You are on page 1of 1943
GS. TS. TRAN VAN DICH . PGS. TS. NGO TRI PHUC Fem THUVIENSACH.OMEK.COMVN sé TAY THEP THE GIGI {In lan thit 2 cé sta chita, bd sung) NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUAT HA NOI - 2006 LOLNOI DAU San khi “SE tay sit dung thép thé gigi" xudi ban, chuing 161 dd nhan duoc nhiéu thi, dién ctla déc gid héi thém vé néi dung cfing nh nhiing ¥ kién hoan ngénk, b6 sung ngi dung cudn séch thém phong phii, nhdm sit dung cé hiéu qud va thiét thitc hon. Viée xudt ban tan du con 66 nhie do vay nhan Idn tdi ban nay, cdc tie gid 1 vé in dn, cdch trink bay, 6 loi xin Idi va chdn thanh cdm on cde ban doc gid, cde ban déng nghiép xa gdn va cling xin bay 16 niém xtic déng vi tac phdm cia minh dd duge cde ban dén nkan mor cach trén irong, va nhut vay cudn sdch phan néo dd gép ich cho xa héi, Ching t6i cling xin dé tén sdch la “SO tay thép thé gidt” trong lan xudt ban thit hai nay. Hign nay, thi wiring v@i lieu gung thép dang hét site soi dong, khong chi trong nitéc ma con trén cd thé gidi. Viéc gia nhdp Té chite Thuong mai thé gidi (WTO) ctta nie ta dang ti edn, do vay viéo nhan thite day dit vé vat lieu thép dé biél cach sit dung va quan IS xudt nhap khdw ld vé cling cdn thiéi. Do didu kién khach quan, clitng t6i chi xin duoc tra loi var bé sung mét 56 ngi dung sat: Khi chon dé gigi thiéu nhiing mac thép tidu biéu thidmg sit dung, di da tham khdo nhiéu tac phém cia nitie ngodi va cita cde ban déng aghiép, nlumng van con mang tinh “chit quan", cé nhiéu mac thép céc ban dée gid khong tim thay. Méi loai lai c6 nhiéu mac thép gidng nhiéu khae it, nhieu mic thép dd qué cti, do vay cde ban nén suy dién tit cde mde thép wide va sai d6 dé tim ra gidi phap. Lé hop kim thi phdi cé mot pham vi ham lugng nkét dink, pham vi ham luong dé 1a khdc nhau véi méi loai thép, dac biét ld cdc nguyen 16 vi tong. Cé nluing ngiyén 16 la thanh phdn qui ciia mac thép nay, nhung tai la lap chdt cé hai cho mde thép kide. Dé gitip cdc ban hiét cu thé hon xii mai em phit luc 7. Trong lan tat ben nay ching t6i gidi thiéu thém hai chitong: chitong 8 va chung 9 vé phuong phap biéu thi mac thép ctia Han Quée va Dai Loan la hai nitée abt tac ma Viét Nam dang cé moi quan hé kink 1& twong dé nhiéu. Nhung do diéu kign thoi gian chitng (i chi xin gidi thidu tién chudn thép khong ef va bén nhiét, day la nhitng scin phdm ma hai mréc nay dang scin xudt, chiém mot thj phén lin ten thé gid. Chiing t0i citng stta chita mOt 86 sai séi cha fdn saat bén wide. Qui céch tien chudn thép cila cdc medc khong nging thay d6i, nhiéu mac thép va loai thép méi ad due b6 sung. Cac nitic cong nghigp phat ign dang c6 xu thé’ s6\ hod mac thép va logi thép dé tién phd cap va stt dung. Chde chan khéng con ldu nita kj ne mac thép sé duoc sO hod. Vi dy, Trung Quoc dé thank lap mot uy ban nghién citt s6 hod tiéu chudn thép tit ném 1995, nay dd cong bé dé xin 9 kién cho vide thay déi. Dii dd cd ging stta chita sai sét trong tn xudt bdn Adu tién va bo sung thém mot sO kién thite méi cho ldn tdi bdn nay, song chdc vdn chua the dap tng ditoc yéu céu ddy dit cita cdc déc gid va cdc ban ding nghiép. Mor tan nita chiing totxin ditac tit {di va chan thank cdm on! Ce the gid PGS.1S Ngo Tri Phite GS.T8 Tran Van Dich CACH SU DUNG 86 TAY A. Noi dung ctia sé tay Cuén s6 tay gidi thigu sé ligu vé qui cach vat liéu gang. thép cua 9 quéc gia san xuat gang, thép hang dau thé gidi va cdc nuéc dang su dung tiéu chudn ISO. The tw sip xép mae thép ciia cde nude duoc trinh bién theo hé thong tiéu chudn ttong tu, theo mife dé quen thuec véi Vier Nam ro di: Vier Nam, Lien bang Nga, Trg Quéc, ISO, Nhat Bin, Duic, Phap, Thuy Dién, Anh, My. Chuong f giGi thigu va phan tich cic phuong phip biéu thi cic mie thép va gang cua cée nue va 16 chife tién chuan quéc té ISO. Dé so sinh va dé nim bat duoe qui luat biéu thi mde thép va gang cla ede nude, tude tién ching ti gidi thigu tém lvoe nhiing nét co ban ctia qui luat biéu thi mde thép vA gang cha Vigt Nam hién dang duce su dung. Phuong phdp biéu thi duoc gidi thiéu o day co tinh dai dién cho phuong php biéu thi cdc loai mac thép trén thé gidi. Cie chong 2, 3 var 4 gi6i thieu cie mac thép, thanh phin hos hoc, co tinh va cong nghe nhiét luyen cua cau nhom thép: thép két cau. thép khong gi, thép ben nhiet va hop kim ben mhiét, thép cong cu va hop kim cing. Cade churong 5 va 6 gidi thiéu thép dic va gang dtic. Chirony 7 gidi thigu sin phdm, thanh phin hod hoc va tinh nang cla thép va hop kim Lam que han Sau méi chuong cé liét ké ban déi chiéu cic mac thép va gang cimmg loai cua cae nude va ISO. Trong phan phy luc c6 gidi thigu cdc cong thie ly thuyet tinh trong luong ctta céc Joai thép, cdc k¥ hiéu xudr nhap khau vat liéu kim loai cing véi ban déi chiéu thuat nad va ham § thuéng ding trong cae van ban thuyét minh xuat nhap khdu sat thép. Ngoai ra, trong phan phu Juc con trinh bay cae dimh nghia va thuat ngit chuyén mon vé phuong phap san auat, gia cong, tinh nang v...v cua thép va gang B. Phuong phap xu ly dac biét trang viée bien soan Dé don gian hod cae chuong, cae dé muc. chiing 161 duva vio phan thép két cau 6 chutong 2 cdc loai thép 16 xe thép 6 an. thep hap kum thap chong &n mon trong moi (rudng Abi quyén, thep dap ngudi va thép bulong Se vit (thép qui ché), thép day xich, thép binh chita chiu «p luc, thép bén néng nhiét 46 thap... 2. DE dam bao su hoan chinh cilia hé thong 1iéu chudn cing nhu hoan chinh viée tra ctu. ching ti gdp Jai mot bo phan oho mac thép chuyen ding, voi cic Joai thép khdc ¢6 lien quan nbicu vdi nhau ma ngurdi su dung da quen. Pdi VOI mOt sé tiéu chudn cil tuy d& duye thay thé hoan tan bing tiéu chudn moi nbung vi do hé théing mac thép theo tigu chudn cb da co thei gian sir dung lau dai (thanh 1p quiin), dé tién che doc gia stv dung ching 161 van dua vao. C. Mé6t sé ¥ kién trong bién soan cuén stich 1. Nguyén tic bién soan la “chinh x4c, mdi, tinh va thye dung” va noi dung duge lay tir tigu chudin gang thép dang hicn hanh ctia cac mde cong nghiép phat trién wen thé gidi. Vi ndi dung cua cudn sach Ta dé 56, cho aén chiing toi chi gidi thigu mot cach c6 Iya chon thich hop, nham cung cap cho déc gia nhiing thong tia that can thiét khi can xir ly nhimg van dé chuyén mon. Néu mudén hiéu duge mat cach wing tan xin dc gid can of vao sé liu liéu chudn cua cde nguyén bin chinh quéc. 2. Phan gidi thigu qui cach vi tinh nang cua thép duc, gang dic ya co tinh duge wich ra tir ede tiéu chuan ¢6 lién quan dang su dung. © c6 thé xem IA sé ligu cd gid ui dé tham khio. Khi thay déi chaéu y clia vat dic sé tae ra su thay déi vé cu tinh. So liu d day chi thich hop vi cdc chi tiét dic c6 hinh dang don gin, cé chiéu day déng déu, con d6i vdi cde vat dite c6 101 gid, chiéu diy khong déng déu thi chi c6 pia tri tong wy tng vai cde chiéu diy khac nhau. Thict ké vat dic nén can cit vio gid tri do thuc cla b6 mau va cae tai ligu tham khao khac. 3. Tiéu chan gang thép cila céc nude luén luen thay Adi va luén luén duye bé sung. do vay. phai duoc bd sung va déi mdi. Khi bién soan, do gidi han cita thoi gian (tir khi bien soan téi thai diém xual ban) nén vd thé con ¢6 nhiing phan chua kip b6 sung. D. Cac véin dé can luu ¥ khi tra ettu hode doi chiéu so sanh cde mac thép 1. Déi chiéu quan he gitta cic mac thép ella cdc nude chi yeu dua vao thanh phan hoa hoe cia mac thép (con m6r sé thép phi hop kim thi dua vao d6 ben co tinh}, nhung phum vi gidi han cua thanh phan mac thép khac nhau hoac 16 chic kim wong khéc nhau, cde nhin té cong nghé san xual va gia cong khée nhau v. v... déu 6 thé din dé tinh nang khae nhau hay néi mot cdch khac chat luong khae nhau. Do vay, khi di chiéu mae thép chi cé thé phan dinh méi quan hé wong 6 quan v6i nha mA thdi, nhat LA khi Iya chon mot mie thép cho mot cong tinh (1hong thudng cin phai qua thuc nghiém coi mdi can ct dé Iya chon). 2. Trong ban doi chiéu cdc mac thép, néu thay xudt hién trude ky higu mde thép co = " tue 1& biéu thi dat bO phan thanh phan nguyén té hod fige tuong tu nhau, dé chi su khde biét IA sé cd mot uguyén 16 cd bit nao dé cé ham lung cao hon hoae thap hon (hoae la uguyén 16 hgp kim vi long). 3. Ban déi chieu cde méc gang diic chit yéu 1a can cit vao dé bén nen & day chi c6 thé phan anh moi quan hé wong tw nhau ma thi Khi lua chon can luu ¥ rat 6 thé cé mot tinh nang khdée ndo dé xuat bign ma din dén su khie nhau ca cdc mic thép 4. Ban d6i chiéu cdc mac hop kim eting chu yeu dya vi str dung va lay teu chuan cla [SO lam chudn, Mot mac hop kim eimg vat. cd thé ¢6 nhiéu cong dung cho nén c6 thé thay mat made hop kim cing trong ban déi chiéu xuat hign 6 ahidu noi io phum 5. Cac dau chan (.) giita cdc con sé trong toan bo chuong 2 1ré di c6 gid tri nhu dau phay (,}. c bing ta Chuong 1 PHUONG PHAP BIEU THI MAC THEP CUA CAC NUGC 1.1. Tiéu chudn mac thép cia iét Nam Id. Khai quat vé phitong phap biéu ihi mac thép theo tiéu chudn Vigt Nam (TCV N) Phuong phdp biéu thi mac thép qui dink theo tiéu chudn Viér Nam TCVN 1659 - 75 dua vao nguyén tac diing ky hiéu hod hoc cia nguyén 16 bing chit La Tinh dé chi nguyén to va chit sé A Rap ktm theo dé chi ham lugng. Sau dé c6 tén goi loai thép kem theo. Vé co ban, tuong tu nhu phuong phdp biéu thi mac thép cha Lien X6 cit hode cia Lien bang Nga hién nay va phuong phdp biéu thi mac thép cia Trang Quoc. Dén nay tiéu chuan vé thép cia Viet Nam con chua dé cap dén nhiéu Linh vyc nhat 1a loai thép hop kim va thép chuyén ding nhu thép chéng an mdn khi quyén, thép dé cat got, thép chéng mai mon cao... cho dén céc loai gang. Hién nay cdc tiéu chun nay dang duoc bé sung din. Thi du: TCVN 1765 - 75 thép két cau cacbon thong dung. TCVN 1766 - 75 thép két cu cacbon chét lugng. TCVN 1767 - 75 thép dan héi (1d xo). TCVN 1822 - 76 thép dung cu (cong cu) cacbon. TCVN 1823 - 76 thép dung cu (cong cu) hop kim. TCVN 3104 - 79 thép két cdu hgp kim thap. TCVN 2735 - 78 thép chéng an mon va bén néng. TCVN 1651 - 85 thép cét bétong cén ndng. TCVN 5709 - 93 thép ket cfu ding trong xAy dumg viv... 11.2. Phan logi va biéu thi mac thép theo TCVN 1. Thép cacbon thong dung TCVN chia mde thép thanh 3 nhém A, B va C. Nhém A chi co tinh. Nhém B chi thanh phan hoa. hoc. Nhém C chi cd co tinh va thanh phan hod hoc. Ky hiéu biéu thi mdc thép bang CT, ham ¥ C - cacbon, T - thép. Mic thép thuéc nhém nao thi truée ky hiéu mac thép c6 ghi ky higu nhém riéng: nhom A thi khong ghi. Sau ky hiéu méc thép o6 2 chit so biéu thi gidi han bén kéo t6i thigu cia mac thép 6 va don vj tinh bang KG/mm?*. Cac mde thép cia cdc nhom nhu sau: Nhom A ; CT31, CT33. CT34, CT38, CT42, CTSt, CT61 Nhém B : BCT3i, BCT33. BCT34, BCT38, BCT42, BCTS!, BCT61 Nhém C: CCT34, OCT38, CCT42, CCTS2 Phuong phap khir oxy cia cdc mic thép khong duoc biéu thi, bai vi vé nguyén tac cé thé khir 6xy bat ky 6 mdc thép nao theo thoa thudn cia ngudi san xuat va tiéu ding. Vida CT33 - thép cacbon thong dung nhém A(bao dam co tinh) theo qui dinh cé6 66 bn kéo t6i thiéu 1a 33 kG/ mm? . BCT31 -thép cacbon thong dung nhém B (bao dam thanh phan hod hoc theo qui dink) cé d6 bén kéo t6i thiéu 31 kG/ mm’v...v. 2. Thép cacbon chat lugng Dya vao ham luong Mn cé trong mac thép ngudi ta chia thép cacbon chat ugng ra 2 nhém: nhém chita Mn thutmg va nhém chita Mn nang cao (ham higng trong khofng 1 + 1,2%) c6 thém ky hiéu Mn sau mée thép. Ky higu mc thép Ja“ C “ biéu thi thép cacbon chat lwong, sau ky higu mdc thép cd 1 dén 2 chit s6 biéu thi ham luong cacbon trung binh tinh theo phan van. Cuéi mac thép biéu thi phuong phap khir Oxy, khir king: bd qua khong ghi; khit soi: " s “, khit ntka ling “ae. Vidu C8, - thép cacbon chat lugng cé 0,08% cacbon (trung binh) khit oxy bing phuong phdp khit sdi. C15Mn - thép cacbon chat long cé ham Luong Mn nang cao, chita 0,15% cacbon (trung binh) khir éxy bing phuong phdp Ying. Theo TCVN cé 22 mac thép cacbon chat Iuong thudc nhém } va II smc thép cacbon chat luong thudc nhém 2. ie 3. Thép dé bén cao Mac thép nay gém 2 phan: 2 chit sé dimg dau biéu thi ham luong cacbon trung binh theo phén van va ky hiéu chi nguyen té hop kim dimg sau dé thudng 14 Mn, Cr, Si, Ni...Sau nguyén té hop kim khong c6 chit sé biéu thj ham Iuong trung binh cia nguyén té dé, néu ham long khoang 1%, con vuot qua 1,5% thi thém sé 2. Qui luat biéu thi cling nhu déi véi thép hop kim noi chung. ‘Vi du: thép 14Mn - thép chia cacbon trung binh 0,14% va ham luong Mn khodng 1%, thép 14Mn2 co ham tuong Mn t6i 16%. Dac diém cua Joai thép nay 18 40 bén cao va chia ra nhiéu cap do bén. Cap 46 bén thap nhat cia thép aay cing In hon 50% cdp do bén thap nhat tuong tng cia thép cacbon thong dung. Thép hop kim thap dé bén cao thudc joai thép chat lung cé him Iuong photpho P < 0,035% va lu hujnh S < 0,040%. Thép hop kim thap oo tinh chéng an mon khf quyén tot, 4. Thép chuyén ding Thép chuyén ding gém thép cét bétong va thép két cu cacbon. a) Thép cot béténg Thép duoc chia 1am 4 nhém : Cl, CI, CI, CIV, trong dé CI 1a thép wn tron, cén CII + CIV thudng 1a thép van (cé gan). Tat nhién thép c6t betong von J thép cacbon thong dung CT. ‘Thép cét bétong nhém CI cé cic méc: CT33-3, CT33n3, CT33s3 cla nhém A va CCT33-3, CCT33n2 , CCT33s3 cha nhém C. Sé 3 sau cing cia mdc thép nhém A 1a chi cdc chi tiéu o,, 5 (6.) va th: uén nguéi phai dat yeu cdu. Cdn trong nhém C chit sé 2 chi cae chi tien thanh phan hod hoc, co tinh: o,, 6, va thit uén ngudi, con sé 3 khidic s6 21a them thir d6 dai va dap. Thép cét bétong nhém Ci ché tao tir cic mac thép nhém CCTSI- 2 hodc CCTS1n2. Thép cét béténg nhém CII] dugc ché wo tir thép hop kim thap do bén cao voi: - $6 - 9 mm 1a 25Mn2Si, 35MnSi va 18MnSi, - ¢ =10 - 40 mm 18 cdc mac thép 25Mn2Si va 35MnSi. Thép cét bétong nhém CIV véi $ 10 - 18 mm duge ché tao tit mac thép hop kim thdp: 20GMn22r. 4 b) Thép kéi cau cacbon hode thép dan héi (thép 1 xo) Loai thép nay duge biéu thi nhu thép hop kim thap va thép cacbon chat lugng. 5. Céc loai thép khong gi, bén nhiét Pay IA loai thép hop kim cao biéa thi hu thép hop kim. Hién nay theo TCVN cé 23 mac rat chung chung, khong phan biét r6 rang nu thép cia Lién bang Nga va cla Trung Quéc. 6. Thép dung cu (céng eu) Hién nay m6i cd TCVN vé thép dung cu (céng cu) cacbon va thép dung cu (cong cu) hop kim ma chua c6 titu chuén TCVN vé thép gi va hop kim cing. a) Thép dung cu (céng cu) cacbon Thép céng cu cacbon duge ky hiéu “CD“ (C - cacbon, D - dung cu) sau dé 1a cc chit s6 (2 dén 3 chi sd) chi ham luong cacbon trung binh theo phan van, néu ham lugng Ma trén 0,35% thi them chit Mn (nhung ham lugng Mn khong duge vugt qua 0,60%), cudi mac thép cé chit A chi chat Ivong cao. Nhu vay, thép dung cu (cong cy) cacbon c6 2 nhém: nhém chat lugng tot (khong cd A) va chat tung cao (c6 A & cud). b) Thép dung cu (cong cu) hop kim Trong mac thép, 2 hoac 3 chir sé dau chi ham lugng cacbon trung binh tinh theo phdn van, sau dé 1a ky hiéu nguyén t6 hop kim chinh.va chit sé kém theo, néu cé, chi ham tugng phan tram con khéng 6 chi khoang 1%. B6i vdi loai thép hep kim cao déu cd ché do nhiét luyén km theo va pham vi sit dung. 7. Cée loai thép khde Thép 6 lan, thép chiu luc, thép néi hoi, ... theo cdc tigu chudn: 1658 - 87, 1660 - 87, 1811 - 76, 1765 - 75, 1766 - 75... duge qui dinh tuong tu nhu cia Lién bang Nga. 1.2. Tieu chudn mac thép cia Lién bang Nga 1.2.1. Gidi thiéu phuong phdp biéu thi mac thép theo tiéu chudn eila Lién bang FOCT TOCT ky higu tigu chudn cia Lien X6 cf. Hién nay Lién bang Nga va cdc quée gia doc lap SNG van ding ky hiéu nay lam ky hieu tiéu chudn cho qudc gia minh. Phuong phap biéu thi mac gang thép 12 theo tiéu chudn TOCT co ban 1a phuong phdp biéu thi mac thép cia Viti Nam va Trung Quéc dang ding chi cé mot sé it mac thép [A ngoai le. Ten va cong dung cua nguyén té héa hoc trong m4c thép ca Nga déu str dung chit cai tiéng Nga dé biéu thi (xem bang 1.1). Bang 1.1. Chir cdi tiéng Nga biéu thi tan nguyen to hop kim trong mdc thép Ki hieu Ten nguyén (6 hop kim Chit efi La Tinh (1 thay thé] Tigng Nga___| Tiéng Viet va ki higu hod hoc. tong ung A ‘A3oT Nito (N) A 6 Hnobuii Niobi (Nb) B B Bonbeppam_| Vonfram (W) Vv r Mapraney | Mangan (Mn) S A Men Déng (Cu) D K Ko6anbT Céban (Co) Kk M Monu6gex | Molipden (Mo) M. H Hiwene Niken (Ni) N n ‘osbop Phot pho (P) P Pp Bop Bo(B) R Cc Kpemanit | Silic (Si) 8 T Turan Titan (Ti) T ¥ Yrnepon Cacbor (C) U > Bavaguit | Vanadi (¥) FE x Xpom Crom (Cr) Ch uy ifMpkonwa | Ziconi (Zn) : 9) LAmomuynii_| Nhom (AL) Ju Ghi chi: (1): Chit edi La Tinh thutng duge ding trong ede mae thép te oct. Chi cdi thay thé thudng ding trudc hodc sau ca ky hiéu mac thép (bang 1.2). Bang 1.2. Chir cdi dung trude hoc sau thudg ding trong ky higu méc thép Chir cai] nghia tigng Vier] Trude [Ch cdi] “Y nghia dng | Trdc Nga hote saufl Nga Viet hoc sau c Thép (thép cacbon) | Truée ac ‘Thép dé ct got | Trude T thong dung hata chi, Thép s6i Sau ‘Thép dé cat gor ) Truéc ia A chia luu huyah Thép nita s6i Sau Thép dung ey { Trude Ac y cackon Ch | Thép lang Sau im] “Thee ¢ kan Truée A Thép chat Iwgng | Saw E Thep tt Trete Ww Thép chat lvong | Sau cB Thép que hin | Trrdc cag an Thép day (sci) Sau ii Thép dic ‘Sai 13 Doi khi tong ti€u chuén [OCT hoac trong séch bio tiéng Nga 6 thé gap mot sé mac thép ci, thudng viél tong dau méc ding sau mac thép chinh, k¥ hieu thutng ding va ¥ nghia cita ching nhu sau: AA; thép khong gi crom-niken. >K: thép khong gi crom va thép bén nhiet. ‘3: thép ding tong céng nghiép dién. ‘Ov: méc thép nghién ciiu thir nghiém. OMT: mac thép thi nghi¢m cong nghiép. Ding sau nhing ky hiéu nay 1a chit s6 (hode sé thit tu), vi duz AIT (tong duong véi 1Cri8Ni9Ti cua Vist Nam hode Trung Quéc), OV107 (tie 1a 4OX10C2M cha Nga), 9288 (ttc 1a 07X16H6 cla Nga), 9310 (thép cong nghi¢p dién) v.v. 1.2.2. Phitong phap biéu thi mac thép theo tiéu chudn OCT 1. Thép cacbon thong dung Tieu chudn TOCT truéc day chia thép cacbon thong dung thanh 3 Joai: A, B, B. Tiéu chuan POCT 380-88 duoc cong bé gan day khong chia mde thép thanh 3 loai trén vi cting khong thé hién loai 16 luyen. Phuong phap biéu thi mac thép cla chiing 1a: Ding ddu mac thép (bo phan chi: thé) 1 Cr, chit so dang sau 1 + 6 biéu thi hang muc chat lugng phai dam bao. Cr 0: thép cé ham luong lwu huynh, photpho vuot qui dinh Cr: dim bio 6,, 0, 8 va tinh udn ngudi Cr 2: déng thi con dam bao thanh phan héa hoc Cr 3 + 6: déng thdi cdn dim bao do va dap, trong dé: Cr 3: & nhidt do +20°C Cr4: 8 nhigt d6 -20°C Cr 5: qua xir if thai higu (d6i vi thép tém van 1a nhiét do +20°C) Cr 6: 6 nhiét do - 40°C (chi ding cho thép tam) Dé bigu thi phuong php khit Oxy khdc nhau, hu t6 mac thép 6 cdc ky hiéu sau; 14 KI: thép soi. TIC: thép nita s6i CTT: thép lang Doi vdi thép cé ham lugng mangan tuong déi cao thi gitta sé thir wr (chit s6) va ky hiéu o hau t6 c6 chit cdi FP. Vi du: Cr.2PCT1- bieu thi thép lang sé 2 cé ham lurong mangan khé cao. Nhung phuong phép biéu thi mac thép cha thép thong dung ndi trén la phuong phap mang tinh tam thdi. Trong mét sé tigu chudn TOCT dugc cong bé trong nhiing nim gin day da sit dung giéi han duéi cia do bén chay dé két hop véi mac thép tigu chudn quéc té ISO. Vi du doi chiéu mac thép mé} vA mdc thép ci theo tiéu chudn TOCT 27772-88 (bang 1.3). Bang 1.3. So sinh mde thép cit vé mdc thép mai ‘Mic thép méi Mic thép ob 235 CE3KI3 C25 CT.3NC5, CT.3CUS kC355 CT3ITic, CL3rCH C275 cT3nc C285 CT.3Ch, Cr 3rCi, CL3LNC Vi du: Me thép méi C235, biéu thi o, 2 235MPa, Chit s6 2 va S & cudi mac | thép cii la phy thérn dé bao dam yeu cau cita loai thép do. 2. Thép két eau cacbon chat tiong Mac thép cita thép két cau cacbon chat luong (b6 phan chi thé) lay ham lugng cacbon tung binh (@,) dé biéu thi. Néu ham luong Mangan trong thép tuong d6i cao thi ghi them ky hiéu “I” (mangan). Thép chat lugng cao cé ham luong Jiu huynh, phét pho trong thép khd thap thi them chit cdi A o hau 6. Dang sau chir s6 cua mac thép s6i va thép mia soi cé ky higu_Kri va lic, thép lang thi khong céin ky higu. Vi du: 10 «I- thép séi chat luijng chita cacbon trung binh @, [a 0,10%; 10 - thép lang cdcbon chat Jugng chia cacbon trung binh @, 14 0.10%; 301- thép cacbon chat lugng chifa cacbon trung binh a, 1a 0.30%, ham Iueng mangan tuong ddi cao; 454A - thép cacbon chat Juong cao chtta cacbon trung binh w¢ 1a 0.45%. 5 3. Thép hop kim thap dé bén cao Dé théng nhst véi éu chudn quéc té ISO, trong tiéu chudn thép do bén cao c4n néng (FOCT 19281-89) da thay ddi mac thép bang cach ding gidi han chay (do bén chay) dé biéu thi, Hién nay co 9 mac thép véi cac cap do bén 1a 265, 295, 315, 325, 345, 355, 375, 390, 440, tat ca déu dig don vi la MPa. Trong ti¢u chudn da giit lai hé thong thanh phan hoa hoc biéu thi trudc day. Mac thép bao gém chit s6 biéu thi ham Ivgng cachon trung binh (,%x100), nguyen 16 hop kim (chi cai) va ham Iwong (chit sé) hyp thinh. Khi ham Ivang nguyén t6 hop kim 21,45% thi dang sau chit cdi chi nguyén t6 46.c6 ghi sé 2, néu <1,45% thi khong ghi sé ma chi ghi chit cdi cla nguyén t6. Vi du: 187240] biéu thi thép hop kim thdp chita w, < 0,14% +0,22%, Oy, < 1,30% + 1,70%, déng thi cé chia Al, V, Cu. 4. Thép chuyén ding rong thép hop kim thap va thép cacbon déu cé mot phan cia thép thong dung va thép chuyén ding. Thép chuyén ding 14 loai thép cé cong dung chuyén nganh, nh: thép cét bétong, thép ding ché tao tau thuyén, thép ndi hoi, thép ding 1am cau, thép ding lam dung sat viv. a) Thép c6i bé1éng ‘Trong tiu chudén FOCT 5781 c6 11 mée thép, dén [a thép hop kim thap, phuong phdp biéu thi cia chting giéng véi phuong phap ding thinh phén hda hoc dé biéu thi thép hop kim thap 46 bén cao thong dung. b)Thép dang ché tao tau thuyén Trong tigu chudn [OCT 5521 cé 2 loai déu 6 tinh han ding trong két c4u than thuyén. Mot loai la thép do bén thong thudng, 6 4 miéc thép A, B, D, E, C, gidi han chay cia ching déu 14 239MPa, mot loai IA thép do bén cao, mac thép la A x x, D x x, Ex x. Trong a6 x x bicu thi cap do bén, vi du A32 biéu thi cap 32 kG (tic 1a 315MPa), D40 biéu thi cap 40 kG (tic 1a 395MPa). ¢) Thép néi hoi Mac thép cacbon ding cho néi boi cé thém hau té K, vi du 15K, 20K, cén méc thép hop kim khong cé hau t6, vi du 12XM. d) Thép ding lam cdu 16 Trony tidu chuan thép ding cho ket cau cau OCT 6713) cé 3 mae thép, déu 1a thép hop kim thap. phuong phdp biéu thi mac thép gidng véi phuong phap biéu thi thép hop kim thap do bén cao thong dung. e) Thép ding lam ditong sit Mac thép ca thép dudng ray (TOCT 9960) 1a M x x (n), bong 46 x x biéu thi ham luong caebon trung binh («.%x 100}, (n) ding chit cdi dé biéu thi nguyen té hop kim vi luong, vi du M737 (chia Ti). Thép dig ché tao banh xe, vanh xe. mayo xe vin chua hinh than ahom ma mae thép theo ti¢u chuaén FOCT 398 va FOCT 10791 chi ding sé thet tu 1,2 dé biéu thi 5. Vhép két cdu hop kim va thép lo xo Méc thép cia 2 Joai thép ndy ding chit sé bigu thi ham wong cacbon trung binh (.% x 100), do chit edi bigu thi nguyen t hop kim va ham luong (chi s6) hap thanh. Neuyén tic bicu thi nguyén t6 hop kim giéng vdi phuong phdp biéu thi cha thép hop kim thap do bén cao. i loai ay déu lA thép chat luonge va thép chat Jugng cao. chinh vi vay doi vdi mac thép chat long cao cd thém hau 16 A dé phan biet. vi du 30XTCA, 60C2FA. 6. Thép dé cat got Chif cdi ding dau cla mae thép dé cat got c6 2 loa: chit A biéu thi thép dé cAt got chia leu huynh; AC bigu thi thép dé cat got chia chi; sau dé 12 ham lugng cachon trung binh (@,%x100), Dd véi thép dé cit got chia luu huynh, mangan ma ham tuong mangan khé cao thi dang sau chit s6 them ch. Vidu: AdO0 18 thép dé cat got c6 ham long Mn khd cao. hm lugng cacbon trung binh @, = 0.40%. Thép dé cat got chia chi due chia thanh thép cacbon va thép hop kim, wong d6 mac thép cacbon do AC + ham luong cacbon trung binh (ch ) tac think; mac thép hop kin Gi de nhu ACZOXTHM), ngoai viée biéw thi fam Luong cacbon trung binh 1a 0.20% ra, con ghi ky hiéu cua nguyén t6 hop kim va ham luong cila no. 7. Thép 6 lan cacbon crém cao Dumg dau mde thép 6 Jan cacbon crm cao TA chit edi LL, han: {ugng cacbon khong ghi, ham lugng crom due biéu th} bang git tri trung binh (o, % x 10). Vi du: LU X45 - bigu thi thép 6 lan chia mg, trang binh 1a 1.5%. Déi véi thép co him Luong silic vit mangan cao thi ghi 70 ki higu nguyen t6 CI, vi du LUXISCF. 17 8. Thép dung cu (cong cu) Sau day sé \4n \ugt giéi thiéu phuong phap biéu thi mac thép cita thép dung cu cacbon, thép dung cu hop kim va thép gid. a) Thép dang ca ciichon Ding ddu mac thép cua thép dung cu cécbon 1 chit ding sau biéu thi ham lugng cAcbon Sink quan («¢Sh x 10) dé biéu thi. Vi du: y7 - thép dung cu cécbon chita a, trung binh 12 0,7%. Néu ham. lugng mangan trong thép tuong d6i cao thi thém ky hiéu nguyen té “pe. thép dung cn cdcbon chéit lung cao thi thém hau 15“ A". Vi du: Y8UA - thép dung cu cacbon chat long cao chita we trung binh 1A 0.8% vi chrta ham Iuong mangan khé cao. b) Thép dung cu hop kim Phuong phap bigu thi nguyén té hop kim gidng voi thép ket cau hop kim, chi cé biéu thi ham luong cacbon khae hau. Déi vi thép chia ham luong cdcbon 2 1,0% thi khéng ghi r ham Juong cachon, vi du: XBI, X12M®. Déi véi thép chia ham jong cécbon trung binh < 1.0% thi dimg ham luong cacbon tung binh (a % x 10) dé biéu thi, vi du: 3X3B8® - thép dung cu hop kim c@ @e = 0,27% ~ 0,33%, te, = 20% ~ 2,5%, By =7,5% ~ 85%, @y = 0,256 ~0,5%. Thép dung cu hop kim khéng co loai thép chat long va thép chat luong cao, cho nén tat ca mac thép khong thém hau to “A”. ©} Thép gié Ngoai mic thép cA bigt ra, thép gid khong chi him luong cdcbon, thong thuong chi ky hiéu him iugng cua cdc nguyén w vonphoram, mélipden, vanadium, coban. Dimg dau mic thép 1a chit cdi “P” biéu thi thép gid, chit s6 sau dé biéu thi phan trim ham luong tung binh cia vonphoram. Vi du: P18 - thép gid chtia W trung binh 1a 18%, tuong duong véi thép WI8Cr4V cha Trung Quéc (GB). Ddi vidi thép chita molipden, coban va chita vanadium vi ham yong cao thi lin Iuot ding chit cdi “M", “K”, So" va chit so sau chit cdi dé biéu thi ham hugng 46. Vi du: PISK5¢2 - thép gid chéa trung binh my =18%, eq = 5% ~ 2,5%, Oy = 2%. DOi voi Mot s6 mac thép cao te, trude day thudng ding cach viet tit dé biéu thi, vi du: “PI8KS™ vit tit thank “PKS “PISK 10" viet tat think “PK 10”. Can luu ¥ diém nay khi tra mac thép. Ww 9. Thép khong gi va thép bén nhiét Phuong phap biéu thi mac thép khong gi va thép bén nhiét vé co ban giéng v6i phuong php bigu thi thép két cau hop kim. Nhiing ky higu chit cai ding dé biéu thi nguyén to hop kim trong mac thép duge ghi trong bang 1.J: ham lugng cacbon (C) thudng duge biéu thi bing ham lvong wung binh (@,% x 100), him \wong cacbon cuc thap cing nhu vay. Phuong phap biéu thi mac thép cil tude day thutng khong ky hiéu ham lugng cacbon: khi can thiét, ding ham Luong ¢: hinh (ca,% x 100) dé bieu t u ding chit s6 “00” de bieu thi. Xem bang 1.4. 6 thé thay 16 su khaic bist gidia mac thép cii va mac thép mdi. Bang 1.4. Su khée nhau give mde thép cit va mde thép moi Mac thép moi © Me thép ca ~ O3X16HISM3 COX LOHISM3 O8N22HOT OX221157 1aXi41BR2@P XL4HBDP | LSNSM XSM 30X13 4 NUS | 40X9C2 4x9c2 \ Neoai ra, trudc day cing lang chit cai DK hoae K dé biéu thi thép khong pi crom, dig chit cdi 9A hoae A dé biéu thi thép khong gi crém-niken. 10. Hop kim chiu dn mon va hop kim bén nhiét Méc cia 2 loai hop kim nay van duge biéu thi theo phuong phap tude day (khong chi ra ham tugng cucbon). Déi vai nguyen hyp kin, chi yéu biéu thi nguyén (6 niken va him \wong cia nd, cn cde nguyén 16 hop kim khde chi biéu thi chit cdi, khong biéu thi ham luong. Vi du: Mac hop kim XH40B, XH77BTHO, XH85MI0 v.v. 411. Hop kim dién 116 cao Phuong phap biéu thi co ban gidng voi thép kel cfu hop kim, nhung ham Jugng cacbon thudng khong dugc thé hign, vi du X20H80. Néu hop kim c6 ham lugng cacbon < 0,70% thi dimg chit sé 0 dé biéu thi ham tugng cacbon, wi dy OX25105A. i9 12. Thép que han va thép ding cho han ddp Ding dau mac thép que han 1A chit Ca.. ding diu mac thép cia thép dang cho han dap lai 1a chit Hn-. Hai leai thép nay vé eo ban bao g6m thép cacbon chat lvong, thép hop kim thép d6 bén cao , thép két au hop kim, thép khong gi bén nhiét, hop kim chiu an mon va thép gid viv... Phuong, phip bigu thi wong duong voi cdc loai thép trén, dong théi gitta chit cdi tién t6 va mac thép phia sau cd mot dau ngang phan cach, dé biu thi su khdc biet. Vidu: Cs-i8XPCA, Hn-P6M3 13. Thép ding trong cng nghiép dién Mac thép do 4 chit sé cau thanh, y nghia cla chi sé nhur sau: + Chi s6 thir abat dé phan loai: 1- thép silic khong dink hudag can ndng: 2- thép silic khong dink hudng cin nguoi: 3 - thép silic dink hudng cain nguoi. + Chit s6 thi hai biéu thi hiim Inong silie % (abe trong Iuong): 0 + 10.40 + 0.80; 2:50.80 21,80; 3: 1,80 +>2.80; 4: 2,80 + + Chit sé thir ba bicu thi nhém tir tinh: 0 - nh6m c6 tri sé tén ho 1G PL ajant UE - nhOM Py gait 2 = AHEM Py py HOME Pi se 6 - NHS cusng do cam ting tir cha ti trudng yeu, tie 1a By: 7 - nhém cudng dé cAm ting tr cla tix trading trung binh, tic 12 B,, hode By. + Chit so thir tu thudng 1a s6 thi tu. Phuiong phdp biéu thi mac thép ci khong gidng nhau hodn toan, diag dau 1 chit cai 9, ding sau do 2 chit sé hoae 4 chit s6 cau thanh. trong. d6, chit sé thi nhat (1 = 4) bieu thi chit so thit hai (1 = 4) biéu thi tinh nang dign tir chit 96 tht ba va thie tu (0, 00) biéu thi mite dé dinh huéng hat tinh U ua thép silic cain ngudi. Doi chidu mac thép cil va mac thép mdi cé thé thay duge moi quan hé va su khac biét trong phuong phap biéu thi (bing 1.5). Jing c&p ham lugng silic; 20 Bang 1.5. D6i chiéu cdc mac thép ci vd moi cua Lién bang Nga dung trong cong nghiép dién | Ndethépindi | Mic hep of Mic hep mic Mic thép cii | (ai ati 2m 31000 RI 922 an ~ Tsz200 1413 333 4 33100 1514 943A, 334 3411 } | 2011 30108 3424 | 93608 “| Le 1 44. Hop kim chinh xéc Phuong phdp bigu thi mac cua hop kim chinh xéc duoc chia thanh 2 hé thdng: Mot hé thong la hop kim dién tro cao, phuong phap biéu thi mdc gidng nhu 6 trén; mot hé thong bao gém 6 loai hep kim chinh xdc, tic 14 hop kim tir yéu, hgp kim tit cing, hop kim dan na, hop kim dan héi, hop kim siéu dan, kim loai kép (duplex metal). Phuong phap biéu thj mas hop kim nbw sau: Mac thong thudng do chit sé (ham luong trung binh cua nguyén 16 chinh) va ky hiéu chi cai (cdc nguyén t6 hop kim) hop thanh. Vi du: 34HKM - bigu thi chtta nguyén 6 chinh [A Ni, © = 34% (ham luong trung binh); ngoai ra con c6 w= 28.5% + 30,0% va w= 2,8% + 3.2%, chi biéu thi ky higu nguyén t6 ma khong biéu thi ham luong. Néu khong cé su tring lap véi mac can bén, thi cé thé luoc bo di, ging nhu vi dy néu én. Vé du: 35KX4c, 35KXB@, 36KXBOD, vi la day mac ¢6 ham lugng vanadium (®) khdc nhau, cho nén phai thé hién 16 ham |ugng vanadi. Can chi ¥ trong mac hop kim chinh xde, trude tién phai thé hién ham Ivong, sau dé moi thé hién ky higu nguyén to hop kim, phuong phdp nay khong gidng véi phuong phdp biéu thi nguyén t6 hgp kim trong mac thép cila thép hop kim. Ket cau cla kim loai kép cé 2 ldp hodc 3 16p, mac cia né ding ‘TB x x x/x x dé biéu thi, TB biéu thi kim loai kép, 3 chii sé va 2 chit sé ding sau biéu thi kim loai hoac hgp kim khdc nhau. Vi du: 6120/11, bidu thi kim loai kép do /190 (déng thau) va 36H ghép Ja 21 415. Thép dic Do cde loai thép déu cé chi ti€t thép tic, mde thép cua thép diic IA mac thép cila cdc loai thép tuong tng kém theo chit edi hu 16 J]. Vi du: 311 - biéu thi thép dic cacbon 35;'20X13N1 - biéu thi thép dtic khong gi 20X03. 16. Gang dic Mac ctta gang xdm ding CY x x dé biu thi, vi du CU15 - biéu thi gang xam c6 0,21SOMPa. Mac cila gang cau ding BY x x dé biéu thi, wi du BU3S - biéu thi gang cfu c6 6,2350MPa. Mic cia gang dic c6 inh xn ding KU x x dé biéu thi, vi du K433-8 biéu thi gang dic c6 tinh rén c6 o,2 325MPa va 6 28%. Méc cba gang dic chéng mai mon ding AUC-x, AUB-x, AUK-x dé biéu thi. Trong 46, C - Gratit dang tim mau x4m; B - Grafit dang cau; K - Grafit dang soi kéo dai; x - s6 thir tr. Vi du: ANC-5, AMYB-1, AUK-2 vv. Chit c4i tién 16 cla mée gang dic hop kim 1a YW, dang sau biéu thi nguyén t6 hop kim va ham lugng trung binh cua nguyén 16 dé, phuong phap biéu thi vé co ban gidng voi phuong phdp biéu thi mac thép cha thép hop kim, nhung khong thé hién ham lung cacbon. Vi du: 4X28 fi gang dic crom cao; UPRN3 la gang diic mangan cao chifa déng; YH2X ia gang diic niken thap, : 1.3. Tiéu chudn mac thép cia Trung Quéc 13.1 Khdi quat vé phitong phap bieu thi mée * thep theo tiéu chudn GB (Trung Quéc) Phuong phip biéu thi mac thép cua Trung Quée duce can ci theo quy dinh cua “Phuong phép biéu thi méc sin phim gang thép” (GB221-79) trong tiéu chuan quéc gia va sir dung nguyén tac kéi hop gidta chit cdi phién am Han ngi, ky higu hod hoc va cdc chit sé A Rap. 1. Nguyén té hod hoc trong mde thép Sir dung ky hiéu hod hoc quéc té,RE dé biéu thi nguyén 16 dat hiém hdn hop (bing 1.6). 22 Bang 1.6, Ki higu nguyén 16 hod hoc Ten | Kehicn Tén | Ke hicul] Ten agevén ia] Ky higw aguven ta] —onguver wi |] nguyen te] nguyen nguyen to hod hoc 1 hod hod hoc hoc Sat Fe Liti ui Actini Ac Mangan | Mn. Berili Be Borum B Crom Cr Magié | Mg Carbon c Niken | Ni Canxi | Ca Silic Si Coban | Co Diconi |] Zr Séien Se Déng cu Thies si [teu Te Vonfram | W chi Pb Arsenic As Molipden | Mo Banu | Bi Leu huynh |S Vanadium| V Xedi Cs Phot pho P ‘Titan Ti Bari Ba Nito N Nhém Al Lathanum | La Oxy oO Nidbi Nb Serium | Ce Hidro u Tantan | Ta Samarium | Sm Kim logi dat | RE hiém 2. Tén sdn pham, cong dung, phwong phap luyén va dic Thong thudng ngudi ta str dung chit cai viet Han ngé dé biéu thi (bang 1.7). cua phién am Bang 1.7. - dla Nguén géc chit cai Chit edi | Vi tri trong $ nghia viet tt vier tat [mde thép Chit Han | Phitn am A Cusi Cao cp (thép chét lugng cao) mm [Cao A Cust Ky higu ding cp chat Inong (thép phi hop kim) Bw [ce B CuGi Ky higu ding cap chat Iuong cao (Qhép phi hgp kim chat lugng) B Cuéi Thép nita soi “| Ban BL. Dau Thép (tigu chuda) qui che” SRR | Biao Luo 23 Tip bing 1.7 Chi cai Vi ui trong Ngudn géc chit cat Viel tat |_-mde thép ¥ nghia — tet tet | . Chit Han | Phién am c Cudi Cap die bidt cao (sieu) Hi [Chao Cc Cust, Thép ding déng tau Fy Chuan Cc Casi Ky hiew dang ep chit long . (chép phi hop kim chat tugng) | A | Chuan D Cubi Ky higu ding ep chat Izong (thép phi hop kim ehat temgy | # — | Chuan Dd Cuéi “Thép tham 161 thip [di DQ | Dao Thép silic can nguéi dinh huéng ding trong cong nghi¢p| HB HX | Dian Qu di¢n DR Diu Thép sific cn nguoi ding . trong cong nghigp dign BR | Dian Re DT Dau Gang sach diing trong céng - nghiép diga "| Dian Tie DW | Dau Thép silic cn ngudi khong dink huténg, ding trong céng | 4436 | Dian Wu aghiép dién DZ ‘pau Thép Ong ding cho Khoan sau : dia chat Se | DiZhi E Cust Cap dae bigt [Te FE Cudi Thép soi we _| Fei G Dau Thép San 1 | Gua GH Dau Hap kim bén nbiét 6 bién a dug. HA | GaoHe G Cudi Thép ding cho ndi hoi __| Guo a Cusi Thép diing cho binh cao Ap HE | Gao ceng Hi Daw ‘Thép ding cho que han H Han nT Dau Gang xém (diic) Fe [Mai tie J Gitta Thép Bb théi khong kh( tinh . kiém BR | Han I Gitta Hyp kim chinh xac tf [ing K pau Hop kim dic chiu abiét th [ing [K. Cui Thép ding cho Khai thic mo a _| Kuang KT Dau Gang dic c6 thé ren A | Ke tie L Cus Thép ding ché tao khung xe @ | Liang M Dau Thép xich neo (thép mat xich) | 4# | Mao ML Dav ‘Thép buldng, Sc vit SARK | Mac luc NS Dau Hop kim chiu an mon Wt fh | Nai shi Q Dau GiGi han chy fa | Qu Q Cudi Thép ding xay cdu # [Qiao QT Dau Gang cau (dic) ER _[ Qin se R Casi ‘Thép ding cho thing 4p lyc % "| Rong i S Tiép bang 1.7 Ngu6n géc chit edi Chat edi | Vi url trong ¥ aghia vide vit visi tit | mac thép Chit Hin | Phien am RT Dau Gang diac chiu obiét 3B [Re tie T Dau Thép cong cu cacbon wR [Tan TZ Cudi Thép lang dac biet FR [re zhen U Diu Thép dudng ray H__ [Gui ¥ Gitta Thép 1d thoi oxy _ [Yang Y Dau Thép dé ft got m (yi Zz Cus Thép lang & {Zhen ZG Diu Thép dic $64 }Zhu gang ZU Dau ‘Thép dic ding cho true can $648 [Zhu gun 3. Ham luong nguyén té héa hoc chit yéu trong thép (% theo trong luong } Sit dung chi so A Rap dé bigu thi ham lugng nguyén t6 hod hoc trong méc thép. Nhiing nguyén tac néu trén trong mot sd truéng hop dac biét cé thé sit dung hén hgp. Vi du: Mc thép 6 lan ding G Cr] SSiMn dé biéu thi. Tuy nhién, ti¢u chudn GB 211-79 cé mot sé loai thép tiéu chadn mdi 1a thép két cdu phi hop kim (thép két cdu cacbon) va thép hop kim thap dQ bén cao sit dung tiéu chudn quéc té vé gid wi gidi han chay Mpa dé biéu thi. Ngoai ra, hgp kim chiu nhiét, hop kim chiu an mon, hep kim chinh xéc...cfing c6 phuong phdp biéu thi mac riéng cha ching. Den nay, Trung Quéc v4n chua cé mét tiéu chudén mdi vé kg hiéu théng nhat. Ot thiéu va phan loai cdc phumg phdp biéu thi mac thép theo tiéu chudn GB 1. Thép két cdu cacbon Nguyen tén goi 1A thép cacbon thong dung. ‘Trudéc day, mdc thép nay theo tigu chudn GB 221-79 duge chia thanh ba nhém : A, B va dic biét. Hién nay, theo tiéu chudn quéc té, m4c thép trong tiéu chudn GB 700-88 dugc biéu thi nhu sau; . Qxxx 00 Trong do: Q - lay gidi han chay cia vat li¢u thép dé dat tén. XxX - xem *, 25 O60 - xem **. * Diing ddu mac thép Ia chit cdi Q, chit 56 ding sau biéu thi gid ui cia gidi han chay MPa, Vi du: Q235, 1a thép £6 oy = 235 MPa. ** Khi can thiét, dang sau méc thép cé thé cé ky higu bidu thi dang cap chat lugng va phuong phap khir oxy. Ky hiéu dang cap chat lugng chia thanh céc loai: A, B,C, D. KY hi¢uphuong phap khir oxy nhu sau: F - thép soi; b - thép nia soi; Z- thép king: TZ - thép lang dac biet. Vi du: Q235-AF 1a thép soi loai A. Thép cacbon chuyén ding, vi dy thép lim cdu...Vé co ban sit dung nhu phuong phap biéu thi cua thép két cdu cacbon, nhung dang sau mac thép cé kém theo chit cai dé biéu thi cong dung. Xem bang 1.7. 2. Thép két edu cacbon chat luong Hai chit sé dau tién trong mac thép biéu thi ham lugng cacbon cia thép, thuéng sit dung ham lugng cacbor trung binh x 100% dé biéu thi, vi du: thép cé ham ‘ugng cacbon tung binh 1A 0,45%, mac thép 1A 45. Thép ket cdu cacbon chat lugng cé ham luong mangan tuong ddi cao, c6 ky higu Mn, vi dy, 50 Mn. Thép ling ding nh6m (Al) khir 6xy phai c6 ky biéu Al, vi du, 08 Al. ‘Thép ling khong can thém chit cai Z, D6i véi thép sdi, thép nua si va thép két cfu cacbon chat lugng chuyén-ding thi dang sau mac thép c6 ky hiéu rigng. Vi du: thép nua soi cé him luong cacbon trang binh = 0,10% thi mac thép la 10b. 3. Thép dung cu cachon Ding dau mac’ thép 1a chi cdi T, chit s6 dimg sau biéu thi ham lugng cacbon trung binh x 10%, vi du: T8-biéu thi ham Iuong cacbon trung binh 18 0,8%. Déi voi thép cé ham lugng mangan tuong déi cao, ky tu diing sai cila mac thép c6 ky hi¢u Mn. Ham luong phot pho, luu huynh cia thép cong cy cacbon chat luong tuong déi thap thi ding sau mac thép cd kém thém chit cdi A. Vidu: T8Mn, T8MnA. 4. Thép dé cdt got Ding diu mac thép 1a chit cai Y €é phan bit vdi thép ket cau cacbon chat luong, chit s6 dimg sau biéu thi ham Ivong cacbon, thudng sit dung him lugng cacbon tung binh x 100% dé biéu thi, vi du, thép 26 dé cat got ¢é ham lugng cacbon trung binh = 0,3% thi mac thép la Y30. Doi voi thép c6 ham fuong mangan tuong dGi cao thi dimg sau cita mac thép cé kg hiéu Mn, vi du: Y40Mn. Thép dé cat got chita thém chi (Pb) hoac canxi (Ca), thi hau té cua mac thép cé ky hiéu Pb hoac Ca. Vi dy: Y12Pb, Y45Ca, Nhung mac thép dé cat got c6 chia thém Iuu huynh thi khong ghi thém chi “S”. 5. Thép hop kim thap dé bén cao Loai thép nay trong ti€u chudn cf (GB 1591-88) due goi 1a thép ket cau hyp kim thdp. Vé co ban, phuong php biéu thi mac thép gidng voi thép két cu hop kim. Trong ti¢u chudin mdi (GB/T 1591-94) goi 1a thép két céu hop kim thap do bén cao. Dé phi hop véi teu chuan quéc 16, ngudi ta dat ten mac thép trén co sé gidi han chay: ding dau mac thép la chit c4i “Q”, thong nhat véi mac thép hién hanh cia thép két edu cachon, chit s6 dimg sau biéu thi gid tri o, va chia thanh 5 dang cap dé bén. Trong cing loat dang cap d6 bén lai co 5 dang cap chat luong A, B, C, DE, vidu, thép 16Mn trudc day, nay goi 1A Q345; néu chat Iuong thudc loai D thi mac thép méi Ka Q345-D. Cling ging nhu thép ISMnTi truée day, mac thép mdi 14 Q390. D6i vGi thép hgp kim thap dO bén cao chuyén ding, tude khi tiéu chudn chua duoc hiéu dinh thi vin sit dung mde thép cil ¢6 kém thém hau 16. Vi du: thép 16Mn, loai thép chuyén ding xay céu Ia 16Mnq, * loai thép chuyén ding !am dim be 616 1A [6MnL, loai thép chuyén ding cho thing 4p luc la 16MnR. 6. Thép két cdu hop kim a) Hai chi? sé dimg dau trong mac thép Hai chit s6 nay 1a biéu thi ham Ivong cacbon trung binh x 100%. b) Nguyén t& hop kim chit yéu trong thép (trit nguyén 16 hop kim vi luong cd biét) Thong thudng ham lugong nguyén t6 hop kim dugc biéu thi bang %. Khi ham luong trung binh < 1,5%, trong mac thép thudng chi ghi ky hiéu cia nguyén t6 ma khong ghi ham long, nhu vay trong mot s6 trudng hop dac bier dé dan dén su nhdm lan, cho nén sau ky biéu cla nguyén 16 <6 thém chit sé 1, vi dy: mc thép 12CrMoV, ham lugng crém @¢, 14 0,4 + 1,6%; mac thép 12Cr1MoV, ham lugng crém Wo, 14 0,9 = 1,2%, thanh phin cén lai déu tuong tng. Khi ham luong 27 tung binh cia nguyen 16 hop kim 2 1.5%, = 2,5%, 2 3.5%...thi ding sau ky higu nguyen 16 phai chi rd ham lugng. C6 thé biéu thi wong ting I cic 86 2,3,4..., vidu: 36Mn28i. £) Cae nguyén W hop kim khdc trong thép Céc nguyén 16 nhu vanadi, titan, borum, dat hiém..déu thudc nguyén t6 hop kim vi lrgng, ham luong rat thap nhung van phai dugc thé hién trong mac thép. Vi du, trong thép 20MnVB, luong vanadi a, la 0,07 + 0,12%; borim w, 14 0,001 + 0,005%. d) Thép chat lwong cap cao Phai thém chit cai A vao dang sau mac thép nay dé phan biéi vdi thép chat luong c4p thudng. ¢) Thép két cdu hop kim chuyén ding Ding diiu (hoac hau t6) mac thép 1A ky higu thé bién cong dung cia loai thép nay. Vi du, thép bulong, 6c vit chuyén ding 30CrMnSi, biéu thi mac thép 1a ML30CrMnSi. Cling giéng nhu thép c6 tinh thdm ti, hau t6 cla mac thép 1a chit H. 7. Thép lo xo Thép 16 so dua trén thanh phan hod hoc duge chia thanh hai loai: thép 10 xo cacbon va thép 1d xo hop kim. Phuong phap biéu thi méc thép cha thép 18 xo cacbon vé co ban gidng voi thép két cfu cacbon chat lugng, con thép 1d xo hop kim thi giéng véi thép két cfu hgp kim. 8. Thép 6 lan (vong bi) Thép 6 lan theo tiéu chun hién hanh duge chia lam 3 loai, phuong phép biéu thi mac thép cia ching khong giéng nhau. a) Thép 6 [tin od ham hong crém, cachon cao Dimg dau mac thép 14 chit G, ham long cacbon kh6ng duge néu ra, dang ham luong crom trung binh x 10% dé biéu thi, vi du, GCr15. b) Thép 6 lan tham cacbon Vé co ban, méc thép nay tuong tng vi mac thép ket cau hop kim, nhung dmg dau mae thép 1a chit G, vi du, G20CrMo. c) Thép 6 lan khéng gi cacbon cao Gidng voi mac thép cia thép khong gi, truéc mac thép hing nhat thiét phai c6 chit G, vi du, 9Cr18Mo. 28 9. Thép dung cu hop kim va thép gid (téc d6 edt cao) Khi ham lugng cacbon trung binh cla méc thép dung cu hop kim > 1.0%, thi khong ky hiéw him Ivgng cacbon; khi ham lugng cacbon trung binh < 1,0%, thi cé ky hiéu, ding s6 x 10% dé biéu thi. Vi du: CrMn; 9Mn2V. Phuong phap biéu thi ham \ugng nguyén té hgp kim trong thép vé co ban gidng voi thép két c4u hop kim. Nhung d6i vGi m4c thép dung cu hop kim cé ham luong crom ivong doi thap thi ham luong crom dimg x 10% dé biéu thi va truéc chit s6 biéu thi ham Luong cé thém sé. 0 dé phan biét véi phuong phdp biéu thi theo phan tram cba ham lugng nguyén t6, vi du, Cr06. ‘Thong thuéng mac thép gid khong biéu thi ham luong cacbon, ma chi biéu thi phdn tram him Jvong trung binh cila cdc loai nguyén 16 hop kim. Vi du: méc thép gié hé vonfram 18-4-1 duoc biéu thi 1a WI18Cr4V. Doi véi mac thép cd chit cai C dimg d4u, biéu thi ham lugng cacbon cua né cao hon mac thép khdc khong c6 chit C ding dau. 10. Thép khong gi va thép bén nhiét. Ham lung cacbon trong mac thép su dung x 10% dé biéu thi. Vi du: ham lugng cacbon trung binh cira thép 9Cr18Ni10 14 0,9%, néu ham luong cacbon trong thép < 0.03% hoac < 0,08%, thi tude mac thép dimg 0 0 va O dé biéu thi, vi dy: OOCr18NiL0, Ocrl3... D6i vi nguyén t6 hop kim chinh trong thép thi sit dung phan trim dé biéu thi, nhung Titan, Niobium, Zirconium, Nito...thi duge ky higu dya theo phuong phap bigu thj cita thép ket cu hop kim chia nguyen té hop kim vi lugng da néu 6 trén. 11. Thép ditng lam day han (16i que han) Day han ding @é han adi cic loai thép duoc chia thanh : day han thép két c&u cacbon, day han thép hop kim thap, day han thép bén nhiér, day hin thép khong gi.... Mac thép duoc biéu thi nhu mac thép cba chinh loai thép dé, déng théi dimg dau mde thép phai co chit H dé phan biét. Vi du: day han thép khong gi la H2Cr13, 6 thé phan biat vdi thép khong gi la 2Cr13. Khi mot sé day han dua vao ham lugng tu huyoh, phot pho dé phan dang cap, thi ding hau t6 cla mac thép dé biéu thi, vi du: HOBA, HOSE, HO8C. Hau t6 A: c6 ag, a) < 0,030%; E: c6 ws, wp C: c6 @,, w, < 0,015%; nhiing mac thép khong kém theo hau ep < 0,035%. 12. Thép silic ditng trong cng nghiép dién Céng thite ching dé ky hiéu thép silic la: OO xxx-xx Trong d6: OO - chit cai tin t6, biéu thi loai sin phdm. XXX - gid tri cho phép tén hao 16i sét lon nhat. xx - do day danh nghia (mm) x 100%. Chit cdi tién t6: DR - thep silic can ndng, gid tri tn hao Wi sdt P”jayq X 100%. DW - thép silic cén nguéi khong dinh hudng, gid tri tén hao 10i sft P'seas X 100%. DQ - thép silic cn ngudi dioh hudng, gid tri hao tén sat P* ju X100%. Vi du: mac thép DR325-35 biéu thi thép silic can néng cé gid tei Prog 1 3,25Wkg (t6n that dign 3,25 W/ | kg 161 sit), 66 day 1a 0,35mm. Mac thép DQ137-35 biéu thi thép silic cin ngudi dink hudng cé gid Ui Prag 1a 1,37Wikg, d6 day 18 0,35mm. 13. Sdt céng nghiép ditng trong cong nghiép dién Mac cia né gém chi cai DT va chit so hop thanh. DT biéu thi sat cong nghiép ding trong cong nghiép dién, chi sé biéu thi sé thit we mac sat cong nghiép khée nhau, vi du: DT3. Chit cdi kém theo dang sau chit sé biéw thi tinh nang dién tir A - cao cap, E - dac cap, C - siéu cap, vi du: DT8A. Ghi chit: Pye) VAP’ yoo 18 gid try t8n hao li khi tir hod vat lieu 1oi sit d tan 86 50Hz dén J,5T va 1,77. 14. Hop kim dién tré (hop kim nbiét dign tro cao) Cach ky higu cha hop kim dién 6 co ban gidng nhu cach ky hidu cua thép khong gi va thép bén nhiét, nhung doi vdi hgp kim NiCr 6 thé khong ky hiéu ham luong cacbon. Vi du: Ocr25A15 biéu thi hop kim trung binh chita w¢,< 25%.) < 5%, (oe S 0,06%. 15. Hop kim chinh xc Ky hiéu chung cia hop kim chinh xc Ia: x J XX 30 Trong d6: X - ky higu ciia chit sé phan loai duoc phan thanh 1:6 loai J - biéu thi hop kim chinh xac. XX - $6 thi tu hop kim. Y nghia cia chir cai J va chit s6 phn loai nhu sau: 1.5 = hop kim tir mém 2. J - hop kim tir vinh citu bién dang 3. J- hop kim dan hdi 4.J- hop kim gian no 5.1 kim loai kép 6.3 - hop kim dién 1 chinh xac ‘Tren nguyen tac, sé the tit hop kim phai ding gid wi ham luong phan trim trung binh cia nguyén té chinh (trix Fe) dé biéu thi, nhung néu s6 tht ty bi Lap lai thi phai diéu chinh cho hop ly. 16. Hop kim nhiét d6 cao (hop kim lam viée 6 nhiét d6 cao} Ky hi¢u cia hop kim nhiét do cao bién dang ding chit cai GH céng vdi 4 chit s6 hop thanh. Chit sé tht nhat biéu thi sé phan loai, trong do: 1- hop kim nén sat xtr]y¥ dung dich dac hod bén. 2- hop kim nén sat xir ly thoi hiéu hod cing. 3- hop kim nén Niken xi ly dung dich dac hoa bén 4- hop kim nén Niken xiry thai hiéu hod citing Chit 6 thit 2 = 4 bidu thj sé higu cia hyp kim giéng véi s6 higu chit GH + 2 heac 3 chi sé. Mac cit hop kim dtic mhiét do cao sit dung chit cdi K cong véi ba chit sé hop thanh. Chit sé thi nhat biéu thi s6 phan loai, nghia cua nd gidng nhu 6 txén. Chit sé tha 2 + 3 bidu thi ky hiéu céa hop kim gidng vdi ky hiéu ci K + 2 chit sd. 17. Hop kim chiu an mon (chiu dn mén hod hoc) Mac cia hop kim chiu an mon sit dung chi cdi tién t6 cong voi ba chit s6 hop thanh. NS - hop kim bién dang chiu an mon, vi du: NS312. HNS - hop kim han ndi chiu an mon, vi du: HNS112. ZNS - hop kim dic chiu an mon, vi dy: ZNS113. Y nghia ba chit s6 sau tién t6 cita ky higu: 31 Chit sO thi: nhat bidu thi s6 phan loai, gidng véi hop kim bién dang nhiét d@ cao. * Chit s6 thi hai biéu thi mot loat hgp kim, trong d6: { - hop kim he NiCr. 2- hop kim hé NiMo. 3-hopkim he NiCrMo. —4- hop kim he NiCrMoCu. Chi s6 thit ba 1A s6 thf tu hop kim. 18. Hop kim citng Mac hgp kim cimg do 2 chit cdi va chit sé hop thanh, ¢6 nhung ky hiéu kém theo chit cdi 6 sau chit s6. Chit hit nhat: Y biéu thi hop kim citing. Chir cai thir hai va chit s6 G biéu thi hop kim vonfram- céban, chit cdi sau né bi€u thi ham lugng coban trong bgp kim: T biéu thi hop kim vonfram-titan-coban, chif cai sau no biéu thi ham luong TiC trong hop kim: W biéu thi hop kim thong dung, chit s6 sau nd 1a sé thu tu; N biéu thi hop kim nén caebit-titan khéng chtta coban, cd niken, mOlipden lam chat két dinh. C6 nhing mac hop kim vonfram c6ban, sau chit s6 lai kém theo chit ci: X biéu thi hop kim hat tinh thé nhé; C biéu thi hop kim hat tinh thé tho: A biéu thi hgp kim chia TaC. 19. Thép dic Tieu chudn cia thép dic va gang diic thuéng thuoc tiéu chudn cia nganh co khi, con trong tigu chudn GB211-79 chi dua ra quy dinh vé nguyén tac. . Thép dtic duge chia thanh thép dic cacbon, thép dic hop kim, thép dic khong gi chiu axit, thép dtic bén nhiét...Mac thép cla ching déu duge biéu thi bing phuong phdp biéu thi cita chinh loai thép 46, déng thdi dig diu mdc thép c6 chit ZG dé phan biét véi cdc loat thép bién dang khdc. Déi véi thép duc ding cho truc can thi trude mae thép phai c6 chit cdi ZU. Vi dy: mac thép ZG45, chinh 14 thép dic cacbon ¢6 ham lugng cacbon trung binh a= 0,45%. Mac thép ZGICrE8Ni9Ti 1a thép diic khong gi chiu axit cé thanh phan thép khong gi gan gidng voi 1CrL8Ni9Ti. 20. Gang dtic Phin Ién mac gang dic do cht cdi dig dau va chit sé sau dé hyp thanh. Chit cai tién t6 dé phan Joai gang dic, ¥ nghia cla né nhu sau: 32 HT - gang xdm. QT - gang cau. KT - gang ¢é tinh rén. RT - gang bén nhiét. Chit s6 dang sau chit cdi ky hiéu cua ba loai gang dic (HT, QT. RT) biéu thi 46 bén kéo MPa va gid tri nho nhat cla d6 gidn dai (%), 3 gilta c6 mot vach ngan phan cdch. Vi du: mac QT 600-3 biéu thi gang cu co 6, = 6O0Mpa, 5 = 3%. Mac gang chiu nhiét do RT + ky hiéu nguyén t6 hop kim + chit s6 hop thanh. Ché sé biéu thi ham luong trung binh cia nguyén t6 hop kim x 100, gitta ky hiéu nguyén té va chit s6 cé gach ngén dé ngan cach. Vidu: mac RTCr-1.5 biéu thi gang chiu nhiét chia @, = 1,5%. 1.4. Mac thép theo tiéu chudn quéc té ISO ISO IA k¥ hieu tiéu chudn cia 16 chic Tiév chudn quéc 1& (International Organization for Standardization). Theo tigu chudn ISO cita t6 chite niy duoc cong bé truéc nim 1985 thi da sé mac thép ding 86 thi tu hoac lay do bén dé biéu thi ma chua hinh thanh m6t phuong phap biéu thi mac thép c6 hé théng. Boi vay, cdc nude sir dung déu Khéng truc tigp theo ky higu cia ISO, ma ding hé thong ky higu trong nude. Sau khi t6 chic tiéu chudn cia cong déng Chau Au dugc thinh lap, t6 chic ISO cong bé tiéu chudn sau nim 1986 thi biéu thi, cdc méc thép cht yeu theo hé théng ky hiéu cla tiéu chudn Chau Au (EN). Nhung vé co ban, bé thong ky bigu EN dutc dinh ra trén co sé hé théng ky higu tiéu chuan DIN cla Dc da duge cai tién, vi du nhu ky hiéu phu va tién t6 cia mde thép duge déi thinh chif cai tiéng Anh tir - chit cai tiéng Duc, ¥ nghia cua né van mang ¥ nghia tiéng Anh, nhu vay cing 6 loi cho gias luu, trao déi. Déng thoi, méc thép cia tiéu chudn ISO trong 10 nam gin day cling ¢6 su thay ddi rat lon. Nam 1989, 18 chic ISO lai cong bé mot van kién k¥ thuat "Ding ky hiéu chit cai dé biéu thi mac thép (phuomg phap biéu thi)". Day duge coi la sing kién dé xay dung hé théng méc thép quéc té théng nhat, hon nita sau khi bé sung, ISO da ding phuong phép biéu thi nay dau tien. Duong nhién, tiéu chugn [SO cd trude van kién nay, néu chua cd su higu dink van thu6c tiéu chuan hién hanh cing van st dung phuong phdp biéu thi trude a6 Tieu chudn qui nap hién hanh cla ISO cé ket hop véi qui dinh eda van kién ky thuat wén duge phan loai nhu sau: 33 14.4. Tiéu chudn ISO ding ce tinh dé bieu thi mac thép Két cau chu thé cita loai mac thép may bao g6i Chit cai tién 16 + Gid tri do bén co hoc (chi 56). Khi can thiét ¢6 thé thém chit cdi hau t6 dé biéu thi. Biéu thi loai thép duoc 1an Jugt gidi thiéu sau day. 1, Thép két eda va thép cong trinh phi hop kim (thép két cau edebon) Chit cai tién 06 cita thép két cau phi hop kim IA chif cdi" S", vi du $235. Chét cai tién 16 ciia thép céng tinh phi hep kim 1a chi” B”, vi du: £235. Chif sé bidu thi giéi han chay > 235 MPa (gidi han dudi ctia do bén chay véi chiéu day ciia u < 16mm. Néu d6 day cira vat liéu Ién hon thi gidi han dudi @ bén chay phai giam tong ung). Trude day, chif cai tién t6 ciia cdc loai mac thép nay 1 "Fe" déng thai ding gid tri do bén kéo dé bidu thi, vi du Fe 360 ( tuong duong v6i E 235), do bén kéo 2 360 MPa. Sau nay co nhing loai mac thép da déi lai biing c4ch ding gidi han chdy dé biéu thi, mac thép cia né van la Fe x x x. Nhiing tiéu chudn nay do chua cé tieu chun mdi dé thay thé, nén né van hign hanh. Hai loai thép tren thudng ding chi cai hau t6 kém theo: AB.CD.E dé biéu thi cap chat luong khac nhau, dong thai biéu thi gid tri va dap dac trung AKV dui céc nhiét do khac nhau. (bing 1.8). Bang 1.8. Chif cdi héiu t6 bidu thi cd’p chét lueng khéc nhau trong tiéu chuén ISO | Ky hiéu cap chat lueng (*) Nhigt 46 CC) Axl (khong nhé hon} A Khong quy dink B 30 a : € 0 7 7 D -20 27 E “50 7 oc 0 40 DD “20 40 CVE, CC, DD cha yéu ding cho hau 18 eta mae thép dé bén cao. 34 2. Thép hop kim thdp dé bén cao Phuong phap bigu thi mac thép hop kim thép dé bén cao gidng vi thép cong trinh phi hop kim . Theo quy dinh cia ISO 4950 va Ti gidi han dudi cia gidi han chay cua toai thép nay la 355 MPa dén 690 MPa ( mac thép la E 355 + E 690). Dé phan bier cap chat lucng, ngu6i ta sis dung chit céi hau ws CC, DD ( xem ¥ nghia 6 bang 1.8), vidu; mac thép la E 355CC, B 35SDD 3. Thép chong an mon trong méi trudng khi quyén (thép bén khi quyén) Thép nay con duoc goi lA thép chong an mon trong khéng khi, phuong phaip biéu thi mac thép co bam gidng voi thép cong trinh phi hgp kim , hon nita chit cdi hau 16 kém theo W biéu thi dic tinh cia toa thép nay. Trong ti¢u chudn cia [SO 4952: 1981 (E) ¢6 hai mac thép Fe 235w va Fe 355w, do tiéu chuan dugc dinh ra uudc nam 1981, cho nén chi cdi tiém (6 18 chit Fe. Dé phan biét ding cap chat long ngudi ta da sit dung chit cai hau t A, B, C, D. Trong dé dang cap C, D con qui dinh phai chtia it nhat mét foai nguyén t6 [am nho min hat tink thé duéi day: a, 2 0.015%; @y, = 0,015~0,060%. Wy = 0,02-0,15%. Wy = 0,02~0,10%. 4. Cac logi thép khéc Doi vi mac thép tam, thép ng, thép cot betong, tieu chudn ISO trude day sit dung chit cdi tién t6 va so the tu dé biéu thi. Trong tiéu chudn dinh ra tit nhimg nam 80 td lai day, c6 mot sé mac thép sir dung céng thitc chung: chif cdi tién W + gid wi do bén cu hoc (chit 56), khi can thiét cé thé them chit cai hau 16. - Chir cdi tién 6 nhu: P- thép tam; PL - thép t&m ding 6 nhiét do thap; PH - thép tam ding 6 nhiét do cao; T - thép Gng: TS - thép 6ng khong han; TW - 6ng han; B - thép cot bétdng; RB - thép c6t béténg trdn vin; 35 PB - thép cét béténg (tron) tron. - Chit cai hau té kém theo phu: N - thudng hod (hoac can), thudng hoa + ram. Q- toi + ram ( hoc hod cig két tha). Phuong php biéu thi mac thép clia cac loai thép trén vé co ban ging vai thép cong trinh phi hgp kim cho nén khdng liét ké timg loai mot, 1.4.2. Tiéu chudn ISO ding thanh phd» hod hoc dé bidu thi mde thép 1. Thép phi hop kim thich hop cho nhiét tuyén Loai thép nay tuong dvong véi thép cacbon chat lugng cila Viet Nam va Trung Quéc. Chit cdi tién (6 14 chi C, chit 36 ding sau 1a gid (ri trung binh caa ham hong cacbon x 100, vi du: C25 biéu thi thép cé ham lugng «, trung binh 1a 0,25%., Loai thép nay duoc phan thinh thép chat fugng va thép chat long cao, khéc nha la do ham Itong lu huynh va phdt pho c6 hau t6 kém theo EX vi MX dé biéu thi, Vida: C25: Op < 0,045%, w, < 0,045%. C25E4: w, £ 0,035%, w, <0,035%. C25M2: wp 0,035%, w, = 0,020% + 0,040%. Ham lugng C, Si, Mn cda 3 médc thép trén gidng nhau, mac - thép cé hau t6 kém theo EX, MX cé ham lvong bm huynh, phot pho tuong déi thap nén né 1 thép chat rong cao cap . EX ding cho thép chia ham lvong luu huynh khéng c6 gid ti gidt han dui (x » % S max x 100), MX ding cho thép chtfa ham lugng hu huynh cd quy dinh gidi han wen, gidi han dudi (x =% S min x100). Tiéu chudn ISO duoc dinh ra wuée nhing nam 8 ISO 683. 18: 1976 (tiGu chudn nay van IA tiéu chudn hié chat luong va thép chat luong cao c6 ham Jugng luu huynh va phot pho kh6ng gidng nhau, str dung chi cdi hau 16 trudc day. Vidu: C25: ap $0,050%, @, < 0,050%. C25e: 0, < 0,035%, w, $ 0,035 %. C25ea: wp $ 0,035%, , = 0,020% + 0.035%, 36 €25 eb: w, < 0,035%, o, = 0,030% = 0,050%. Trong thai ky qué do cia vige cdi tin tieu chudn ISO, hai phuong phap bigu thi hau t6 gidi thigu 6 trén dang cing tén tai. 2. Thép két edu hop kim va thép 1 xo Nhiing mac thép duge ligt ké trong ti¢u chudn nhw thép nhi luyén héa 16t (ISO 683-1:1987}, thép hod cing bé mat ISO 683-10: .1987; 683-11: 1987) va thép 10 xo ( ISO 683-14: 1992), phuong phaip biéu thi cia ching déu giéng vdi phuong phdp biéu thi cla hé théng DIN17006 cita Dite. Vidu (xem cy thé & muc 1.6.1 cla chuong 1): 36 CrNiMo 4 Trong ds: 36 - ham lugng cacbon trung binh (c0,%x100). CrNiMo — ky higu nguyén t6 hop kim. 4 - ham Iwong tung binh cla nguyén t6 hop kim thir nhat (Cr) va s6 nhan véi_nguyén 16 dé (bang 1.9). Khi can thiét, sin phdm cita loai thép nay sit dung chit cdi hau (6 kgm theo dé biéu thj trang thai nhiét luyén v.v, nhumg chit cai hau t6 ciia chting hoan toin khong gidng voi chi cdi hau 16 cla trang théi nhigt luyén trong mac thép cia Diic, c6 thé ligt ké 6 bing 1.9. Bang 1.9. Chir edi hau t6 biéu thi trang thai nhist luyen trong tiéu chudn ISO ud ¥ nghia ctia ching Chit cat ¥ nghia Chit cat Yogha | dai dien dai dign TU Chua qua xir ly TQF Qua ahiet liyén bien dan; TTA Qua i men TOB | Qua wi dang nhier TAC ‘Qua city hoa TP Qua niet luyén ket ta hod cung ™ Qua aurly co uhigt Tr Qua ram - TN Qua thudng hox Choge can |] TSR Qua xit ly Khir dng suat ngudi trong khong khi) TS ua xu ly dung dich dic TS Qua xir ly tinh eat ngudi [TQ Qua oi H Dam bao tinh than ti TOW | Qua toi nude E Diing dé dap ngudi TQO ‘Qua 16 dau 1C Qua gia cong ngudi TOA ‘Qua 16i khong khi TAC Qua gia cOng nong ngud: TQS ‘Qua ti mudi 37 3. Thép dé céit got Trong tiéu chun ISO (ISO 683-9: 1988), dua vao cach nhiet luyén khdc nhau ma dua ra 3 loai thép, dé Ki: thép dé c&t got khong nhiét luyén, thép dé cat got cd hod cting bé mat va thép dé cat got cd ti truc tip. Nhung méc thép cita thép dé cat got chi yéu lai biéu thi theo thanh phan hod hoc vi duoc chia thanh thép dé cat got chifa juu huyoh (ky higu thép 10820) thép dé cat got chia mangantlue huynh (vi du, 44SMn28) va thép dé cat got cé chita thém chi (vf du, 12SMnPb 35). Phuong phdp biéu thi mac thép cia ching giéng nhu thép két cdu hop kim. 4. Thép dap nguét va thép ép nguoi Theo ti€u chuan cla ISO (ISO 4954: 1993) thép 1 chia thanh hai loai ai nay duge hép qua nhiét luyén va khong qua nhigt fuyén, Thép dap ngudi va thép ép ngudi khong nhiet luyén déu Ja thép phi hop kim, chit cdi tién 16 cha mac thép 1& CC, chit s6 ding sau bigu thi him Ivong cacbon trung binh (C,,2x100). Chi edi hau to kém theo thudng co: X - thép khong soi; K - thép ling: A - thép lang nhom. Thép dp ngudi va thép ép ngudi qua nhiét luyén bao gém thép hgp kim va thép phi hop kim. Chit cai tién t cla mac thép phi hop kim la chit CE, phan con lai gidng véi phuong phdp biéu thi mdc thép cia thép chat luong cao phi hgp kim, vi du: CE 20E4. Mac thép hop kim ching chit cai hau 16 kem theo E, vi du: 18 CrMo4E. Nhu vay, phuong phdp biéu thi hau t6 gidng véi thép két cau hop kim. 5. Thép 6 lan ‘Theo hé théng tiéu chudn cla ISO, mac thép 6 lan hién hanh ra doi vao nim 1976, mac thép van dang s6 thir ty dé bi€u thi: Type L+ Ja thép 6 lan hop ti hoan toan (tite la thép 6 lan cacbon - crom cao); Type 10+ 1618 thép 6 lin hod cimg bé mit; Type 20+ 21 12 thép 6 lan khéng gi: Type 30 = 32 4a thép é lan bén nhigt dé cao. S6 thi ur truéc sau cilia thép 6 lain khong lién tuc dung dé du phong. 6. Thép khong gi va thép bén nhiét Theo hé thing ti¢u chun cla ISO, mde thép khong gi hién anh duoc ra ddi vao nhing nam 1980, mac thép van ding sé thtt we dé biéu thi khong cé tinh quy wat, cé thé quy vé nhimg loai sau: ~ Mac thép dang Ferit: Type ITh 1: 2: 8; 8a; 8b; 8c; 9c; Fl. ~ Mac thep dang Martensite: Type 3; 4; 5;7 9a; 9b. - Mac thép dang Austenite: 10+ 24va A2= A4.. 38 Theo tiéu chudn cla ISO, mic thép bén nhiée hién hanh cing thee tiguchudn cia nhiing nim 1980, mac thép do chifedi tién 6H + 86 thir tu hop thanh. Mac thép H1 + H7 thudc thép dang Ferit, H10 + H18 thudc thép dang Austenite. Nhung trong ti¢u chudn ISO thép ché 120 duge ra ddi vao nam 1992 cé ding phuong phép biéu thi mdi, giéng véi phuong php bidu thi mac thép hop kim cao theo ti¢u chuan DIN ctia Diic. 7. Thép dung cu phi hop kim va thép dung cu hop kim Thép dung cu phi hop kim efing duge goi la thép dung cu cacbon, chit cai tién 16 cla mac thép 14 cae chit TC, chit so dang sau biéu thi ham lugng cachon tung binh (@q, x 100%). Phuong phap biéu thi mac thép cia thép dung cu hop kim gidng v6i thép két cau hop kim, loai thép ¢é him lugng cacbon trung binh vugt qué 1,00% thi dimg 3 chit s6 dé biéu thi. 8. Thép gid Chit cdi tin to cba mac thép 18 HS, chit sd dang sau Lin lvot biéu thi % cla ham lwong W.Mo, V, Co. Vidu: HS 2 9 1 g Trong dé: HS - thép gid. 218 HOy D 1A Byt0 11a %Oy 81a BO, Thép gid Khong chia Mo ding chit s6 0 dé biéu thi, thep gid khong chita Co thi khong céin them sé 0 chi cén ding 3 nhém chit so dé biéu thi 1a duge. 1.4.3. Mac thép chuyén ding trong tiéu chudn ISO Sau day s& gidi thigu mot sd mac san phdm gang thép chuyén ding. i. Thép duéng ray Vidu: R68 C5 Trong dé: 39 R - thép dung ray. 68 - do bén kéo > 680 MPa, C5 - ham luong we 4a 0,5% hoac cfing o6 thé biéu thi nguyén to hop kim. 2. Thép tém, thép bang ding dép ép a) Sdn phd khéng cd lép ma Vidu: DH2R Trong a6: TD - kéo dai hoac dap sau. H - can nong sé ding cho.can ngudt. 2- dang cap kéo thong thudng (1- dang c4p thong thudng, 2 - dang cap kéo dai thong thudng, 3 - dang cap kéo dai 1én, 4 - dang cap kéo dai Ién nhat). R - théi higu (thép sdi). b) Sdn phdim c6 lap ma kim loa DATL Z 275 M Trong dé: D4TL gidng nhu 6 trén (TL 1a thuat ngit lép ma). Z - ma kém thim nhiet (ZF la hop kim ma Zn-Fe; ZE la ma dién Zn; AS 1d ma AL-Si; SN 1a ma Sn). 275 - gid tri gidi han duéi cla trong lugng lép ma/g.m?, M - cé hoa kém bay lén (ky higu ‘kém theo dé bidu thi dac trung). 3. Thép tém méng, thép bang a) Thép tém mong, thép téin den (khong ma) T P50 D Trong dé: T - thép tam mong, thép bang (cé ma thiéc va khong ma). P50 - biéu thi tmg suat chay trung binh SOOMPa, D - cén ngudi hai Lin (néu khong c6 ky higu 1a cén ngudi | lin), b) Thép idm bang méng ma thiéc ‘TPSOD-E 5,6/2,8 Trong d6: TPS50D - giéng nhu @ trén. E- ma dién (H IA ma nhting), 5,6/2,8 - trong lugng [dp ma danh nghia mot mat Ta 5,6g/m?. mét mat 14 2,8m*, c) Thép tdm, thép bang ding cho cong nghiép dien MG 11135 ‘Trong 46: M - thép tém cho cong nghiép dién. G - hat tinh thé cé dinh huéng (khong ky higu: khong dinh huéng). LL = gid tri tan hao Wi sit: Pry) = LLLWkg 01 x LLWikg). 35 - do day danh nghia (0,01 x 35 = 0,35mm) 14.4. Mac thép diic va gang ditc trong tiéu chudn ISO 1. Thép dic Trong tiéu chuan ISO cé ligt ké 2 loai thép dic: thép dic ding trong c6ng trinh thong thudng va thép dic dé bén cao ding trong két cau céng trinh, Vi du: Grade 200-400 W Trong dé: Grade: diing cap thép dic. 200 - gidi han chay 2 200MPa. 400 - do bén kéo 2 400MPa. W - thép diic cé thé han néi (khong ky hiéu: thép diic khéng c6 tinh han). D6i voi ky hiéu hau té kem theo W, vi dac trung cé tinh han, cho nén bat bude phai c6 yéu cau nghiém ngat vé thanh phan hod hoc, ngoai gid tri gidi han trén (max) qui dinh ham lugng C, Si, Mn, P, $ ra, con qui dinh gia tri trén (max) cla ham long nguyén t6 cdn lai vA 4l téng ham hong nguyén té cdn lai < 1.00%. Déi véi thép diic khong cd ky hiéw hau té thi chi qui dinh gid tri gidi han trén clla ham Iuong P,S, thanh phan hod hoc con lai sé do hai bén cung- cdu thoa thuan. 2. Giang dite a) Gang xim Mac gang x4m_ cé hai phuong phép biéu thi. Mot loai ding do bén kéo (MPa) dé biéu thi, vi du: Grage 100 chinh 14 gang xim co do bén kéo o, > 100MPa. Mot loai ding dé cimg BS ( HBS) dé biéu thi, vi du: H375 chinh la gang xdm_ c6 gid tri do cing Brinelt trang binh 1a HBS 175. bj Gang cdu Mac gang cu sii dung gis tri gidt han dudi (min) " Grade + do bén kéo + do gifin di” aé biéu thi, vi du: ky hiéu Grade 400-15 bigu thi gang cu c6.o, 2 400 MPa va 62 159%. ©) Gang dite v6 thé sen Gang dic cé thé rén duoc chia ra thanh gang dtic tam trang va gang dtic tam den, chit cdi tién 16 " W" biéu thi tam trang, chit” B" biéu thi tm den, dang sau sit dung hai nhém chit sé Han lugt biéu thi gid tri gidi han duéi cla do bén kéo va do gian dai. Vi du: W 38-12 biéu thi gang duc tam tring cé o, 2 380 MPa va 62 12%; B30-06 biéu thi gang dic tam den 6 o, > 300 MPa va 52 64%. oh) Gang dite Austenite Gang dic Austenite duoc chia ra thinh gang dtic Austenite graphite dang t€m va gang dtic Austenite graphite dang cau, chit cai tién t6 " L" biéu thi graphite dang tam, ” S” biéu thi graphite dang cau, dang sau sur dung ky higu nguyén té hop kim chinh va sé phan tram ham Ivong trung binh cia ching dé biéu thi. Vi du: L- NiSiCr 30 5 5 bigu thi gang diic Austenite graphite dang tim chia «4, < 28% ~ 32%, tg, $ 5% ~ 6%, Oe, $ 4,5% ~ 5,5%. S- NiSiCr 30 5 5 biéu thi gang dic Austenite graphite dang cau, thanh phan hod hoc cua né giéng nhw trén. 1.5. Tiéu chudn mic thép cia Nhat Ban 1.5.4, Khdi qudt vé phuong phap biéu thi nue thép theo tiéu chudn HS 42 JIS la ky higu cia téu chudin cong ngbiép Nhat Ban WJapanese Industrial Standard). Qui cach vat li¢u gang thép JIS duge chia thanh gang. thép va vat liéu thép. Gang lai duge phan thanh gang thoi, hop kim gang va gang ditc. Thép duce chia thanh thép thong dung, thép da biét va thép rén dic, trong dé thép dac biét dya vao dic tinh lai duoc chia thanh thép két cau, thép dung cu, thép cong cu dac biét... Vat ligu thép dua vao hinh dang duge chia thanh thép day, thép iam day, thép tam méng, thép dng, thép sqji v.v... Dic diém cia hé thong mac thép theo Wéu chuan JIS Nhat Ban La: khong nhiing biéu thi loai thép mA cdn biéu thi ching loai var liéu thép, c6 nhiing mac thép cdn thé bién cong dang. Trong mac thép, tén da so sit dung chit cai tiéng Anh, mot bo phan nhé sit dung chit La Ma phién am. Vé co ban, két c4u chil thé etia mac thép duye cau thanh béi ba ba phan: + Bo phan thit nhat cua mac thép sir dung chit cdi tién 16, biéu thi phan loa vat lieu. Vi du S biéu thi thép (Steel), F biéu thi gang (Ferrum), M_ biéu thi vat ligu tir tinh hoac kim toai thudn (Magnet, Metallic)... Nhiing ky higu cé chit S ding dau cing o6 wutng hop ngoai le, vi du, SP biéu thi gang kinh (Spiegeleisen); S_x x biéu thi thép tam Silic can ngudi (S 1a viet tit cha Silicon); SiMn biéu thi hop kim Siticon - Mangan ( Silicon - Manganese}. + BO phan thi hai cla mac thép sit dung chit cai tiéng Anh hoic chit La Ma phién am tén dé biéu thi cong dung, ching loai vat thép va ché phdm vat dic. Chét cdi 6 vi tri thit hai cla mac thép da 30 la: K - dung cu (Kégu). W - thép day, thép soi (wire). U - sis dung dic biét (use), C - vat diic (casting). P - thép tam (plate), F - vat rén (forging). T - éng thép (tube). Hé dé phan biét hon, bo phan this hai cla mac thép thudng sir dung mot té hop chit cai dé bidu thi, Chit cdi dai dién bo phan thé nhat va tht hai cia thép két cau dugc ghi trong bang 1.10. Phuong php 43 biéu thi mac thép cia thép két cdu khd phic tap, né khong gidng vdi cdc loai mac thép khdc (xem chi tiét 6 muc 1.5.2). Bang 1.10. Chir cdi dai dién cla cdc nhém thép Nhém thép | Chircai dai dien Nhém thép Chit efi dai : Thép cacbon | Sx xC,Sxx CK Thép hop kim SCM crom - molipden Thép mangan | SMn Thép hgp kim niken- | SNC crom Thép hop kim) | SMnC Thép hgp kim SNCM mangan - er6m niken - crém -molipden ‘Thép crom SCr Thép hop kim nhom- | SACM crom - molipden Tir bang 1.10 c6 thé thay: nguyén t6 hop kim don trong mac thép ding ky hieu hod hoc quéc té dé biéu thi: nhiéu nguyén to hop kim ngoai Mn ra déu sit dung chit cdi dau dé biéu thi. Vi du Cr > C, Ni>N,Mo>M, AI>A. + Bé phan thit ba cita mac thép I hoac sé thi ty thép hodc gid tri gidi han duéi cia d6 bén. S6 thé ty mac thép 1-3 chit 80. Vi du SUP3, SUP 12 ( thép ld xo), SUS 401 (thép khong gi), SS400 (thép ket cdu cacbon). C6 mac thép dang sau chir sO thit tu con thém chi cdi hau td A, B, C, dé biéu thi dang cap chat lugng, ching loai va do day khac nhau. + Sau chil thé cia mac thép (bao gém-bd phan thi nha, bo phan thit hai va bd phan thit ba), c6 thé thém ky hiéu hau t6 biéu thi hinh dang vat ligu thép, phuong phap ché tao va nhiét luyén. Vi du: 38400-D2 14 thép cacbon ding trong két cau, can ngudi co dung sai cap 1] vi dé bén kéo kh6ng nhé hon 410MPa. SUS 410 -A-D Ia thép khong gi kéo ngudi 410 qua t. KY hiéu biéu thi hinh dang thép: hit s6, biéu thi loai thép - CP: thép tam cn ngudi. —_- HP: thép tim cn néng. - CS: thép bang cn ngudi. -HS: thép bing can néng. 44

You might also like