Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Pass or Fail by Ronald Molmisa.

    Uploaded by

    chatter box
    94 views55 pages

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    94 views55 pages

    Pass or Fail by Ronald Molmisa.

    Uploaded by

    chatter box

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 55
    eon : PASS OR PAIL? Copyright © 2011 by Ronald 776 Boni Avenue Mandaluyong City, Metro Manila www.OMFLit.com Reprinted — 2011 (thrice) ISBN 978-971- 009-093-8 Printed in the Philippines Contents Introduction 5 “Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Orientation: Why Study? 7 How to Use Your Coconut: Learning and Intelligence 13 Reading, Memorizing and Note-taking 21 Study Smart 34 Excited about Exams 42 To Cheat or Not to Cheat 50 Write It Right 59 Time Out! Stressed na Ako! 67 Usapang Kaibigan 79 Terror ba ang Teacher mo? 92 This Way to Success 97 Endnotes 106 Introduction Hobby: Studying, TALAGA? Brats AKONG MAG-ARAL. Mula kinder- garten Hanggang ngayon, sa pag-aaral umiikot ang buhay ko. Pero nung grumaduate ako ng high school, hindi ko alam kung ano ang gusto kong kunin sa college. Tuloy, I spent the first two years of my college life trying to find the right course. Pinakuha ako ng sangkatutak na tests sa Office of Student Counselling para malaman kung anong kurso ang akma sa akin. Ang hindi ko alam, kasama pala dito ang pag-assess kung paano ako mag-aral. Ang resulta: Pagdating sa good study habits, bagsak ako! Nang sabihin sa akin yon ng student counselor, natauhan ako. Narealize ko na hindi ko matatapos sa tamang 6 PASS OR FAIL? panahon ang kurso ko kung hindi ko babaguhin ang style ko sa pag-aaral. Through the years, the Lord has changed and transformed my academic habits. Pagkatapos ko ng undergraduate degree ko, hindi ako nakun- tento. Sinimulan ko ang graduate studies habang nagtatrabaho bilang social science researcher. Nang matapos ko ang Masteral degree ko, nag- turo ako sa dalawang pinakasikat na university sa bansa. Kasabay ng pagtuturo, naging pastor din ako ng mga young people. Ang hawak mo ngayon ay produkto ng experiences ko bilang estudyante at teacher. Nasaan ka na ba ngayon sa academic life mo? Malapit ka na bang matapos 0 daan-daang exams, quizzes, reports at projects pa ang haha- rapin mo? At ang pinakamatinding tanong, ”Makasurvive ka kaya?” CHo Or ‘Orientation: tet Kase ESTUDYANTE KA, one third ng 24 hours mo ay napupunta sa pag-aaral. Kung nasa high school ka, halos walong oras kang nasa eskwela- han. Kung college student ka naman, minsan mas mahabang oras ang kailangan mo dahil sa library research at pagsali sa extra-curricular activities. Ang eskwelahan ang masasabi mong second home na magse-shape ng character at ugali mo. Nag-aaral tayo dahil ayaw ni God na manati- ling mangmang ang mga tao lalo na ang Kanyang mga anak. Many people are destroyed due to the lack of wisdom.’ Kaya kung kulang tayo nito, humingi tayo sa Diyos.’ Mapalad ang mga nais magkaroon ng wisdom.’ Una, nagiging inspirasyon sila sa ibang tao.* When wise people __chapter one ® PASS OR FAIL? speak, knowledge becomes more attractive. Pangalawa, mas mahalaga ang wisdom kesa anumang yaman sa buong mundo.? At pangatlo, being wise is better than being strong.° Ika nga ng namayapang si Ernie Baron, batikang weather- caster, “Kung walang knowledge, walang power.” BAKIT NGA BA KAILANGANG MAG-ARAL? Ang lahat ng pag-aaral ay kailangang nakatuon sa ultimate purpose nito—ang makilala ang Diyos. Huh? Pwedeng magtaka ka at sabihing, “Pano nangyati yun? Anong kinalaman ng Diyos sa hindi ko masolb-solb na math equation?” Nag- aaral tayo ng iba’t ibang subjects para mag-grow ang knowledge natin kung gaano kadakila ang Diyos. Nag-aaral tayo ng biology para malaman natin ang iba’t ibang species ng hayop at organ- ism na ginawa Niya. Nag- Anong Kinalaman aaral tayo ng physics para ng Diyossahindi = malaman ang mga natural Ko masolb-solb na laws na itinakda ni God para Jnath equation? — maging maayos ang buhay natin sa daigdig Negunit tandaan natin na walang kabuluhan ang wisdom kung hindi naman ito naglalapit sa atin sa pagkakilala sa Diyos. Basahin ang kuwen- to ng mga philosophers na nakausap ni Apostle ORIENTATION: WHY STUDY? 9 Paul sa Acts 17. Madalas nilang pag-usapan ang iba't ibang diyus-diyusan pero hindi nila kilala ang tunay na Diyos. Doon ipinakilala ni Paul si Jesus Christ na Siyang Maylikha ng daigdig. Earthly knowledge is nothing compared to hav- ing a relationship with God and knowing Him. Sinabi Niya sa pamamagitan ng prophet na si Jeremiah: “Do not let the wise glory in his wisdom, nor let the mighty glory in his might; do not let the rich glory in his riches; but let him who glories glory in this, that he understands and knows Me, that | am the LORD, doing kind- ness, judgment, and righteousness, in the earth; for in these | delight.”’ Matalino ka ba o gustong maging matalino? Ang tunay na edukado, hindi ipinagyayabang ang talino niya, kundi pinaparangalan si God sa buhay niya. God gives wisdom, knowledge, and happiness to those who please Him.® True wisdom begins with the fear of the Lord and for-. saking of evil.? Natanong mo na ba sa sarili mo kung bakit kailangan mag-aral ng math? Bakit nga ba kai- langang pag-aralan ang algebraic expressions, geometry, derivatives and calculus? Do we really need to study all these kung nursing naman ang 10 PASS OR FAIL? kukunin nating course? Bakit kailangan nating mabaliw sa iba’ ibang formulas at equations? Hindi naman tayo siguro magbibilang ng mga bagay-bagay para i-interpret ang mga kilos ng pasyente in numeric terms at gumawa ng iba’t ibang graphs. This argument may sound logical. Pero kailangan nating bunuin ang math dahil bahagi ito ng edukasyon eee sa pagdisiplina sa sarili. ILANG MARSHMALLOWS ANG GUSTO MQ? sang study ang ginawa noong 1970s sa Stanford University na pinamagatan nilang Marshmallow ‘Test. Sa experiment ng psychologist na si Dr Walter Mischel, ininvite niya ang mga four-to-six-year old kids na pumasok sa isang kuwarto. Nakapa- tong sa desk ng mga bata ang isang maliit na marshmallow. Sinabi ni Dr Mischel sa mga bata na aalis siya at babalik pagkatapos ng 15 minutes. Pinagbawalan silang kainin ang marshmallow sa desk. Kapag nagawa nila iyon, bibigyan pa sila ng isa pang marshmallow pagbalik niya. Pag-alis ni Dr Mischel, iba’t iba ang reaksyon ng mga bata. May mga nilibang ang sarili para hindi matuk- song kainin ang marshmallow. Meron namang titig na titig sa marshmallow na nasa desk at sa ORIENTATION: WHY STUDY? 11 stage. Ang ibang bata naman, inamoy-amoy at pinindot-pindot lang ang marshmallow. Sa pag- tatapos ng experiment, 66 percent ng mga bata ang hindi nakatiis na kainin ang marshmallows nila. Ang natirang 33 percent ay nakapagpigil sa sarili nila. Sixteen years later, binalikan at pinag-aralan ni Dr Mischel ang mga batang sumali sa experi- ment niya. Doon niya nadiscover na ang mga batang hindi nakatiis kainin ang marshmallow ay lumaking walang focus sa buhay. Marami sa kanila ay hindi naging maayos ang takbo ng kanilang career. Ang iba ay laging heartbroken sa mga relationships at ang iba nama’y hindi makakuha ng magandang grado. Samantala, marami sa mga sumunod sa kanyang instructions na wag kainin ang marshmallows ay nagkaroon ng magagandang grado sa mga subjects at nag- tagumpay sa kanilang pag-aaral. Dito nagsimula ang konsepto ng Emotional Quotient (EQ), related sa term na Deferred Gratification o ang kakayahan ng isang tao na pigilan ang sarili at wag munang gawin ang isang bagay na masarap para sa kanya, kapalit ng mas importante o mas malaking reward. Pinatunayan ni Dr Mischel sa experiment niya ang link ng pagpipigil o pagdidisiplina sa 12 PASS OR FAIL? chapter two The greatest sarili at pagtatagumpay sa bu- battleastudent —_hay.'° The greatest battle a stu- should overcome — gent should overcome is the : battle with self. Kung meron How bo Use Your nar ~ Siyang personal na relasyon sa Diyos, ito ang magbibigay ng lakas sa kanya para gawin ang tama alt masunod ang Kanyang Oconu kalooban." Kapag nagkaroon ka na ng disiplina at pa- ; Learning ond Inkelligence sensya sa pag-aaral, angat ka na sa iba. Pero hindi dito magtatapos ang lahat. Kailangang malaman mo rin ang strengths and abilities mo. Saan ka nga ba magaling? fay WILL YOU know if you have learned something? Education scholars agree that learn- ing takes place when there is a change in a student’ behavior. Makikita ito sa tatlong bahagi ng buhay ng isang estudyante: isipan (cognitive), damda- min (affective) at kakayahan (psychomotor).? In this chapter, we will cover the major principles that can help you appreciate how you learn. This, hopefully, will help you improve your study habits THE LAWS OF LEARNING Noong 1913, ipinakilala ng American psychologist na si Edward Thorndike!? ang tatlong principles ng pagkatuto—readiness (kahandaan), exercise 14 PASS OR FAIL? (pagsasanay) at effect (epekto). In time, tatlo pa ang nadagdag sa mga categories na ito—ang pri- macy (pagiging una), recency (pagiging bago), at intensity (pagiging matindi). Don’t worry. Hindi mo naman ikaka-nosebleed ang mga prinsipyong ito dahil simple lang ang ibig sabihin nila. Ready ka ba? (Readiness o kahandaan) : You should be motivated to learn. Mas madali kang matututo kung handa ang katawan, isip, at puso mong mag-aral. May mga iba na nahihirapan matuto dahil sa sakit, pagkakaroon ng mabigat na problema, at dahil wala silang interes sa pinag- aaralan. Balewala sa iba ang pumasok sa school dahil hindi sila handa para mag-aral. Dapat lagi kang ready pumasok. Say that again? (Exercise o pagsasanay) Mas madaling ma-gets ang inaaral mo kung paulit-ulit mo itong gagawin. Repetition is the rule. Madaling makalimutan ang isang bagay na isang beses lang na-explain sa iyo. Kailangang mapakinggan mo ulit ito, gawin at i-explain sa iba kung kinakailangan, para matanim sa isipan mo. Improve your study habits by studying diligently. HOW TO USE YOURCOCONUT 15 Anong effect sa’yo? (Effect 0 epekto) Learning is enhanced if it is accompanied by a pleasant feeling. Dapat enjoy ka habang nag- aaral. Masarap mag-aral kung may nakikita kang magandang bunga sa ginagawa mo. Ganundin, kapag masama ang epekto sa iyo ng pag-aaral, nagkakaroon ka din ng dahilan para itigil ito. For example, nakakawala ng gana kung lagi kang bagsak sa exams at mababa ang grades mo Did you learn it right the first time? (Primacy o pagiging una) Kung ano ang unang naituro sa atin, madalas iyon ang tumatatak sa isipan natin. Practice makes permanent kapag mali ang naituro. This is why we should learn things right the first time Challenge ito sa mga teachers na dapat nagtuturo nang tama sa mga estudyante. Dapat alamin din ng estudyante kung tama ang natututunan niya. Say when? (Recency o pagiging bago) A student's academic performance depends on the recency of the exercise. Ang mga bagay na bago pa lamang natutunan ay mas madaling tan- daan. Halimbawa, mas madaling isulat sa papel ang telephone number na kaka-dial mo pa lang kesa number na nai-dial mo one week ago. Para 16 PASS OR FAIL? hindi malimutan ang mga natutunan, kailangang lagi itong balikan, pag-aralan at panatilihing bago sa isipan. Malakas ba ang dating? (Intensity o pagiging matindi) Mas nagre-register sa utak ang mga bagay na may matindi ang dating. Isipin mo na lang: Mas malakas ang epekto ng MTV shows dahil may- roon itong visual presentation kung ikukumpara sa pakikinig lang sa kanta. Mas matatanim din sa isip mo ang mensahe ng isang pelikula kung papanoorin mo ito kesa kung babasahin mo lang ang script. ANONG LEARNING STYLE MO? Nilikha tayo ng Diyos na may iba’t ibang kakaya- han. Iba’t iba rin ang learning styles natin. As a rule, your preferred learning style is the way by which you learn best. The Asarule your _—_three major learning styles preferred learning — that are often identified are ae Os the VAK — Visual, Auditory, and Kinesthetic/Tactile. HOW TO USE YOUR COCONUT 17 Hear ye! Hear ye! Ang mga auditory learners ay mas madaling matuto sa pakikinig. Sa pamamagitan ng paki- kinig, nareretain sa utak nila ang information. Malalaman mo kung auditory learner ka kung mas natututo ka kapag nakikinig sa class lectures and discussions, audio tapes at iba pang listening materials. Pwede ring mas pinipili mong mag- basa nang malakas. You do it because you want to listen to yourself. Oh, | see! Mas madali namang matuto ang mga visual learners kung may nakikita at isinusulat. Natu- tuto sila nang husto kung nagsusulat ang teacher sa blackboard (0 whiteboard), nagbibigay ng handouts o kaya ay may mga acetate, visual, at powerpoint presentations. Isang ugali ng mga visual learners ay lagi silang gumagawa ng notes habang nakikinig sa lecture o nagbabasa. Atsaka para mas maintindihan nila ang mga mahihirap na concepts, madalas silang gumagawa ng mga visual presentations at diagrams. Move it, move it! Nag-ienjoy ang mga kinesthetic learners na matuto kapag may ginagawa. They learn best in hands-on learning settings where they can 18 PASS OR FAIL? manipulate things or physical objects. Magaling sila sa mga laboratory work. Hindi sila kuntento sa pakikinig at pagsusulat lang. Mas gusto nilang laging on the move. SINO KA — SI SHAKESPEARE, EINSTEIN O PICASSO? Noong 1983, prinesent ni Howard Gardner, isang American psychologist, ang theory niya tungkol sa Multiple Intelligences (iba’t ibang katalinuhan). Gardner argued that there is no one underlying general intelligence. We have, instead, different intelligences, each a part of an independent sys- tem in the brain. Tingnan mo kung alin sa mga sumusunod ang totoo sa iyo: 1. Linguistic intelligence o katalinuhan sa pag- gamit ng wika at pagsusulat. Nakikita ito sa mga taong magaling gumawa ng novels, po- ems and essays. Si Shakespeare, Edgar Allan Poe, at Jose Rizal ay kabilang sa grupong ito. 2. Logical-mathematical intelligence o kaga- lingan sa pag-aanalyze ng mga abstract con- cepts al pagsagot sa mga mathematical and logical problems. Physicist Albert Einstein is a good example of a person exhibiting this kind of intelligence. EE EEE HOWTO USEYOURCOCONUT 19 3. Spatial intelligence o kagalingan sa pagti- ngin sa mga visual and spatial information Magaling silang tumingin at gumamit sa mga space at shapes to present a message. Ang batikang pintor na si Pablo Picasso ay isang halimbawa nito. 4. Musical intelligence. Sila ang magagaling sa music at pagtugtog ng mga instrumento. Kabilang dito sina Mozart, Beethoven, at Taylor Swift. 5. Bodily-kinesthetic intelligence o kagalingan sa paggamit ng bahagi ng katawan para ma- tupad ang iba’t ibang gawain. Ang mga taong magaling sa sports, dance at magic tricks ay may ganitong uri ng katalinuhan. Siyempre, si Manny Pacquiao ay meron nito. 6. Interpersonal intelligence o kakayahang maunawaan ang iba at masuri ang damdamin ng kapwa. Nakikita ito sa mga psychiatrists, psychologists at counselors na marunong bumasa ng emosyon at saloobin ng isang tao. 7. Intrapersonal intelligence o ang abilidad na maunawaan ang sariling pagkatao. Malalim sila mag-isip at nabibigyan ng kakaibang liwanag ang mga isyu at katotohanan ng buhay. May ganitong katalinuhan ang mga ret ug 20 PASS OR FAIL? philosophers tulad nina Socrates, Plato, Aristotle, at Mohandas Gandhi. Naturalist intelligence o ang katalinuhan sa pag-aaral ng kalikasan, halaman, hayop at mga likas na yaman. Mayroon nito ang mga gardeners, ecologists, zoologists, at animal trainers. Normal na magkaroon ka ng dalawa o tatlong uri ng katalinuhan, pero hindi pwedeng mapakyaw mo ang lahat. Kaya hindi kataka-takang magaling ka sa isang bagay pero mahina naman sa iba. Ang isang musician na may mataas na logical-mathe- matical at musical intelligence ay pwedeng may mahinang linguistic at naturalist intelligence. The most important message of Gardner’ theory is that we are all intelligent in different ways. big sabihin, WALANG TAONG BOBO. May iba’t ibang uri tayo ng The mostimportant katalinuhan base sa kung oo paano tayo nilikha ng Di- ‘areal intelligent in 0S Nakikita rin iyon sa different ways. Ibig kung paano tayo natututo in WALAN sa mga bagay na pinag- ~ aaralan natin. Memorizin Arne nat AKO sa isang advertisement ng isaitg bookstore. Ipinakita ang isang teenager na todo-ayos ng sarili habang nagpapaganda sa harap ng salamin. Mukha lang niya ang nakikita. Nang i-zoom out ang camera, napakaliit pala ng ulo niya compared sa katawan hiya. Parang santol lang ang laki. Ang advocacy ng bookstore: “Invest in your mind,” Maraming mga kabataan ang hindi na nag- babasa. Panay pa-cute na lang. Ayaw nang mag- buklat ng libro dahil mayroon na silang instant information provider—tV, cable channels, Inter- net, al marami pang iba. Hindi magiging matagumpay ang isang es- tudyante kung hindi niya uugaliing magbasa Note- Taking __ cha peer three Reading, - | : IPASS'OR FAIL? The major part of studying is reading. Kung hin- di ka magbabasa, mahihirapan kang matuto. A person who intends to grow intellectually will be reading constantly. Sabi nga ni Sir Francis Bacon, “Reading makes a full man.” Isa lang ang advice ko sa mga gustong mag- karoon ng wisdom: Magbasa, magbasa, magbasa at magbasa pa. Twenty percent ng pinag-aralan natin ang matatandaan sa pakikinig, 50 percent naman kung sila ay paki- Iealang ang advice ko sa mga gustong ae kinggan at isusulat, at 90 hanggang 100 percent kung mapapakinggan, isu- sulat at BABASAHIN para pag-aralan. Makikilala rin tayo sa kinds of books and other reading materials that we read. Our reading is the outward expression of our inner hungers and aspirations. Anudawyun? Marami ang mas gustong basahin ang mga showbiz at fashion magazines kesa ang mga libro nila sa school. Kasi mas interesado silang alamin ang buhay ni Justin Bieber kaysa sa buhay nina Melchora Aquino at Apolinario Mabini. READING, MEMORIZING AND NOTE-TAKING 23 UNDERSTANDING WHAT YOU'RE READING Normal sa lahat ng estudyante na hindi maintin- dihan ang isang reading material sa unang pa- sada ng pagbabasa. May mga book chapters na kailangan mong balikan nang ilang beses para magkaroon ka ng “Aha, I got it” moment. Pero kung lahat ng binabasa natin ay maiintindihan natin agad, palagay ko hindi na natin kailangan ng mga teachers na magpapaliwanag ng bagay- bagay. Kung isa ka sa mga hirap makagets ng mga binabasa mo, eto ang ilang mga tips. Next time, imbes na isang daang beses mo basahin ang isang bahagi ng libro bago mo ito maintindihan, baka kahit ninety-nine times na lang, pwede na! Read actively. Do not just read the text without thinking about what you're reading. Kapag gani- to ang style mo, siguradong wala kang maiintin- dihan. Interact with the text as if nakikipag-usap ka sa nagsulat nito. If you find unfamiliar words, look them up in the dictionary. This means that you have to read S---L---O---W---L---Y, Dahan- dahan. Read the text at least twice. Read moderately. Kung marami kang oras para magbasa, choose a moderate amount of chapter or materials to read. Wag biglain ang sarili sa 24 PASS OR FAIL? napakaraming chapters na kailangang tapusin. Hatiin ang mga chapters na pag-aaralan. Pagpa- hingahin ang mata at utak kung pagod ka na. Look for chapter headings and organizational clues. Many students only see the trees, but not the forest. Tingnan kung paano hinahati ang chapter ng libro sa pamamagitan ng mga titles, subtitles, subheadings, sub-paragraphs, at: iba pa. Concentrate on the main ideas of the text. Tingnan din ang mga italicized words. May mga information din bang inuulit-ulit? Kapag pina- paulit-ulit ang mga ideas, Many students only big sabihin these are the eee BTN things the writer wants us to remember. Highlight important points and make notes. Gawin lang ito kapag sa iyo ang libro. Wag markahan ang hiniram mong libro sa library o kaibigan. I-highlight ang mga importanteng in- formation lang. Marami kasing nagbabasa na ha- los lahat ng pages ay namumutiktik sa kulay ng highlighter as if lahat ay major points. One good alternative sa sistemang ito ay ang pagsusulat ng_ notes sa margins ng libro o sa separate notebook. Write down your opinion on the subject. Puwede READING, MEMORIZING AND NOTE-IAKING 25 ka ring maglagay ng cross-reference (halimbawa, see page 10, 14). Seek help in times of difficulty. Kung talagang mahirap intindihin ang binabasa mo, humingi na ng tulong sa teacher mo, mga kaibigan o academic counselor. Remember, when you stop asking, you stop learning. KAILANGAN PA BANG I-MEMORIZE YAN? Maraming estudyante ang katulad ng salaan (col- ander o kaya strainer sa English)—punong-puno ng information ang utak kapag nakikinig sa klase pero nagkaka-amnesia at nawawala ang lahat ng pinag-aralan kapag nasa labas na ng classroom. It takes time and skills to store large amounts of information in our brains. Kung ganon, how can we memorize and remember things better? Meron tayong tatlong uri ng memory: sen- sory, short-term, at long-term. Ang sensory memory ay nabubuo sa pamamagitan ng five ba- sic senses (sight, hearing, taste, touch and smell) natin. Mabilis itong nawawala kapag nawala na ang “stimulus” sa senses natin. Ang short-term/ active memory naman ay responsable sa pagla- lagay ng information sa utak natin for five to 10 seconds. Pagkatapos noon, nalilimutan na natin 26 OR FAIL? ang lahat. Meanwhile, ang long-term memory ay may kakayahang maglagay ng information sa utak natin sa matagal na panahon. Kaya minsan, naaalala pa ninyo ang nangyari kahit nakalipas na ang ilang taon. Para mamemorize n’yo ang mga binabasa ninyo, try n’yo ang mga ito: Use Mnemonic Devices, Acronyms. Ito ang pinakamadali at madalas na ginagamit na tech- nique to retain information. An acronym is a word that is formed by using the first letters of each word or fact that you need to remember. Ang pinagsama-samang letra ay dapat mada- ling matandaan. Ang kalimitang halimbawa na naririnig natin ay ang mga sumusunod: Every Good Boy Does Fine (EGBDF) — ang letra ng mga nota sa musika ROY G BIV (Red, Orange, Yellow, Green, Blue, Indigo, Violet) - ang mga kulay ng rainbow “My (Mercury) very (Venus) earthy (Earth) mother (Mars) just Qupiter) served (Saturn) us (Uranus) noodles (Neptune) — planets in the solar system CC OOSSSSO'N'=*:i'/T Se READING, MEMORIZING AND NOTE-TAKING 27 The Method of Loci. Ginagamit ito para matan- daan ang maraming bagay (higit sa 15). Ang “loci” ay ang Latin word for places o mga lugar. The first step is to think of a very familiar set of places. Halimbawa, ang mga pasikot-sikot sa loob ng bahay n’yo—sala, kuwarto, banyo, ku- sina, garden at marami pang iba. Dahil pamilyar ka na sa iba’t ibang bahagi ng bahay mo, pwede mo silang gawing clues para matandaan ang iba't ibang information. Isipin kung saan sa mga ba- hagi ng bahay ilalagay ang mga bagay o salita na kailangan mong tandaan. Give each item a lo- cation and visualize it. Halimbawa, kung gusto mong tandaan ang mga bibilhin mo sa grocery store, isipin mo na ang tinapay ay nasa pintuan, nakasabit naman sa bintana ang saging, at na- kalagay sa sofa ang sabong panlaba. Kapag nasa grocery ka na, you can mentally walk through the house and see what object is in each spot. Ang mga lugar sa bahay ang tinatawag nating mga retrieval clues. Yun nga lang, this takes time and can be limited by how familiar you already are with the mental location in your mind. Image-Naming Technique. Ginagamit ito para matandaan ang pangalan ng mga tauhan sa kuwento o mga major characters sa libro. Mag- isip ng paraan para magkaroon ng relasyon ang ROO a 28 PASS OR FAIL? pangalan ng character sa katangian nito. For example, maraming nagkakamali sa apelyido ko: Molmisa. Minsan nagiging Molmesa, Molomisa, Molonisa o kaya Mulmisa. Kung makikita mo ang nunal ko sa batok, puwede mo nang i-associate ang mole (nunal) sa apelyido ko para di ka na magkamali: MOLE-misa. You can be creative in associating the character traits of a person with his name. Tingnan nyo ang mga childrens shows—kaya nga tinawag na Big Bird ‘You can be creative imassociatingthe Mg isang Sesame Street character traitsofa character ay kasi malaki Eo __ siyang yellow bird. Noong 1990s sa children’s show na Batibot (na bumalik na sa ere ngayon), may character na tinatawag na Manang Bola dahil lagi siyang may hawak na bolang kristal na ginagamit sa panghuhula. Image-Association Strategy. Isa pang method ay ang pag-uugnay ng pangalan ng tao sa ginawa niya. Sino ang nag-utos ipatapon si Jose Rizal sa Dapitan? Si Gobernador-Heneral Despujol. Sino naman ang nag-utos na barilin si Rizal sa Bagumbayan (ngayon ay Luneta)? Si Polavieja. Para madaling matandaan, pwedeng iassociate READING, MEMORIZING AND NOTE-TAKING 29 sa pangalan ng dalawang gobernador-heneral ang kanilang ginawa. DESPUJOL=Dapitan, POLAVIEJA=Patayin si Rizal Story-telling Technique. If you want to memo- rize a set of words, mag-imagine ng eksena sa isip mo para mapagsama-sama ang mga bagay na kailangang tandaan. Halimbawa, kailangan mong tandaan ang mga salitang ito: Pedro, SM Megamall, Walis, Cellphone at Insomnia. Pwe- deng ganito ang eksena: “Pumunta si Pedro sa SM Megamall para bumili ng walis nang may napulot siyang cellphone. Sa sobrang tuwa sa napulot na cellphone, hindi siya makatulog sa gabi dahil sa kate-text. Nagkaroon tuloy siya ng insomnia.” OK di ba? Use Note/Study Cards. You can use small in- dex cards where you can write important details that you need to remember. Dahil maliit lang ang mga cards, pwede mo itong dalhin kahit saan You can flip through them any time—habang nasa pila, o nakasakay sa jeep. This habit will be very helpful. Siguraduhing malaki ang sulat sa mga cards para madaling mabasa. 30 PASS OR FAIL? TAKING LECTURE NOTES Note-taking is a skill all students should de- velop. Halos kalahati lang ng naririnig sa mga lectures ng teacher natin ang kaya nating matan- daan. Kapag maayos ang note-taking mo, mas magiging produktibo at Mas madating makabuluhan ang paki- mani sang kinig mo. Mas madaling inga bagay na ika ikaw matanim sa isip ang mga bagay na ikaw mismo ang nagsulat. It also helps you concentrate in class. Hindi ka aantukin dahil meron kang pinagkakaabalahan. Pwede mo ring gamitin ang lecture notes para sa pagre-review sa mga quiz o exam. Tandaan mo rin na hindi lahat ng information ay mababasa sa libro. Kai- langang makinig sa class lectures for additional knowledge. Madali namang malaman kung ano ang dapat isulat mula sa lecture ng teacher mo. Makikita ito sa mga isinusulat niya sa blackboard (o whiteboard), maririnig sa kung ilang beses niyang inuulit ang mga certain terms at ang mga summaries na ibinibigay matapos ang isang paksa. Paano ba magsulat ng mga lecture notes? Makakatulong ang mga sumusunod: ED SIE SSSS5 i READING, MEMORIZING AND NOTE-TAKING 31 Use abbreviations and symbols. Hindi mo kai- langang isulat ang lahat ng sinasabi ng teacher mo word for word. Just write down the most important words. Be attentive to what the main points are. Write down phrases instead of sen- tences. Use abbreviations and symbols to shorten words. Translate numbers to figures (use 1 in- stead of “one”). Some symbols and characters you may use: Plus, and equals minus. Number Times Greater, bigger than Lower, smaller than with without within Leads to Comes from per 32 PASS OR FAIL? Take notes selectively. An average lecturer uses 120-150 words per minute. Pero ang kaya lang na isulat ng isang average note-taker ay 25 words per minute. Concentrate on the meat of the lec- ture. You will just waste your time and effort tak- ing down information that you won't be able to use in your review. Translate ideas/concepts into your own words. Pwede mong isulat ang isang concept using your own words. Of course, hindi kasama dito ang mga words or terms with “categorical” 0 “fixed” meanings like mathematical/scientific formulas, conceptual definitions, o direct quotations. Make your penmanship legible. Big deal ito sa mga kahig-manok kung magsulat. Siguraduhing maiintindihan ang handwriting mo para sa pagre- review mo ng notes. Write in print if possible. Makakatulong din ang maayos na penmanship kung gusto mong ipahiram ang notes mo sa classmates mo. Use outline, diagrams or numbering system. Importante ito para madaling sundan ang flow ng information. It will also help you distinguish major from minor ideas. Here’s an example of how you can do it: READING, MEMORIZING AND NOTE-TAKING 33 I. Topic Sentence or Main Idea a. Major points supporting the Main Idea i. Sub-idea supporting the major point 1. Supporting detail for the sub-idea Record the lecture. Do this if you need to re- member each and every point ng lecture. Kung kinakailangan, magpaalam sa teacher kung OK lang na i-record ang kanyang pagtuturo. Pero hindi ibig sabihin nito na iiwan mo na ang note- taking. Ask clarificatory questions at the end of the lecture. Mas makakabuting magtanong sa teacher mo kung meron kang hindi maintindihan sa mga sinabi niya. In this way, you can be sure that your facts are correct. There are other ways to let what you're learn- ing stick in your head. You should not just study hard but also study smart. chapter four Ane PAG-AARAL AY hindi lang dapat ginaga- wa kapag may klase. Basahin ang mga required readings bago pumasok sa school para hindi maging clueless sa lecture ng teacher mo. Dahil hindi handa, walang maisagot ang estudyante kapag may graded recitation at surprise quiz. Ugali kasi ng marami ang mag-aral lang kapag may announced quiz o exam. We should con- sider study time as a rewarding experience in it- self. May paraan para hindi maging stressful ang pag-aaral. Let me share with you how you can study effectively. STUDY SMART 35 WHERE TO STUDY Find a quiet spot. Mag-aral kung saan mada- ling makakapag-concentrate at magkakaroon ng study mood. Maghanap ng lugar kung saan pwede mong makontrol ang ingay. Prepare your study environment. [lagay sa kuwarto ang lahat ng Prepare your study bagay na kailangan sa —=@miyironment. pag-aaral. Kung malaki , ang bahay n'yo, magdesignate ng study room. Kung wala naman, mag-stay ka na lang sa library o kahit saang lugar kung saan mas sisipagin kang mag-aral. Check if your room has the right amount of light. Siguraduhin na hindi sasakit ang mata mo sa pagbabasa. Too much or too little light can cause strain and fatigue and can result in de- creased reading efficiency. Sa mga may problema sa mata, isuot ang salamin para hindi tumaas ang grado ng mata ninyo. Maintain good ventilation. Proper circulation of air is important to maintain the room temper- ature. Kapag masyadong mainit, malaki ang po- sibilidad na mairita ka at hindi mapakali. Kapag sobrang lamig naman, baka naman makatulog ka. 36 PASS OR FAIL? WHEN TO STUDY May peak time ang mga estudyante pagdating sa pag-aaral. May mga morning persons na mas mataas ang energy at alertness level kapag umaga. Meron namang nocturnal, o mas aktibo kapag gabi. Whatever your preference, there are some elements that will determine when you can best retain information. Study when you don’t have a lot of things on your mind. Mas magiging maayos ang pagbabasa kung hindi ka nagmamadali. Mas magiging kum- portable ka rin kung wala ka Study when you nang ibang dapat tapusin. Cua alot Relax, Hindi rin minsan ma- ' gandang mag-aral pagkatapos ~ kumain kung kailan madali kang antukin. Remember, also, na we all study more effectively when we are emotionally stable. Kapag galit, depressed 0 marami kang inaalala, hindi ka rin makakapag-aral nang mabuti. The brain retains information easily if it is relaxed and stress-free. Kailangang maging systematic ka sa pag- aaral para hindi masayang ang oras mo. Mag-set ng schedule para sa pag-aaral. Disiplinahin ang sarili na sundin ang schedule. Mahirap itong gawin pero madaling makasanayan. Para hindi STUDY SMART 37 makalimutan ang schedule, isulat ito sa orga- nizer, o di Kaya’y i-set ang alarm sa cellphone o magdikit ng reminder sa dingding kung saan mo ito madaling makikita. HOW TO STUDY Set study goals. Magkaroon ng plano kung ano ang pag-aaralan. Itanong sa sarili: “Tlang pages 0 chapters ang kailangan kong basahin? Ano ang dapat kong unahing basahin?” To avoid frustra- tion, set manageable goals then gradually set higher goals. Maintain the right posture. Many students read themselves to sleep by lying down. Kung ayaw ninyong antukin, wag magbasa nang nakahiga. Humanap ng posisyon na hindi kayo masyadong relaxed. Umupo nang maayos habang binabasa ang libro na nakapatong sa mesa. Break down your study time. Mas effective ang madalas na pag-aaral nang maiikling oras kesa matagalang pagbabasa sa isang upuan. Mas napapagod ang utak kung sasagarin natin ang pag-aaral. May tinatawag na “brain fade” kung kailan bumababa ang capacity ng utak natin na tumanggap ng information. One to two hours of studying every day is recommended. 38 PASS OR FAIL? Kung nase-stress ka na, take a break. Do what you really enjoy doing. Pwede kang kumanta at mag-gitara muna. Gumawa ng bagay na mag- paparelax sa iyo. Mag-stretch ng katawan. Pero, break lang ha. Wag masyadong mahaba at baka makalimutan mo na ang pag-aaral. a Is. it time ‘to joina study group?» ee join ka na ba sa study group? May mga pakinabang ang pagsali dito. Two heads are better than one, ika nga. Ang mga bagay na hindi maitanong sa klase ay pwede nin- yong Pag-usapan sa study group. You can clarify concepts and information whenever eae notes with ahers. ane ee sa ‘pagitan. ng mga ‘mer ers. Mayroon ding demonstration effec ang study group. Puwe- ; mga study habits mo kagrupo mo, pees STUDY SMART 39 study group. Ask yourself the following ques- tions about your groupmates: ¢ Kumportable ka bang makasama sila? ¢ Handa ka bang makipagtulungan sa ka- nila? ° Seryoso baang mga cuba sa pag-aaral? * Maaasahan ba sila sa lahat ng pagkakata- S on Z : _Disiplinado ba sila pagdating sa pag-aaral? vA. sxudy group, to be effective, Shoat! have bet- __ween three to five members. Kapag masy: yadong 4 marami, hindi matiwasang umasa ang iba sa i mga talagang nag-aaral. Mas mahirap din : p eae ang mga meetings kapag Baer: 40 PASS OR FAIL? Magdecide kung saan magkikita. wasan ang mga lugar na maraming distractions. Hindi nirerekomenda na sa bahay mag- study group dahil sa napakaraming tukso sa paligid—TY, computer, ingay sa kapitbahay at iba pa. Pwedeng mag-aral sa isang bakanteng kuwarto 0 study room sa library. Planuhin ang agenda 0 paksang pag-uusapan sa bawat meeting. This is for the efficient use of time. Pwede ninyong paghandaan ang Major exam, paggawa ng term paper o kaya ay Pag-usapan ang mga lessons na hindi maintindihan. Meron dapat facilitator 0 leader ang bawat study session. Siya ang magdidirect ng dis- cussions at siya rin ang unang mag-eexplain tungkol sa ididiscuss ninyong subjects. Siya rin ang magsasabi sa mga members tungkol samga | ca nila cee ae Should you cond tie ue the study group sessions? May ilang bagay na maka- kapagsabi sa inyo kung dapat n’yo pang ipag- patuloy ang mga oe ee sessions. apse STUDY SMART 41 hindi ninyo makita ang marami sa mga ito, mag-isip kung mas makakabuting mag-aral na lang nang mag-isa: 1. Maganda ang epekto sa academic perfor mance ng members. . lahat ng members ay naghabahagi sa dis- cussions. Malayang nakakapagtanong ang mga mem- bers ng grupo. lahat ay marunong gumalang sa mga sug- gestions, insights or opinions of the other members. Mas lalo ninyong naiintindihan ang mga lessons ninyo, Hindi parating late ang mga members at laging excited mag-aral. Hindi mapupunta sa walang kabuluhang bagay angmga pag-uusap. Laging nasusunod angagendang meeting. Mataas ang esprit de corp o pagkakaisa sa Soe / Matapos mag-aral kasama ang barkada, kai- Jangan ka nang sumuong sa isang pagsubok. Ano sa tingin mo ang mangyayari sa exams mo? Pass or fail ka kaya? ates ANG UTAK natin 24 hours a day. Pero sa ibang estudyante, parang nagpi-freeze ang utak nila kapag nasa harap na ng exam pa- pets. Hell Week sa kanila ang final exams week. Ito ang panahon na magkakasubukan kung ta- lagang may natutunan sila. Pero meron namang pwedeng gawin para hindi katakutan ang exam period. Here are some tips to follow before, dur- ing, and after the exam. BEFORE THE EXAM Make sure that you attend all your classes. Wala kang masasagot sa exam kung hindi ka regular na pumapasok. Paano ka magre-review EXCITED ABOUT EXAMS 43 kung wala kang lecture notes? Kahit di ka mas- yadong matalino, matututo ka na rin kapag lagi kang nakikinig sa itinuturo ng teacher mo. Read all the required readings. May mga teacher na sinasabi kung ano ang ilalabas na questions sa exam. Kung hindi man ganito ang mangyari, siguraduhing pag-aralan ang lahat ng topics na nadiscuss sa class meetings. Mas maganda kung makakakuha ng mga sample exams ng professor para malaman kung paano siya magpa-exam. Interview-hin ang mga estudyante o kaibigan na naging teacher na ang prof mo for encourage- ment and tips. Do your review at regular intervals. Set a time to review regularly two weeks before. Spend at least an hour each day/night studying for an exam. Mas matatanim sa isip mo ang pinag-aaralan mo kung mag-aaral ka ng isang oras araw-araw kesa i-cram mo ang pagbabasa ng isang buong libro sa loob ng isang araw. Our minds can only store limited information at a time. Pagpahingahin ang utak. Ituloy ang review kapag relaxed na ulit ang utak mo. Always go back to the previous Our minds can lesson which you stud- ___ only store limited ied then add another information at a time, lesson 46 PASS OR FAIL? For the exam proper, try these two major tips: Get into the mood. Simulan ang pagkuha ng exam nang walang takot at pangamba. Go to your room early para makapag-relax pa ang iyong katawan. Huwag na huwag male-late! Siguradu- hing kumportable ang pagkaka-upo mo at hindi makaka-istorbo sa pagsagol sa exam. Concentrate. Give the test your full concentra- tion. Kalimutan muna ang ibang problema. Tang- galin ang mga distractions. Huwag uupo sa lugar kung saan madidistract ka (ie. katabi ng bintana kung saan marami kang makikita sa labas). Kung maaari, huwag ding pupuwesto sa mga maiingay na parte ng exam room. CHECK OUT THESE TOOLS! Memory Dump Technique This is an effective tool if you don’t want to for- get everything you studied, lalo na kung essay question ang exam mo. Bago magsimula, isulat ang lahat ng mga facts at ideas na natatandaan mo mula sa pinag-aralan mo. Just write, kahit disorganized. This way, you won't have a hard EXCITED ABOUT EXAMS 47 time remembering details and organizing your thoughts habang sinasagot na ang exam. DETER Strategy ¢ D-irections — Wag magmadali sa pagsagot. Basahin muna ang mga instructions at di- rections. Magtanong sa teacher kung hindi ka sure sa gagawin mo. Kahit tama nga ang sagot mo, kung mali naman ang pagka- kaintindi mo sa exam instructions, sigura- dong apektado ang score mo. Bilog ka nang bilog sa mga letters, ang tama pala ay pistes out ang letters. Maraming teacher ang Rind nagbibigay ng considerations sa mga “not following instructions.” * E-xamine — Pag-aralan muna ang exam paper—kung gaano kahaba at kung gaano kahirap ang mga tanong. Alamin din kung ilang points ang makukuha sa bawat sec- tion. Tingnan ang mga parts na feeling mo ay pwede kang magtagal sa pagsagot. Kung napag-aralan mo na ang buong exam, mag- kakaroon ka ng idea kung paano mo sasa- gutan ang mga tanong. 48 . PASS OR FAIL? Time — Walang exam na walang katapusan You will always be pressured by limited time. Kung nakita mo na ang kabuuan ng exam paper, siguraduhing mabibigyan mo ng sa- pat na oras ang bawat part para mag-isip ng sagot E-asiest — Kung maikli ang oras, sagutin mo muna ang madadaling tanong. This is to lessen frustration and build confidence. ‘Wag magbabad sa mga mahihirap na tanong. If you don’t know the answer, jump to other questions to maximize the use of your time. Kung talagang masyadong mahirap ang mga tanong, unahin ang mga tanong na may mas malalaking points. R-eview — Kung may time ka pa, balikan ang mga sinagutan at pag-isipan kung tama ang lahat ng sinagot mo. You may have misinter- preted some of the questions. Siguraduhing sinunod mo nang maayos ang mga instruc- tions. Check if you answered all items. If you composed an essay, proofread your work and correct wrong grammar and spelling. EXCITED ABOUT EXAMS 49 AFTER THE EXAM Yes, natapos din sa wakas ang exam. Give your self a break. Treat yourself kahit hindi ka Tuaeaya sa nangyari. Sabi nga nila, there’s no use in crying over spilt milk. Tapos na iyon at wala ka nang magagawa. Bawi ka na lang sa susunod. Pero mas lalo mong i-treat ang sarili mo if you feel good about yourself after the exam at alam mong nasagot mo nang maayos ang mga tanong! None: theless, the most important thing is that you did your best. And hopefully, you did not cheat. But if you are already writ- ing your kodigo for Yes, natapos din your next exam, itabi foes oe mo muna yan at pa- ae kinggan mo muna ako. chapter six a Chea Not To Cheat “Ang edukasyon daw ang pinto ng tagumpay, ang pangongopya ang susi.” ie EGROUP NEWS article ang nagpaalala sa akin ng masamang epekto ng pandaraya. Nagresign ang Dean of Admissions ng Massa- chusetts Institute of Technology (MIT) na si Marilee Jones matapos madiskubre ang kanyang 28 years na pagsisinungaling.* She admitted that she had fabricated her own educational credentials. Lagi niyang sinasabi na graduate siya sa tatlong colleges sa New York, Ang totoo, ayon sa mga MIT officials, wala siyang degree mula sa mga colleges na nabanggit niya. Meron siyang bachelor’s degree sa biology na nakuha niya mula sa College of Saint Rose. Sinabi niyang TO CHEAT OR NOT TO CHEAT? = 51 hindi siya nagkalakas-loob na sabihin iyon nang napo-promote na siya sa trabaho. She said, “l misrepresented my academic degrees when I first applied to MIT 28 years ago and did not have the courage to correct my resumé when I applied for my current job or at any time since.”!° Ang masama pa nito, may isang co-authored book si Mrs. Jones na pinamagatang Less Stress, More Success: A New Approach to Guiding Your Teen Through College Admissions and Beyond. Kasama sa mga tinalakay sa libro ay ang pagkakaroon ng integrity sa bawat bahagi ng buhay ng isang estudyante. Pero lumabas na siya mismo ang lumabag sa mga isinulat niya. WHY DO STUDENTS CHEAT? May mga dahilan kung bakit nangongopya ang mga estudyante. Nangungunang dahilan ang pressure na makakuha ng mataas na grades. Isang requirement sa maraming colleges ang mga grade averages ng mga estudyante. Grades, a (hades rather rather than education than education and and integrity, have be- become come the major focus of many students.'© ASS OR FAIL? May mga tapat namang estudyante na na- didismaya sa mga nangyayari sa paligid nila. Napapansin nila na kung sino pa ang nandaraya, sila pa ang nakakakuha ng mataas na grades. Na- kikita rin ng marami na madaling patawarin ang mga taong nandaraya katulad ng nakikita nila sa mundo ng showbiz, politics, Sports, at maging sa mga sarili nilang magulang. Nagiging katanggap- tanggap na gawain ang pandaraya kasi nakikita ito ng kabataan na madaling lusutan. Malaking influence rin ang mga kabarkada. Kapag ang mga magkakaibigan ay may organisa- dong plano para mandaya, siguradong sabit na nin ang iba kahit ayaw nilang mandaya. Kung may isang ayaw mangopya, baka ilaglag siya sa grupo. Ang tawag sa kanya: walang pakisama. Peer pressure can cause a student to cheat, kahit hindi naman niya talagang gusto ito. Iniisip din ng iba na masama lang mangopya kung mahuhuli ka at kung sakaling mahuli naman, hindi ganoon kabigat ang parusa. Para sa mga notorious cheat- ers, the positive effects of cheating outweigh the negative consequences it could bring. Kaya ang iniisip nila, ingat na lang. Marami din namang natutong mandaya dahil sa sobrang daming school work. Wala na silang panahong mag-review. Lalo na ang mga working students na halos walang oras sa maghapon at TO CHEAT ORNOT TO CHEAT? 53 kulang na kulang sa oras. The easiest way to pass a subject, some of them think, is to cheat. FORMS OF CHEATING Ang mga sumusunod ay iilan lang sa mga strate- gies na ginagamit ng maraming estudyante para makakuha ng mataas na grades. Matalinaw powers Maraming estudyante Maraming estudyante ang “ang nasosobrabian nasosobrahan yata sa Vi- 1 tamin A. Lumilinaw ang mata sa tuwing may exams at quizzes. Huma- haba din ang leeg sa kasisilip sa papel ng iba. sa Free-Riding Sa halip na sagutan ang sari-sariling mga assign- ments, umaasa ang ibang estudyante sa mas masisipag at matatalino nilang Rake) Kavaye ang nagsikap at nagsunog ng kilay dahil nagiging kopyahan ng bayan CPP system and plagiarism May sikat na sistema ngayon pagdating sa paggawa ng mga term papers, essays at thescs. Ang tawag dito ay CPP System—Copy/Cut- Paste-Print system. In six steps, may term paper ka na. Step 1: Connect ka sa Internet. Step 2: (OR FAIL? Hanapin ang topic sa search engine (ie. Google, Yahoo). Step 3: L-highlight ang text ng article then copy/cut. Step 4: I-paste ang kinopyang article sa Word document. Step 5: Ledit at i-rewrite nang konti. Palitan ang font, font size at lay-out para hindi masyadong halata sa teacher na kopya. Step 6: Lprint ang output. Voila! Tapos ang term paper. When we do the CPP System, we are being dishonest about our outputs. Hindi naman sa atin nanggaling ang mga sinasabi sa article pero inaangkin natin without citing the sources. That’s what we call plagiarism. Plagiarism in academic settings, especially in colleges and universities, is a serious offense. Sabotage tactic Cinagawa ito ng mga estudyante para mapigilan ang ibana matapos ang ginagawa nila. Nangyayari ito kapag may halong competition sa pagtapos ng mga projects—ang unang makatapos, may additional grade. Nangyayari ito lalo na sa pag- uunahan sa paghiram ng libro at mga reading materials. Tinatago sa kasulok-sulukan ng library ang libro para hindi makita ng iba. Minsan pinipilas ang mga pages ng libro para talagang walang makabasa. TO CHEAT OR NOT TO CHEAT? 55 Panloloko sa teacher Maraming estudyante ang nambibiktima ng mababait at unsuspecting teachers. Laging may dahilan kung bakit absent sa klase. O kaya kung kailangang gumawa ng fake na excuse letter na pirmado ng isang imaginary physician para lang hindi ma-drop sa course, siguradong gagawin. Nagkaroon ako ng estudyanteng late na nagpasa ng project niya. Sinabi niya sa akin na inemail na daw niya ang paper niya. Chineck ko ang email niya sa akin pero wala naman itong kasamang attachment. Meron din akong isang estudyante na pinagawa sa kaibigan ang project niya. Paano ko nalaman? Napansin kong nagbago ang writ- ing style; mali-mali ang grammar at iba ang font at font size na ginamit. Fabrication and falsification of public documents Maraming athletes ang nagsisinungaling rin tungkol sa age nila para magkaroon ng due ad- vantage. Meron ding tinatawag na “dry-labbing” sa mga chemistry subjects kung saan dinadaya ng mga estudyante ang resulta ng mga laboratory experiments. Dahil alam na ang resulta, nagsi- simula sa pinakahuling bahagi ng experiment para hindi na mabago ang resulta. Cheating does 56 PASS OR FAIL? not even end at graduation. Isa pang isyu ang resumé fraud kung saan dinadaya ng ilan ang mga academic records nila para lang matanggap sa trabaho. Kung gusto mo ng graduation cre- dentials and certificates bumili ka lang sa Recto, Quiapo at magiging UP o Ateneo graduate ka na sa papel. IS IT BETTER TO CHEAT THAN TO REPEAT? Nakakagulat ang resulta ng isang national survey na inilibas ng Rutgers Management Education Center sa Amerika noong 2002 on the different forms of academic dishonesty. Sa 4,500 high school students na tinanong, 75 percent ang nagsabi na OK lang ang mangopya at mandaya. Cheating for them is the shortcut to success. Many of them don’t see anything wrong with cheating..’ Maganda ang message ng pelikulang The Emperors Club na_prinoduce ng Universal Pictures noong 2002. Kilala ang main charac- ter, si Mr. Hundert (Kevin Kline), bilang teacher na walang gustong gawin kundi maituro sa mga estudyante sa St. Benedict's School for Boys ang katapatan at pagkakaroon ng integrity. Isang estudyante ang isinama niya, si Sedgewick Bell, sa isang Renaissance History contest, ang Mr. Julius Caeasar Quiz. Akala niya ay magsisikap ang TO CHEAT ORNOTTO CHEAT? 57 estudyante niya pero nadiskubre niyang nandaya ito sa contest. Nang sabihin ni Mr. Hundert ang pandaraya sa principal, sinabihan siya nitong wag nang pansinin ang pangyayari dahil anak si Sedgewick ng isang kilalang senador. Matapos ang contest, mas lalong lumala ang mga kaloko- han at masasamang ugali ni Sedgewick. In fact, naging bad influence pa siya sa mga kaklase niya. Makalipas ang ilang taon, naging isang si- kat na pulitiko si Sedgewick at hiniling nitong gawin uli ang contest sa mansiyon niya. Inimbi- tahan niya si Mr. Hundert, na isa nang retiradong guro, para maging quiz master. Doon nalaman ni Mr. Hundert na hindi pa rin nagbabago ang dati niyang estudyante. Nandaya pa rin ito nang madiskubre ni Mr. Hundert na may earpiece si Sedgewick kung saan niya naririnig ang mga sagot sa mga tanong. Katulad ni Mr. Hundert, nalulungkot din si God sa bawat pagsisinungaling na ginagawa na- tin. God hates cheaters because He hates liars.’* Totoo ang kasabihang “liars go to hell.”? Mga mangmang lamang ang nandadaya.”° Hindi gusto ng Diyos na mabuhay tayo sa pandaraya. Kapag na- huli tayong nangongopya, : hindi lang pangalan natin ang dinudungisan natin, — Nalulungkot din $i God ga bawat kundi 1 pau na rin pangalan ng ating mga magu- ang. Pwede ring mawala ang tiwala sa atin ng iba pagdating sa ibang bagay. Be proud of grades that are legitimate. Kahit na mababa, pinaghirapan mo naman. Mas makakatulog ka nang mahim- bing sa gabi dahil wala kang guilt sa puso. Liss PWEDENG MA\WALA sa buhay-estudyante ang paggawa ng term papers, book reviews at theses. Isa itong basic skill na dapat matutunan ng bawat seryosong mag-aaral. This chapter will not discuss the details of research methods. | will just give pointers on how to make your research systematic and efficient. PLANNING YOUR PAPER Bumuo ng malinaw na research question. Ano ang gusto mong alamin sa pagriresearch mo? Kung hindi mo alam kung saan ka pupunta, iu alam kung saan ka paano ka Tau aes a doon? Ang malinaw na maka ing doon? research question ang magdidikta kung ano ang information na kailangan mong hanapin. Mag- consult sa teacher mo kung nahihirapan kang bumuo ng research question. Schedule research activities. Magkaroon ng maayos na research schedule. Consider how long each step is going to take you (i.e. pagpunta sa library, pagsusulat ng first draft, pagrerevise ng edited draft, pag-aayos ng references). Deal with one task at a time so that you will not be over- whelmed by the work, Wag lang umasa sa information mula sa In- ternet. Online research can be convenient but it also has pitfalls and weaknesses. Hindi lahat ng nababasa sa mga websites ay totoo. You need to verify the accuracy of the content. Wag agad makumbinsi sa argument ng mga web articles. Ganundin, may mga websites na naniningil ng fees para sa information na gusto mong makuha. Basahin nang Maayos ang mga instructions sa web pages at wag agad-agad magbibigay ng per- sonal details. Isa sa benefits na binigay ng Wikipedia ay ang mga hyperlinks (link sa ibang websites) nito na maaaring magbigay ng mas maraming impor- masyon. Pwede kang kumuha ng information sa rt WRITEIT RIGHT 61 Wikipedia pero wag masyadong umasa tito dahil marami pang pwedeng gamitin katulad ng su- musunod: 1. Academic Journal articles (based on a scientific study and relatively up-to-date) 2. Published books (well-reviewed and up-to- B ee documents (for public records) 4. Business and corporate reports (for private and commercial records) 5. Newspapers (for recent trends and events) 6. Magazines (useful for getting ideas for research) Start with the most recent publication then look for older, relevant materials. Skim through: their bibliographies. Kaibiganin din ang mga librar- ians. Makakatulong sila sa iyo sa paghahanap ng ials sa library. ete carry on idea notebook/pad. Hane sakaling may idea na biglang pumasok sa utak mo habang nakasakay ka sa jeep, naglalakad ° kumakain sa fastfood, pwede mong isulat ito sa idea notebook mo. Mahalaga rin ang papel na ito sa pagpo-proseso ng outline ng research ao May mga magagandang bagay na tind mo na matatandaan kapag nakalimutan mong isulat. (2 PASS OR FAIL? WRITING YOUR PAPER Follow the format or structure of the paper. Usually, may format na ibinibigay sa mnga estudyante kung paano nila isusulat ang Paper nila. Ang format ay ibinibigay para maging maayos ang presentation mo ng information at para madaling masundan ng magbabasa ang gusto mong sabihin. Do not deviate from the prescribed format. Apply the three major elements of good writing. May three qualities ang isang maayos na paper. Una, wag kalimutan ang kaisahan o unity ng ideas. Ang lahat ng sentences at paragraphs ay dapat umiikot sa isang pinakamahalagang topic 0 paksa. Wag maglalagay ng mga sentences na walang kinalaman sa pinag-uusapan. Pangalawa, i-check mo ang kaugnayan o coherence ng ideas. Ang pagsusulat ay dapat tulad ng pagkakabit- kabit ng kadena. Dapat magkakahanay-hanay at malinaw ang mga kaisipan. Pangatlo, pagdating sa mensahe, mahalaga ang pagkakaroon ng diin o emphasis. Hindi mo kailangang magsulat ng five sentences para maipaliwanag ang isang simpleng idea. Just state it clearly and directly. Do not beat around the bush. Discipline yourself to choose your words carefully. Discipline yourself to choose your words carefully. WRITEITRIGHT 63 Aim to be clear than eloquent. Beginning writers often choose to use a colorful and eloquent style of writing. Nagtatago sa ganda ng mga salitang ginagamit, pero halos paulit-ulit lang Daa ang sinasabi. Write to express and not to impress. Kapag masyado kang nakafocus sa gagamitin mong words at hindi sa kung naipapahayag mo ba nang malinaw ang isang idea, kakainin lang ng pagpapa-impress ang oras mo sa pagsusulat. Remember that the primary goal of the writer is to communicate clearly. Check your grammar and style. Maraming ka- bataan ang parang jejemons kung magsulat ng mga formal papers tulad ng thesis at book re- views. Jejemons are those with low tolerance for correct punctuation, syntax and grammar. Kaya, itinatago nila sa mga @# ! :> at iba pang punctua- tion marks ang mga salitang hindi nila alam ang tamang spelling. Makakatulong ang grammar check features ng MS Word para makita ang ma- ling spelling at grammar ng paper mo. Pero wag lang umasa sa mga Office Application Programs. Pwede mo ring ipabasa ang paper mo sa iba para ma-edit nila. : 64 PASS OR FAIL? REPORTING IN CLASS Matapos gawin ang research paper, madalas ay kailangang i-present ito sa teacher o buong klase. Hate na hate ito ng karamihan. Many don't like to speak in class because of lack of confi- dence. Maraming estudyante ang takot magsa- lita sa harap ng maraming tao dahil ayaw nilang mapahiya. Merong nanginginig, nagpapawis at nagkaka-LBM sa sobrang kaba. Kung pagsasalita sa harap ng marami ang worst nightmare mo, gawin ang mga ito: Prepare and Practice. Siguraduhing napag-ara- lan at naiintindihan mo ang material mo. Prac- tice delivering your report. Humarap sa salamin para makita kung paano ka magsalita at kumilos. You must know by heart and mind what you will present in class. Use visual aids if necessary. Mas matatanim sa pian) ng nakikinig ang sinasabi mo kung may nakikita silang visual aids to help support your points. Gumamit ng mga pictures o powerpoint presentations para maging mas interesting ang report mo. WRITE IT RIGHT 65 Speak loudly and slowly. Isang manifestation ng kaba ay ang mahinang boses at mabilis na pagsa- salita (as if gusto nang matapos ang report). Take your time. Its very important na maintindihan nila ang sinasabi mo. Lakasan mo ang boses mo para marinig ka ng lahat, lalo na ng mga kaklase mong nakaupo sa dulo ng kuwarto. Do not read the report word for word. Nagi- ging impersonal ang pagrereport kung nakatutok ang mga mata mo sa binabasa mo, hindi sa naki- kinig sa iyo. Kung ganito ang sistema, bigyan mo na lang sila ng printout ng report mo. You should relate to them, not to your report. Connect with your audience. Napakahalaga na nararamdaman ng nakikinig sa iyo na para sa kanila ang sinasabi mo. Speak to your audi- ence like they are your friends. Maintain “face contact” para mas lalo nilang maramdaman na gusto mong mapalapit sa kanila. Have back-up notes. Kung sakali lang nakali- mutan mo ang sasabihin mo, gamitin ang naisu- lat na report. You can also write your main points on 3 x 5 index cards. These and other notes can help refresh your memory. But again, wag basa- hin ang buong report. 66 PASS OR FAIL? Be confident. Wag magsimula sa pagrereport na nagsasabing, “Pasensya na po at hindi po ako na- kapaghanda.” Kapag narinig ito ng mga tao, sigu- radong magiging mababa na agad ang tingin nila sa quality ng report mo. Kahit hindi masyadong handa, ipakita na meron kang napag-aralan. Confidence really matters. Pray before the presentation. God is the Giver of wisdom. Say a prayer to God and let Him guide you in your report. Kapag nakapanalangin ka hang maayos, siguradong marerelax ka. If God is with you, you should not get worried. Siguradong tutulungan ka Niya. Ask for His wisdom.?4 Say a prayer to God and Tet Him guide wchapter eiqht <2 Moran SA KABATAAN ang may sakit na “mafiana habit” o procrastination. Ayaw simu- lan agad ang dapat simulan. Mas gustong laging naghahabol. Well, may mga kabataang nagsasa- bing lumalabas lang daw ang creative juices nila kapag malapit na ang deadline. Pero kokonti lang ang mga kayang gawin ito. Kadalasan ay excuse lang ito para sa katamaran. We cannot redeem time. Kapag sinabi na ng professor na meron kang term paper 0 project, mag-brainstorm agad at i-schedule ang mga bagay na dapat gawin. Excessive procrastination can result in many troubles tees Overall, procrastination will result in many _ troubles. have a negative effect on your cateit 7) ee PASS OR FAIL? studies and personal success. It can cause anxiety since wala ka pang natatapos. It can also produce guilt feelings dahil hindi mo nagawa ang mga responsibilities mo. Nagkakagulo pa ang moods at schedule mo dahil nagkakapatong-patong ang mga hinahabol. At ang pinakamatindi sa lahat, it can cause poor performance. Dahil tinapos mo sa maikling panahon lang ang isang bagay, katulad ng project na last-minute kri-nam, siguradong maaapektuhan ang quality ng output mo FIVE WAYS TO SAY NO TO PROCRASTINATION May ilang bagay na kailangang gawin para hindi maging biktima ng procrastination, Kalimitan, hindi ang hirap ng Project ang problema kundi ang attitude ng gagawa nito. 1. Motivate yourself to work on a task with the idea that NOW is the right time to do it. We do not know what will happen tomorrow. Gawin na NGAYON ang trabaho at piliting tapusin NGAYON. Wala nang pabukas-bukas pa. Prioritize the tasks you have to do. Iwasan ang sobrang gimik kung May project. Tigilan o bawasan ang panonood ng TV, paglalaro ng TIME OUT! 69 video games 0 pagpe-Facebook. Sabi nga nila, pressure first before pleasure. Mas magandang mag-window shopping at gumimik kasama ang mga kabarkada mo kapag wala ka nang iniisip na trabaho o deadlines. 3. Gawin ang trabaho kung kailan alert ka pa. May mga peak hours ang utak natin. Ala- min kung kailan iyon—sa umaga, tanghali o gabi. Dapat ding i-consider mo ang lugar at mga bagay na makakatulong sa iyo para makapag-concentrate. Find a good place to work. Kung gusto mo sa park gumawa dahil doon mo matatapos ang santambak mong trabaho, nasa iyo iyon. May kilala akong mas nagiging productive kapag may nakapasak na earphone sa mga tenga niya na halos marinig mo na ang pinakikinggan niya. 4. Iwasang ma-frustrate sa bigat ng trabaho. Hatiin ang malakihang trabaho sa mga mali- liit na gawain at i-schedule ang paggawa. One reason why many students can get i frustrated is that they get overwhelmed with all the things they have to do. Hinay-hinay ; lang. Unahin ang mga bagay na madaling matapos. Set a reasonable amount of time to finish your work. PASS OR FAIL? Take a break, reward yourself. Give your- self a break kapag namumula na ang mata mo sa kakaharap sa computer. Pumikit muna for 10 minutes or take a nap. Listen to music that will relax your mind. Do tasks that will not wear you out. Kailangang lagi kang may energy. Kapag natapos mo ang ginagawa mo, reward yourself. MANAGING YOUR TIME May tatlong kalendaryong kailangang gawin ng bawat estudyante—para sa (1) long-term, (2) intermediate o weekly at (3) short-term o day schedule. Mas magandang mag-print ng mga ito _ at ilagay kung saan sila madaling makita (ding- ding, pintuan ng kuwarto, salamin). The major tule is to be obedient and consistent in keeping the designated schedule. Ang long-term schedule ay ang mga bagay na kailangan mong gawin sa loob ng isang se- Mester o isang schoolyear. Ito ang batayan ng -pag-a-adjust ng mga gawain mo o schedule sa ibang bagay. I suggest that you make it by day "para madaling sundan. TIME OUT! 71 1st SEMESTER SCHEDULE Monday 9:00-10:30AM 10:30AM-12NN 12NN-2:30PM 2:30PM-4PM. Kasaysayan | English Il Break/Review Math | Tuesday 7:30-9AM 10:30AM-12NN 1-2PM Natural Science | Political Science 14 Bible Study Wednesday 9:00-10:30AM 10:30AM-12NN 12NN-2:30PM 2:30PM-4PM Kasaysayan | English Il Break/Review Math 30 Thursday 7:30-9AM 10:30AM-12NN 1-2PM Natural Science | Political Science 14 Organization Meeting Friday 1-4PM NSTP Saturday 10AM-12NN 5-7PM. Wash Clothes Music Ministry Practice Sunday 9-11AM Worship Service / Church 72 PASS OR FAIL? Ang intermediate o weekly schedule ay kung saan mo isusulat ang kailangan mong gawin na may kinalaman sa mga academic subjects at non- academic activities mo. Again, do this according to the day of activity/activities. FIRST WEEK SCHEDULE Monday Meeting on English | Report Thursday 10:30AM Quiz on Pol Sci 14 Saturday 1PM Library Research Sunday 3-5PM Youth Ministry Outreach Samantala, ang short-term schedule ay listahan ng mga bagay na kailangan mong gawin sa loob ng isang araw. Natural Science | Group Meeting Buy Supplies at the Bookstore Study Political Science 14 Readings TIMEOUT! 73 BE ON TIME! Isa pang sakit ng maraming estudyante ang tardi- ness o pagiging late. Isa na ako doon noong high school student pa ako. Maniniwala ba kayong 300 meters lang ang layo ng bahay namin sa school— at yes, nale-late pa ako? Bakit? Kasi masyado akong confident na hindi ako male-late. Ang pasok namin noon ay 6:30AM. Gumigising ako ng 6:00AM. Kapag hindi pa na-aalimpungatan sa higaan, mag-i-inin pa (parang sinaing ba, sini- siguradong luto na ang bigas). lang minuto pang nakahiga. Pero nagbago ako ng style noong fourth year high school. Nagkaroon kasi ako ng teacher na sobrang aga pumasok. Galing pa siya sa Cavite noon papunta ng Pasig. Hindi lang iyon, napa- kalaking boses at mabulaklak ang kanyang mga salita sa mga late pumasok. Sa tuwing nale-late ako, lagi akong may welcome na “MR. MOLMISA, LATE KA NA NAMAWN!” Dahil sa ayaw ko nang mabansagan na THE LATE MR. MOLMISA, gu- migising na ako nang maaga. Nang magsimula akong magturo sa isang university, binigyan ako ng klase sa umaga. Kinuha ko iyon dahil gusto kong matutong magising nang maaga. Dahil alas-8 ang klase ko, kailangang makaalis ako sa bahay ng alas-6 ng FA PASS OR FAIL? limaga Minsan, hiniling ng mga estudyante ko na Bigyan ko ng additional grade ang makakata- Pos hg semester na walang late at absence. Nag- dalawang-isip pa ako kung pagbibigyan ko sila. Inakala kong madali namang pumasok ng alas-8 ng umaga. I said yes to their request. Sa pagtata- pos ng semester, 10 lang sa 41 kong estudyante sa section na iyon ang nakakuha ng additional grade. Doon ko nalaman na mahirap talagang gumising nang maaga ang mga kabataan. We must always be ON TIME in attending classes and personal appointments. If we are too early, we are wasting our time. If we are late, we are wasting others’ time. Nagiging good example tayo sa mga kaibigan natin sa tuwing pumapa- sok tayo sa tamang oras. Isang malaking dagok sa testimony ng isang Cristiano ang masabihang LATE-COMER. Laging kinaasaran kapag may mga lakad dahil siya ang laging hinihintay. Wag maging notorious sa pagiging late. When we attend our classes on time, we show respect to our teachers and their subjects. This is the reason I always check the attendance of my students before I start my lecture. I value punctuality because I don’t want my subject to be taken for granted. Kung lagi kang late, isa lang ang ibig sabihin noon: Hindi mo masyadong binibigyan ng importance ang subject na iyon. Tmweour 75 fal That should not happen. Matulog nang maa wasan ang sobrang gimik sa gabi. af We must also submit assignments and proj- ects on time. Maraming estudyante ang may sakit na homeworkitis. Laging nagkakasakit kapag omework na ang pinag-uusapan. Pagpasok sa eskwela, sa kaklase umaasa. Pagdating naman sa pagpapasa ng project, paborito din ng marami ang kasabihang, “Better late than never.” Huli man, at least daw magaling at naihabol pa rin. Ang tamang sagot doon: If you submit your project late, laging may deductions yan. Kung minsan, hindi na nga tinatanggap kaya nasasa- yang lang ang pinagpaguran (that is, kung nae paguran nga). At madalas, ang mga project at term papers na pinasang late ay hindi maayos at maganda ang pagkakagawa. Minadali kasi. Wag masanay sa ganitong asal. We must always give our best in everything that we do. Kung kaya, para sa mga laging late: Magaling ka man, huli ka pa rin. Hence, “It is better not to be late!” TOXIC BA ANG BUHAY Me Stress is a normal psycho- logical and physical reaction to various situations in your life. Bahagi ito ng buhay- estudyante—sahay-sabay isanormal ne ical and sical reaction t0_ ays situations BASS OR FAIL? na midterm at final exams, project deadlines, terror teachers at kung anu-ano pa. Stressed ka ba? Check mo kung nararanasan mo ang ilan sa mga symptoms na ito: SYMPTOMS OF STRESS OQ Epekto sa katawan * Sumasakit ang muscles at ibang parte ng katawan * Sumasakit ang batok at likod * Nahihilo ° Sumasakit ang tiyan * Pagbaba ng resistensya * Hindi makatulog nang maayos . asusuka QO Pag-iisip * Sobrang pag-aalala * Lungkot o depression ¢ Nakakaramdam ng takot ¢ Pagiging makakalimutin Q Pagkilos at Pag-uugali * Laging gustong kumain (overeating) * Ayaw kumain (undereating) * Umiikli ang pasensya at madaling magalit * Naiiyak dahil nahihirapan (crying spells) ° Paghiwalay sa maraming tao TIME OUT! 77 HOW TO COPE WITH STRESS - Find ways to minimize the effects of stress. Try ninyong gawin ang mga sumusunod: Just Say No. lwasan ang pinagmumulan ng stress. Matutong magsabi ng “No.” Wag mo nang tanggapin ang mga bagong commitments kung hirap ka na sa mga current na_responsibilidad. Iwasan din ang mga bagay o taong nagbibigay ng stress. lwasan muna ang makipagkita sa kanila 0 kung kaya, putulin ang anumang komunikasyon. Kontrolin mo rin ang mga bagay sa iyong palig- id na nakakastress sa yo. Patayin ang TV para hindi marinig ang masasamang balita. Mag-taxi paminsan-minsan kung ayaw makipagsiksikan sa MRT. Learn to relax once in a while. Maglakad-lakad sa park. Mag-window shopping. Manood ng sine. Makinig sa music. Do a fun activity with your friends. Give yourself a treat. Gawin ang gustong-gusto mong gawin. Wag din kakalimu- tan na manalangin. In the presence of God, you can find peace, joy and rest.” Kapag maraming dapat tapusin na projects, mas kailangan mong manalangin. God will give you the strength to finish all your work.” 78 PASS OR FAIL? chapter nine Stay fit. Isang effective na panlaban sa stress i 3 ang good health. Exercise regularly and have SA AAS) Kaib an a healthy diet. Get enough sleep. Iwasan ang P 1g sobrang caffeine at sugar. Take vitamin supple- ments and monitor your water intake. Sama ka sa ’ brad-der hood namin: | Ako'ng bakola sayo. Mhnsaw cumarrr SA akin si Betty,’ ang isa kong youth member, at sinabing hindi na siya pinapansin ng dati niyang mga kaibigan. Nung nasa second year high school sila, nagtatag pa nga sila ng isang samahan at nagkasundo na magiging BFF (Best Friends Forever). Pero nung tumuntong sila ng third year, naiba si Betty ng section samantalang ang mga kaibigan niya’y napunta sa iisang section na mas mataas kesa sa kanya. Dahil sa nangyari, hindi na sila ma- dalas magkita. Dumating ang pagkakataon na iniiwasan na siya ng mga kabarkada niya kahit pilit pa rin niyang inilalapit ang sarili miya sa * not her real name 80 PASS OR FAIL? kanila. May ilang gabi din siyang hindi makatu- log. Hindi niya matanggap na wala na ang mga dati niyang kabarkada. Kaya minsan, naitanong ni Betty sa akin kung paanong malalaman kung sino ang tunay na kaibigan. Sinabi ko sa kanya na nagbabago ang lahat ng tao, pero ang tunay na kaibigan ay hindi nang-iiwan kahit anong mang- yari. Sinabi ko rin kay Betty na humanap na lang siya ng ibang magiging kaibigan. Kung talagang ayaw na siyang makasama ng dati niyang barka- da, wala na siyang magagawa. Sa ngayon, may mga bago na siyang mga kaibigan at alam na niya kung sino talaga ang mga kaibigang makakatu- long sa kanya. P Batay sa isang pag-aaral, ang isang kabataang Filipino ay may average na limang close friends.*# Hindi lang sa loob ng bahay umiikot ang mundo ng psang teenager kundi pag kasama ang mga kaibigan niya. Maraming estudyante ang excited pumasok sa school hindi dahil sa excited mag- aral kundi dahil andun ang mga kaibigan nila. lagi silang sumasama sa mga gimmicks dahil maroon ang saya na makasama ang mga barkada. Laging present sa mga practice ng choir, drama at kung anu-anong presentations. Halos lahat ng gi- nagawa ay kailangang may kasamang kabarkada. USAPANG MAGKAIBIGAN 81 BE CAREFUL WHO YOU ADD AS FRIENDS All close friendships affect one’s character—either for good or bad. Dahil dito, we should discern the spiritual impact of our friendships. We should be cautious in choosing friends.» The wrong kind of friends can be a corrupting influence.** Ang magandang halimbawa rito ay ang Isang bulok na kamatis. Kahit gaano karaming magagandang kamatis ang nasa isang basket, kapag nahaluan na yun ng isang bulok na kamatis, mabubulok na ang lahat. Noong time ni Jesus, ki-nompare Niya sa epekto ng lebadura (yeast) ang, masa- mang impluwensiya. Kung paano napapaal- sa ng, yeast ang maliit na dough, ganoon din ang epekto ng masa- mang barkada. Ang Proverbs ay punong puno ng advice tungkol sa mga taong kailangan nating iwasan. If we continue to fellowship with them, we may find ourselves exhibiting their character. Ang masama pa nito, dahil lagi natin silang kasama, baka ma-identify pa tayong katulad nila kahit hindi naman. The Bible supports the saying that “birds of the same feather flock together.” Kaya as All close friendships affect one’s character —either for good or bad. $2 PASS OR FAIL? a rule, never associate or develop close relation- ships with people who exhibit these attributes: Mahilig manira ng buhay ng iba.2” lyong tsismoso at tsismosa ° Mainitin ang ulo*® Mahilig sa paglalasing at sobrang pagsa- saya’? ° Mga rebelde” Mga sinungaling at hindi mapagkakati- walaan?! Mga marahas at laging sumasama sa kaguluhan® On the other hand, here are the kinds of people we should seek to be friends with: Mapagmahal at hindi nang-iiwan sa pa- nahon ng kagipitan?> Handang maglingkod at tumulong* Handang makinig sa i yo kapas problema ka?

    You might also like