su nekoliko puta niţi od troškova
korekcije, koji nastaju kada se neusaglašenosti, ili škart pojave.Kada se radi o tehnikama
mjerenja troškova kvaliteta javljaju se određeni probelmi:

 Troškovi kvaliteta se jasno ne izražavaju u finansijskim izvještajima,

 Ponekad je vrijeme između preduzetnih mjera i ostvrene koristi relativno dugo,
 Brojne subjektivne procjene,
 Nevidljivi troškovi,
 Problemi poređenja troškova u vremenu.13

4.3. Prednosti od implementiranog sistema menadžmenta kvalitetom

Kvalitet poslovanja podrazumijeva menadžment pristup, odnosno upravljanje kvalitetom
poslovanja preduzeća, identifikovan kroz poštovanje meunarodnih standarda kvaliteta.
Normalno je da kvalitet proizvoda i usluga predstavlja polaznu tačku u primjeni ovog
koncepta, ali takođe predstavlja i rezultat unapreivanja kvaliteta poslovanja. Serija
međunarodnih standarda je prevashodno orijentisana na zadovoljenje zahtjeva kupaca, u cilju
unapređivanja konkurentske prednosti, kao jednog od osnovnih preduslova permanentnog
unapređivanja kvaliteta poslovanja. Najbolji dokaz za uspješnost promjene standarda ISO
9000 jeste rastući broj preduzeća u svijetu koja su implementirala ovaj koncept. Zemlja koja
dominira u posljednjih nekoliko godina po rastu broja sertifikovanih organizacija je Kina. U
svijetu je evidentan trend rasta sertifikovanih organizacija prema zahtjevima standarda ISO
9001 – stopa rasta u 2006. je bila 16%. Do kraja 2006. godine u svijetu je u 170 zemlja bilo
897.866 organizacija sa sertifikatom ISO 9001.

Iskustva inostranih preduzeća koja su uvela sistem kvaliteta ukazuju na sljedeće prednosti:

a. profit se povećava od 30-50%, (8, str. 23).

b. troškovi poslovanja se snižavaju i do 50%
c. produktivnost se po pravilu povećava do 50%

13
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

17
Prednosti od uvedenog koncepta upravljanja kvalitetom mogu biti unutrašnje i spoljašnje. U
unutrašnje prednosti spadaju: unapređenje dokumentacije, unapređenje očekivanja kupaca,
unapređenje procesa, razvoj kvaliteta proizvoda, smanjenje škarta, povećanje efikasnosti,
unapređenje poslovanja, unapređenje motivacije zaposlenih. U spoljašnje prednosti spadaju:
unapreenje proizvoda, razvoj marketing imidža povećanje prodaje, zadovoljenje zahtjeva
kupaca, razvoj odnosa sa dobavljačma, povećanje konkurentnosti, povećanje prodaje na
inostranom tržištu, rast profita, smanjivanje ţalbi kupaca. Prema rezultatima jednog
istraţivanja sprovedenog među organizacijama koje su uvele sistem menadţmenta kvalitetom,
kao glavni efekti uvedenog QMS se izdvajaju: unapređenje odnosa sa kupcem (42%),
unapređenje klime kvaliteta (22,4%), unapređenje procesa (19,1%), povećanje učešća
zaposlenih (12,5%), (9). Naprijed navedeni pokazatelji jasno govore u prilog neophodnosti
implementiranja koncepta upravljanja kvaliteta po osnovu serije standarda ISO 9000 u
domaća preduzeća, u funkciji poboljšavanja konkurentske prednosti domaćih preduzeća na
međunarodnom tržištu.14

4.4. Ostali menadžment standardi kao parcijalni dijelovi ims

ISO 14001:1996 – Sistem menadžmenta zaštitom životne sredine

Kao jedan od proizvoda razvoja ekološke svijesti na globalnom nivou nastali sustandardi
upravljanja zaštitom ţivotne sredine, opredmećenih u seriji međunarodnih standarda ISO
14000. Krajem osamdesetih godina Međunarodna organizacija za standarde (ISO -
International Standards Organisation) publikovala je međunarodne standarde kvaliteta iz kojih
suse razvili i standardi ISO 14001. Kao što je napomenuto, fenomen kvaliteta nije
jednoznačno određenim, već sadrži u sebiviše različitih aspekata. Uobičajeno se smatra da
postizanje ciljeva izvrsnosti organizacije pretpostavlja postizanje sljedećih aspekata kvaliteta:
društvenog, poslovnog i tržišnog.

Društveni aspekt kvaliteta se odnosi na kvalitet življenja, koji pretpostavlja da proizvodi i

procesi preduzeća budu takvi da u potpunosti obezbjeđuju:
 zaštitu zdravlja ljudi,
 zaštitu životne sredine,
 zaštitu kupaca putem odgovornosti za proizvod,

14
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

18
 štednju prirodnih resursa,
 zadovoljenje građana u cjelini, uz poštovanje moralnih i etičkih društvenih i
 profesionalnih normi

Tokom 1991. godine Međunarodna organizacija za standarde (ISO) je uspostavila Stratešku

savjetodavnu grupu za životnu sredinu (SAGE - Strategic Advisory Group on Environment),
uz ućešće 20 zemalja, 11 meunarodnih organizacija i više od 100 stručnjjaka za zaštitu
životne sredine, koji su pripremili osnovna dokumenta u vezi standarda. Za vrijeme skupa u
Rio de Ženeiru 1992. godine, naglašeno je da su biznisu i industriji potrebne tehnike za
mjerenje ekološkog uĉinka i čvrste metode za ekološko upravljanje. Od organizacije ISO je
zahtijevano da podigne nivo aktivnosti na podruĉju zaštite životne sredine, da bi se
odgovorilo na ekološke izazove. Prema preporukama SAGE je 1993. stvoren ISO Tehniĉki
komitet 207 Upravljanje zaštitom životne sredine (Environmental management). Pri ISO/TC
207, na prvom zasjedanju u Torontu 1993. godine osnovani su podkomiteti i u okviru svakog
od podkomiteta dodijeljeno je po 10 brojeva za grupe standarda. Podkomiteti i brojevi
standarda su:15

 Sistemi ekološkog upravljanja (Environment Management Systems) - standardi

ISO 14000 - ISO 14009;
 Ekološko provjeravanje (Environmental Auditing) - standardi ISO 14010 - ISO
14019;
 Ekološko obiljeţavanje (Environmental labeling) - standardi ISO 14020 - ISO
14029;
 Ocjenjivanje ekoloških performansi (Environmental performance evaluation) -
standardi ISO 14030 - ISO 14039;
 Ocjenjivanje ţivotnog ciklusa (Life cycle assessment) - standardi ISO 14040 - ISO
14049;
 Termini i definicije - standardi ISO 14050 - ISO 14059.

Danas ISO TC 207 priprema standarde u sljedećim oblastima: aspekti zaštite životne sredine u
standardima za proizvode, upravljanje šumama, sistemi upravljanja zaštitom životne sredine,
provjeravanje životne sredine i ispitivanje u vezi sa tim, ekološko obeležavanje, vrednovanje
učinka zaštite životne sredine, ocjenjivanje životnog ciklusa, termini i definicije.

15
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik,
2013.

19
Model sistema upravljanja zaštitom ţivotne sredine (EMS) prema međunarodnom standardu
ISO 14001 obuhvata:16

 politiku zaštite životne sredine,

 planiranje,
 uvođenje i sprovođenje standarda,
 provjeravanje i korektivne mjere,
 preispitivanje od strane rukovodstva,
 kontinuirano poboljšanja kvaliteta životne sredine.

5. OHSAS 18001:1999 - SISTEM ZAŠTITE ZDRAVLJA I SIGURNOSTI

NA RADU OHSAS

18001:1999 - Serija za ocjenjivanje zaštite zdravlja i sigurnosti na radu (Occupational Haelath

and Safety Assesment Series) daje zahtjeve za sistem upravljanja zaštite zdravlja i sigurnosti
na radu (OHS), kako bi se omogućilo da organizacija upravlja rizicima i da poboljša svoje
performanse u tom pravcu. Ova OHSAS specifikacija je primenjiva za bilo koju organizaciju,
koja želi da:

16
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

20
1. uspostavi sistem OHS upravljanja, da bi eliminisala ili svela na minimum rizik za
zaposlene i druge zainteresovane strane, koje mogu biti izložene OHS rizicima proisteklim iz
njenih aktivnosti,
2. primijeni, održava i kontinualno poboljšava sistem OHS upravljanja,
3. osigura usaglašenost sa sopstvenom OHS politikom,
4. demonstrira drugima ovu usaglašenost,
5. zatraži sertifikaciju/registraciju svog OHS sistema upravljanja od strane eksterne
organizacije ili
6. izvrši samoodređivanje i deklarisanje usaglašenosti sa specifikacijom.

Izazov na koji ova specifikacija treba da da rešenje i odgovor, odnosi se na porast povreda na
radu, bolovanja, izgubljenih radnih dana, pooštravanja propisa iz ovih oblasti, poras
medicinskih troškova itd. Svi zahtjevi iz ove OHSAS specifikacije su namenjeni da budu
primenjeni posebno, odnosno inkorporirani u bilo koji sistem menadžmenta. OHSAS seriju
čine:

- OHSAS 18001:1999 - Sistem zaštite zdravlja i sigurnosti na radu - Speifikacija, i

- OHSAS 18002:1999 – Sistem zaštite zdravlja i sigurnosti na radu – Smjernice za primjenu
OHSAS 18001.17

6.STANDARD ISO 22000:2006 – SISTEM MENADŽMENTA

BEZBJEDNOŠĆU HRANE - HACCP

Jedan od standarda koji se sve ĉešće upotrebljava jeste HACCP. Ovaj model se obično
nadograđuje na razvijeni QMS, ili QMS i EMS. Radi se o sistemu analize rizika i kritiĉnih
kontrolnih tačaka (Hazard analyisis and Critical Control Point – HACCP), kao jednom od
mnogih zahtjeva preduzećima u cilju zdravstvene zaštite potrošača. HACCP sistem je prvi put
primijenjen u sektoru prehrambene industrije šezdesetih godina prošlog vijeka u preduzeću

17
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

21
Pillsbury. Naime, ovo preduzeće je zajedniĉki radilo sa Nacionalnom sluţbom za aeronautiku
i kosmiĉka istraživanja (NASA) i laboratorijom NETICK vojske SAD – a i projektnom
grupom iz Vazduhoplovno -kosmiĉke laboratorije SAD – a, na programu proizvodnje hrane
za kosmonaute. Amjeriĉka organizacija US Food and Drug Administration (FDA) prihvatila
je program za bezbjednost hrane koji je kreiran pre 30 godina iskljuĉivo za kosmonaute i koji
se koristi i za morsku hranu. FDA planira da ovaj program primijeni za većinu prehrambenih
proizvoda koji SAD uvozi. Suština ovog programa za kosmonaute jeste u prevenciji rizika
koji mogu prouzrokovati bolesti koje potiču od hrane, primjenom nauĉnih metoda na sve faze
od ulaznih sirovina do krajnjeg proizvoda.

HACCP program zasniva se na sedam principa i to sledeća:

1. Identifikaciji potencijalnog hazarda u vezi sa proizvodnjom hrane u svim stadijumima, od

mjesta proizvodnje sirovine preko prerade, distribucije do konzumiranja. Na osnovu toga
određuju se preventivne mjere za kontrolu hazarda.

2. Određivanju tačaka (mjesta) u procesu i toku operacija na kojima se moţe upravljati

elementima koji će opasnost potpuno eliminisati ili je svesti na najmanji nivo, a što se
oznaĉava sa CCPs (critical control points).

3. Utvrđivanju graniĉnih vrijednosti, koje moraju da budu postignute da bi se u svakoj

kontrolnoj tački jemio uspjeh, što znaĉi, na primjer, da se u režimu termičke obrade mora
postići određena temperatura koja mora trajati određeno vrijeme da bi se sigurno eliminisao
hazard

4. Utvrđvianje sistema za praćenje primijenjenih mjera u CCP po planu testiranja i

opservacije.

5. Utvrđivanje korektivnih aktivnosti kada monitoring pokazuje da u određenoj CCP

kontrolne mjere nisu korektno provedene.

6. Utvrđivanje postupka za verifikaciju koji ukljuĉuje dodatna testiranja i procedure u cilju

potvrde da je HACCP bio efikasan.18

Osnovni preduslov uspješne primjene HACCP sistema jeste, stvaranje svijesti kod lica
odgovornih za zdravstvenu ispravnost hrane o neophodnosti primjene ovog koncepta. Najveća

18
Dr. Cariša Bešć, Dr. Dejan Đorđević, Mr. Petar Tamamović, Menadžment kvaliteta, Banja Luka, Travnik
2013.

22
odgvornost za uvođenje HACCP leţi na proizvođaĉima u svim nivoima proizvodnje hrane,
inspekcijskim organima koji planiraju i olakšavaju implementaciju HACCP, organima vlade
koji predlaţu zakonske regulative i tijelima za edukaciju stanovništva u oblasti zdravstva.
Povoljnost kod HACCP sistema jeste ta što se on moţe primijeniti u cijelom lancu
proizvodnje hrane od primarnog proizvođača do krajnjeg potrošača. Međutim, da bi došlo do
uspješne primjene HACCP sistema u preduzeću, neophodna je puna angaţovanost i
ukljuĉivanje rukovodilaca i zaposlenih.Prednost HACCP sistema predstavljaju sljedeći
segmenti:

 fokusiranost na identifikaciju i prevenciju rizika;

 omogućava efektivniji i efikasniji rad;
 odgovornost je na proizvođaču i distributeru hrane;
 omogućava efektivniju konkurenciju;
 uklanja granice međunarodne trgovine.

7. ZAKLJUČAK

Mnoge organizacije su usvojile ili usvajaju pojedinačno sisteme menadžmenta. U svim

sistemima menadžmenta postoje neki zajednički elementi kojima se može upravljati na
integrisan način. Danas sve više organizacije pristupaju implementaciji integrisanog
menadžment sistema. Nova verzija standarda ISO 9000:2015 najavljuje jedinstveno

23
propisivanje osnovne strukture svih standarda menadžmenta, čime se i formalno olakšava
njihova integracija.Implementacija integrisanog menadžment sistema omogućuje organizaciji
da smanji rizike poslovanja, te da ukloni negativne posljedice koje oni mogu prouzrokovati.
Može se reći da integracija sistema menadžmenta vodi organizaciju ka izvrsnosti mjerljivom
jednim od poznatih modela na principima TQM-a. Sa stanovišta najvišeg rukovodstva kao
najprihvatljivija definicija za integrisani sistem menadžmenta organizacije mogla bi glasiti da
je to sveobuhvatni alat menadžmenta koji integriše sve elemente poslovnog sistema u
jedinstven i cjelovit sistem upravljanja procesima u organizaciji radi balansiranog
zadovoljavanja zahtjeva zainteresovanih strana i ostvarivanja poslovnih ciljeva u skladu sa
vizijom i misijom organizacije.

8. LITERATURA:

1. Dr. Bešić Cariša, Dr. Dejan Đorđević, Dr. Petar Tamamović, Menadžment
kvaliteta,Banja Luka, Travnik 2013.

24
9. PRILOG:

1. Izvor: Đorđević D., Ćoćkalo D., Upravljanje kvalitetom, TF Mihajlo Pupin,

Zrenjanin, 2004.Str. 30.

25
26