14. ZASIĆENI UGLJIKOVODICI ILI ALKANI (str.42.- 44.

)
Z 1: Ugljikovodici
Z 2: A Zasićeni ugljikovodici građeni su od atoma ugljika i vodika.
D Etan je treći u homolognom nizu zasićenih ugljikovodika.
Z 3: metan
Z 4: ALKANI; veza između atoma ugljika: jednostruka; opća formula: CnH2n+2; prvi u nizu:
metan; C4H10/ butan, n=4; CnH8/ n = 3; C2Hn/ n = 6;
Z 5: molekulska formula: C4H10; naziv ugljikovodika: butan; CH3(CH2)2CH3
Z 6: jednostruka veza broj slobodnih valencija, molekulska ime spoja
između atoma C odnosno mogući broj vezanja formula
atoma vodika
3 C, lanac 8 C3 H8 propan
4 C, lanac s ogrankom 10 C4H10 2-metilpropan
4 C, prsten 8 C4 H8 ciklobutan

Z 7: Sažeta strukturna Strukturna formula Molekulska Ime ugljikovodika

formula formula
CH3CH3 C2 H6 etan
CH3(CH2)2CH3 C4H10 butan
CH3C(CH3)2CH3 C5H12 2,2-dimetilpropan

Z 8: Ime Molekulska Alkilna osnova (R -)

alkana formula naziv kemijska oznaka
metan CH4 metil- CH3–
etan C2 H6 etil – C2 H5 –
butan C4H10 butil- C4 H9 –

Z 9:

Z 10: gorenje metana: CH4 + 2 O2 → CO2 + 2 H2O; broj molekula kisika: dvije molekule
Z 11: ispitati propusnost vijka za reguliranje dovoda plina sa otopinom sapuna ili deterđenta

15. NEZASIĆENI UGLJIKOVODICI – ALKENI I ALKINI (str.45. – 47.)

Z 1: A karakteristična reakcije jest adicija
C barem je jedna veza među atomima C dvostruka
D Opća formula CnH2n.
E barem je jedna veza među atomima C trostruka
H Opća formula CnH2n-2.
Z 2:
Sažeta strukturna formula Molekulska formula Naziv spoja
Z HCΞCH C2 H2 etin
HCΞC─CH3 C3 H4 propin
CH2=CH2 C2 H4 eten
3: c) C3H8; Obrazloženje: U nizu molekulskih formula nezasićenih ugljikovodika
molekulska formula C3H8 je formula zasićenog ugljikovodika propana.
Z 4:
 Molekulska Ime Strukturna formula Sažeta strukturna Pripadajuća
formula ugljikovodika formula skupina
C3 H6 propen H2C=CH─CH3 alken

Z 5:
Naziv Molekulska Strukturna Sažeta strukturna
ugljikovodika formula formula formula
but-2-in C4 H6 H3CCΞCCH3
propen C3 H6 H2C=CHCH3
propin C3 H4 HCCCH3
but-1-en C4 H8 H2C=CHCH2CH3

Z 6: A A B C
1 C5 H8 C2 H4 C5H12
2 C2 H2 C5H10 C2 H6
3 C3 H4 C3 H6 C4H10
4 CnH2n-2 CnH2n CnH2n+2
5 ugljikovodici

B stupac A: alkini; stupac B: alkeni; stupac C: alkani

E supstitucija: C
F adicija: A i B
Z 7: B propen; C butin; F etin; H pentin; J propin
Z 8: Netočna je tvrdnja: b) Maseni udio ugljika u etinu iznosi, w(C, C2H2) = 50%.
Ispravak: w(C, C2H2) = 92,30%
Z 9: B reakciju kalcijeva karbida i vode
Z 10: A adicija: C2H2, C5H8, C3H4 B supstitucija: C2H6, C3H8
Z 11: A ugljikov(IV) oksid i voda B 2 C2H2 + 5 O2 → 4 CO2 + 2 H2O
Z 12: w(C, CH4) = 0,7413 (74,13 %) w(C, C2H2) = 0,92 (92 %)
Čađavijim plamenom gori etin. w(C, CH4) < w(C, C2H2);

Igrom do znanja (str.48.)

Z 1: Osmosmjerka: skupina 1: butin, etin; ALKINI
skupina 2: penten, buten, deken, eten; ALKENI
Z 2: Križaljka: 1. butan; 2. gorenje; 3. ugljik; 4. propin; 5. heksan; 6. propen; 7. voda; 8.
okten;
9. dekan; 10. butin; 11. C; 12. etin; konačno rješenje: UGLJIKOVODICI

16. AROMATSKI UGLJIKOVODICI (str.49.)

Z 1: benzen, C6H6

Z 2: A naftalen, C10H8 B Mr(naftalen) = 128,164

C w(H,C6H6) = 0,077 (7 %) ; w(H,C10H8) = 0,063 (6 %); w(H,C6H6) > w(H,C10H8)
Z 3: C9H8O4
Z 4: 2 C6H6 + 15 O2 →12 CO2 + 6H2O; m(kisik) = 480 Da
Provjeri što si naučio/naučila (str.50. – 52.)
Z 1: A IV; B ugljikovodici
Z 2: Alkani: A, D, G; Alkeni: B, E, H; Alkini: C, F, H
Z 3:
4C Strukturni prikaz Broj atoma Molekulska
(jednostruka veza) vodika formula
ravni lanac 10 C4H10
razgranati lanac 10 C4H10
prsten 8 C4 H8
Z 4: metan
Z 5: propan i butan
Z 6: etin (acetilen)
Z 7: A adicija: C3H4 , C6H12, C5H8; B supstitucija: C2H6
Z 8: C2H2 + 2 Cl2  CHCl2 CHCl2
Z 9: a) C3H6 , propen; b) C3H4, propin; c) C3H8, propan; d) C3H6 , ciklopropan (prsten)
Z 10: katran
Z 11: A CO2, nastaje gorenjem ugljikovodika uz dovoljan pristup zraka;
B CO, nastaje gorenjem ugljikovodika bez dovoljno kisika
Z 12:
Ime Molekulska Sažeta strukturna
ugljikovodika formula formula
etin C2 H2 HC Ξ CH
propan C3 H8 H2C=CH─CH3
benzen C6 H6
ciklobutan C4 H8
but-1-in C4 H6 H2C=CH─CH3
but-1-en C4 H8 H2CCH2CH=CH2
Z 13: bromna voda
Z 14: U epruvetama A i C; eten i etin su nezasićeni ugljikovodici. Nezasićeni ugljikovodici s
otopinom kalijevog permanganata daju pozitivan test na nezasićenost (dokaz zorna
promjena boje otopine);
Z 15: b) Spoj Sažeta strukturna Molekulska Ime spoja
formula formula
A H3C(CH2)3CH3 C5H12 pentan
B H3CCH(CH3)CH2CH3 C5H10 2-metilbutan
C H3CC(CH3)2CH3 C5H10 2,2-dimetilpropan
D C5H10 ciklopentan

Z 16: A 1 C3H4 + 4 O2  2 H2O + 3 CO2 B 2 C2H2 + 5 O2  2 H2O + 4 CO2

C C4H8 + 6 O2  4 H2O + 4 CO2 D 2 C6H6 + 15 O2  6 H2O + 12 CO2

III. ORGANSKI SPOJEVI S KISIKOM (str. 53. – 60.)

17. / 18. ALKOHOLI/ METANOL i ETANOL (str. 53. – 55.)
Z 1: a) hidroksilna skupina; R─OH; b) hidroksilna, miješanje
Z 2: Alkan Alkilna skupina Alkohol
Ime Formula ime Formula Ime Molekulska formula
metan CH4 metil ─ CH3 ─ metanol CH4O
etan C2 H6 etil ─ C2 H5 ─ etanol C2 H6 O
propan C3 H8 propil ─ C3 H7 ─ propanol C3 H8 O
butan C4H10 butil ─ C4 H9 ─ butanol C4H10O

Z 3: A B Trivijalno ime: glicerol; sustavno ime: propan-1,2,3-triol

Z 4: C Metanol je osnovni produkt alkoholnoga vrenja.
Z 5: A voda i ugljikov dioksid; B C2H5OH + 3 O2 → 2 CO2 + 3 H2O
Z 6: A alkoholno vrenje B C6H12O6 → 2 C2H5OH + 2 CO2 C vapnenom vodom
Z 7: Žestoka alkoholna pića (rakija, konjak, votka) su alkoholna pića u kojima je veći volumni
udio alkohola etanola. Proizvode se destilacijom provrelog voća. Postupkom destilacije
smanjuje se količina vode, a povećava volumni udio alkohola.
Z 8:
Maseni udio
elemenata u spoju: Strukturna Molekulsk
w(C) w(H) w(O) formula a
formula
0,60 0,13 0,267 C3 H8 O
3
0,37 0,12 0,50 CH4O
5 5
0,52 0,13 0,348 C2 H6 O
Z 9: A Iz vina se 2 0 etanol može izdvojiti
destilacijom (niže 0,64 0,13
0,216 C4H10O vrelište alkohola od
vode); 9 5
B Hlađenjem vina smrzava se voda i odvaja od alkohol (ledište alkohola je na mnogo
nižoj temperaturi od ledišta vode).
Z 10: Porastom relativne molekulske mase alkohola povećava se i vrelište alkohola.

Igrom do znanja (str.55.)

Križaljka: 1.rakija, 2.glukoza, 3.alkani, 4.konjak, 5.alkoholizam, 6.etanol, 7.glicerol,
ALKOHOL

19. / 20. KARBOKSILNE KISELINE/OCTENA KISELINA (str. 56. – 57.)

Z 1: karboksilna, R-COOH
Z 2:
Alkan Alkilna skupina Alkohol Karboksilna kiselina
Ime Formula ime Formula Ime Formula Naziv kiseline Molekulska
formula
metan CH4 metil ─ CH3 ─ metanol CH3 OH metanska (mravlja) H2CO2
etan C2 H6 etil ─ C2 H5 ─ etanol C2H5 OH etanska(octena) C2 H4 O 2
propan C3 H8 propil ─ C3 H7 ─ propanol C3H7 OH propanska(propionska) C3H6 O2
butan C4H10 butil ─ C4 H9 ─ butanol C4H9 OH butanska(maslačna) C4 H8 O 2

Z 3: HCOOH _B_ metanska (mravlja) kiselina

C2H5COOH _D_ propanska kiselina
CH3COOH _E_ etanska (octena) kiselina
C4H8O2 _A_ butanska (maslačna) kiselina
C5H10O2 _C_ pentanska kiselina
Z 4: alkoholno vrenje; karboksilne kiseline nastaju kao produkt oksidacije alkohola, a
alkoholno vrenje nije oksidacijski proces;

Z 5: A octena kiselina _C__ metanska kiselina

B maslačna kiselina _D__ propanska kiselina
C mravlja kiselina _B__ butanska kiselina
D propionska kiselina _A__ etanska kiselina
Z 6: A C2H5OH + O2 → CH3COOH + H2O
B b) aeroban proces; Vino ostavljeno na zraku zakiseli (etanol iz vina spaja se s kisikom
iz zraka te uz pomoć octenih bakterija nastaje octena kiselina).
Z 7: Vrelište vode niže je od vrelišta octene kiseline. Zagrijavanjem octa voda brže isparava,
a povećava se koncentracija kiseline.
Z 8: Indikator: plavi lakmusov papir i metilorange; Obrazloženje: Kemijske jednadžbe A – D
opisuju kisele otopine (sadrže oksonijeve ione, H3O+). Indikatori za dokazivanje
oksonijevih iona su plavi lakmusov papir i metilorange
Z 9: A
Kemijska reakcija Naziv soli Kemijska formula
neutralizacija octene kiseline natrijevom natrijev etanoat (acetat) CH3COONa
lužinom
magnezij s mravljom kiselinom magnezijev (metanoat) formijat (HCOO)2Mg
magnezijev oksid i octena kiselina magnezijev etanoat (acetat) (CH3COO)2Mg

B 1 Mg + 2 CH3COOH  1 (CH3COO)2Mg + H2
NaOH + HCOOH  HCOONa + H2O
Z 10: A točno; B netočno; C točno; D točno