1

บทที่ 3
E-R MODEL
(ENTITY RELATIONSHIP MODEL)

แบบจำลองควำมสั มพันธ์ ระหว่ำงข้ อมูล

 Entity Relationship Model (ER-Model)
2

 เป็ นแบบจำลองเชิงแนวคิด (Conceptual Data Model)

 ใช้อธิ บำยโครงสร้ำงของฐำนข้อมูลโดยนำเสนอในรู ปแบบแผนภำพหรื อ

ไดอะแกรมที่เรี ยกว่ำ แผนภำพ E-R หรื อ E-R Diagram

 ใช้สำหรับสื่ อสำรกับผูใ้ ช้ให้เกิดควำมเข้ำใจตรงกันในเรื่ องของข้อมูลและ
ควำมสัมพันธ์ของข้อมูลที่มีอยูใ่ นระบบ
 ทำให้มองภำพระบบได้ง่ำยขึ้น

่ บั ซอฟต์แวร์ ที่ใช้พฒั นำฐำนข้อมูล

 ไม่ข้ ึนอยูก
 ส่ วนประกอบของ E-R Model
3

ส่ วนประกอบของ ER-Model

เอ็นติตี้ แอตตริบิวต์ ควำมสั มพันธ์

(Entity) (Attribute) (Relationship)
 สัญลักษณ์ Entity ชื่อเอนทิต้ ี
เอนทิตี้ (Entity)
4

 เอนติตี้ หมำยถึง สิ่ งต่ ำง ๆ หรือ วัตถุ ทีถ

่ ูกรวบรวมเป็ นข้ อมูล เพือ่ ใช้ กบั
ระบบงำนทีก่ ำลังพัฒนำอยู่ มี 3 กลุ่ม
 1)เอนติตเี้ ชิงรู ปธรรม มองเห็นได้ ด้วยตำ
เอนติตที้ เี่ ป็ นบุคคล เช่ น นักศึกษำ พนักงำน อำจำรย์
เอนติตที้ เี่ ป็ นสถำนที เช่ น ร้ ำนค้ ำ บริษัท โรงพยำบำล
เอนติตที้ เี่ ป็ นวัตถุ เช่ น เครื่องจักร รถยนต์ หนังสือ
 2) เอนติตเี้ ชิงแนวคิด เช่ น วิชำ คณะ แผนก
 3) เอนติตเี้ ชิงเหตุกำรณ์ เช่ น กำรลงทะเบียน กำรซื้อ กำรขำย กำรยืม กำรคืน
 กำรแสดงถึงเอนติตใี้ นแผนภำพ E-R จะใช้ สัญญลักษณ์ รูสี่เหลีย ่ มผืนผ้ำมี
ชื่อเอนติตีเ้ ป็ นคำนำม กำกับอยู่ในรู ปสี่เหลีย่ มผืนผ้ำ
 ประเภทของเอ็นติต้ ี
5

ประเภทของเอ็นติตี้

เอนติต้ ีปกติ
(Strong Entity)

เอนติต้ ีแบบอ่อน
(Weak Entity)

เอนติตเี้ ชิงควำมสัมพันธ์
(Associate Entity)
 เอนทิตี้ (Entity)
6

 ประเภทของ ของ Entity

 1 Regular Entity อำจจะเรี ยกอีกชื่ อว่ำ Strong Entity
เป็ น Entity ที่อยูไ่ ด้โดยไม่ตอ้ งอำศัย Entity อื่นในกำรคงอยู่ ไม่
ต้องพึ่งหรื อขึ้นอยูก่ บั Entity อื่น
พนักงำน
 2 Week Entity
เป็ น Entity ที่อยูไ่ ด้โดยต้องอำศัย Entity อื่นในกำรคงอยู่

บุตรของพนักงำน
 ภำพอธิบำย Strong Entity & Weak Entity
7

พนักงำน 1 มี M สมำชิกในครอบครัว

รหัสพนักงำน ชื่อพนักงำน รหัสพนักงำน ลำดับที่

วันเดือนปี เกิด ชื่อสมำชิก

พนักงำน (รหัสพนักงำน, ชื่อพนักงำน, ชื่อสมำชิก)

สมำชิกในครอบครัว (รหัสพนักงำน, ลำดับที่, ชื่อสมำชิก)

ภำพอธิบำย Strong Entity & Weak Entity
พนักงำน
รหัสพนักงำน ชื่อพนักงำน วันเดือนปี เกิด
1001 นำยใจดี สมชำย 12/3/2528
1002 นำงสำวฟ้ ำใส วิมำน 23/11/2526
สมำชิกในครอบครัว
รหัสพนักงำน ลำดับที่ ชื่อสมำชิก
1001 1 นำงสมศรี สมชำย
1001 2 ดช.วิมน สมชำย
1001 3 ดญ.จันจิรำ สมชำย
1002 1 นำงมนัสนันท์ สมบูรณ์
8
 เอนทิตี้ (Entity)
9

 3.เอนติตเี้ ชิงควำมสัมพันธ์
 เป็ น Entity ทีถ ่ ูกสร้ ำงขึน้ เพือ่ แปลงควำมสัมพันธ์ แบบ M:M ให้ เป็ น แบบ
1:M (เพรำะแบบ M:M นั้นค่ อนข้ ำงยำกแก่ กำรเข้ ำใจ)
 สั ญลักษณ์ ของ Composite Entity คือ สี่ เหลีย ่ มผืนผ้ำซ้ อนด้ วยสี่เหลีย่ มรูปข้ ำว
หลำมตัด
  ตัวอย่ ำง
10

นักเรียน
Studen
M
เรียน
Learning
M
วิชำ
Subject

1 M M 1
นักเรียน เรียน วิชำ

ภำพแสดงกำรเปลี่ยนแปลงจำก M:M มำเป็ น 1:M

 แอททริบิวต์ (Attribute)
11

 แอททริบิวต์ คือ ข้ อมูลที่ใช้ อธิบำยคุณสมบัติหรื อลักษณะของแต่ ละ Entity

 เอนติตีห ้ นึ่ง ๆ อำจประกอบด้ วยแอททริบิวต์ ได้ มำกกว่ ำหนึ่งแอททริบิวต์
ขึน้ กับว่ำระบบงำนที่กำลังจะพัฒนำนั้นต้ องกำรรำยละเอียดของเอนติตมี้ ำก
หรือน้ อยเพียงใด
 กำรแสดงถึงแอททริ บิวต์ ในแผนภำพ E-R จะใช้ สัญญลักษณ์ รูปวงรี แทน

แอททริบิวต์ 1 แอททริบิวต์ และมี ชื่อแอททริบิวต์ เป็ นคำนำม กำกับอยู่ในรู ป

วงรี
 แอททริบิวต์ (Attribute)
12

ตัวอย่ ำงเช่ น
 เอนติต้ ี นักศึกษำ ประกอบด้วยแอททริ บิวต์ รหัสนักศึกษำ ชื่ อนักศึกษำ ที่อยู่ เพศ

 เอนติต้ ี พนักงำน ประกอบด้วยแอททริ บิวต์ รหัสพนักงำน ชื่ อพนักงำน ตำแหน่ ง ที่อยู่

 เอนติต้ ี แผนก ประกอบด้วยแอททริ บิวต์ รหัสแผนก และ ชื่ อแผนก

เพศ ตำแหน่ ง ชื่อแผนก

ชื่อ ชื่อ รหัสแผนก

รหัสนักศึกษำ นักศึกษำ รหัสพนักงำน พนักงำน

แผนก
ทีอ่ ยู่ ทีอ่ ยู่
 ควำมสั มพันธ์ ระหว่ ำงของเอนติตี้ แอททริบิวต์ และสมำชิกของเอนติตี้
13

เพศ ตำแหน่ ง
ชื่อ ชื่อ

รหัสนักศึกษำ นักศึกษำ รหัสพนักงำน พนักงำน

ที่อยู่ ที่อยู่

รหัสนักศึกษำ ชื่อ เพศ ที่อยู่ รหัสพนักงำน ชื่อ ตำแหน่ ง ที่อยู่

5210093434 นำยทัศน์ บุญมี หญิง กรุงเทพ ..
.. ..
 ประเภทของ Attribute

1) Simple Attribute

2) Composite Attributes

3) Key Attributes

4) Single – Valued Attributes

5 ) Multi - Valued Attributes

14
 แอททริบิวต์ (Attribute)
15

1) Simple Attribute หรือ แอททริบิวต์ แบบธรรมดำ

 Attributes ทีไ่ ม่ สำมำรถแบ่ งแยกย่ อยได้ อก
ี เช่ น รหัสพนักงำน เพศ

รหัสพนักงำน เพศ

พนักงำน
 แอททริบิวต์ (Attribute)
16

2) Composite Attributes
 มีลก
ั ษณะตรงข้ ำมกับแบบ Simple ทีส่ ำมำรถแบ่ งแยกย่ อยไปได้ อกี เช่ น ชื่อสกุล ที่
สำมำรถแบ่ งออกได้ เป็ น Attributes ชื่อ และ สกุล

Composite Attributes ชื่อ สกุล

รหัสพนักงำน ชื่อพนักงำน เพศ เงินเดือน

พนักงำน
 แอททริบิวต์ (Attribute)

3) Key Attributes แอททริบิวต์ ทเี่ ป็ นตัวชี้เฉพำะ

 เป็ น Attributes ทีส
่ ำมำรถบ่ งบอกถึงเอกลักษณ์ ของ Entity นั้นได้ (มีค่ำไม่ ซ้ำกัน)
 เวลำเขียน ER Diagram ต้ องขีดเส้ นใต้ Attributes ทีเ่ ป็ น Key ด้ วย

Key Attributes ชื่อ สกุล

รหัสพนักงำน ชื่อพนักงำน เพศ เงินเดือน

พนักงำน
17
 แอททริบิวต์ (Attribute)
4) Single - Valued Attributes
 หมำยถึง แอททริ บิวต์หนึ่ ง ๆ ของเอนติต้ ีใด ๆ ที่มีค่ำข้อมูลเพียง
ค่ำเดียว เช่น พนักงำนคนหนึ่ ง ๆ ซึ่ งเป็ นสมำชิกของเอนติต้ ี
พนักงำน จะประกอบด้วยแอททริ บิวต์ รหัสพนักงำน ชื่อ
พนักงำน ตำแหน่ง และที่อยู่ ที่มีค่ำเดียว ไม่มีพนักงำนที่มีชื่อได้
สองชื่อ เป็ นต้น
 ใช้สัญลักษณ์แบบเดียวกับ Simple Property

18
 แอททริบิวต์ (Attribute)
5 ) Multi - Valued Attributes
ั ษณะตรงข้ำมกับแบบ Single ที่สำมำรถมีค่ำของข้อมูลได้หลำยค่ำ เช่น วุฒิ
 มีลก
กำรศึกษำ
 สัญลักษณ์เป็ นวงรี สองเส้น

ชื่อ สกุล
Multi - Valued Attributes

รหัสพนักงำน ชื่อพนักงำน เพศ วุฒิกำรศึกษำ

พนักงำน
19
 หลักกำรกำหนดแอททริบิวต์ ให้ แอนติตี้
20

 แอททริ บิวต์ของเอนติต้ ีใด จะมีเฉพำะรำยละเอียดของเอนติต้ ีน้ นั เช่น เอนติต้ ี

นักศึกษำ จะมีแต่แอททริ บิวต์ที่เกี่ยวกับนักศึกษำ จะไม่เอำ แอททริ บิวต์ที่
เกี่ยวกับคณะมำใส่ ในเอนติต้ ีนกั ศึกษำ

รหัสคณะ รหัสคณะ ชื่อคณะ

รหัสนักศึกษำ

ชื่อ สกุล นักศึกษำ สังกัด คณะ

เพศ
เป็ นคุณสมบัติของคณะไม่นำไปใส่เป็ นรำยละเอียดให้
นักศึกษำ แต่จะแทนในรู ปแบบควำมสัมพันธ์ สังกัด แทน
 ควำมสั มพันธ์ (Relationship)
21

 เป็ นควำมสัมพันธ์ระหว่ำงเอนติต้ ี (Relationship) ในระบบ

 เช่น ในระบบบุคลำกร ประกอบด้วย
เอนติต้ ี พนักงำน และ เอนติต้ ี แผนก
ที่มีควำมสัมพันธ์ในลักษณะ พนักงำนแต่ละคน สังกัดอยูใ่ นแผนกใด

พนักงำน สังกัด แผนก

 โดยแต่ละควำมสัมพันธ์จะถูกระบุดว้ ยสัญลักษณ์สี่เหลี่ยมข้ำวหลำมตัด และคำ

ที่อธิ บำยถึงควำมสัมพันธ์น้ นั ๆ ระบุควำมสัมพันธ์ขำ้ งในเป็ นคำ กริยำ
  ตัวอย่ำงควำมสัมพันธ์

อำจำรย์ ให้ คำปรึกษำ นักศึกษำ

22
 ประเภทของ Relationship
23

 1. One-to-One
 เป็ นควำมสัมพันธ์ของ สมำชิ กแต่ ละตัวของ Entity หนึ่ งไปสัมพันธ์
กับ กับสมำชิกของ Entity อีกอันหนึ่ง เพียงหนึ่ งเดียวเท่ำนั้น
1 1
พนักงำน มี ที่จอดรถ
 ประเภทของควำมสั มพันธ์ (Relationship)
24

 2. One-to-Many
 เป็ นควำมสัมพันธ์ของสมำชิ กแต่ละตัวของ Entity หนึ่ งไปสัมพันธ์
กับ กับสมำชิกของใน Entity อีกอันหนึ่ง มำกกว่ำ 1 สมำชิก
1 M
นักศึกษำ เป็ นเจ้ำของ รองเท้ำ
 ประเภทของ Relationship
25

 3. Many-to-Many
 เป็ นควำมสัมพันธ์ของสมำชิ กมำกกว่ำ 1 สมำชิ ก ของใน Entity หนึ่ ง
ไปสัมพันธ์กบั กับสมำชิกของใน Entity อีกอันหนึ่ง มำกกว่ำ 1
สมำชิก
M N
นักศึกษำ ลงทะเบียน วิชำ

คณิตศำสตร์

ภำษำไทย

ภำษำอังกฤษ
 ควำมสัมพันธ์ ที่มีข้อมูลขึน้ กับเวลำ
26

 บำงระบบงำนต้องกำรเก็บข้อมูลเพือ่ ดูยอ้ นหลัง จึงจำเป็ นต้องมีกำรบันทึกข้อมูลของเวลำไว้ดว้ ย

เรี ยกข้อมูลที่ถกู บันทึกควบคู่กบั เวลำนี้วำ่ เป็ น ข้ อมูลที่ขนึ้ กับเวลำ
 ในกำรทีจ่ ะใส่ ข้อมูลเกี่ยวกับเวลำหรือไม่ ขนึ้ อยู่กบั ควำมต้องกำรของระบบ ว่ำต้องกำรเก็บรำคำที่
ขำยสิ นค้ำในช่ วงเวลำต่ำงกันหรือไม่ ถ้ำใช่ ก็ เพิม่ รำยละเอียดวันทีซ่ ื้อ และรำคำขำยไว้ที่
ควำมสั มพันธ์ ซื้อ ไว้ด้วย
แบบที่ 1 ไม่ มีเงือ่ นไขเวลำ แบบที่ 2 มีเงือ่ นไขเวลำ

รหัสลูกค้ ำ รหัสสินค้ ำ รหัสลูกค้ ำ วันที่ชื้อ รหัสสินค้ ำ

M N M N
ลูกค้ำ ซื้อ สินค้ำ ลูกค้ำ ซื้อ สินค้ำ

ชื่อลูกค้ ำ ชื่อลูกค้ ำ รำคำขำย

รำคำสินค้ ำ ชื่อสินค้ ำ ชื่อสินค้ ำ รำคำสินค้ ำ
 แอททริบิวต์ ของควำมสัมพันธ์
27

 บางความสัมพันธ์อาจทาหน้ าที่เหมือนเอนติตี ้คือ สามารถกาหนดแอททริ บิวต์

ให้ กบั ความสัมพันธ์ได้

ปี กำรศึกษำ รหัสวิชำ ชื่อวิชำ

รหัสนักศึกษำ

ชื่อ สกุล นักศึกษำ ลงทะเบียน วิชำ

เพศ หน่ วยกิต

เทอม

กำรกำหนดแอททริบิวต์ ให้ กับควำมสัมพันธ์

 กำรออกแบบฐำนข้ อมูล ด้ วย E-R Model
28

1. ศึกษำรำยละเอียดและลักษณะหน้ ำทีง่ ำนของระบบ

 เพื่อรวบรวมรำยละเอียด

ลักษณะกำรทำงำนของระบบ
ขั้นตอนกำรทำงำน
เอกสำรรำยงำนต่ำงๆ
 กำรออกแบบฐำนข้ อมูลด้ วย E-R Model
29

2. กำหนด Entity ทีค่ วรมีในระบบฐำนข้ อมูล

 โดยคำนึ งถึงข้อมูลทั้งหมดที่จะจัดเก็บลงไปในฐำนข้อมูล ว่ำสำมำรถ
แบ่งออกได้เป็ นกี่ Entity
 ภำยในฐำนข้อมูลหนึ่ ง ๆ อำจจะมีจำนวน Entity เป็ นจำนวนมำก ซึ่ งก็

ขึ้นอยูท่ ี่ผใู ้ ช้วำ่ ต้องกำรจัดเก็บข้อมูลมำกเพียงใด

 โดยกำรกำหนด Entity จะต้องคำนึ งถึง Entity ทั้งแบบอ่อนแอและแบบ

แข็งแรงด้วย
 กำรออกแบบฐำนข้ อมูลด้ วย E-R Model
30

3. กำรกำหนดควำมสั มพันธ์ ระหว่ำง Entity

ั นั้น จะสัมพันธ์กนั ด้วยเงื่อนไขใด
 ว่ำแต่ละ Entity ที่มีควำมสัมพันธ์กน
และชนิดควำมสัมพันธ์เป็ นอย่ำงไร
 One to One Relationship
 One to Many Relationship
 Many to Many Relationship
 กำรออกแบบฐำนข้ อมูลด้ วย E-R Model
31

4. กำรกำหนดคุณลักษณะของ Entity
 เป็ นกำรกำหนดคุณสมบัติ (Attributes) ให้กบ ั Entity ว่ำควรจะ
ประกอบไปด้วย Attributes ใดบ้ำง
 พร้อมทั้งพิจำรณำด้วยว่ำ Attributes นั้นว่ำเป็ นชนิ ดใด (ปกติ อ่อนแอ

เชิงควำมสัมพันธ์)
 กำรออกแบบฐำนข้ อมูลด้ วย E-R Model
32

5. กำรกำหนด key attribute ของแต่ ละ Entity

 เป็ นกำรกำหนดให้ Entity แต่ละ Entity มีเอกลักษณ์เฉพำะที่
สำมำรถอ้ำงอิงได้อย่ำงไม่ซ้ ำซ้อน
 โดย แอททริ บิวต์ทีเป็ น Key Attribute จะต้องขัดเส้นใต้ที่ชื่อ
ของ แอททริ บิวต์
 ตัวอย่ ำงกำรออกแบบ ER-Model
33

มหำวิทยำลัยแห่งหนึ่ง เปิ ดสอนหลักสูตรปริ ญญำตรี หลำยคณะ แต่ละคณะเปิ ด

สอนหลำยรำยวิชำ แต่จะเปิ ดรำยวิชำซ้ ำกันกับคณะอื่นไม่ได้ อำจำรย์ 1 ท่ำนสอน
ได้หลำยวิชำ แต่ละวิชำจะเปิ ดสอนได้ก็ต่อเมื่อมีนกั ศึกษำลงทะเบียนในรำยวิชำนั้น
อย่ำงน้อย 20 คน และห้องเรี ยนแต่ละห้องสำมำรถใช้สอนวิชำต่ำง ๆ ได้หลำยวิชำ
 ขั้นที่ 1 กำหนด Entity ทั้งหมดในระบบ
34

 โดยค้นหำคำนำมจำกข้อมูลควำมต้องกำรของระบบ พบคำนำมดังนี้ คือ คณะ

รำยวิชำ อำจำรย์ นักเรี ยน ห้องเรี ยน กำหนดเป็ น Entity ดังนี้
1 คณะ (FACULTY) FACULTY
2 รำยวิชำ (SUBJECT)
3 อำจำรย์ (TEACHER) SUBJECT

4 นักเรียน (STUDENT)
TEACHER
5 ห้ องเรียน (ROOM)

STUDENT

ROOM
 ขั้นที่ 2 สร้ ำงควำมสัมพันธ์ ให้ กบั Entity
35

 จำก Entity และข้ อมูลข้ ำงต้ น นำมำเขียนเป็ นควำมสั มพันธ์

(Relationship) ระหว่ ำง Entity ดังรำยละเอียดต่ อไปนี้
1. แต่ ละคณะเปิ ดสอนหลำยรำยวิชำและซ้ำกับคณะอืน่ ไม่ ได้
2. อำจำรย์ สอนได้ หลำยวิชำ
3. ห้ องเรียน เปิ ดทำกำรเรียนกำรสอนทุกรำยวิชำ
4. รำยวิชำจะเปิ ดสอนได้ กต็ ่ อเมือ่ มีนักเรียนลงทะเบียนเรียนอย่ ำง
น้ อย 20 คน
 ขั้นที่ 2 กำหนดควำมสัมพันธ์ ให้ กบั Entity
36

FACULTY

have

ROOM use SUBJECT teach TEACHER

register

STUDENT
 นำเงื่อนไขควำมสั มพันธ์ ระหว่ ำง Entity มำกำหนดประเภทของ
ควำมสั มพันธ์
37

FACULTY

have

M
M N M N
ROOM use SUBJECT teach TEACHER
M

register

N
STUDENT
 กำหนด Attribute และ Primary Key
38

1. FACULTY (FacId,FacName)
2. SUBJECT (Subid,SubName)
3 .TEACHER (TeacherId,TeacherName)
4. STUDENT (Stdid,StdName,Major)
5. ROOM (RoomNo)
 Facid FacName

FACULTY

RoomNo have TeacherId

Subid SubName
M
M N M N
ROOM use SUBJECT teach TEACHER
M

register
TeacherName
Stdid
N

Stdname STUDENT Major

39
 แบบฝึ กหัดกำรออกแบบฐำนข้ อมูลด้ วย E-R Model
40

Ex
สถำบันกำรศึกษำแห่งหนึ่งมีกำรสอนอยู่ 3 คณะ คือ เกษตร, วิทยำศำสตร์
, ศึกษำศำสตร์
ในแต่ละคณะจะประกอบด้วยหลำยสำขำวิชำ
แต่ละสำขำวิชำก็จะประกอบไปด้วยอำจำรย์หลำย ๆ คน
อำจำรย์แต่ละคนสอนได้หลำยวิชำ แต่ละวิชำมีอำจำรย์สอนได้หลำยคน
อำจำรย์สำมำรถสังกัดได้เพียงแค่สำขำวิชำเดียว