You are on page 1of 9
oll Joarez Dayrell ‘Organizador ultiplos re educagao e cultura 1 REMPRESSKO| Editora UFMG Belo Horizonte 1999 Bi Bee Camps uaph-3127090 “bo ero Tas 479 3) O08 restate anno Cao ino, ea fet isos ncn on bmg ine Crna She Ai na Rb, Sy end Das Cig Ma Gra Lara, tars oa tat Ns enhewnipeccanksiNstntow Mane bencaAbsira pp ToRe LXER 0 FOFSSORES cowo SWETOS S6Ci.curs Nos espagos da escola, em especial nas sls de alunos, e840 08 profesores profesrss Renee ut aos de singular ofl. Atores socials de grande vishiiiease™s © HBS € Eloglados ¢ eriticados, sceitos « questony conve milan de cts adulo corer sa hatin grande imprensa. Quem no conhece um peters, wes fembra de uma profesor? roles? Quem mio se Protagonistas de: pussados ¢ preseotesenvedon, diaantes memér, © oferta tem via, oo Ba ae Perens © expecta ne a cE dees ‘mais amplos da formaio social brasiia, ee a inci a ao ose famflas que os contratavam — tomaramse fundies pa Resnidos sob im mesmo te, fm, eal bead ge onganizao, direso e a0 conto etal sobre seu tabs, No ensino privado, diferentemente,pasaram ca “esrocasi" — semindros eintematas de padres e frei ou de misono pes fates — & escolaempresa. Aqueles educandiios de relgoso © Imisiondtios que se confundiam com cass de fala — onde tes € diseipulos nto apenas ensnavam e aprenda, mas ream, om ambiente escolar doméstcofanliar ~ tansormaranse os exabe lecimentos escolares burocrtco-mercantis dos da tis Uma tnjet6ria contextualizda na Hiséda do Siena Educa ave, nas tkimas déeadas,apresna grade expo rune, 20 lado de acenmuaca dversficaio e rconalagio venice, Essig circunstincias reularam na ampliao dos corps docen © ddscente das denominadasescolas de massa, em akeaybes ma ean o tabalho escolar e em novo pel e denade do mas. i cedendo lugar a0 trbalhador do ensing Oe paca, que al fecentrente invade 3 Speen tie a em ere ors Ss © exc. ee gs ap, deans ov ss a eases coo ee. on pfence © ae cont cine on ae ee ir On snd, que Wepes Sgulian os esr pam ors Roos Sere apc de aria Sess qucsOes oni Oe ee oe ee Fe etal apesetiat om Clee ee ae es scvitun cn angus Sr ams Oe nar a SC, ignes ose ese se sents’ ALGUNS PRESSUPOSTOS Como txlos of fenémenos € realudades sécio-histGreas, ou como tudo o que € humana, os pofesores sto um "dado-danciose", qual sj er profesor € edat sempre se fizendo, num permanente constiulrse, Os ‘exercem st aivdade e se consttuem como tal ‘em coments socas e histrieas, dimenslonados em estrutuas, insti Iuigbese process resiltantes das escolhas e contingéncis da aco humana, Contextos de fictividade e potencialidade, de limites & ho ontes, de temporalidade, Esar hoje professor no Brasil & diferente, Comparando-se ao século passido, como também o seri em momentos fuuros. Pofessores slo contemporineos de sev pr6prio tempo © contexta, como também Slo meméri Seu fazer © pensar, seus saberes representagbes no emergem no ‘azo, mas em espagas macro e micossoc, fuentes em tempos his rico deca, mite longa rao. Realdades fundadhs em cmensdes macckis e sinbalcs, presenes como matizes de signifcaclo e como ressignicagto,consuklas nas prices fntuias einsiuines de sujeles "neconbecenas eet tao pas por alguns concos Inpoaie sem dct os 1 aides Neo faenes, org condemaedeeeceio 840, care Setar efits, 10 Seo tence na cg bareconmsrty pe wcrcumenintunee m 6m une de semen a et ts oe ee ee oe eck ees na ae Bascom rab Ge meno as item profesores © pesesons, plenors s NOSE , regu su pate snc de a epee mae ben 0 ee ct tae neo Newt ce ET mace ce as ane en ek A a a ae ae oe ee se ene cnr te reo ek “an gee oreicoats m cis nem aa Sot < cer ie ac ed see ets Sis bmi ee em ee reese es a eae pee ene eran ee res reais eee poe oe ai ae ese eee ee Pea sn ee en oe ees rere earete SUJEITOS SOCIO-CULTURALS EXPLICITANDO UMA IDEIA Parafraseando Jennifer NIAS, pode-se afmsr que 0 professor € tum sujeito sécio-cultural e parte dess sujet € 0 rofesor* 2A fomtpo ga de err IS, ck pu NOON pest ro Ae profesors "0 per a pose ea pts npr es OE SonTGVOWOR. dae prefer 8 Ae as di condico © experiencia human esto conte er eae neo aan cee ae Pee geneva nomen ce Seas Se eee ee ee eens ‘9s sentiments, erogdes, convicrdes, as fantasies, projetos, desejos, ee aire seroma eee ees eee es rye ce ree ore saortice Se a ae eae oo eee ee en ee eee are eer om on ee oles arctan ye eee a eee ee ee eee Be eerie coat ee ere Seat eee es cars ee ee ee ore eee es (VELHO, 1986), SEE eter sincera eo tas vscgaes tess cones coe See aon ee Spee guess toe dee eee a as gencias,fazendo da aventura humana us const cen rea ds cg ee vn kate sctm er coir emis Sp ere nnommer sts sacs con le iain ater eee fre ae tal tm es en Fa Scans: eases: pier costco cae ee ae ar yes peer ga ees oe Reenter reese ee Ne pope hi eter eae ee satay inet ah nto to nme sd € pelos Out. (CASTORADIS 162 pa Be plea vcore oe ee pcs esis tris 3 ma conte nals nara Ss arses Ree code sear a ape ea sree escesar eeares Pasian igus aaa conse ee roa Sit come srocbon Fie coenht oo inca eae iS Sees eg eee lg ay es ee Seip geceuc conc Nace COTE, Pedid cams cove ura" Saco gos pels item sede Ua invnio meane or moor a Saracen cpametea Gets oe Asim send, clu configu um ino snes ge bu spittin codes dass Sel mia ons mage re iptmene conta dol, de qo se oma pte Ut FenprtGuc etm fora como seit cc egens0 sano ess, cr dors asim oct ho eared er de et poe compres de mires estar 0 man» can Se tin pane de are Us air un odode a, ssa Genie cuir a cables por a ver, nv cat, ae cons EE easements 1% 4s formas de sociabildade © de onginizacio societiaoriginarain no ‘Soren Uvewtiadesutuals, nae destdes sia ase 2 Sit cone soe cain res SS putas de paler Nese quo, egioe tamsnisdo de cag © pacidescultuis tomase um campo de eontxdkoes, trades © mimes pela imposigo © hogemona de significa cura {cain se scree, pis, on relagbes de fore, consivindose como poder smb: po oan ne i te a bet en rong € paler ds contre dy gla enncinto deer eat ‘Ser de confor ou anlar aod ato dee me, 3 0 bec ums par @ manda, DOURDIEN, 19, 99-10 De outio lado, soclabldade ¢ cultura, fendmenos inceparive', cembbora representem ~estrucoras estrutoradas e estruturantes* (GOURDIEU, 1989), sto também processuallades hiriens resul ‘antes d-ap86 bua. Apresensam confinuidades e desconinuilades, ‘contend sgnifeagdes e ressignlficagdes. SALHTINS, 1979. Em razio de seu equipamento biopsquico, sjetos sécio-culturis presen nla out atbuto a se considera a lngtiggem — também {nseta no dominio da cultura. Unst capaeidade pela qual eles se fexpressim e se fszem entender, uizindo-se da pala, do. ges, fas modulagdes e expressdes corpéreas, entre outros simbolos bdliges. Signo e signifiemntes de que fezem uso e que reeliboram, em suas rlagdesintersubjetas, en jogos de sentidose simbolizacio de sua experitncia e do mundo. ‘Trae de uma comunieagio posstvel pelasextrarurs lingosicss Imeriorzadas nes sets, por eles aualizadas nos tos de enunciai0,, fas situagoes discursvas nas quis se produzem “efeitos de senilo™ [No *mereado dle bens ingiiicos, quando um sujito fla 40 outro, cle o faz mediante soa avllagio imaginiri sobre este outro, sobre ‘seus respertivos lugares © posgdes de poder e forga. Esses fatores indicam © que dizer como dizer na producto do dscurso.(PECHEUX, 1990; BOURDIEU, 1989). CObserva-se também que a linguagem & um fendmeno plural Sojeites sécio-cultrais tém miikipias linguagens, visfeis em suas ‘irits modalidades de expressio, que se estendem do rigor dx Tinguagem éientfica, por exemplo, 2 “liberdade desestuturante arte’. Linguagens que revelam e escondem sentidas, coniendo 0 didivel e 0 indiivel, 0 cto € 0 inerito, ra pasa ae eae jetos soca, endo ste um gana pea uo inporante pes “tunatam dos locals tas tame, ray nas da clades: Newser vate a ot 2 ante 2m © scam expec coat eae Ras osedo constr fanio quanto desire contund geass im de vvendaren a phate dos cpap stag oes expuienciam o temo, corativindose ns aspen ashe oe oua de ams carla fee ‘i registad 0 prteto ea posblidade do ato eae ae, Speente que Indaurs inferoga o pasado co dats e noel oe sem historias © matizes caus de um ooze ape fexpeincia inet e enteror do tempo presale doses aigkos ecibln lembronga e ado anda ojo, Nee aE ‘Rbpamenics, costumes linguagens que perce par ale de caitigem e fbnicagho, Fs, eto, coneinentos ¢sigfes rack pos seu antconore, como felsges aus ios esa etscerendo aise experéncas presents © perpen eprops epacos que percorem eso Ines Pd KE nea, nee objets ¢ uenallos que comple se nvess, alas de ordem, fazendo do presente mals qe hoje edo s0 ifigue spor mesmo na vlad do mundo modero. ‘jes tem vacgbes, ancestliade, mates cuss “pequnss aunts do bat de nossa memoria clea’ nas plas de Annie Natrega? sijeios sécincuurais sto também sres cones e suas Slo esas viva € reas, exsindo a pric de sua corpora ¢ West social, a partir de sua condiglo de mulheres, homens, rear eras meno a erentes gas © emis, So ci ETE i ae ioe ‘costumes. Tém desejos, projetos € perce 20 mundo, PA ‘brbuem vaadassignicages 3s suas expats ¢ 30 unde fentendélos, € necessirio considerar esses seus alibuos, Sh ‘Thotos oo dguirdos, pos vado ito matza su exten € coo. om 0 incl da east ade cess rari efeis Je soe ane * ano Nes damage ene svn bs denna Fue 98 rea cel ain eso ss pas upd culos io aesreeeipdivess A vida colellva. No exercicio da ética, 08 sujeitos sin, Pee pir oe (Sit in ooo ein Se Re iva hoch mo mando pot ems pls SE ene ‘mundo, neste "estar entre os homens", ae eS Be es ee ore oe ee oer ea er i eS ee ace raeees Soe eee ee ee a ee os pts oe Be ee meres ee fe eae Bee eee en ee nae ey ene ae Soe Be ee eo oats nae Bee ee ee fe eee prea ee ace aes eines ee ee ine DISCUTINDO A SINGULARIDADE DO SUJEITO SOCIO-CULTURAL PROFESSOR asad sto dos demenos que singular 0 seo ico coun proesoy ts ones de eatin deve so aaa 01 oid a especieldade di lcbamctns sche ee emrestan ase ir primeizo aspecto que demarcn a especfiitade dh nent eo Salnecmento.Profesoresconsiiemoe € erica (0 professor, estado no lugar de quem deve easinn tansy See ee eae cae eee 8 eee cece, See ee ee ene nee ee ee a ees Pe ee Rete gpl lee ee oe ree Be Sinundac cnc ant wea se oan ceeatctn cots Meee ater oss ae ee ee ies vane Scone aectam che caccmem ee one vee nrc dee ee ee eras Bie eens canks omattacconan® Gite case cpenarcarenc, am ces wos p00 core iat tani tacts manson ‘Slo também relagdes de conflito ¢ de tensto, visto que professores: © ahinos ali esto em dlistintos lugares € posigdes dle poder, quando, us onde aie, por eee de tg is tr ecm neo neni de Hogue tent oat prea oa ae a re pa ee ck essen, paar ¢ mete Varin rete de Pern Sac pas oye Ze en ae Gunes eocamh esr taps os SEG ee Sms ao em il nc ee cee aber aspen? fg tee 0 ‘gence para nto programedas,cnredano profesor ¢ alu Toe ee eer ae clon human, Ue sett ¢ aoe ea etiam ago s panes soa a er ese tas cles vere, i Er runes ear fot srg un cers Horde Seen ee prlewores © san. H exert em croton aagns cximpaan ov cored © Bes ekarc espana oe inns ¢reguamentnto, Nowe TOE eet Sacatea eamitanae tmistm por ura cena ree” Nl sempre no alt ¢ ur dels scorn. Aimee poste comp ado 0 ge ean progam ato, Nimase ters podem supe in as cts. ‘hereon a que aa Inimdade es enicespelats pede ct tcadneSbjcane sens do ean ico, Ga Peat Seke ou peer em pene stag, camo ban fasta ‘rimmed cada em que profscors e eases ce Shufuni shi c bine mato word, Sn comes fork cm cotononapslesiads eyo to 8 ine Ness context cls ac emer, cont co Je ss A, Ercnat cose cnr cooposons is, Jesenimeion © aPoro (cases em que cir se emer ese ses como sete © qe ceuos detec ex ote mc de envchunerohsvano « de seve conan cas rages pein, pos nes 0 Siphon om poco ent oro esos poste sto ie concen cae © cvlientohurano, oye bene © there ov de malcaarc malquter De acttaglo.¢ segs, ov de Tus eropule, De posse ou ngsviade 0b wo 0 jo, ‘lun tans cone ox ces Oca ae conta co. gue mere herd Gera cil Ge om prs com oc. Parlement a cas demeaglo © exigtacs de empechaeato Diao ppm ea ara tesla oboe wres ou foe contetido dco, polllco e Kleoldgico. As quesdes e processuclidades das 9 Eagh0 ¢ 0 enslooaenteady ent alec ie rae A om pe Be aae pein mee 2 Que pencipios devem puis contr a Ol foe sline € priiess ecole? Quats se nes feel ens aes spe: eesti a eet ee oa sea cs he tr ere Bogie tame bcs Sie eae Dame mares doe conde sty She eS ae eae aa eee icce fore ieeee 1¢repistramas na intodugio, deveth se Aeon sige ee ors Tagninr alert oe Bee reece earen BPS qualifen © diploma os indiveluen, a a diigidas pela sociedade vl e polo Exalo que eee tS peti cers ren tse meee Eeeetrg eae pce rho Span ours rab sce cusp ie Bee ee Beomerse Sern warner oe See ee eee Bree mums nin iescat are ee igual cn pecan oh a aed s ibaa dames mist ace es ee Daou fre floes nm cham oa pits ets oe Cat's false ingeetsne Es cin pro Kae yo ence st brill oes in seats athe on bie ecto eporaia cope Disetinmes a nteyooene et faiac ince pre oc botigs cas Teen ope Fee ca conist: vie carecber al Laat eee aces wy seap ans do prose ur exe mito Si ern tS ee ma ps di rembnersqio depender de au nee de aspen fi de 28 comes fab, me far gin de a cnt te eho he Se is om recon es 2 pee al et cre gt 8 Sra bse mas oe eto re ce ates eso Profs oeumadon pa uma Unica fonaca, com hens sas thera gn ao snc en ant ea Seema eas ka, con, Shel pos ce eos ate aa dP ala, csigindo the Nenbiidade ‘pessoal para klar com realidacies dspares, Se eras ros torrent ears julas pasticularcs © turmas extras, ot oo es Fe Tare descr, OSE Ba ese oe ten man Ow compl Ca cs acum point coms Fe ot sien Tr opm emp de taba wel ¢ mesh! ro te tp potas comatlat e recoaheso Das SASS Sado panes remoero Saeco tape que canctia son expen So fom Fe ne osonclcs de ababio fora da exc. Fae ee NS em srry sar expends on So orm af ance es dopasa en cs, oon sro ces avllnicr diaieogepgss pe Fee a di, ba ¢ una eiacercr mvcante do ‘teas 2 2 cocina clos profes que neve caste guna se cxers © expen” tec ext em cong ua coma tpg, pois cern o las om ca © protests evs ttl i= aaa oe ven pena © deca, Pros ss ares ree otaku: que, Dao, pie Pe urbe pt dctonnes conse co anes exc nar Se eee opener ccs. Tarllamcce moe de su comvcia com o arte, es prfesores ean en ma men, cs, sno as sees ces sens spcces ne ates, tans € 190 Bi 6 ere Se ee cos a “adminstragto” das queinas,religoe € cone gee Bisson de se fazer ee FS is cota aes ptm Pea stencoenene: pecan etna Pe alesatce cea sea leas dle resistencia, tomam nas mds o seu eons ens Seve ccleccscnoganooucns Re ess Cee acter gags Fer) nersicecl pon cae ws oe ae Se ee ae Drees socal den fe seal Dose eae ships ansocives tastiest vaio ek fenton de lnrénca opens de tipionne eae confrsigifiesgo de tempore oteapotiipatione nc, ince inpreensiel-n sora neds gto one eta (ASTORIADIS, 1982 p20) Tei, que outs signa se Se ee eee eet iio dos professores? Como eles represent sis long ita no Iaghiec? Estas sho queatcs prt we ines Pero, ton oma agmas condense, De om ldo, 2 ido, as sigfegdesconstiven eso consis ma “speriénck cotidiana, no tempo do “furer social’: “tempo que deve ser 19 oma at snc se sessons intereses alos, a ar a fin de qc essa pss oan mo pe a ens eapo qu ene lt az exe Un tga, aac sepeen socal (CASTORIADIS, 182 pat. Botha cnstn soared enporalhde pow m0 se tsi. ome expences do aor Hoo un acl ¢ E>prepenies fanned que he em ar nos et Tit que considera ualnence a nto homageneidade ds sg cages dot no conjunc dos proesres, 8 STI as exPEE. indice, cm vet ue ans rtp vss impnind hs vera eonatpoe Sa sgicagdes do tempo podem vs aught toma cer pra igure um xceri630, na Mist, Pas tes uns each, Como de, Outs osentem como ales ¢ ‘riz nb os veo conilera ua etesio a atrnide Era, nea como qualquer ose. Pode tanbém signifier uma “cone regress, pars 08 qe apenas copes a aposenadl, ou anda um tempo de mola Ge aborrecimenos © cateaqio de alos, para obtos (tos timbers que se enconcam mura condo de evesho simbClca, pols ado quero ear a as io tm outa alteat ‘As sgnicagbes do tempo podem ainda diferencia para um mesma profesor, Aqul nor reer 40 clendirio eseoay, que contém avidades propa 2 cals oc. As faxes de comegio de provas ¢ avalagbes, por exemplo, represcatam sobrecarg, mit espase e cansigo convarlmente 4 sidades mas leves © grt antes, realzadas em ouues pesfodos. “Aralcando as slcagdes do tempo 2 parti do ginero, outs Imagens podenrse configrar Fi profesors para quem 0 tempo & o deo & 0 aveno di cst e ds esol ‘Se ea lo Bea atta, pede do tempo aided: es sempre senigo dos euros. Seu tempo no The perence, dvi e mukipeaso em inimero sigs, Hi se ent responsive px two, mesmo que nya exces de preoeupapoe cansigo # um tempo esquadbinlado © centaraiao cate tabalho escolar ¢ wabalho domésico. “Tendo que de conta de ido, seu tempo sine amin conto consigo mes, Surge as cups amas peo deer ral feo, a ‘isu 05 fhos “abandoados”. Sentiments que poweam Seu penss- ‘mento conturnandose 0 comi20. a om grande exeala. © ul, acl umm um re, Newa ry CL eae ec Hy te emg na Siperes da cass Escola € mito tas gore sree 26 Senet € enconton. Ses worn, PEDO. So oe sen € iro Fer ei eye gy dasa, moe em onpon con Oe om ong ou ee ea EB. cpa eap ote gna etn i gus rains independence mene en eimai ete col en aoc ee is pis © prada no coldano de pro sTora Pron des deeds dstinarto de tes ge se menmraglo da condigio docente, a eases «nace sts nines ca cnn sore eee ae os abe on age am age caine eee ioe petecne a ea Toten ne Seb 25 ms er ree Se et See tere, os Ss a oe ee ict entdo um convte para proseguimos ness dieyio REFERENCIAS BIBLIOGRAFICAS ARENDT, Hannah, 4 condigao humana. Rio de nck: Foremse Universiies, 1989. DOURDIEU, Piere. Quastes de Soctolegia. Rio Ge Jani: Marco Ze10, 1583. BOURDIEU, Piene, O poder sno, Lisa: DIF; Ho de Janko: atom Benrand Bros, 198). Qfemiae Soiedae). CASTORIADIS, Comelins. 4 inside tmaginaria da seceded Rio de Janeiro: Paz © Terra, 1982 CHAU, Marilena. Aca e demoeraca: a questi da cura, 1990 (Palestra em Seminsso, Ponifca Universidade de Sto Paula) ESPOSITO, Vit6ria Helena Cunha. 4 escola: um enfoqve Feniomenolégico. Sic Paulo: Editora Escuta, 1993. (Methos.. 103 6 CGEERTZ, Ciord, A erpreagao das eultras, Rio de Jane, ‘loa Goanabar, 1989. NOVO, Annio Ong), Hida ae pmfissores Poo, Portigs: Ponto ‘tora as 1992. PECHEUX, Michel As condies de produgio do dlscurso I GADER, T KAT. T. (Oru). For wona andlise antomaica dp cress raga & obra de Michel PE. So Palo tors da UNICAM RODRIGUES, Jost Cale 0 tabu dl compo. Sto Palo: Achim, 1975. SSALITNS, Marshal, Cultura e rsdo pratica lo de Janet: Zar Edtoces, 1979. VELHO, Gilbert, Subjividadee sociedad ua experioncs de ‘ertglo. Rio de Janeito: forge Zaha, 1986.

You might also like