You are on page 1of 101
BO NONG NGHIEP VA PHAT TRIEN NONG THON TRUONG DAL HOC LAM NGHIEP - PHAN HIEU DONG NAL BAI GIANG HE THONG THONG TIN DIA LY (GEOGRAPHIC INFORMATION SYSTEM) (Luu hanh ndi bd) Bién soan: Mai Thi Huyén Pham Thj Loc Dong Nai, 2021 MYC LUC CHUONG 1: KHAI QUAT VE HE THONG THONG TIN DIA LY. 1.1, Khai nigm HTTTDL va cde yéu cau déi voi mot HTTTDL 1.1.2. Cac yéu cdu 1.2. Vai tro cia HTTTDL. 1.3. Large sir ra dai vA phat t 1.3.1. Trén thé gidi 1.3.2.6 Vigt Nam. 1.4. Cée thanh phan co ban cia HTTTDL. 1.4.1, Phan ctmg. 1.4.2. Phan mém 1.43. Co sé di ligu 9 1.4.4, Con ngudi es 1.4.5. Chinh sch va quan ly GIS Phuong phap) : 1.5. Giéi thigu ede Modul chite nang edu thanh iia HTTTDL 12 1.5.1, hap va bién tp dit ligu. 12 1.5.2.Lamu trit va quan IY dit HGU..osnnsnenennnnnnnennnnnnnnesnennn DS 1.5.3. Truy van va hién thj dir ligu 13 1.5.4. Phan tich dit HiGU. nnn wld 1.5.5. He giao tigp voi ngudi sit dung. seeennnnnnennnnnnnnsesnne 1.6. Mét s6 img dung ciia HTTTDL. 4 1.6.1, Céc Tinh vye khoa hoe dng nghé lién quan dén GS. 15 16.2. Cac linh vue img dung GIS 16 (CHUONG 2: CO SO DU LIEU VA CAU TRUC DU LIEU GIS. ee 2.1.1, Khai nigm vé hinh hoe Topo (Topology) .n...:ssnnenennnnnnseesne LT 2.1.2. Cée thyre thé cia dit ligu dia ly 7 2.2. Co sd dtr ligu ban dé... a an eae eae me 2.2.1, Co sé dit ligt khOng giaM. oon AD 2.2.2. Co sé dir ligu thue tinh eee seer, 2.3.1. Khai niém v tric co so dit ligu 26 2.3.2, M6 hinh dit ligu vector os ceeees eee teeta, 2.3.3, Mé Hinh dit ligu Raster essences Pea 2.3.4, So sénh wu nhuge diém cia cdu tric dir ligu raster va vector: 40 2.4. Mang cac tam gidc khong deu... i CHUONG 3: XAY DUNG CO SO DT LIE 3.1. Thu thap, Iya chon eo s6 dir ligu 44 3.2. Nhap dir ligu 45 3.2.1. Khai nigm AS 3.2.2. Nhfp dir ligu khong gian 45 3.2.3. Nhap dir ligu thuge tinh 50 3.2.4, Thao tae trén trudng dit ligu thuge tinh... ees 4.3. Cée sai sé trong qua trinh xay dymg co sé dtr ligu 33 3.4. Kidm tra, wir hy va ru tr di ISH... nse 54 3.5. Két ndi di liu khng gian va dir ligu thude tinh, 35 CHUONG 4: CHUC NANG PHAN MEM GIS... 4.1. Chite nang quan ly cc s6 dit ligu 56 4.1L. Nh§p va més rng c0 86 di T8U nnn nnnnnnnnnnnnnnn ee 56 4.1.2. Cap nhap di gu thude tinh. - oo ne) 4.1.3. Tim kiém trén co s6 dr Liga 37 4.2. Chite ning phan tich dir ligu kong gian. 37 4.2.1, Truy van dd ligu, phan logi va phép do dot lieu khOng gian. 58 4.2.2 Chite ning chéng lop ban 46... (CHUONG 5: MO HINH BO CAO SO (DEM). Sil iGiaithiem chung tiie titi tietEL arEe EEL rE 5.2. Phuong php bi8u thy DEM......0cccnnnnninnnnnnnnnnnnnsesnn OT 5.2.1, Phuong phép toan hoc 67 $.2.2. Phuong phdp vat thé ban dd 68 5.3. Phuong phap xay dug DEM 69 5.3.1, Phuong php chyp anh lip thé 69 5.3.2. NGi suy tir cde durimg dong mire: 70 5.4, Cong nghé lién quan dén thu thap di ligu dé xay dyng DEM........ wT 5.5. Cae san pham img dung DEM: 74 CHUONG 6: UNG DUNG CUA GIS. 6.1. Gi 6.2 Gidi t thigu chung 83 6 img dung cy thé 84 6.2.1, Bai toan trong néng nghigp 84 6.2.2, Bai toan tim dia diém 6.2.3. Ung dung GIS trong cé TAL LIEU KHAM KI c dy an Dé thj théng minh LOI NOI DAU Cé thé n6i rang moi hoat d6ng ctia cdc nginh khoa hoc ty nhién va xa hdi déu phai sir dung théng tin va dit ligu lign quan toi bé mat trai dat, diéu 46 c6 nghia la cde nganh nay: phai quan tim dén khéng gian dja ly ciia céc khu vye nai ma cdc hign tugng dia ly xay_ ra, Noi céch khée, tét ed eée nganh déu phai lam vige véi ede dit ligu khong gian, die thi 1 cde dit ligu vj tri ciia cde hign rong dia ly. Dit ligu vi tri xéc dinh hign trong & dau hoac chung se 6 dau. Theo truyén thong, ban do tinh 1a mo hinh biéu dién cac hign tuong dia ly. Cac ban dé sir dung bé qui uée va qui tic cho phép chang ta tim hiéu qui ludt phan bé cing nhu ban chit cia céc hién tong dia ly. Vao thé ky XX, khi vie nghién ctu dia ly phat trién theo xu huéng dinh Iugng, cac ban 48 truyén théng khéng thé dap img cho viée xir ly mét khéi long lén dit ligu khong gian lign tc gia ting. Mit khdc nhiing tién b virgt bac ciia eGng nghé thong tin, dign tir va vign thm tir khoang bén thap ky qua da thic day sy phat trién cla nhiéu nganh Khoa hoe, trong dé ¢6 ban 8 hoc. Cie nha nghién ettu a timg bude img dung céng nghé nay trong thanh lap ban dé theo huéng tu dong héa. Lic dau 1a cac ban dé dit ra doi cia H@ théng théng tin dja ly - GIS (Geography ic ban dé tinh, GIS cé nhiéu chite nang noi tri nhu thu tha, Iu trir, quan ly, ep nhat va phan tich dtr ligu dia ly. oan don gin, sau d6 1a Information System). So v6i Trong cuén bai giing GIS nay, chang tdi dai ké thira va sir dung rat nhicu tai ligu va nghién efru cia cdc tae gid trong nude va trén thé gidi dé xdy dung nén mot tai ligu mang tinh chat tng hop, day di va cp nhat. Chang t6i mong muén ring day 1a mt hoc ligu t6t cho sinh vign va ld mot tai ligu hitu ich cho cc déng nghiép va ban doc quan tam t6i GIS. Thue tién luén luén bién ddi vi vay mét s6 kién thite trong bai gidng ¢6 thé chwa cap nhat va gidi dap hét, ching t6i mong nhan duge nhiéu y kién déng gép ctia cdc anh chi ddng nghiép va sinh vién dé ndi dung bai giang duge bd sung diy di hon. (CHUONG 1: KHAI QUAT VE HE THONG THONG TIN DIA LY 1.1. Khai nigm HTTTDL va ede yéu cdu d6i voi mot HTTTDL LLL. Khai nigm hé thong Hé théng 1a tap hop cdc phan tir c6 sy trong quan véi nhau, mdi pl quan truc tiép hoge gidn tiép véi cae phan tt khéc va khdng cé tap hop con nao li khong, ign quan véi céc tap con khae. Cie déi trong duge xac dinh nim trong cing mét hé théng khi ching c6 méi quan hé voi nhau, c6 cae dung ranh gidi, cau trie va chire nang riéng, 1.1.2. Hé théng thong tin Hién nay 6 hau hét cée mde cé trinh dé phat trién cao da c6 mét khdi hong théng tin Jén dé phye vy cho nhu cau sit dung thong tia ciia xa hdi. Hé théng thdng tin c6 thé duge hiéu la tp hgp cde dit ligu duge khao sat, thu thap, luu trit va sir dung giap cho vige Iya chon dé ra quyét dj nh cé Igi nhat cho con ngudi. Theo nhitng myc tiéu cy thé sé doi hoi adi dung va hinh thite mgt hé théng thong tin rigng. Vi du: hé théng théng tin dit dai, hé théng thng tin khi hau, hé théng thong tin vé tham thye vat, hé théng théng tin dja chat, bé théng théng tin quy hogch, hé théng thong, tin quan ly d6 thi... cde nude phat trié nui ta lai xéy dyng hé théng théng tin tong hop, da chite ning, né c6 thé dap img hau hét cde yéu cdu sir dung théng tin cia cae co quan nhung khéi long théng tin rat lén va sy lign két ngi bé gidta ching rat khé khan, Song bat ky mot hé théng tin nao cing c6 bén chite nang chinh sau day: - Chite nding nhan dit ligu tir ede nguén dit ligu. ~ Chite nang xir ly sé ligu. - Chite nang trinh bay dit ligu. - Chite nang suy gidi va phan tich théng tin dé ra quyét dinh 1.1.3. Hé thong thong tin dia If H6 théng théng tin dia ly duge goi tit 18 GIS (Geographical Information System). C6 rat nhiéu dinh nghia vé GIS tiy theo quan diém va cach tiép can trong cée Tinh vue nghién cim khac nhau nhir- Dinh nghia 1: “Hé thong thong tin dic by Id mt hé thong thong tin bao gim mét so hé con (subsystem) co kha nang bién doi cdc dit ligu dia Ij think nhiing théng tin c6 ich” (Calkins and Tomlinson, 1977) Binh nghia 2: “Hé thong thong tin da by la mot hé thong c6 chite nang xie by cae thong tin dia bs nim phuc vu viée quy hoach, tro gitip quyét dinh trong mot linh vac chuyén mén nhdt dink” (Pavlidis, 1982) Dinh nghia 3: “Hé thong théng tin dja ly la m6t hé thong quan tri co sé dit liéu bang mdy tinh dé thu thép, lieu trté, phén tich va hién thi dit ligu khong gian” (National Center for Geographic Information and Analysis, 1988) tir dé c6 lién Dinh nghia tong quat cia Uy ban toa 46 Quédc gia lién nganh vé ban dé sé cia My, 1988: " Hé théng théng tin dia hy (GIS) la mét tap hop phan cing, phan mém va céc thi tuc dé heu trit, quén ly, diéu khién, phn tich, mé hinh hoa va hién thi dit ligu dia ly nhém gid quyét cdc van dé quin Ij va quy hoach phitc tap.” 1.1.2, Cle yeu cau déi voi mot HTTTDL Mot HTTTDL can thoa man cac yéu cau sau: - Kha nang quin ly duge lung lén thong tin khéng gian. - Kha ning truy cp cae théng tin cé lién quan dén sy t chat cia mét déi turgng khéng gian, = Tinh thich img voi cac doi hoi khac nhau cua cac doi tugng khac nhau 1.2. Vai tr eda HTTTDL Trong vai thap ki gan day, dia ly hoc da c6 nhiéu phat kién vé vin dung nhimg ky thudt théng tin, trong dé bao gém nhimng phuong phap méi vé mé hinh toan hoe va m6 hinh théng ké, déng thoi cing giéi thigu nhimg nguén théng tin méi nhur dit ligu vign tham, tai, vi tri cting nhu tinh Trong khung canh ciia nhimg phat kién nay, GIS déng vai tro quan trong nhu 1a mot ky thudt 16 hop, GIS duge coi la sy lign két cha mot s6 cae ky thust khae nhau vao thanh mot tong thé hai hda. GIS 1a ky thut manh mé cho phép nha dja ly t6 hgp dit ctia hg va ap dung nhiig phuong phap hé trg phan tich dia ly truyén thong nhu phan tich chéng ghép ban d6 va mé hinh héa trén may tinh. Véi GIS, nl c6 thé thye duge nhu la vé ban d6, xay dung m6 hinh, hoi dép va phan tich mét wong lén dit ligu, Tat ca déu duge luu gitt trong co so dit ligu. GIS due phat trién dya trén nén ting eta nhiéu nganh khoa hoc khée nhau nhw: dia IY, ban dé hoc, do vé anh, vin tham, khao sat, trie dia, xy dung céng trinh, théng ké, khoa hoc may tinh, dan te hoc va nhigu nhénh hdc cita khoa hoe Trai dat va khoa hoe tyr nhién. GIS 6 thé duge xem xét nh mot co so dir ligu sé trong dé dir ligu thong tin duge lign két trong mot hé toa do khéng gian. GIS cho phép thye hign cdc chite nang: 1, Nhap dit ligu 2. Lum tri di ligu, truy nhjp va hoi dip 3. Chuyén d6i dit ligu, phan tich va mé hinh héa 4, Bao cdo dit ligu (xuat dit Higu) Déi tugng chinh eta ede tng dung GIS 1a su chng ghép cia nhimng lép thong tin khac nnhau thong qua vige sir dung nhiéu ngudn di ligu da dang duge xay dyng trén mot bain d6 co sé dia hinh, de lép thong tin phai duge ding ki vi hé quy chiéu khéng gian théng dung, Véi chite nang do dae va t6 hgp nhiing thinh phan kha nhau, GIS cho ta nhin thay va quan ly tit ca nhiing gi dang dién ra trén bé mat Trdi dit. GIS cho phép tim kiém nhing logi hinh khong gian, xr ly va cho nhing méi quan hé gitta cdc lop chuyén dé voi nhau. Mot ban dé cé thé 1a lop chéng xép cia nhidu ban dd chuyén dé ciing duge dang ki vao mét hé toa d6 chung. GIS cing cho phép tach biét mot hay nhigu Idp tir céc lop théng tin ngudn. Thong tin cua nhiing lap cy thé ¢6 thé duge tap hgp va chuyén sang lép mai dé tiép tue phan tich vé sau. Day la qua trinh thye hign céc phép tinh dai s6 trén ban d Cing véi khoa hoc ban dé, k¥ thudt GIS da ting cudng higu qua va site manh phan tich cia viée thanh lap ban dé truyén théng. Mét hé GIS cé thé duge sir dung dé san xuat nhimg hinh anh kh6ng phai chi la nhimg ban 46, ma cn la nhimg ban vé ky thudt hay sin phim hinh hoa khdc, Nhiing hin anh nay cho phép nhiing nha quan sat cam nhfn cae di tuemg cita ho thea cAch ma chwra bao gid nhin thay trong céc ti ligu trrde day. Nhiing hinh anh nay rit c6 ich trong vige dan dat t6i céc khai nigm ky thugt cua GIS danh cho nhing ngudi khong chuyén nghién citu khoa hoe. 1.3, Luge sir ra doi va phat trién cia hé théng thong tin dja ly 1.3.1. Trén thé gidi DA tir lau ban dé 1d mét cng cy théng tin quen thuge d4i véi loai ngudi. Trong qua trinh phat trién kinh t8 ky thuat, ban dé ludn duge cai tién sao cho ngay edng day du thong tin va chinh xéc hon. Khi khéi lwong théng tin qué lén trén mét don vi dign tich ban dé thi ngudi ta tién dén lap ban d6 chuyén dé. G ban d6 chuyén dé chi biéu dién nhiing théng tin theo mt chuyén dé sir dung nao dé. Trén m3t don vi dign tich dia ly sé c6 nhiéu loai ban dé chuyén dé: ban dé dia hinh, ban dé hanh chinh, han dé dia chat, ban dé du lich, ban dd giao thong van tai... Trén co sé cua hé théng tin ban dé, nhing nim dau cia thap ky 60 (1963-1964) cae nha khoa hoc Canada da cho ra doi hé théng théng tin dja ly (Geographical Information Systems - GIS). GIS ké thira moi thanh tyu trong nganh ban dé ea vé y turéng [an thanh tu cua ky thu@t ban dé. GIS bat dau hoat dng cting bang viée thu thap dir ligu theo dinh hudng tity thuge vao myc tiéu dt ra, Di la hé théng thong tin dia ly hay hé théng tin ban 46, déu co nhiém vy phye vu nhing yéu cau chung nhat cua cée nginh nhu: Dia chinh, Nong nghigp, Lam nghiép, Ngu nghiép, Giao thong, Xay dung, Thuy Igi... Nhung mdi nginh Iai c6 nhing yéu cau khae nhau vé cae thong tin d6. Cho nén mét hé théng tin xay dyng cho nhiéu nganh thi khéng thé thoa man yéu cau riéng cia mot nganh. Vi vay lai xuat hign hé théng tin chuyén nganh nhu hé thong tin dia ly ndng nghiép, hé thong tin dia ly Jam nghigp, hé théng tin dja ly giao thong ... Tiong nhing nim 70 6 Bae My da trudng va phat trién GIS. Thoi ky nay hang logt thay déi m6t cach thuan Igi cho sy phat hon dén vi su quan td 1 baw ve trign cia GIS, dae biét la sw gia ting tng dyng cia may tinh v6i kich thude b6 nhé va tée 6 ting. Chinh nhimg thudn loi nay ma GIS din dan duge thuong mai hoa, Nam 1977 di c6 nhigu hé thdng tin dia ly khae nhau trén thé gidi. Bén canh GIS théi ky nay cling phat trién manh mé cde ky thuat xir ly anh vién thim, Mot huéng nghién citu két hgp gitra GIS va vién tham duoc dat ra. Thap ky 80 duoc danh dau bai cdc nhu edu sir dung GIS ngay eng ting v6i c: mé khac nhau. Nguoi ta tiép tuc giai quyét nhiing tn tai cua nhiing nam trade ma néi lén hod dit ligu. Thap ky nay danh diu boi sy nay sinh cae nhu cau méi trong tng dung GIS nhu: theo ddi str dung tdi wu cdc ngudn tai nguyén, dinh gid kha thi cdc phuong in quy hoach, ede bai toan giao théng... GIS tr6 thanh mét cng cu hitu higu trong céng tac quan ly va tro gitip quyét dinh. Nhiing nam dau cua thap ky 90 duge dinh diu vign thim va GIS. Cé nay. Khu vue chau A Thai Binh Duong cing dé thanh lap nhieu trung tim nghién ctu vién a van di Jing viée nghién ciru hoa nhap gitta nude Bac MY va chau Au thu duge nhiéu thinh cOng trong linh vue nn ctru dén tham va GIS. G cac nuée nhu Trung Quée, Nhat Ban, Thai GIS chu yéu vao linh vue quan ly, danh gid ti nguyén thién nhién va moi trudng. Lan... di chi ¥ ng! Ngay nay, GIS la m6t nganh céng nghigp hang ty d6 la véi syr tham gia cua hang trim nghin ngudi trén toan thé gidi. GIS duge day trong cic truéng phé thong, tring dai hoe trén toan thé gidi. Cac chuyén gia cua moi linh vye déu nhan thire duge nhiing wu cua su két hgp gitta cong vige cia ho va GIS. OVigt Nam Tai Vigt Nam, céng nghé GIS urge tiép nhfin va nghién cim kha sm véi nhimg quy mé va muc dich khac nhau. Mie di duge biét dén tir kha sém, nhung mai dén sau nam 2000, tite sau khi cd durge nhiing két qua dau tién vé vige tong két chong trinh GIS quée gia 6 Viet Nam, GIS méi thyc sy duge cha ¥ dén va bude dau phat trién. Trong linh vue nghién ctru lap quy hoach, GIS da duge ap dung truc tiép vao mot sd 4d} An dién hinh do BG Xay dymg chi tri nh tap ban dd quy hoach cdc dé thi Vigt Nam thoi ky 1996 ~ 2020, Atlas quy hoach cae kiu cng nghiép Vigt Nam (1997 ~ 1999), quy hogch xy dung Ving thi: dé (2005 - 2008), chién hurge phat trién dé thj (2006 - 2008), Ngoai ra, nhiéu dia phuong kl cling da xay dung Dir dn GIS tng thé nhu Déng, Nai, Ha NOi, Khanh Hoa, Ving Tau, Vinh Phie, Quang Nam... [am dinh huéng cho eée tig dung GIS phye vy phat trién KT-XH. M6t s6 d6 thi da va dang trong qué trinh phat trién hé théng GIS tich hgp phye vu cdng tae quy hoach va quan ly 46 thi nh TP Hé Chi Minh, Ha Ndi, Da Lat, Nam Dinh, Hué, Thai Nguyén, Phi Ly... Mot sé dia phuong da thanh lap trung tim GIS nhu Da Lat va TP Hé Chi Minh true thuge UBND thanh phé. Tinh mién ndi Lao Cai 43 manh dan dau tu x4y dung 888 ban dé dign tir mOt edch ding @, thong nhat 6 ba cap tinh, huyén, xa bing céng nghé GIS va dua céc sin pham nay lén internet nham chia s ng rai cho cae déi tugng va muec dich sit dung khée nhau. Thanh c6ng ciia Lao Cai sé kich thich céc tinh, thinh phé chon Iva dé trién khai nhimg tmg dung phi hop véi diéu kign cua dja phuong tir rat nhiéu img dung cia GIS. Hang tram céng trinh nghién cifu va img dung trong nhiéu linh vue khae nhau da durge trién Khai thyc hign, duge bao céo & 13 hdi thao khoa hoc vé GIS hang nam tai TP H6 Chi Minh véi tén goi rét dn tugng la GISNet - mang luéi GIS. Cae img dung GIS duge trién Khai 6 tt ed ce linh vue: quan ly dat dai, giém sat tai nguyén thién nhién va moi trang, phong tranh va gidm nhe thién tai, phat trién néng nghiép va nong thén, phat trién du lich, quan ly d6 thi Nhu vay hau hét cdc nuée trén thé gidi trong dé c6 Viét nam déu quan tim nghién ciru hé thong théng tin dia ly va tng dung no vao nhiéu nganh, nhiéu linh vye trong cuée séng Noi chung, trong thoi dai khoa hoc ky thuat va cng nghé phat trién véi téc d6 ching mit nhur hign nay, su phat trién cua cong ngké GIS cing khdng nim ngoai trio liu d6. Co thé noi trong suét qua trinh hinh thanh va phat trién cia minh, céng nghé GIS da luén te hoan thign tir thap dén cao, tir don gian dén phitc tap dé phii hop véi cde tién bG méi nhat cia khoa hoe k¥ thuat 1.4. Cac thanh phan co ban cia HTTTDL théng théng tin dia ly bao g6m phdn citng, phan mém, dit liéu, con ngudi va phwong phap. Cac hop phan nay phai duge hop nhat tét dé phuc vu cho vige sit dung GIS higu qua. Sy phat trign va tuong thich cia cde hgp phan La m6t qué trinh lp di Lp lai theo chigu huéng phat trién lign tuc. Vie Iya chon va trang bj phan cimg va phan mém thuong 1a nhiing bude dé dang nhat va nhanh nhat trong qua trinh phat trién mot hé GIS. Vige thu thap va t6 chire dit ligu, phat trién nhan sy va thiét lap cac quy dinh cho van dé sir dung GIS thudng khé khan va t6n nhiéu théi gian hon. Hinh 1.1: Cac thinh phén ctia GIS 1.4.1. Phin cing Phan cimg li cdc thiét bj mi ngudi sir dung c6 thé thao tae véi cae chite ning cia GIS. Vé co ban, hé théng phan ctmg duge chia ra: - BO xir ly trung tim (Central Processing Unit - CPU): c6 thé coi eae may tinh ca nhan PC (Personal Computer) la b6 phan nay. Ching chju trach nhigm thao tac, xit ly véi co 86 dir ligu. Tay thuge vao quy m6, pham vi tng dung cua hé GIS cing nhur mite dé diu tu cho hé théng, cdc may tinh duge sir dung cé thé la don Ié hay gdm nhiéu may tinh duge két néi véi nhau qua mang (vi dy: néi bing mang LAN). Se <= MAY QUET (Se NS Hinh 1.2: So dé t6 chite m6t hé phan cing GIS ~ Céc thiét bj luu tri dit ligu: Cac dia CD, dia DVD, cde 6 cig, ... ~ Cae thiét bj ngoai vi (Peripherals): + Cae thiét bj dau vao (Input): str dung dé dura dit ligu vao co sé dit ligu. Ching c6 thé la: cae 6 doc dit ligu, ban s6 hoa diing dé tao dit ligu vector, may quét anh ding dé tao di ligu raster, cae thiét bj thu nhgn théng tindign ti, + Cie thiét bj dau ra (Output): Sir dung dé hién thi, trinh bay va dua ra cae két qua xirly dit ligu, Ngoai cde man hinh may tinh h in di cng véi cde PC, 6 day chiing t6i muén ndi dén cae thiét bi nhu: May in, cdc may vé, 6 ghi CD. 6 ghi DVD, ... 1.4.2. Phin mém Phin mém la tap hgp cc cau lénh, chi th) hign m6t nhiém vu xéc dinh. Phan mém GIS co thé 1a mot hos may tinh him diéu khién phan cimg ciia may tinh thyc mét té hop cdc phan mém Cae dang pl ih thurdng sir dung cho GIS duge chia thanh céc nh6m nhu sau: ~ Phin mém hé théng - hé digu hanh: Thuong edi dt Unix cho may tram, server; cai Windows cho cae PC. ~ Phan mém quan tri co sé dit ligu: Sir dung trong thu thap, cp nhat dit ligu thug tinh, Vi du: Access, SQL Server, Excel, ... ~ Phin mém GIS chuyén dung: Hién nay c6 nhiéu phan mém GIS co sin wén trudng. Cac phan mém GIS thuéng c6 kha ning té chite co s6 dit ligu, lam vige voi ca dit ligu khong gian va dit ligu thugc tinh, Mét sé phan mém GIS tiéu biéu nhu sau: + Are GIS (Are/Info, ArcView) ciia ESRI... + MapInfo cia MapInfo... 1.4.3. Co'so' dit ligu Phan quan trong nhat cia hé théng thong tin dia ly la co sé dit ligu, n6 1a mot hé thong c: théng tin duge liu tri duéi dang s6, Co sé dit liu ciia hé thong théng tin dia ly bao gm hai phan chinh 1a co sé dir ligu nén va co sé dit ligu chuyén nganh. ~ Co si dit ligu nén: bao gm nhiing lop dit ligu ma hg théng théng tin dia li chuyén nginh nao cing c6 thé sir dyng nhu dir ligu vé ludi toa dO (toa d6 dia li, toa dO quéc gia), di ligu vé giao thong, 46 cao, thay hé .. - Co sé dit ligu chuyén biét: bao gém dit ligu cdc yéu t6 chuyén nganh duge biéu dign theo mé hinh dit ligu khéng gian va phi khéng gian. C6 thé c6 ect sé dit ligu cua ce hom chuyén nganh nhu: tai nguyén thién nhién, moi trong, sit dung dat, cor s6 ki thudt ha tang, kinh té, x hi. Khi thiét ké co so dir ligu chuyén biét can cha y dén nhimg quan hé gitra cac yéu t6 don tinh trong | chuyén nganh d6ng thor nhing quan hé giita cac nganh véi nhau, Béi véi nhing chuyén nganh, tiy theo muc tiéu hé théng thong tin dia li ma quy trinh xdy dyng co sé dit ligu duge thiét ké khde nhau. Co sé dit ligu duge chia thanh hai log - Co 6 dit ligu khéng gian: mang tinh dja ly thé hign hinh dang, vj tri, kich thuée va cde nét dic trung ciia bé mat Trai dat. - Co sé dit ligu thude tinh: khng mang tinh dja ly, thé hign die tinh hay chat Iugng ede nét dc trung ctia bé mit Trai dat. _— _ a Dé ligu thuge tink, Hinh 1.3. Dit liéu khéng gian va dit ligu thude tinh trong GIS 1.4.4, Con ngubi ‘Trong GIS, phan con ngudi cén duge biét dén dudi tén goi khée nhu phdn ndo hay phan sdng cia hé théng. Con ngudi tham gia vao vide thiét lap, khai thac va bao tri hé théng mot cach gian tiép hay tryc tiép. Con ngudi 6 day 14 cae chuyén vien tin hge, chuyén gia GIS, thao téc vién GIS, phat trién ting dung GIS bao gom: - Ngwai sit dung hé théng: La nhitg ngudi sir dung GIS dé giai quyét cc van 4é kh6ng gian, Nhiém vy chit yéu cua ho la s6 hoa ban d6, kiém tra Idi, sogn thao, phan tich dir ligu thé va dua ra cdc giai phap cudi cing dé truy vn dir ligu dia ly. - Thao téc vién hé théng: Co trich nhigm van hanh hé théng hang ngay dé ngudi str dung hé théng lam vige higu qua. Céng vige cita ho la siza chita khi chuong trinh bj tat nghén hay li céng vige trg gidip nhdn vién thyc hign cde phan tich c6 d6 phite tap cao. Ho cn lam vige nhu ngudi quan tri hé théng, quan tri co sé dit ligu, an toan, toan ven co so dir ligu dé tranh hur hong, mat mat dit ligu - Nha cung cdp GIS: C6 trach nhiém cung cAp phin mém, cap nhat phan mém, phuong phap nang cap cho hé thong - Nha cung cép dit ligu: Co thé 1a t6 chire Nha nuéc hay tu nhan. Théng thudng, cae Cong ty tu nhan cung cdp dir ligu stra d6i tir dir ligu cde eo quan Nha nude dé cho phit hop véi ting dung cu thé. Thuréng thi cc co quan Nha nude cung cap dit ligu duge x4y dung cho chinh nhu cau cua ho, nhung dir ligu nay c6 thé duoc sir dung trong cdc td chite, co quan khae. - Ngwoi phat trién ting dung: La nhing ngudi lap trinh vién durge dao tao. Ho xy dung ede giao dign ngudi ding, lim gidm kh6 khan khi thye hign ede thao tée ey thé trén cae hé théng GIS chuyén nghiép - Chuyén vien phén tich hé thong GIS: La nhom ngudi chuyén nghién ciru thiét ké hé théng. Phan 1én ho 1a déi ngit chuyén ngbiép, cé trach nhigm xc dinh muc tigu ciia hé GIS trong co quan, higu chinh hé thong, dé xuat k¥ thuat, phan tich ding din, dam bao tich hop tét hé théng trong co quan. 14.5. Chinh sich va quan lf GIS (Phuong php) Day 1a hop phan rat quan trong dé dam bao kha nang hoat dong ctia hé théng, la yeu 16 quyét dinh su thanh céng cua viée phat trién céng nghé GIS. Dé hoat dOng thanh cng, hé théng GIS phai duge dit trong mot khung 16 chite phi. thict ci quan ly, thu thap, lu trér va phan tich sé ligu, hong GIS theo nhu cau, Hé théng GIS didu hanh bai 1 bd phan quan ly, b phan nay phai duge bd nhigm dé t6 chite hoat déng hé hop va c6 nhimg hung ding thoi ¢6 kha ig phat trign duge hi in duge thang GIS mét céch c@ higu qua dé phye vy nguryi sit dyng thang tin. Trong, qué trinh hoat dong, mye dich chi c6 thé dat duge va tinh higu qua ctia ky thudt GIS chi duge minh chimg khi cng cu nay ¢6 thé hé try nhiing ngurri sir dung théng tin dé gitp ho the hién duge nhing muc tiéu cdng viée. Ngoai ra viée phéi hgp gitta c4c co quan chite nang c6 lién quan ciing phai duge dat ra, nham gia ting hiéu qua str dung ctia GIS cing nhu cdc nguén so ligu hign e6. Nhu vay, trong 5 hgp phan cua GIS, hgp phan chinh sich va quan ly déng vai tro rit quan trong dé dam bao kha nding hoat d6ng cua hé théng. Trong phéi hgp va van hanh nly cae hgp phan cita hé théng, 2 yéu t6 huan luyén va chinh séch - q co sé ca thanh céng, Vige huin luyén cc phuong phap sit dung GIS sé cho phép két hgp cc hgp phan 1,2,3,4 voi nhau dé dua vao van hanh. Tuy nhién yéu té chinh sach va quan ly sé c6 tae déng dén toan bé cdc hop phan noi trén, dong thoi quyét dinh sy thanh céng cua GIS. 1.5. Giéi thigu céc Modul chite ning cfu thanh cia HTTTDL Phin mém GIS bao gim nam nhom chite cdng cy co ban (hinh 1.4 ) - Céng cu nhap va bién tap dir ligu Hé thong quan ly co’ s6 dir ligu in-va hién thj dir Higu dit ligu sir dung giao tiép v6i cde cng eu. CSDL Céng cu GIS ij Tray van & oa Nhbap DL sda thi Phan tich Hé giao tiéy v6i ngudi sir dung (GUI) Nguoi sir dung Hinh 1.4: Cac thanh phan pham mém GIS 1.5.1. NhGp vi bién tp dit a- Cong cy nhp va bién tap dir ligu Cong ey nhap cOng cy hd trg chuyén di dit ligu tir dang nao d6 dén trong GIS. Dang cita dit ligu cé thé la dang gidy hay dang sé. Dang trén gidy c6 thé la ban bién tap dit ligu bao gém tat ca cic lang 6 phit hgp cé thé duge sir dung 6 giay, bing , anh chup... Trong khi dir ligu s6 c6 thé & dang tap tin sé hay ban d6 sé cling véi cac dit ligu mé ta lién quan hode ¢é thé 1a sé ligu do dac thye dia, hoe di ligu nhan durge tir thiét bj do cam img (bao gdm chup anh hang khéng, thiét bj tham sat dat trén vé tinh, cde thiét bi ghi). Rat nhidu céng cu cé thé duge sir dung cho céng vige nay bao gom ban phim va man hinh, ban s6 hoa, may quet; va cac thiét bj can thiét dung truy xuat dir ligu da ghi trén cfc mdi trudng tir nhur bang tir, dia quang hoe... (#.1.5) Ban d3 gidy Bo dac Thiét bi do hign how Ngoai ii cam img Man hi va 4 ; Ae : ‘Ban phim Ban sé hia Tap van bain May quet anh Fileybing tr ee v Nap sé ligu Hinh 1.5. Nhég dit ligu trong GIS 1.5.2.Luru trie va quan Ij dit ligu Viée lwu trit va quan ly dit ligu dé cap ti vide t6 chite cae dit ligu vé vi tri, cdc méi lién két topo, cde tinh chat cia cde yéu t6 dia ly (Diém, dung, dign tich) biéu thi céc déi tugng trén mat dat (Polygon). Ching duge 16 chite va quan ly theo nhimg cu trie, khuén dang riéng thy thude vao chite nang phan mém nao dé cia hé TTDL. Cac chuong trinh phan mém duge str dung dé thy hign nhiém vu t6 chite co so dit ligu chuong trinh nay sé lwu tri va thé xem day 1a hé théng qu: quan ly co sé dit ligu theo cach thire quan ly riéng hop ly dé dp tmg moi nhu cdu can thiét cua hé théng sao cho co higu qua cao nhat. Nhp dit ligu Co so dt hngu Topology Dac Hé théng quan ly Hinh 1.6. Cac thanh phan co ban cua mot co’ so dit ligu dja by. 1.5.3. Truy van va hién thj die ligu Nh6m chire nang truy van va hién thj dit ligu bao gém cae chire nang hé tr¢ truy van va thé hign két qua phan tich cung cap ti ngudi si: dung. Dir ligu c6 thé duge thé hign nhu ban 6, biéu bang va hinh anh trén man hinh ho’ in ra gidy hoge bang tir CSDL I Truy vin & Hién thi May in | May vé | ‘Thiét bj ter tinh ¥v Ban 46, Bang biéu Hinh anh Hinh 1.7. Truy vén va hién thi dit lieu. 1.5.4. Phan tich dit ligu Nh6m chite nang phan tich dit ligu xac dinh oai thong tin nao 6 thé durge tgo ra tir GIS, gidip tra ldi cae edu hoi ma ngudi sir dung dit ra cho GIS 1.5.5. He giao tiép voi nguoi siz dung giao tiép véi ngudi sit dung la can thiét cho viée chap nhan va sir dyng mot hé théng théng tin bat ky. giao tiép voi ngudi str dung duoe thuc hién qua cde ménh lénh diéu khién str dung cursor may tinh két hyp menu. 1.6. Mt sé img dung cia HTTTDL 1.6.1. Cac linh vue khoa hgc cong nghé lién quan dén GS. : GIS duge xay dung trén céc tri thie ciia nhigu nginh khoa hoc khéc nhau dé tao ra nganh Khoa hoc méi, Trong dé: + Nganh dia by ngudi trong thé gidi. No cé truyén théng lau doi vé phan tich khéng gian va né cung nganh lién quan mat thiét dén vige hiéu thé gidi va vj tri cua con cp céc ky thuat phan tich khong gian khi nghién etru. + Ngdnh bin dé (cartography): Nhw trinh ba tham chi trén day, thong tin dja ly 1 thong tin kh6ng gian, c6 nghia ring ching lién quan dén nginh ban dd, Ngay nay, nguén di ligu dau vao chinh cho GIS la cdc ban dé. Nganh ban dé cé truyén théng lau dai trong vige thiét ké ban d6, do vay n6 1a khuén mau quan trong nhat cua dau ra GIS. + Céng nghé vién thém (remote sensing): Cac anh vé tinh va anh may bay la nguén dit ligu dia ly quan trong cho hé GIS. Vien tham bao gom ca ky thuat thu thap va xu ly di ligu moi vj tri trén qua dia cau véi gid ré. Cac dit ligu dau ra clia hé théng anh vé tinh c6 thé durge tron v6i ic lop dit + Anh may bay: Anh may bay va k¥ thvat do chinh xdc cia ching la nguén dit ligu chinh vé d6 cao bé mat Trai dit duge sir dung lim dau vao ctia GIS. + Ban dé dja hinh: Cung nha cira dit ligu c6 chat Iugng cao vé yj tri cia ranh gidi dat dai, + Khoa do dac: Nguén cung cap cée vi tri cin quan ly £6 46 chinh xae cao cho GIS. + Ngdnh thong ké: Rat nhiéu ky thuat théng ké duge sir dung dé phan tich dit ligu GIS. Naganh théng ké dic biét quan trong trong viée hiéu cdc 16; hodc tinh khéng chic chin trong dir ligu GIS. + Khoa hoc tinh todn: Ty d6ng thiét ké bing may tinh (Computer Added Design - CAD) cung cp ky thudt nhp, hién thi, biéu dién dit ligu. DS hoa may tinh cung cp Cong cu dé quan ly, hién thi cdc déi tugng ¢6 hoa. Quan tri co sé dit ligu (DBMS) dong g6p phuong phap biéu didn dir ligu dui dang SO, cde thi tuc dé thiét ké hé théng, ru tri, xm nhap, cép nhat khéi dit ligu lon. Tri tug nhan tao sir dung may tinh Iya chon dua trén co sé ede dit ligu 6 sn bing phuong phap mé phong tri tué con ngudi, May tinh hoat déng nhur m6t chuyén gia trong vige thiét ké ban dd, phat sinh cae de trung ban dé. * Todn hoc: Mot vai nganh toan hoc nhu hinh hoe, ly thuyét dé thi duge sir dung trong thiét ké hé GIS va phan tich dir ligu khéng gian. 16.2. Cac linh vice ting dung GIS Céng nghé GIS ngay cang durgc sir dung rong rai. GIS c6 kha ning sir dung dit ligu khong gian va phi khong gian tir cde ngudn khae nhau khi thure hién phan tich khong gian dé tra iu hoi cua ngudi su dyng. Cac cdu hoi ma GIS c6 kha nang tra 161 1a: loi cae = C6 cdi gi 6 ...2 Nhfn dign (identification): Nhdn biét tén hay céc théng tin khée cia déi tuong bang cach chi ra vi tri trén ban dé. Vige nay ciing 6 thé thyc hién bing cach cung cp sé ligu toa d6, tuy nhién kém higu qua hon, - 6 dau? Vj tri (location): Cau hoi nay din dén mét ho&c nhieu vj tri théa man yéu cau cla ngudi sir dung. Né cé thé 1a tp toa d6 hay ban dé chi ra vj tri cla mét ddi tung cy thé, hay toan bG déi tong, thi dy cae van phong cita Céng ty nao dé trong thinh phd. Cai gi da thay déi tir... 2 - Xu thé (trend): Cau hoi nay lién quan dén ede ditligu khong gian tam thoi. Thi dy, cau hoi lién quan dén phat trién thanh thj din tci chite nang hién thj ban d6 cua GIS dé chi ra cac ving lan cn duge xy dung tir 1990 dén 2000. | t6t nhat 2 Tim dudng di t6i wu (optimal path): Trén eo so mang lu6i cla during di (hé théng dudng bé, dudng thily...), cau tra di cho biét dudng di nao 1a ré nhat va ngan nhat. - Gitta... va... e6 quan hé gi? Mau (pattem): Cau héi nay kha phite tap, tic dong trén khi a tip dir ligu. Thi dy, cAu tra lai cd thé phan Anh quan hé in dja phirong, va vi tri clia nha may, cng trinh cng c}ng trong ving lin cn, + Cfi gi xay ra néu ...” M6 hinh (model): Cau hoi nay 1ién quan dén eée hoat dng lap ké hoach va dy béo. Thi dy, cin phai ning ep, xdy dymg hé théng mang ludi giao thong, dign niu thé ndo néu phat trién khu dan cur vé phia bac thanh phé, Dui day 1a mét vai dng dung cy thé cia GIS thudng thay trong thye t& = Quan ly va lap ké hoach mang luéi duéng phé: Bao gdm ede chite nang tim kiém dia chi, tim vj tri khi biét trade dja chi during phd; digu khién duéng di, lap ké hoach hru théng xe c9; phan tich vi tri, chon dia diém xay dung cdc cng trinh céng cdng; lip ké hoach phat trién durimg giao thng. - Gidm sit ti nguyén, thién nhign, mdi tudng: Bao gdm cdc chite ning quan ly song, ngdi cde ving lut, ving t rimg, séng hoang da; phan tich tac dng méi tring; vi tri cia cde c6ng trinh céng céng, ... = Quan ly dat dai: Bao gdm cdc chire nang lap ké hoach ving, mién str dung d4t; quan ly nuéc tui tiéu; kién tric mat bang sir dung dat ... Quan ly va lap ké hoach cae dich it néng nghiép, co mua, vu céng céng: Bao gém céc chite ning tim dja diém cho cae céng trinh ngim: éng din, durong dién..., can d6i tai dign; lap ké hoach bao duéng cac céng trinh cng c6ng. = Phan tich téng hop didu tra dan sé, lap ban dé dich vu y té, buu dign va nhiéu tng, dung khae CHUONG 2: CO SG DU LIEU VA CAU TRUC DU LIEU GIS 2.1.1. Khdi nigm vé hink hge Topo (Topology) Topology 1a m6t thi tuc toan hoc nham xe dinh méi lién hg khdng gian gitra cde Trong qua trinh thanh lap ban d8, Topology gidip ta xae dinh sw ghép néi va lién hé gitta cdc hinh anh ban 46, Ngoai re Topology ciing gitip ta xée dinh duge huéng cia cae déi tugng. Phan mém céng nghé GIS ding tap hgp toa d6 cac diém va quan hé Topology ciia cic d6i tung quan ly trong co sé dit ligu dé thé hign cae ddi trong dé trén man hinh may tinh theo cac sé ligu dé quan ly trong hé thang. 2.1.2. Cée thie thé civa dit ligu dja by Ban d6 la tap hgp cae diém, cdc dudng, cdc mign (ving) duge dinh ng] i tri ctia chiing trong khdng gian va cho ca céc thuge tinh phi khong gian. Moi dit ligu dia ly can pha quy vé ba khat niém Topo co ban la diém, duong va ving. Moi hién tugng dia ly vé nguyén tic phai durge biéu dién boi mot diém, mot dudng hoae mot ving cng voi mot nhém ni én né 1a gi? a. Diém tugng diém la éi tugng, duge ding dé biéu din cho mot vj tri rigng bigt xéc dinh m6t d6i tung bin 48 ma hinh dang cia né qua nho dé c6 thé bigu dién nhu mét adi tugng dudng hay ving hoje né c@ thé biéu din mot dia diém khong c6 dign tich, MOt ky higu dae bigt hay mot nhan thuéng mo ta mot diém Hinh 2.1: Cac ki hiéu d3i trong diém trong GIS b. Dung (lines) Duong a tit ca cae dic trang tuyén tinh duge xay dung tir nhiing dogn tI hai hay nhiéu toa d6. Dudng thing don gian nhat doi hdi su luu trit toa d6 diém bat dau va diém két thie va mOt ban ghi vé ky ty duge biéu dién. Mot cung, mét chudi hay mét xau la m6t tap hgp cia n cap toa d} mé ta mot dung lign tye. Khéng gian hur trit dir ligu c6 thé durgc tiét kigm nhung t6n thai gian xir ly. Vige luu tri cde cp s6 (toa dd) thich hop cho vige sir dung cdc ham ndi suy todn hoe va ding dé dura dit ligu ra cde thiét bj hién th, Véi cic diém va céc dudng don gidn, céc chudi co thé duge liu trir thinh céc ban ghi cing véi ky higu duémg durge diing dé hién thj Highmay —HighwayRamp Expressway Colector Steet Residential —Rairoad ‘Sveet Hinh 2.2: Clic ki higu déi tugng duéng trong GIS c. Viing (polygons) in nhiéu cach khac nhau trong mét ly phai ing (mién) da gidc cé thé duge bi cor sé dit ligu vector. Hau hét cae ban dé chuyén dé sir dung trong hé thong ti lam viée véi cae da gia Myc dich cia mét edu tric dit ligu da gide la kha cc ving cia cdc thy thé sao cho cac tinh chat lién két cua mét khdi khong gian duge biéu dién quan ly va hién thi trong mét ban dé chuyén dé. MGi vang thanh phan trén mét ban 46 c6 mét hinh dang chu vi va dign tich duy nhit. Hinh 2.3: Ciic ki hiéu di teong ving trong GIS 2.2, Co’ sé dir ligu bin dd 2.2.1. Co sé die ligu khong gian d d Bay 1a dang dit ligu co ban ctia mot hé théng GIS. Dang di ligu niy bao gdm cée thong tin c6 tinh dé hoa chi rd hinh dang, pham vi khOng gian, vj tri dia ly etia mt thye thé trong thé gidi thye duge khdi qudt héa thanh ede dic tinh dja ly nhw diém, duéng hay ving trén ban dé dudi dang raster hoe vector. Céu tric dang raster va vector s® duge trinh bay 10 & phan 2.3. 2.2.2. Co sé dit ligu thuge tinh Dir ligu khong gian d& cap dén dic tinh hinh hoc ciia déi tuong khong gian. Di ligu thude tinh mé ta dae tinh cia dir ligu khong gian. Hinh 2.4 mé ta dit ligu khong gian 1a hinh the ca cae thita dat, edn cde de tinh ca thita dat nhur cha str dung, loai sir dung... Id di ligu thude tinh Dir ligu khong gian Dir ligu thuge tinh < \ $0 | MLD] Dien Tich ao \ ‘0 | Nguyen Van anh | OOT 178.1 q] ant 1 [Tran ThiCamTé | OOT 1483) ( \ » 2 [V6 Viet Dic ‘OoT 3526 2 a 3 | Trin Thi Phuong Nhi [ODT 443 Hinh 2.4. M6 hinh dit ligu dia quan hé M6 hinh di ligu dja quan hé luu dor ligu khong gian va dtr ligu thuge tinh tach biét, va Lién két hai loai dit ligu nay bing Ma déi tong (Feature ID). Hai tap dit ligu durge déng b6 hoa sao cho ching 6 thé durge truy van, phan tich va hign thi ddng bé. M6 hinh dir ligu raster thé hign cdch thie quan ly dit ligu khac. Gid tr 6 tuong xting voi thude tinh eita hign trong kh6ng gian tai vi tri 6. Va nhu vay vé co ban khong c6 tach biét gitta dit ligu thude tinh va dir ligu khOng gian, Diéu nay Lim cho vige quan ly dir ligu thuge tinh trong m6 hinh raster la Khong quan trong, Do vay trong mye nay tap trung vio ech thie quan ly dir ligu thuge tinh Won inh vector. a, Luu trét dir ligu thuge tinh Dit ligu thuge tinh durge luru duéi dang bang (2.5). Mot bang thudc tinh gian, mi cét thé hign mét dic tinh cua déi tuong khéng gian va giao giita duge t6 chite theo hang va cét. Méi hang thé hign m9« di trong khéng gian va c9t thé hign gid trj cua mét die tinh ey thé cho m@t déi tong khéng gian cy thé. Mot hang cing duge goi li mét mau tin (record hoge tinh (m9t trudng hoge mot myc). tuple), méi cét durge goi la mot thud Cot Hang Gid Hinh 2.5 Bang thude tinh Cac loai bang thude tinh : : Co hai loai bang thude tinh, Logi diu tién duge goi 1a bang thude tinh déi twong (Feature Attribute Table), bang nay cho phép truy xuat duge toi div ligu khong gian. Mi mot tap dit ligu vector sé c6 mot bang thuge tinh déi twgng. Trong trudng hgp mo hinh dit ligu dia quan hé, bang thude tinh déi tung sir dung ma déi tugng (Feature ID) dé lién két t6i biéu dign hinh hgc cua d6i trong. Bang thudc tink déi trong cing c6 cae trudng thuge tinh ne dinh thé hign dic tinh hinh hoc ciia déi tugng, chang han nhu chiéu dai cho déi tong dang durimg, chidu dai va dign tich cho di twemg dang ving M6t bang thude tinh déi urong c6 thé 1a bang duy nhat can thiét néu déi tugng chi c6 vai thudc tinh. Nhung trong thyc té thurdng déi rong sé c6 nhiéu thudc tinh. Vi du, mot ban dé don vi thé nhudng cé thé c6 hang trim thong s6. Dé luu tat ca thudc tinh nay trong mot bang thuéc tinh déi tuong sé dan dén nhiéu muc dit liéu tring lap, lam hoang phi bé nho va dic biét gap rat nhiéu khé khan trong cAp nhat va sir dung. Diéu nay din dén sy xuat hign ciia mot loai bang thude tinh thir 2, bang thudc tinh phi khéng gian, Phi khéng gian & day muén noi bang nay sé khong truy xuat tnrc tiép duge toi biéu dién khdng gian ciia déi tuong, nhung né c6 mot trudng thude tinh cho phép lién két bang nay véi bing thuge tinh doi tugng khi can thiét. Bang thuée tinh phi khéng gian cé thé t6n tai 6 dang tap tin van ban e6 quy dinh gidi han (delimited text file), tap tin DBASE, tap tin Excel, tap tin Access hoe cae tip tin durge quan ly béi cic phan mim thuong mai nhu Oracle Informix, SyBase. SQL Server, va IBM DB2 b. Quan tri co sé dir ligu GIS can mét hé théng quan tri co so dir ligu (Database Management System DBMS) dé quan ly cae bang nay. Mot DBMS 1a mét b6 phan mém cho phép xiy dung va quan ly mét co sé dit ligu. Mot DBMS cung c4p ede cdng cy dé nhip, tim kiém, lay ra, chuyén déi, va xuat dit ligu, Hau hét ede phan mém GIS thuong mai c6 két hgp voi DBMS trong quan ly gu. Vi dy, ArcGIS ciia hang ESRI sir dung Microsoft Ac dit ligu cue b6. Vige sir dung DBMS c6 uu diém khéc bén canh ing dung trong GIS. ‘Thudng thi GIS la mot phan cua mét hé théng thong tin Ién va dif ligu thuge tinh cdn cho GIS c6 thé nim 6 cde phéng ban khae nhau, bén trong mét hé théng théng tin lén va tuong tae v6i cde ky thuat théng tin khac. Ben canh cdc c6ng cu quan ly dé quan ly cde co sé dit ligu cue bd, nhiéu phan mém GIS cing c6 kha nang két ndi tir xa tdi cde co sé dit ligu. ¢. Co si dir ligu quan hg : : Trong mo hinh dir ligu quan tat ca dit Higu duoc thé hign du6i dang bang (quan hé) bao gam cae hang (mu tin) va cot (rudng thuge tinh). Mdi tap thye thé duge biéu dién bang mot jon. MGi c6t chtta dung dit ligu cor so dit ess dé quan ly co so bang, trong do méi hang thé hién dit ligu cua mdi thye t vé mét trong nhiéu thuge tinh eta tap thye thé. [MaCB. [Khoa [TénMénHoc | Tinchi_[ MaMH 790__| Sink hoe [Déng vat hoc 3 12 745 Hoa [Hod hou co 4 14 807 ‘Hoa [Hoa thyc pham 4 13 642 Hoa |Héavé co 5 3 689 [Ngoai ng |Anh van ky thuat 3 17 2. Ding ky 5 MaMH [MaSv—] 3 Sinhvien 2] 69227 ‘MasV_[ Hovaiéa_ | Nam | DiewTB [Khoa 13 | o9221 eon |TrinVanA [3 3.5 _|Siah hoc a7 | 6921 72643 _|Nevrén Vin Dl 2 24 |Neosi nes 17_| 72843, 74587 [Ly Van C 4 3.7 vay 13 [72883 14 | 72843 14 [74587 \¢Khoa__|__ - ‘Khoa [Ging vién| Tro sing | Sinh vién [Sink hoe [17 7 23 [Hea 10 8 a [Ngoai ng] 11 3 20 Vat Iv 3 1 15 5. Gting vien MaGV | Hvatéa | Nam GD | Khoa 745 |Phgm Van Chign |S [Hoa 790 [Trin Bike An 3 [Sin 307 [Nguyén Van ac] 4 [Hoa 642 [Lyvin 's___|sinh ago (689 [Net Chiga Thing | 8 [sinh ng Hinh 2.6 Té chite co sé dit ligu sie dung mo hink quan hé M6 hinh co sé dit ligu lign hé durge minh hoa cho co sé dit ligu trudng dai hoc trong hinh 2.6 Co sé dit ligu durge t6 chite théng qua 5 bang bang mén hge, bang sinh vién, bang khoa, bang gidng vign, bang dang ky mon hoe. Cac bang lién két voi nhau thong qua cae khéa co ban va khéa ngoa M6t khéa co’ ban thé hign mét hay nhiéu thuge tinh ma gid tri cua nd gitip nhan dang don nhat mot mau tin trong, bang. Mot khéa trong ty trong bang khée sir dung cho muc dich lién két duge goi la khéa ngoui. Nhu vay, mot koa chung d6i voi lai bang 6 thé ade lap két ndi gid cae mu tin tuong tig trong hai bang. Khéa ngoai I] 3 Sinhvién 2. Dangky \7 MaSV_| Hovatén | Nam |DiemtB | Khoa MaMH_ [Ma SV 69221 [Tran Van A 3 3.5__|Sinh hoc 12 69221 72843 [Nguyen Van 2 24 |Ngoai ng 14 69221 74587__|Ly Van C 4 3.7__|vatly 7 69221 17_ [72843 14 [72883 14_ [72843 Khéa chinh aa} aase Hinh, 2.7. Quan hé gitta bang thing tin khod chinh va kha ngoai Boi vi méi quan hé giita céc thye thé duge thé hign truc tiép dya vao cic cbt thude tinh trong bang, nhu cau xay dung cac con tro" lién két gitta cée mau tin dit ligu la khong cn thiét, Trong co sé dit ligu quan hé, viée tim kiém théng tin c6 thé duge thye hign trén mot bang quan hé don va c6 thé thye hign trén mot hay nhiéu truémg thude tinh. Thi du, truy van céc sinh vién nim thir 4 c6 thé thye hién trén mét trnémg thude tinh nim trong bang, sinh vién, hoe truy van cdc sinh vién nam thir 3 va cé diém trung binh Ién hon 3 duge thye hign trén hai truéng thude tinh nam va GPA trong bang sinh vién. Vige tim kiém thong tin duge luu trit trong cdc bang khde nhau citing c6 thé thye hién trén co sé str dung khéa co ban va khéa ngoai cua céc bang dé lién két ching lai. Qua trinh lién két cde bang khac nhau trong GIS duge goi li “Join” (“lién két”), Hinh 2.7 minh hga cach Kip danh sach ede sinh vién da dang ky theo hoc mén hoe “héa hitu co” str dung mé hinh quan hé. Dé c6 duge théng tin nay, bang 1, 2 va 3 duge két ni véi nhau bang cach sir dung thude tinh CourselD. va Student-ID. Mét bang méi, bang 6, c6 thé duge tao bang cach lién két” nay. Trong thye 46, bang 6 khéng can thiét phai durgc lu trit. Thay vao 46, no sé duge xi ly nhur “mot bang, 40” c6 thé duge dinh nghia, duge truy van, nhung khéng thy su duge tao ra. Hoat déng, ign két luan ly nay lam cho mé hinh quan hé tre nén rat linh dong. N6 c6 thé chap nhan cac cau truy van da dang ma kh6ng can phai thiét ké truée. Vé mat ly thuyét, tat cd thude tinh cé thé dugc Iuu wt trong mot bang di ligu don, Tuy nhién, c6 mot thoa higp vé thuc hign, Mac di rang sé t6n nhiéu théi gian hor. dé tim kiém dit Ligu Iuu trén nhidu bang hon 1a tim kiém ciing loai dir ligu trén cing mot bang. Nhung khi sé lung bing gidm xudéng, mie dur thira iia dit ligu lu trit c6 khuynh huéng gia ting, Vi thé sé lugng, kich thuée, va cach t6 chite cae bang dit ligu sé truc tiép anh hung lugng dit ligu durge liu va tée 46 truy vn dir ligu. Mac dau c6 nhimg thoa hiép nay, khéng co nhimg han ché vé loai truy van co thé duge thuc hign, mign c6 di cac trudng thude tinh can thiét. Day la uu diém chinh ca m6 hinhquan hé so véi ede mé hinh phan cp va mé hinh mang. Sy linh déng nay din dén m6 hinh quan hé ld mét trong nhimg m6 hinh thong dung nhat dé luu dit ligu thuée tinh trong GIS 1.Mén hoe Téamén hoc [Tin Chi [MaMH Dang vat hoc 3] 1) “Hod hia ge 4 rt Hos thay phar zi 14 tas Join Hoa vi co 3 3 Join! Ash van kj thuat 3 1 pau Két qua cia hoat déng join oASS2 ean MaMH Khoa __| Tén mén hoc Ho va tén 14 Hoa__| Hoa htu co [Trin van a 14 Hoa __ | Héa hiu co [Nguyén Van B 14 Hoa Hoa hiru co_|Ly Van C Hinh 2.8. Sie dung hoat dong Join dé két noi thong tin tie cdc bang quan hé 4d. Cée logi quan hg trong co’ sé dir ligu quan hg MOt Co Sé dir ligu quan hé co thé chita bon loai quan hé (cing cn duge goi la mot - mét, mot - nhieu, nhiéu - mot, va nhiéu - nhiéu (H.2.9). Quan hé nGi - cardinalities) gitra bang, hoac chinh xc hon, giira cac mau tin wong bang: mot muén noi rang mot va chi mot ‘mau tin trong mt bang lién hé toi mt va chi mét mau tin trong mot bang khée, vi dy moi hoc sinh cé mot sé ID. Quan hé mt - nhiéu mudn ndi ring mGt miu tin trong mot bing co thé lién hé toi nhiéu mau tin trong mét bang khac, vi dy dia chi nha cia m6t chung cu cd nhiéu nha trong dé. Quan hé ntiéu - m6t muén néi rang nhiéu mau tin trong thé bao mét bang cé thé lién hé téi mot chung mét s6 nha Quan hé nhiéu - nhi tin trong mdt bang khac, vi dy nhiéu nha str dyng 1 mudn ndi ring nhiéu min tin trang mt hing c6 thé lign hé t6i nhiéu mau tin trong mét bang khdc, vi dy mot khu rimg cé thé trang nhiéu hon mét chung loai cay, va m6t chung loai cay c6 thé xuat hign trong nhiéu khu ring. 1 1 Mot-M@t: 1-1 Qa» ++ Om M6t - nhidu: 1 - n a Nhigu- nhigu:n-n OO". 00 Hinh 2.9. Cac dang quan hé é giai thich cdc méi quan hé nay, lay vi du c6 mot co sé dit ligu quan hé véi bén bang nhu sau: Bang thira dat, bang chu dat, , bing ¢ia chi va bang ving quy hogch. Dé giai thich cée méi quan hé nay, dy vi dy cé mét co sé dir ligu quan hé v6i bén bing nhu sau: Bang thira dat, bang chu dat, bing ¢ia chi va bang ving quy hoach. Bang Thira Dat Mi TD |Ngiy giaodich [Diga tich [MG guy boach PIOL ovioisss | 10 1| P10? roses [3.0 Fi P03 Ce 7 Plog so07ie7s | 10 1 ‘Bang Ch dt Bang da cht MatD [Tench [rém cha [Da chi Piol [An lan [1001 Thwtng Kiet 102 [Ngwyéa [Nguyen [204 To Hin Thanh P103 [Hanh [Hash _|168 Hing Vong ios E [Hing [201 Cach mang TS Hinh 2.10, Minh hoa co so dit ligu quan hé Gia sir cu hoi la tim xem ai li ngudi chi cita mot thita dat cu thé nao d6, Dé tra loi cau hoi nay, chung ta c6 thé xir ly bing thia dt nhu ld bang nén va bang chu d4t nhu 1d bing sé duge lién ke : mot i ign hé gidra cée bang nay 1a quan hé mot - nhi tin trong bang thira dat c6 thé lign két 61 nhiéu hon mét mau tin trong bang chit dit. Gid sit cfu hoi bay git d6i sang tim nhiing thita dat durge sé hitu bai ngudi chi nao dd. Bang chii dat durge xem nur La bang nén va bang thira dat due xem nhur la bang s€ durge lign két. Méi lign hé gitta cdc bang nay la quan hé nhiéu - m6t: nh:éu hon mét miu tin trong bing chu dat 6 thé lign két toi m6t mau tin trong bang thita dat. Quan hé ‘ing twong ty gitta bang thita dat va bang ving quy hoach. Néu cu héi Li tim ma quy hogch cho mét thira dat ey thé, quan 6 thé la quan hé mot - mot, mot thira dat dge quy hogch mot logi sit dung dat. Néu cau hoi a tim cac thira dat da dug quy hoach nhu 1a dat thuong mai, quan hé sé quan hé mét - nhiéu, mot ma guy hoach duoc gdn cho nhiéu thita dat. £. N6i bang va tao lién két cae bang Co sé dit ligu quan hé cho phép dit ligu thudc tinh trong nhimg bang riéng biét c6 thé duge lign két bat ky khi nao cn thiét. Hai hoat dGng théng dung trong lién két bang la néi bing (JOIN) va tao lién hé (RELATE). Hogt dong néi bang gan két thong tin tir hai bang bang cach sir dung khéa chung di véi hai ban. Vi du thudng hay gap li néi dit ligu thudc tinh tir m6t hoge nhiéu bang dit ligu phi khng gian t6i bang thugc tinh doi tuong. Bang thuge tinh da noi két co thé duge sit dung cho truy van dir ligu hoac phan tich dir ligu, “NOi” thi khGng thich ing khée durge thuong duge ap dung cho mdi quan hé mét - mét hose nhiéu ~ mot. “N hop voi méi quan hé mét - nhiéu boi vi chi gid tri mau tin khop dau tién tir chi dinh téi mau tin trong bang nén. Ioat dong tao lién hé” két néi tam thoi hai bang nhung van gidt céc bang téch rbi vé mat vat ly. Thun lgi cita hoat dong tao lién he” 1a chang c6 thé ap dung déi véi ca bén loai quan hé. Diéu nay rat quan trong cho hoat déng thiam do dit lig quan hé khac nhau, Tuy nhién hoat déng tao lién hé”. 6 khuynh hung lam cham tige truy va tray van dit ligu basi vi cer sér dit liga quan hé nhiéu kha ning chita nhié xudt dif ligu, die biét néu dit Ligu lw 2.3. Céu trée dir ligu 2.3.1. Khéi nigm vé cdu trite co sé dit tigu : ae Mét co sé dit ligu bao gom nhiéu tép dif ligu. Cau trite co sé dit ligu la cach bo tri, t6 chite co sé dit ligu dé c6 thé truy nhap dit ligu tir m6t hay nhiéu t8p mot cach dé dang 2.3.2. M6 hinh dit ligu vector Dir ligu khdng gian duge biéu dign sir dung m6 hinh dir ligu vector hode raster. M6 hinh dir ligu nén vector sir dung cdc phan tir hinh hoc diém, dung, ving dé thé hign cae déi tuong khéng gian don gian, roi rac c6 ranh gidi téch biét rd rang (Hinh 2.5). Mae dau rat hitu ich trong biéu dign céc di trong khéng gian rdi rac, c6 ranh gidi tach biét rd rang, m6 hinh dit ligu vector khéng biéu dién tét cdc hién twong thay ddi lién tuc theo khéng gian, chang han nhu mua, d@ cao... Mot phuong an thé hign t6t hon cho cdc déi tugng bién thién Jign tue 1a sit dung m6 hinh dir ligu raster. Raster / Image Vector Real World Hinh 2.5. Thé hign cde déi tuong trong thé gidi thye str dung m6 hinh dir ligu vector ho§e m6 hinh dit ligu raster Raster / Image Vector Real World Hinh 2.11. Thé hién cée doi nrgng trong thé gidi thye sit dung mé hinh dit ligu vector vi m6 hinh dit ligu raster Diém, dung va ving trong mé hinh vector durge thé hién nhu sau: - Diém (point): khdng cé chiéu va chi c6 dic tinh vj tri. Mét diém con durge tuong biéu dign boi mét hoje mot tp cae diém tach biét. Giéng, méc toa 49, hé ga... 1a nhiing vi i tugng diém, Toa do tham khao Cartesian (vi du x. y, Z) hode toa d6 dia ly va cae phép toan hinh hgc vé toa d6 gitip xae dinh - Dudng (line) : CO mOt chiéu va c6 dic tinh d6 dai, Duong duge dinh nghia nhu Li chudi cae diém cé thir tu. Mot duong co hai diém tan cling va nhitng diém nam gitra dé tao nén hinh dang ciia duéng. Hinh dang cia dung cé thé ki mgt dudng cong min (smooth line) hoc 1a sy két ndi cua cac doan thing. M6t duéng cén duge goi 14 canh (edge), lién két (link), hoe chu (chain). Mot déi tugng during durge thé hign bai cée dudng. During bG, sudi duémg dng mite 1a cdc vi du vé cdc déi tugng dung. = Viang (area) cé hai chié ‘ao bei cac duéng két ndi, mOt ving cé thé 1a déc lip, hod: chia sé ranh giéi vi cac ving khéc. Ving cling duge luu tri nhur la chudi cdc diém c6 thir tu, voi diém dau va cudi tring nhau. va c6 thém dic tinh dign tich va chu vi MOL ving 66 thé c6 whiny 16 wong ud, vidy midt thia dat c6 thé C6 mt av nude tong dé. Mét ving cén duge goi la da gide (polygon), mat (Face), hoac khu vue (zone). Mot déi tugng ving duge thé hign boi cée ving. Hé muse, thita dat, don vj hanh chinh Li cae vi dy vé cée déi tugng ving. Thé hign cae déi tugng thye nhu diém, dudng, hay ving tity thuge vao ti 1é biéu dién. Vi dy, mdt thanh phé trén ban dé ti 18 1:1000000 ed thé durgc biéu dign nhu la mot diém, nhung cing thanh pho d6 lai xuat hign nhw la ving trén ban dé ty 1é 1:25000. c sau, hai loai cdu tric dit ligu vector thug durge sir dung: Spaghedti va Topology a. Cfu trie dit ligu SPAGHETTI Trong sé cée edn trie dit li u cdu irc luu tri duye sé: dung dé cy thé hoa md hinh dé Tigu vector. Troy phan 1g, spaghetti 14 cAu t vector thang dit ligu don gian nhat. Trong cau tric nay, mdi phan tir trén bin dé dure mé ta dc lap, tro thanh m6t mau tin trong tap tin s6, va duge dinh nghia nhur chudi toa d6 x, y. Hinh 2.6 minh hoa cau tric Spaghetti ding dé biéu cc phan tir khéng gian trén mét ban dd aa Doicwgng | Toad ji “ean 29) : on oss) Dima (61 (a) sto V/ DiémB cry oe M13) (28,3) ¥ rN D oa (rea Duong 8). 1.3), 059) y Be ‘Ving (23.9). 29.9). 27.6). (29,3), (19,3), 23,9) Hinh 2.12 Cau tric dit liéu spaghetty Trong céu tric nay, diém duge ma héa nhu ndt cp toa d6 x, y, dung duge ma héa nh mot chudi cAp toa dé x, y; ving durge ma héa nhu mét chudi cap toa dé x, y tao nén ranh. gidi cha ching véi diém dan va diém cdi tring nhan Han ché eta cu tric nay la canh cla cde ving lin cn duge uu tri hai lan din dén canh cé thé khéng hoan toan tring Lip (tao khe hé hoe chém [én nhau, va khi cp nhat c6 thé xay ra trudng hop canh chung trén ca hai ving khéng duge cap nhat dong théi, céc cung cd thé bing ngang nhung khéng giao. Xét vé khia canh dé hoa, cau trie don gidn cua dit ligu spaghetti Lam cho viée hién thi, va in An cac déi turgng tré nén dé dang va higu qua hon so véi cdu trie dir ligu topology do cc théng tin khéng lién quan dén qué trinh vé thi khéng duge Iuu trit. Trong edu tric spaghetti, quan hé khdng gian giita céc phan tir - ving nao kin cn hode ¢6 chung ranh gigi khéng duge ma héa cu thé trong véi ving nao, tuyén dursng nao néi tiép tuyén duéng miy tinh, Digu nay thé hign mot su han ché dng ké, béi vi dé thu hign bat ky loai phan tich khéng gian nao, quan hé khong gian giita céc phan tir chi c6 thé nhan durge thing qua tinh toan, va nhu vay mat thém théi gian cho tinh toan. Céu trac nay duge tg dung dau tién trong phan mém SYMAP cia Harva-d School of Computer Graphics ding lap ban d6 dua ra vao diu nim 1970. Ngay nay mt sé phan mém GIS nhu MapInfo, Arcview... van con diing edu trite nay. b. Cau tric dit ligu Topology Trong GIS, Topology durgc diing dé ghi lai va xir ly cdc méi quan hé khéng gian gitta cae adi trong, ia Ly, Mat sé thndt nit Hin quan dén Topology li mit, cung va ving Trong, fu va diém cui cia mét cung va la diém giao nhau cua hai hay nhi cung la tip hop cae diém két néi véi nhau va mdi cung ¢6 mot diém dau va diém két thi viing la mt da gide khép kin dugc tao thanh bai cdc ung. Cac méi quan hé khéng gian gitta cée é6i tugng dia ly duge dé cap dén trong GIS la tinh tao ving, tinh lién Iye va tinh ké nhau, Trong ban dé sé, ede mdi quan hé khong gian gitta cae déi tuong durge mé ti bang cach sir dyng Topology. Topology gitip x4c lap 13 rang cde mé quan hé khong gian gitta céc doi tuong déc lap voi toa d6 cua ching. Cé ba kiéu topology chit yéu la topology cung — nut, ving — cung va trai — phai. Cy thé la: = Cac cung két néi voi nhau tai cac nat (cung — nat) ding dé nhan biét méi lién két gitta cée dudng. - Cac cung két ndi xung quanh dé dink nghia mt ving (ving — cung) ding dé xae dinh mét ving. - Cae cung cé huéng va ké cn trai, phai (trai — phai) ding dé nhan biét cdc ving ké can nhau, Trong hinh 2.12, topology drge ghi nbn trong ba bing, mdi bang cho mdi logi phan tir Khéng gian, va dit ligu toa d6 duge Inu trong bang thit 4. Bang polygon topology: xc dinh polygons bing cich xée dinh nhimg are nio tao thanh ranh gidi cua polygon. Vi dy, polygon A durge tgo béi cde are al, a2, as. Polygon ¢6 thé 0 bén trong nd. Polygon C Li m@t dio trong Polygon B, duge minh hga trong bang bang cach djt gid trj 0 trude danh sich cae are tgo nén dio, Dé hoan thanh dirh nghia khong gian, ving bao ngoai ciia cde d6i turgng khdng gian cing duge dinh nghi khang can ligt ké. - Bang node topology: xac dinh nhimg nit nao thude vé nhimng are nao. Vi dy, nit N, thuge vé cde are a, ai, a. Tir dé xe dinh méi quan hé gitta ede are, bing cach nhu Polygon E, va cae are hinh thinh ching xe dinh nhimg are nao néi véi nhau dé tao thinh mang are cac tuyén dudng. - Bang are topology: dinh nghia méi quan hé gitta nit va ving déi voi arc. Cac diém cudi dung duge phan ra thanh diém nat dau va mat cudi. Vi d nat Na va két thie tai nut No. Di chuyén tir nit N3 dén néit No polygon bén trai la A va polygon bén phai la B. Chi tir ba thanh phan topology nay céc méi quan hé khéng gian gitta cdc déi trong dia ly duge mé ta. Vi du, tat polygon lan can téi polygon B cé thé duoc tim thay bing cach tim kiém trong bang are topology. Mai polygon {go thanh ep voi B trong bang nay la ln can are a, bit dau t ‘6i n6 boi vi ching cé chung mét are. Vi dy, polygon A chita cp as, Do vay A lan edn véi B. Cac bang topology 6 thé duge siz dung dé tim tit ca cdc déi tuong chira trong mét polygon bang cach tim trong bang polygon topology nhiing danh sach are nao chita gid tri 0. Cac are theo sau gid tri 0 s® duge ding dé tim thong tin trong bang are topology. ‘Truy vin khong gian giéng nhw cac cau hoi trén sir dung cae bang topology sé duge xtr ly nhanh chéng hon nhiéu so véi khi sit dung toa d6 cua cae phan tir hinh hoc nhur biéu dién trong cau trac spaghetti. Dé gin cac phan tir ban dé téi vi tri thire trén bé mat trai dat, c Iau trit trong bang dit ligu toa d6 are vn cin phai cd toa d6. Nhiing toa d9 nay sé duc Mi are duge thé hién boi mét hay nhiéu doan thang dinh nghia béi chudi toa dé. Hinh dang toa d6 dé thé hién né nhu 1a chudi cac doan thing nhé trong cang phite tap, cing cin nh Topology ving. [Ropology cung. Vil Cun (Cung [Nit adi] is cud? [Ving ma [Vig pha A. faia5,a3 al | mi | n2 E A B }a2,25,0,26,0,27 || a2 | n2 | N3 zg B c |a7 a3 | N3 | NL z A D fas ag | ona | om A A E_ |ving ngoai as | N3 | Na A B a6 | NS | NS B B a7 | Ne | NO B c Topology mitt [Dit lew top 6 cung Nit [une Cung] Mts abu] Dinh (vertex) Mit cudi NL |al,a3,a4 (ay) (xy) (ay) N2 {al,a2,a5 al | 4060 |70,60 70,50 NB {a2,23,25 a2_ | 750 | 70,10;10,10 10,25 a fag 1025 | 19.60 40,60 NS |a6 43 | gogo | 3050 30,40 No [a7 a4 | ia | azn 0309032) TSU a5 | 30.20 30,20 a6 | 55.27 |55,15;40,15;45,27] 55,27 al Hinh 2.12. Céu tric dit ligu topology c. Méi quan hé topology gitra cae déi twong khong gian Trong thye tin, tén tai da dang cdc méi quan hé topology gitta cac déi trong phan bd theo khéng gian Cac méi quan hé topology san day thing gap: - Diém — Diém (Point — Point) : + «Is within » : Trong mét khoang cach nhat dink + «Is nearest to » : Gan nhat déi véi mét diém xac dinh nao do - Diém — Duéng (Point — Line) : + «On line » : M6t diém trén dudng + «Is nearest to » ; Gn nhat d6i véi mot duing xac dinh nao dé - Diém — Ving (Point — Area) : + «Is contained in » : Diém trong ving + « On border of area » : Diém ndm trén bién cua mot ving Point Point - tine ee eee, Hinh 2.13. Méi quan hé tepology gitta cée déi trong - Ditong — Dung (Line - Line) : + « Intersects » : Hai during giao nhau + «Crosses » : Hai duéng bing ngang nhau ahung khéng cit + « Flow into » : Nhap vao nhau - Duong — Ving (Line — Area) : + « Intersects » : Dudng giao véi ving + « Borders » : Duéng la phan ranh cua ving - Viing — Viing (Area — Area) : + «Is within » : Mét dao nam trong | ving + « Overlaps » : Hai ving chéng phi lén nhew + «Is adjacent to » : Hai ving 6 chung | phan dudng ranh gidi. 4d. Gin két gitra dikg va ditt trong mé hinh vector Nhu di trinh bay 6 chuong trude, trong GIS de tinh khéng gian dug mé ta boi dir ligu kh6ng gian, tinh chat duige mé ta boi dit ligu thude tinh. M6 hinh dit liéu dia quan hé bu dit ligu khong gian va dit ligu thude tinh trong nhimg hé thong riéng bigt”: dit ligu khong, gian tu trong tp tin dé hoa va dor ligu thude tinh trong mot co sé dit Ligu quan hé. Thong thudng, ma nhan dang déi tong don nhat duge sir dung dé lién két hai phan. Hai phan phai duge ding b6 héa vé ma déi tung sao cho cae cng vige truy van, hién thj va phan tich la nhat quan. Su gin két gitra dit ligu khéng gian va thuée tinh nhu thé thudng duge 291 la mé hinh dit ligu dja quan hé (Geo-relational Model). Mé hinh dia quan hé da duge str dung trong GIS gan hai thap ky. Tuy nhién trong nhing nam gan day mé hinh nay dang gap phai sw canh tranh manh mé tir mé hinh dit ligu nén déi tuong (object-based data model). Nhiing tién b6 vé céng nghé may tinh cho phép luru trit ca dir ligu dé hoa Kin dit ligu mé ta hode dir ligu thugc tinh trong mét hé thong don, va nhur vay loai trir durge van dé ding b6 héa dit ligu cia hé théng ring bigt 2.3.3. Mé Hinh dit ligu Raster ; M6 hinh raster thé hign thé gidi thyc théng qua céc mat hode 6 chon loc, dang ciia 6 e6 thé la hinh vudng, hinh chit nhat, tam giac, hode yc gic, xép theo nudt kiéu mau déu (Hinh 2.14). Cae 6 vudng hoje chit nhat - con duge goi la pixel (viét tit tir picture element) - thurimg durge sit dung va tgo nén mot mé hina, thurng duge goi Li m6 hinh lui Hinh 2 14 Cac dang hiéu dién cia mé hinh dit liéu raster Cae 6 raster chiém mot bé mat dign tich nhat dinh. Kich thurée 6 xae dinh 46 phan giai mo hinh raster. M6t 6 10m muén noi ring 6 the hign bé mat dién tich 10mx10m = 100m2. Mét 6 30 x 30m muén néi 6 bidu dign mét dign tich bé mat 30m x 30m = 900m. Do vay 6 raster 10m c6 d6 phan gidi khong gian t6t hon 6 raster 30m. Kich thuée 6 lon khong thé biéu dién vj tri cic d6i tugng khéng gian chinh xc, boi vi no Jam tang co hoi co nhieu déi tuong khong gian cung ton tai trong mot 6. Van de nay co the duge giam thiéu khi lui raster sir dung kich thude nho hon, Nhung 6 kich thuée nho lam gia ting dung long dit ligu raster va thi gian xir ly dit ligu. Trong m6 hinh raster, kich thude 6 thuring khéng thay déi. Digu nay dan dén - Cae dudng thang va lién tue trong mé hinh vector tro thanh cdc during gay khue trong, mé hinh raster = Bé mat vor tinh chat it bién dé1 sé co mire do chi tt cling gidng vor nhiimg vung bé mat nhieu bign d6i. Ludi 6 thudng c6 géc toa d6 bat dau tai vi tri trén-trai, trong khi trong mot sé ban dé (vi du, UTM) cé géc toa dé tai vi tri dudi-trdi. Mdi 6 duge tham chiéu téi dya vao ta d9 tam 6 hose toa 46 goe 6. Vj tri hinh hye etia cde 6 duge xée dinh boi sé ling va sé cot. a. Liru trit trong mé hinh raster M6 hinb raster 6 edu trie dit ligu don gidn, trong dé mai lop dif ligu durge lw ahw 18 mot bang don (spreadsheet), va do vay hé théng quan trj co s6 dit ligu la khong cn thiét. Kich thuée cia mot lép dit ligu raster thudng durge thé hién boi sé hang, sé c6t, kich thuée 6 ludi. Cac théng sé nay thuéng duge lu trong phan goi la header file, con phan dit ligu thi chi cin ghi gia trj 6, chr khéng can ghi kém vj tri hang va ct. Negay ca khi chi gid tri 6 duge Iau, dung lugng cia dir ligu ©6 thé trér nén rit lon. Vi dy, mét hoat dng phan tich dit hgu str dung 200 lop dir ngu, vor mé1 6p dit Gu chira SUOU 6, din dén sé lugng 6 can phai duge luu trit 1a 200 x 5000 = 1 trigu gia tri. Nhur vay mé hinh dir ligu raster c6 khuynh huéng sir dung hirgng lin dung lugng may tinh. Gia tri 6 ¢6 thé la sé nguyén hay sé thye. Sé nguyén thuong d.rge ding dé biéu dién dit ligu chung loai. Vi dy mét lép dir ligu vé lp phir mit dat c6 thé sir dung gia tri mgt déi véi ving dé thi, 2 cho dat rimg, 3 cho ving nude. Gia tri 6 dang s6 thye thudng ding biéu dién dit ligu bién thién lién tc, vi dy nhu biéu didn lugny nea, Gia tri 6 6 thé ap dung cho toan b6 6 hoje chi Ap dung cho tam 6 tly theo yéu cau tinh toan cu thé. Khong giéng m6 hinh dir ligu vector, m6 hinh dit ligu raster gan nhu khong thay déi ve it khai niém Kin dinh dang dit ligu trong gan ba thap ky qua. Cac nghién ctu trén m6 hinh dit ligu nén raster tp trung vio edu tric di ligu va nén dit b. CAu trite dit ligu raster Cau trite dit ligu raster dé cfip dén cach thite luru trit dit ligu raster dé ching cé thé duge sir dung va xir ly bai may tinh, Cé ba cu tric thong dung: - Ma hoa timg 6 (cell-by-cell encoding) - Ma héa doan chay (run-length encoding) ~ Phuong php cAy tir phan hay ma héa phan tr (quad tree), > Mi hda tig 6 Phuong php ma héa timg & la phuong phap ma héa raster don gin nhat, Mot ludi raster duge hu trit nhu mGt ma tran, va gid tri 6 duge ghi vao mét tap tin theo hang va theo c6t (hinh 2.15.a). Phuong phap nay ap dung rat t6t cho trudng hgp gia tri 6 bién thién lign tue. M6 hinh d6 cao s6 (Digital Elevation Model) sir dung phuong phap nay dé lu trit béi vi gid tr] 46 cao ctia cée 6 lan cén it khi nao gidng nhau. Anh vé tinh cing sir dung phurong, phap nay pixel trong anh c6 nhiéu gid tri pho va do vay edn sir dung phuong phip luu trix da kénh: phuong phap kénh tuan ty juu trit, Tuy nhién trong trudng hgp anh da p! (band sequential BSQ), phuong phap lu theo dong (band interleaved by line BIL) va phuong phap luu theo pixel (band interleaved by pixel BIP). ‘Ma héa dogn chay Phuong phap ma héa tig 6 tro nén kh6ng higu qua néu lu6i raster chita nhiéu 6 véi gia tr] lap di lp lai. Trong truéng hop nhu vay, tét hon nén dung phuong phap ma héa doan chay (Hinh 2.15.b). Phuong phap nay gidip gidm thidu dung long tp tin luu tr D c ME bia tine8 di bm BA doan-cta Mabie den (00 eat) (oeeat (sea Sas. Gari Disa Yims ae Biko : 1234586789 atte Aotae: Hang oaaaaaaaaaa aA wa so GAAAaaaaaaa 2 see A 42 A 3 200008 Bee i - fe * o so0oDosEeEe eae iy so0000ccece Fooovacccce 87 3 so aooovoccece gooooocccce a ‘ ° aoe eos 4 2 3 poss > 2 5 6 o 7” cos 6 co os 7 ow eos 7 cow cos 8 Dos ctisitits co > os 8 Cet Hinh 2.15, Phuong phéip mai héa Phuong phap ma héa dogn chay hogt ding dya wén nguyén tae nhém cde 6 lan can ciing mét gid tri. Phuong phap nay dat higu qua cue dai d6i véi cdc viing c6 it ching loai va ving déng nhit. Trong truong hop nhom cac gid tri giéng nhau trén cling dong ta co phuong phap ma héa doan chay. Trong tring hop nh6m céc gia tri dong lign tigp ta e6 phurong phap ma héa diém gié wri (hinh 2.15.0) - Trong phuong php ma héa dogn chay, ta ghi nhan gia tri cilia gid tri pixel. - Trong phuong php ma héa diém gid tri, ta ghi nhan gid tri cua pixel va vi tri cudi ciing cia pixel (dém bit dau tir vj tri hang 0, c6t 0) > Phicong phap ma héa phan tw (quad tree) Phuong phap nén nay dyra trén co sé chia lign tye cba dang ma tr§n 2nx2n thanh cae thanh phan dang cay tir phan. Ca ving ban d3 duge chia thanh bén phan lién tuc trong khi thoa man di thap nhat cua phép chia la m6t pixel. Hinh cho vi du sy chia lién tuc cia mét vung thanh nhimng khdi 4, Cau tric block nay cé thé trinh bay dui dang cay tr phan goi la quadtree. kign gitta cc 6 vudng con phai ‘im tron trong ving nghién citu. giéi han Toan b6 mang gém 2n x 2n diém la nut géc cia cay tir phn va chiéu cao lén nhat cia cay (i phan 1a Ging. ‘A Bain dé hign trang si dyng dit B Bigu dién & chi abit phiin ofp ina ctng nie ° 1 eaves mm 2» Nong ton 3 mie 2 | 2 ang soa quactree ©. Bing tude inn Eee Ban dd 1 {2 3 (Root) 0 Cong nehuep eee aaa a jy SEBS - Ki ing eg ze 207 aad 22213 en Hinh 2.16 Phuong phdp ma héa phén ne. Phan A trong hinh 2./6 thé hign mot ban dé sit dung dat cho mot khu vue dé thi va phan B thé hign n6 nhu m6t cay tit phan. Biéu 46 & phan C minh hoa cae thanh phan cua cy tir phn, Gée duge dinh nghia nhur tir do tét ca cae nhanh khae duge mé rong. La la diém ma tir d6 qué trinh phan nhanh khéng cén xay ra. Tat cd cae diém con lai trong cay duge goi li mit. Nhiéu hé théng danh ma da duge phat trién dé chi dinh ma nhan dang dén cae niit. Mét trong ching 1a phuong phap danh ma Morton. So dé danh s6 theo ma Morton durge thé hign é phan D, Ma chi dinh cho mai nit IA sy két hop ma eta nit & cip 6 cao hon va ma 6 cap d6 hign hanh (mai phan tw é cp d6 hign hanh mang mét trong 4 gid tri la 0, 1, 2,3 nhu 6 So dé tinh). Vi du ma ciia néit 212 1a su két hop cua ma 21 6 cdp dé trén va ma 2 6 cp dé hién hanh. Hé théng danh sé nay c6 wu diém 1a lan cn cla moi nit c6 thé duge tim ra tir hé théng dinh ma. Vi dy lan cn cua mat 212 sé la cde mit 21x (210, 11, va 213) va cde mit 2x (20, 21, 22, va 23). Cu trie vat ly eit t so d6 dinh ma. Ket qua a cde nut gan nhau trén ban dé thi gan nhau trong tap tin. tong quat hoa dit ligu t6i mite dé chi tiét thy chor. Néu mét mie 46 chi tiét Phuong phap ma tin sé cting duge té chite theo héa thude tinh trong cay tir phan nhu thé cho phép dé dang thap edn thiét . mére d6 r nhanh, 6 mite dG thap sé duge sir dung. Trong phan D, bang thude tinh ligt ké ching loai cua mdi iit, Dé tgo ra ban d8 véi kich thuée 6 cAp 2, thugec tinh cia mit 21 duge sir dung thay vi sir dung thuge tinh cua cae nat 210, 211 212 va 23, diéu chinh nd, Khi ban tap va dit ligu phai cép nhjt thudng, xuyén, tinh higu qua trong hur tri dit ligu sé mat di 16 nén phite 2.3.4. Chuyén doi giita cdc kiéu céu trie dit ligu v g cia ngudi sit dung, d4i véi hé théng vector thi dit ligu duge lu trit sé chiém dung long chon cut hg dudi dang vector hoge raster wy thude vao ye b6 nhé nhé hon rit nhiéu so véi hé théng raster, ddng thoi cdc dung contour sé chinh xc hon hé théng raster. Ngoai ra cing tuy vao phin mém may tinh dang st dung ma né cho phép nén luu trit dit ligu dui dang vector hay raster. Tuy nhién déi véi vige str dung anh vé tinh trong GIS thi nhdt thiét phai sir dung dui dang raster. Mot s6 cOng cy phan tich cua GIS pu thuge chat ché vio mo hinh dir ligu raster, do vay né d6i hoi qua trinh bién ddi mé hinh dit ligu vector sang dit ligu raster, hay con goi Ja raster hod. Bién d6i tir raster sang mé hinh vector, hay cén goi la vector hod, dic biét edn thiét khi tw déng quét anh. Raster hod la tién trinh chia duéng hay ving thinh ede 6 ‘vudng (pixcel). Nguge lai, vector héa la tap hgp cae pixcel dé tao thanh durang hay ving. N rat phite tap. 1 dir ligu raster khong c6 edu trae t6t, thi dy anh vé tinh thi vige nhan dang déi tugng sé Nhigm vu bién d6i vector sang raster la tim tap hgp céc pixel trong khéng gian raster tring khép véi vi tri cia diém, dudng, dudng cong hay da gidc trong biéu dién vector. Téng quat, tién trinh bién déi 1a tién trinh xdp xi vi voi ving khéng gian cho truée thi mé hinh raster s8 chi c6 kha ning dia chi hod ede vj tri tog d6 nguyén, Trong mé hinh vector, d6 chinh xd cia diém cudi vector duge gidi han béi mat dé hé théng toa d6 ban dé con vi ti Khée cia doan thing duge xac dinh bai him toan hoe. b « Tepe le [eele]2 tei et2|2 2 ie PEP zys ‘fo itBBBPrrls > feepepppy] b= afapete Bishi fs| ‘ 2 aalappbhp Hl 1 EEEPEDEE Chuyén doi dit ligu Raster sang dit Chuyén dai dit Lgu Vector sang dit Hgu Raster Hinh 2.17. Chuyén di dit liéu Vecto va Raster 2.3.4, So sinh wu nhurgc diém cia cau tric dit ligu raster va vector: Diém quan trong cn lu ¥ 18 thé gidi thye c6 thé duge biéu dign 6 cA hai dang vector va raster. Chon mé hinh vector hay raster kim oo s6 tity thuge vao ban chat dir ligu, trong 46 mé hinh raster durge ding nhi 1 trong quan If tai nguyén, con mé hin veetor duge ding nhiéu trong quan ly 46 thi, Chon mé hinh vector hay raster sé anh hudng dén viée chon phan mém GIS. C6 thé chon phan mém phat trién trén nén vector hoge raster dé biéu dign dit ligu, tuy nhién hau hét cdc phan mém c6 chite ning chuyén d6i tir loai dit ligu nay sang loai dit ligu khéc. Nhiéu hé théng con cho phép dif ligu m6 hinh dang vector cé thé chéng 16p vi dit ligu dang raster. Nhung cn chi ¥ ring cdc logi phan mém nén vector hod raster sé nhan manh dén cdc chire nang phan tich khéng gian khac nhau. Bang 2.1 duéi day so sanh wu va khuyét diém cua hai mé hinh dién va phan tich té gic i thy. Bang 2.1 So saul inh raster va vector Dé ligu vector Dit ligu raster ~ Biéu dign t6t cde d6i turgng dia ly ~ Dir ligu nhd, gon - Cae quan hg topo duge xée dinh bing mang két néi i don gin - Dé dang sir dung cae phép toan chong xép va cac phép toan xtr ly anh vién tham - Dé dang thu hién nhiéu phép ton phan Uu | - Chinh xdc vé hinh hoc tich khdc nhau diém | - Kha nang sta chita, bé sung, thay | - Bai toan m6 phéng li cé thé thye hign Oi cdc dir ligu hinh hoc cing nhw | duge do don vj khéng gian la giéng nhau thudc tinh nhanh, tign loi (cell) - Ky thuat ré tién va c6 thé phat trién manh ‘Chu trae di ligu phive tap Dung long dir ligu lon - Chang xép bin dé phite tap = Dé chinh xac cé thé giam néu sit dung - Cae bai to”n mé phéng thung kho | khéng hgp ly kich thude cell Reel gidi vi mdi don vi khong gian c6 cdu | - Ban dé hién thi khong dep tric khac nhau - Cae bai toan mang rat kho thyre hig ~ Khéi lurong tinh ton dé bién di toa 46 la rat én - Cae bai todn phan tich va cde phép loc 1a rat khé thyc hién. 2.4. Mang cdc tam gite khong déu Dé ligu bé mat dia hinh cé thé duge thé hign sir dung m6 hinh dit ligu raster nhu da trinh bay 6 trén. ‘Tuy nhién, han ché cia viée str dung lui raster la kich thude cac 6 loi la déng dang. Néu kich thuéc 6 luéi duge chon 1 nh6, mét tap tin sé véi dung lung bé nhé 1én duge tao ra. Kich thude 6 nhé c6 thé din déa trudng hop bé mat dia hinh tong adi bing pl kich thuée 6 ludi duge chon la én, tap tin cé dung Iugng nhé nhung lui c6 thé khéng thé 1g va rng lén Tai can ding qué ub hign hét sy bién d6i phite tap cua dia hinh, Nhimg han ché nay hoan toan o6 thé tranh khoi néu sit dung mé hinh mang cdc tam gic khdng déu (Triangulated Irregular Network - TIN). M6 hinh TIN Li m6 hinh dir ligu topology nén vector thudng duge sir dung Jigu bé mat dia hinh, M6 hinh TIN thé hién bé mat dia hinh nhu tap cdc mat tam gid khong tring Lip, két ndi véi nhau. Mai tam giée trong TIN due cho li c6 46 déc déu. Ving dia hinh bang phang co thé biéu dién béi it tam gidc hon nhung mdi tam gide sé chiém mot dign tich bé mat 1én hon nhung mdi tam gid sé chiém mét dign tich bé mat nh6 hon so véi tam giac trong ving bing phang. cdu trac cia TIN dure minh hoa trong BECKC- zo xmsoarlh Hinh 2.18 Cau trtic die ligu TIN Méi mit tam gide duge gin mot ky ty va duce dinh nghia boi ba nut duge danh s6. Toa do va topology eiia TIN duge Iuu trong ba bang. Bang ndt ligt ké danh séch cée tam gide va nhig nit dinh nghia tam gide. Bang tiép gidp ligt ké ba tam gide lan can mdi mat tam gide. Cae igi Gan gide nian 6 bign chi ed hai tan gide In can, Bang tya dO a, y, Tau gid Uj ya 6 ciia cde nuit. Gid tri x, y thé hign vj tri cita cde diém, gid tri z thé hign d6 cao cua dia hinh, tai diém. Cac diém d6 cao nay c6 thé dén tir cde ngudn khde nhau: tir gia tri do nh lap thé, ede diém do dac mat dat, cde diém do GPS... Tir cée diém dO cao phan bé khong déu nay va vi vay mang ‘4c thuat toan TIN khac nhau duge sir dung dé tao ra mang cc tam gid tam giae két qua ciing cé thé kha nhau. Trong thye té eae mang tam gide trong dé céc tam giée c6 canh gin bing nhau - mang céc tam giée Delaunay - c6 Khuynh hudng thé hién chinh xée bé mat dia hinh, Be mit TIN tao tir cde diém d6 cao c6 thé duge cai thign hon nita trén co sé bé sung thém cae théng tin dang during nhw con dung, sdng sudi, cée durong thé hign vi tri dja hinh thay di d6t ng6t, va théng tin dang ving nhw hd, hé chia... Bat Igi cia m6 hinh TIN so v6i cach biéu dign dang luéi raster li n6 doi hoi nhiéu thoi gian xir ly dé tgo ra mang luéi eae tam gide, Tuy nhign, mdt khi tip tin TIN da duge tgo ra, véi dung lugng thu nh6 né cho phép thyte hign eée xir ly higu qua. Cée thudt todn tam giée hoa khac nhau tao ra cac két qua vi sai sé khdc nhau va bién tap thudng 1a can thiét dé loai trir cdc di thuéng trong biéu dién bé mat, dac biét la céc ving 6 ngoai bién. Tuy nhién, TIN co thé thé hign bé mat chinh xdc hon va it tn dang lung luu trit hon mé hinh raster CHUONG 3: XAY DUNG CO $6 DU LIEU CHO GIS 3.1, Thu thap, Iva chgn co’ sé di M6t co sé dit ligu cha HTTTDL cé thé chia ra lim hai logi sé ligu eo ban: Sé ligu khong gian va phi khéng gian. Mdi mot loai c6 nhiing dic diém riéng va ching khéc nhau vé yéu cdu hu git s6 ligu, hiéu qua, xtr ly va hién thi. Vi vay viée Iya chon, thu thap co’ sé dit ligu cho HIT LDL bao gém vige thu thap. Iya chon hat loai $6 gu nay. S6 ligu khdng gian 14 nhitng mé ta s6 cia hinh anh ban dé, ching bao gém toa do, quy luat va cae ky higu ding dé xée dinh mét hinh anh ban dé 6 thé trén te ban dd. Hé théng théng tin dia ly dung cac sé ligu khong gian dé tao ra mt ban do hay hinh anh ban do trén man hinh hog trén gidy théng qua thiét bj ngoai vi. Cac dit ligu nay la nhimg thong tin m6 ta vé dic tinh hinh hoc cua cae déi trong dia ly nhu hinh dang, kich thuéc, vi tri...ton tai trong thé gidi thyc cla ching. Vi tinh da dang va phite tap vé dac tinh hinh hoc cua cac doi tuong dia ly trén thy té, cho nén ngudi ta phai thy hign triru tugng hod cae déi tugng do déi tuong hinh hoc co ban dé hu trit va thé hign trén ban d6 cing nhy trong co sé dit ligu. Sé ligu khong gian duge thu thap tryc tiép ngoai thy té hode tir va quy chiing vé cdc los nhimg tii ligu dé 66 in. 6 ligu phi khdng gian la nhiing dién ta dc tinh, sé lugng, mdi quan hé cia cdc hinh anh ban dé véi vi tri dia ly cla chung. Cac sé ligu phi khong gian duge goi 1a dit ligu thude tinh, ching lién quan dén vi tri dia ly hode ce doi tugng khong gian va lién két chat ché voi chiing trong hé théng théng tin dia ly thong qua mét co ché théng nhat chung. Thong thurémg hé théng théng tin dia ly €6 4 logi 96 ligu thuée tinh: = Dic tinh cita déi tuong: La nhiing dic diém tinh chit ciia déi trong c6 thé thye hign cae phép phan tich va Lién két chit ché voi cae thong tin khng gian . ~ 84 ligu hign turgng, tham khdo dia ly: migu ta nhiing théng tin, cdc hoat déng thude vj tri xde dinh - Chi sé dia ly: Tén, dia chi, kh6i, phuong huéng dinh vj... lién quan dén cde d6i tong dia ly ~- Quan hé giita cdc d6i tuong trong khéng gian, cé thé don gian hode phite tap (su li két, khoang tong thich, méi quan hé dé hinh gitta cae d6i tung), Dé tao thinh mét t& ban dé hoan chinh bao gid cing phai co day dit hai loai sé ligu Khong gian va sé ligu phi khong gian, hai log’ sé ligu nay co méi quan hé chat ché véi nhau tao nén sy théng nhat chung trong co sé dit ligu. 3.2, Nhdp dir ligu 3.2.1, Khéi nigm Nih§p dir ligu 1A qua trinh ma hod dit ligt va ghi ching vao co sé dit ligu, Dé co sé dit ligu sé khéng 14i la céng viée quan trong va phite tap nhat quyét dinh gi ich ctia hé GIS. Ching ta ¢6 3 giai doan co ban dé nhap dit ligu cho GIS: - Nhap dit ligu khéng gian (dang s6). - Nhép dit ligu phi khéng gian, dc tinh lién quan. ~ Lién két gitta dir ligu khOng gian va phi khong gian Sau méi giai doan nén kiém tra dit ligu ¢8 dm bao két qua co sé dit ligu khdng ¢6 sai st. 3.2.2. NhGp dit ligu khong gian Nhap dir ligu 1a qua trinh ma héa dtr ligu thinh dang c6 thé doe durge boi may tinh va ghi dir ligu vao trong co sé dir ligu GIS. Dir ligu nh§p vio GIS ¢6 hai loai: dit ligu khéng gian va dit ligu thuge tinh phi khong gian lién quan. Dit ligu khong gian thé hién vi tri dia ly cae d6i tugng, vi dy con dudng, khoanh rig, hd nude... Dit ligu thuge tinh cung cap thang tin mé ta, vi du tén cla during, logi cay rig, 46 man cua hé nude... Trong qua trinh nhap ligu, dit ligu khong gian va dir ligu thudc tith phai due nhap va gin két v6i nhau chinh xéc. Can lunu ¥ trong GIS vige luu tri va can dirge nhap vao & mite d6 chi tiét cao nhai, tuy nhién mite 46 chi tiét cit luu trit bj gidi han béi kha nang luu tri phan cimg, va phuong phdp ma phan mém ding hign thj dir ligu. thj théng tin hoan toan téch bigt. Théng tin thong tin durge Nguén dir ligu: cae dit ligu sit dung trong GIS xuat phat tir nhiéu nguén khée nhau (Hinh 3.1), nhiéu dang khde nhau va duge lwu tit duéi nhiéu phuong phap khée nhau: - Anh vé tinh: dy 14 nguén dir ligu kinh dién vé tai nguyén thién nhién. Loai dit ligu nay c6 thé duge ding dé nghién cir, theo doi nhimg téi nguyén thién nhién va nhiing bién dé cua né do hoat dong cia con ngudi. - Anh hing khéng/ drone - Ban dé hién hanh: day la ngudn dit ligu quan trong nhat, bao gdm nhimng ban dd co ty 16, kich thude va théi gian khéc nhau, Co thé & dang gidy hoge dang nhiéu dinh dang khac nhau nhu: “tab, *.shp, *.dwg, *.dgn... c dia: céng vige khao sit thye dia duge thye hign 48 ghi Iai tinh trang ciia tai nguyén, va cé thé 6 dang file, hode dang giéy ~ Cée bang biéu: day 1a ngudn dit ligu chit yéu cho thuge tinh. Théng dung nhdt 18 dit ligu théng ké, ape ete sipctaciet ited genes and iceman Hinh 3.1: ngudn dit ligu cho GIS C6 bén phurong phap nhap dit ligu vao trong hé GIS: nh§p sir dung ban phim, phurong phap quét, phuong php vector héa, phuong phap dge dit ligu tir cdc tip tin s a. Nh§p sir dung ban phim Gi khi cdc déi tong khong gian cdn duge thém vao trong co sé dit ligu khOng gian hign c6 hodc béi vi ching méi xudt hién (vi dy, dudng éng nude méi thém vao) hoae bei vi thiéu s6t ¢ lin thu thap dir ligu trude dé. Neu toa dé mat dat ciia cdc doi tong mdi nay duge biét , chiing c6 thé durge thém vao bing cach go vao gia tri toa dé ciia ching. Hoe 6 thé go vao husng va khoding cach tir cdc é6i trong khong gian da biét dé tir do thé hign duge chinh xdc déi tugng trong co sé dit ligu khéng gian. b. Phuong phap quét Quét la qua trinh chuyén déi cdc ban dé va cac tai ligu gidy thanh sé thong qua vige sir dung cde thiét bi quét (scanner). Dit ligu s6 nhin duge tir may quét 6 dinh dang raster, hay dang luéi hang - e6t ela cde phan tir anh, goi tit lA pixel, véi mOt gid tri sb. Gia tj cua pixel e6 thé don gin nhur gia tri nhj phan on/off, tuy nhién chiing thuong duge ghi nhur mot gi bits tir 0 dén 255. Gia tr] nay thurong durge tham khao dén nhur g al i tri dé cém cia pixel. Anh mau thudng sir dung 3 bytes dé luu gid tri cho mét pixel. Dé phan giai cia anh raster c6 thé do lung thea ba cach: s6 chim (dots) trén mét inch (DPI), kich thu thy sy cia pixel va kich thuée pixel ngoai mat dit. $6 chdm trén mot inch thye pixels trén mdi inch theo ca hai huéng x va y. Kich thurée thye sur cia pixel d& cap dén kich thuée cita chinh pixel sau khi quét. Mét pixel kich thuéc 25 microns (Am) chuyén thanh 1016 DPI va 400 DPI chuyén thanh céc pixel kich thuréc 63,Skm. Kich thuée pixel ngoai mat dat 1d kich thude tong ting eita pixel tr3n mat dAt, vi dy anh SPOT panchromatic c6 cae pixel kich thuée ngoai mat dt 14 10m x 10m. Hinh 4.2 minh hoa vige sir dung may . BS chinh xae etia anh quét 1é thuge vao dé phan gidi DPI ding khi quét ban dé. Hink 3.2 > May quét Anh sé raster nhan duge cé thé duge sir dung dé lam nén dé dua cac yéu dia hinh hode dis vat va chu giai én né va cé thé duge in ra nhu mét ban anh hoae tiép tue duge sé hoa dé thu nh§n ting phan tir ri rac trén anh luu dusi dang vector. Qué trinh chuyén déi tir raster sang vector duge goi la vector héa. Sau khi di chuyén sang dang vector, mdi phan tir khéng gian duge chi dinh mét ma nhan dang. Dit ligu thude tinh durge lién két téi do ligu khong gian nhé vao cac ma nhan dang nay. ¢. Phuong php vector hoa Phuong phap vector hoa cé thé thi céng, phuong php vector héa ty dong va phuong php Vector héa ban ty chia Lim be loai phuong phap: phuong phap vector hoa - Phuong phap vector héa thi cong Trong phuong phdp vector héa thit céng, ban dé hodc anh hang khong dug dat cé dinh trén mat ban sé hoa hode duoc hién thi trén man hinh may tinh va mot thiét bi tro (doe khién dé chi nhan toa d6 cia cde phan tir cdn duge rat ra tir ban 43, di phan tir duge s6 hoa sé duge ty ding gin goi la cursor, pick, hoe chudt) duge thao tae vién di mt ma nhan dang va s@ duge ding lim co s6 dé nhdp di ligu thude tinh lién quan dén phan tir vé sau nay. Dit ligu nbn durge tir qué trinh vector héa sé durge ru theo mé hinh dit ligu vector. Hinh 3.3. minh hoa thiét bi vector héa thi cong va mot ky thudt vién dang thye hign cdng vige sé héa. Hink 3.3: Ban sé hoa va phuong phdp vector héa thi cong Ban dd duge s6 héa thanh cac lop sir dung thiét bj sé héa theo mot trong hai phurong cdch: Vector héa theo ché dé diém va vector héa theo ché d6 durdng Khi lam vige trong ché d9 diém, toa d6 chi phat sinh mdi khi thiét bj va duge nhdn. Ché d6 diuing durge 4p dung khi muén ting téc d6 sé héa cac déi trong dang dudng vi chung ty déng ghi lai toa d6 cae diém khi thao tac vién dich chuyén thiét bj tro theo during can duge sé héa. Toa 46 duge ty déng ghi lai dya trén co sé sau mt khoang théi gian nhat dinh hay trén co sé khong céch thiét bi tré da dich chuyén hod tong hop dua trén ca hai yéu t6 nay. Str dung ché d6 dung, néu kh6ng cén than, ¢6 thé Lam phat sinh lurgng lén dit ligu khong can thiét. Mure 46 higu qua cia céng tac vector hoa Ié thuée vao chat lrgng cia phan mém ding sé héa va kj nang cia kj thudt vién. Qua trinh vé Igi ede phan tir trén ban hi tn thoi gian va lam phat sinh sai s6. Phin mém c6 thé ¢6 ede ehire nang hd try p gidm cng site trong phat hign va higu chin sai s6. Hinh 3.4 minh hoa mot s6 sai sO vector héa cé thé gp phai trong qva trinh vector héa thu cong. Danges Overshoots pauaseinisassaioe pieces! ‘Switchbacks Undershoots knots Slvers Loops Hinh 3.4 Mot sé sai sé s6 héa dae trung 06 thé gap phai trong qué trinh so ha Vector héa thii cong la cng vige budn chan. Sy mét méi cla ky thugt vién c6 thé Lam ‘gidm nghiém trong chat long di ligu. TLOi gian danh cho cdng viée s6 héa ctia mai ca nhan trong ngay can duge gisi han va cdc phurong phap kiém tra chat long vector hoa in duge tién hanh dé dam bao dir ligu khéng gian duge sé hoa va dit ligu thude tinh lién quan thoa mn yéu cau ky thudt. Phuong phap kiém tra chat lugng thung duge sir dung la so sénh bing mat dé phat hign sy khéc bigt gidta ban dé géc va ban in tir két qua sé héa. - Phuong phap vector héa ty dong Phuong phap vector héa ty dong sé ty tao ra cac phan wr hinh hoc nén Vector (diém, dugng, ving) va thuge tinh lién quan tir cit ligu anh raster s6 Phuong phap nay di hoi sir dung cdc phan mém chuyén dung véi cae chite ning xir ly anh ya nhdn dang miu. Chi phi lén nhat trong xdy dung mot h¢ GIS gan lién v6i céng tac sé hoa, Phuong phap vector héa ty déng, néu sir dung thich hgp, ¢6 thé gitp giam chi phi thai gian va chi phi nhan cng. Vector héa ty déng bao gdm ba bude co ban: lam méng dining, xAc dinh déi trong durémg va xAy dug lai topology. CAc dirémg trong, m6 hinh dit ligu vector c6 dé dai nhung khong c6 d6 rong. Cae dung raster trong tap tin quét thuong c6 46 réng nhiéu pixel. Cac during raster phai durge lam méng, ly tuéng 14 c6 d6 rong mot pixel dé c6 thé nhan dang durge cdc durdng. Xie dinh déi tong during u tir dau, di chuyén qua nhimng pixel nao, va két thae Ia qua trinh xdc dinh duong bat 6 dau, Xay dyng Topology bao gém két néi cae duéng da phat hign duge. Do phuong phap vector héa ty dng thye hign trén vector héa tyr déng thurimg thé hign céc déi trong dudng chéo c6 dang during bac thang, - Phuong phap vector ban tw dong Duge ap dung dé vector hoa céc anh quét nhan duge tir két qua quét cac ban dé gidy dir ligu raster nén két qua eiia qué trinh sit dung may quét. Trong phurong phép vector héa ban ty dong, ngudi str dyng chon mét diém bit dau trén anh s6 va diém thi 2 dé dinh huéng dudng vé, may tinh ty dong vé during xudt phat tir diém 1 va di dén diém 2. Tay theo phn mém vector héa ban ty d6ng, ma dung c6 thé dimg lai tai diém 2 hoe dudng sé tiép tue vé cho dén khi khéng cOn gp céc pixel trén anh sé thoa man diéu kién vé. Két qua cla qué trinh vé sé 1é thuge vao phan mém. 3.2.3. Nhdp dit ligu thuge tinh Khi m6t co sé dit ligu 86 dirge tao ra, cac thong tin thude tinh mé va phat durge gin két cae d6i tong khdng gian lién quan, Digu nay thudng duge thye hign thong qua str dung ban phim va man hinh may tinh, Day 1a mt qué trinh nhap thu c6ng va bao gdm danh vio cdc ky ty chit va sd, Dinh nghia truong Bude dau tién trong nh§p dit ligu thuge tinh lé dinh nghia méi truving thudc tinh trong bang, Dinh nghia trudng thudng bao gdm xéc dinh é trrdng, do rong dit figu, logi dir ligu (ehudi, 6 nguyén, s6 thw...) Béi véis6 thye ngudi si dung 66 6 thé en phai khai bdo s6 luomg s6 can dit lon dé hru sé 1én nhat, bao gom ca dau, hode chudi dai nhat cd trong dit ligu. Loai dit ligu can tuan theo loai dit ligu cho phép trong GIS Can luu ¥ trong mét s6 trudng hop gid tri trong truéng thuéc tinh 1a nhing con sé, tuy nhién truéng thuéc tinh co thé khéng nhat thiét la trudng sé ma cé thé 1a trong cludi. a, Phuong phap nhgp dir tigu Trong truéng hop théng tin thugc tinh ctia mét s6 déi tugng khéng gian da. ton tai dudi dang bang dit ligu trong m6t co sé dit ligu khac, dit ligu thuge tinh ¢6 thé duge doc tre tiép vao trong co sé dit ligu. Trong trudng hop da ligu thugc tinh s6 chua tén tai thi phai tién hanh nhap ligu. Gid sir mot ban dB c6 4000 da giée, mdi da gide trén ban dé c6 50

You might also like