ΛΕΞΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ

Βωμολοχίες / βρισιές

 Γιούχα (γιουχάρω), yuha = επιφώνημα αποδοκιμασίας

 Καραγκιόζης, karagoz = ο μαυρομάτης, ο γελείος
 Νταβατζής, davaci = ο αντίδικος, ο διάδικος, ο σωματέμπορας
 Ουστ, ost = επιφώνημα αποπομπής
 Πούστης, pust = ο ομοφυλόφιλος
 Σιχτίρ, siktir = αϊ στο διάβολο, αϊ γαμήσου
 Τσαπατσούλης, capacul = ο ατημέλητος
 Τσογλάνι, coglan = το παλιόπαιδο, ο αλήτης
 Τσουλί, cul = τιποτένια, πρόστυχη γυναίκα, είδος τρίχινου υφάσματος

Διασκέδαση

 Γλέντι, eglence = η διασκέδαση

 Κέφι, keyif = η επιθυμία, η χαρούμενη διάθεση
 Νταούλι, davul = το τύμπανο
 Μπουζούκι, bozuk = Λαϊκό μουσικό όργανο
 Τσάρκα, cark = η βόλτα, η περιστροφή, ο τροχός
 Τσιφτετέλι, ciftetelli = χορός της κοιλιάς

Είδη σπιτιού / έπιπλα / εξοπλισμός

 Γιούκος, yuk = στίβα από κλινοσκεπάσματα

 Κονάκι, konak = το κατάλυμα, το σπίτι
 Λούκι, oluk = το αυλάκι, ο αγωγός
 Μασιά, masa = η λαβίδα για τα κάρβουνα
 Μπόγος, bag = δέμα με ρούχα
 Μπρίκι, ibrik = σκεύος ψησίματος καφέ, κλπ
 Ντιβάνι, divan = χαμηλό στενό κρεβάτι
 Ντουβάρι, duvar = ο τοίχος
 Ντουλάπι, dulap = έπιπλο για φύλαξη προιόντων
 Παντζούρι, pancur = το παραθυρόφυλλο
 Πατσαβούρα, pacavra = ξεσκονόπανο
 Περβάζι, pervaz = πλαίσιο παραθύρου ή πόρτας
 Σαγάνι, sahan = το μικρό τηγάνι
 Σεντούκι, sandik = ξύλινο κιβώτιο
 Σόμπα, soba = η θερμάστρα
 Σοβατεπί, sivantepe = το πλαίσιο κατά μήκος της βάσης των τοίχων
 Ταβάνι, tavan = η οροφή
 Ταψί, tepsi = ο δίσκος που μπαίνει στο φούρνο
 Τενεκές, teneke = λευκοσίδηρο δοχείο
 2

 Τέντζερης, tencere = η χάλκικη κατσαρόλα

 Τζάκι, ocak = η εστία της φωτιάς του σπιτιού
 Τζάμι, cam = τα γυαλί
 Τσακμάκι, cakmak = ο αναπτήρας
 Τσανάκι, canak = το πιάτο, η κατσαρόλα, η χύτρα
 Τσουβάλι, cuval = μεγάλη σακούλα
 Φλιτζάνι, filcan = κούπα, δοχείο
 Φαράσι, faras = το φτυάρι των σκουπιδιών
 Χαγιάτι, hayat = ο εξώστης
 Χαλί, hali = ο τάπητας

Εκφράσεις / Αισθήματα / Επιφωνήματα / Αφηρημένες έννοιες

 Αμάν, aman = έλεος

 Άιντε, haydi = εμπρός, πάμε
 Αραλίκι, aralik = παύση, απραξία
 Άχτι, aht = η έντονη επιθυμία για εκδίκηση
 Γιοκ, yok = έντονη άρνηση
 Γούρι, ugur = η τύχη
 Κισμέτ, kismet = η τύχη, το πεπρωμένο
 Κουρμπέτι, gurbet = η ξενιτιά, η εξορία, ο δρόμος, η πιάτσα
 Κούτσικο, kucuk = πολύ μικρό
 Μαράζι, maraz = η αρρώστεια, ο πόνος
 Μεράκι, merek = η λαχτάρα, η επιθυμία
 Μπαγλαρώνω, baglamak = φυλακίζω, ξυλοκοπώ
 Μπέης, bay = κύριος, άρχοντας
 Μπελάς, bela = η συμφορά, η ενόχληση
 Μπόλικος, bolluk = άφθονος
 Μπούζι, buz = πάγος
 Μπουλούκι, boluk = ο όμιλος, η παρέα
 Μπουχτίζω, bikti = σιχαίνομαι, βαριέμαι
 Νάζι, naz = το σκέρτσο, το κάμωμα
 Νταβαντούρι, tavatur = η φασαρία
 Ντάλα, dal = το καταμεσήμερο, ο φανερός
 Ντέρτι, dert = ο καημός, η λύπη
 Ντιπ, dip = τελείως, εντελώς
 Ντουμάνι, duman = η καπνιά
 Ντουνιάς, dunya = ο κόσμος, το σύμπαν
 Πιπί, pipi = τα κατούρημα
 Ρεζίλι, rezil = ο γελοιοποιημένος
 Σαβούρα, savur = ο άχρηστος, ο απορριπτέος
 Σαματάς, samat = ο μεγάλος θόρυβος
 Σεργιάνι, seyran = η πορεία, η βόλτα
 Σκαμπίλι, iskabil = χαστούκι, παιχνίδι της τράπουκας
 Στράφι, israf = κάτι που ξοδεύτηκε χωρίς λόγο
 3

 Ταμπλάς, damla = η αποπληξία

 Τεμενές, temenna = η υπόκλιση, το προσκύνημα
 Τερτίπι, tertip = η διοργάνωση, το σχέδιο, το κόλπο, το νάζι
 Τζίνι, cin = ο δαίμονας, το πνεύμα, ο πολύ έξυπνος άνθρωπος
 Τουρλού, turlu = το ανακάτεμα
 Τσαγανό, caganoz = ο ζήλος, το νεύρο, ο κάβουρας
 Τσαλίμι, calim = η επίδειξη, το νάζι, ο χαιρετισμός
 Τσίσα, cis = τα ούρα, το κάτουρο
 Φιρί φιρί, firi firi = επίμονα, σκόπιμα, κυκλικά
 Χαΐρι, hayir = το καλό, η προκοπή
 Χαλάλι, helal = αξία, με ευχαρίστηση, ο νόμιμος, ο θεμιτός
 Χάλι, hal = η εξαθλίωση
 Χαμπάρι ή χαμπέρι, haber = η είδηση, το μαντάτο
 Χαράμι, haram = άδικα, ανώφελα
 Χαρμάνι, harman = το μίγμα
 Χατίρι, hatir = η χάρη, η εξυπηρέτηση, η μνήμη, ο νους
 Χούι, huy = ο χαρακτήρας, η φύση, η ιδιοτροπία
 Χουζούρι, husur = η ανάπαυση, η τεμπελιά
 Χουνέρι, huner = το πάθημα, η απάτη

Εμπόριο / Δοσοληψίες

 Αλισβερίσι, alisveris = δοσοληψία

 Βερεσές, veresiye = οικονομική πίστωση
 Δράμι, dirhem = μονάδα βάρους
 Καζαντίζω, kazandi = κερδίζω πολλά χρήματα, κάνω περιουσία, πετυχαίνω
 Κιτάπι, kitap = το βιβλίο, το κατάστιχο
 Κουμπαράς, kumpara = το δοχείο αποταμίευσης χρημάτων
 Μουστερής, musteri = ο πελάτης
 Μπαξίσι, bahsis = η δωροδοκία, το φιλοδώρημα
 Μπαταξής, batakci = ο κακοπληρωτής
 Μπατήρης, batir = ο χρεωκοπημένος
 Οκά, okka = Τούρκικη μονάδα βάρους
 Παράς, para = το χρήμα
 Ρουσφέτι, rusvet = η χαριστική εκδούλευση
 Σεφτές, siftah = η πρώτη είσπραξη της ημέρας
 Τελάλης, tellal = ο κήρυκας, ο κράχτης
 Τεφτέρι, tefter = το κατάστιχο
 Τζάμπα, caba = δωρεάν, χαριστικά
 Τράμπα, trampa = η ανταλλαγή
 Χαράτσι, harac = ο κεφαλικός φόρος, η εξοντωτική φορολογία
 Χαρτζιλίκι, harclik = μικρό ποσό για τρέχοντα έξοδα

Ένδυση & Υπόδηση

 4

 Βελέντζα, velense = χονδρό μάλλινο σκέπασμα

 Γιακάς, yaka = το κολάρο, το περιλαίμιο
 Γιλέκο, yelek = σακάκι χωρίς μανίκια
 Μπαντανία, bataniey = κουβέρτα
 Παπούτσι, pabuc = υπόδημα
 Τσαρούχι, carik = υπόδημα με φούντα στη μύτη
 Τσεμπέρι, cember = ο γυναικείος κεφαλόδεσμος
 Τσέπη, cep = ο θύλακας του ρούχου
 Τσουράπι, corap = χονδρή μάλλινη χειροποίητη κάλτσα

Επαγγέλματα

 Κατής, kadi = ιεροδίκης

 Μανάβης, manav = οπωρολαχανοπώλης
 Μαραγκός, marangoz = ο ξυλουργός
 Μπακάλης, bakkal = ο παντοπώλης
 Μπάτσος, bac = αστυνομικός
 Μπογιατζής, boyaci = ο βαφέας
 Τσοπάνος, Cuban = βοσκός
 Χαμάλης, hamal = ο αχθοφόρος
 Χάνι, han = το πανδοχείο
 Χασάπης, kasap = ο κρεοπώλης

Επίθετα / επώνυμα

 Ασλάνης, aslan = το λιοντάρι

 Βουγιουκλάκης, buyuklu = ο μεγαλόσχημος
 Βουτσάς, fici = το βουτσί = το βαρέλι
 Δογάνης, dogan = το γεράκι
 Ζαϊμης, zaim = ο κάτοχος γης, ο φεουδάρχης
 Ζορμπάς, zorba = ο άτακτος, ο ταραξίας, ο τυρρανικός
 Καβάφης, kavaf = ο έμπορος υποδημάτων
 Καζαντζάκης, kazanci = ο λεβητοποιός
 Καζαντζίδης, kazaici = ο δικαστικός, ο νομομαθής
 Καμπάς, kaba = ο χοντρός, ο σωματώδης
 Καρατζαφέρης, karazafer = η μαύρη νίκη, η πύρρειος νίκη
 Κίρκος, kirk = ο αριθμός σαράντα
 Κουρής, kuri = ο συναλλακτικός
 Κουρτάκης, kurt = ο λύκος
 Μποδοσάκης, bodus = ο δοκός, το δοκάρι
 Σημίτης, simit = το σουσαμένιο κουλούρι
 Σιάλας, sal = το έπος, η χρονιά
 Σεφέρης, sefer = η πορεία, το ταξίδι, ο πολεμοχαρής άνθρωπος
 5

 Τσελέπης, celep = ζωέμπορος

 Χούντας, hudda = ο Θεός

Εργαλεία, Αντικείμενα & Υλικά

 Κατράμι, katran = ρευστή πίσσα

 Μαρκούτσι, marpuc = η καπνοσύριγγα, κάθε μακρύ αντικείμενο
 Μασιά, masa = σιδερένια λαβίδα
 Νταμάρι, dammar = το λατομείο
 Σιντριβάνι, sadirvan = ο τεχνητός πίδακας νερού
 Ταγάρι, dagar = είδος αγροτικού σάκου
 Τορβάς, turba = ο σάκος
 Τουλούμι, tulum = ο ασκός
 Τσάντα, canta = το σακίδιο
 Τσαντίρι, cadir= η σκηνή, το αντίσκηνο
 Τσάπα, capa = η αξίνα, η σκαπάνη
 Τσιγκέλι, cengel = ο γάντζος, η αρπαγή
 Τσιμπούκι, cubuk = η καπνοσύριγκα, η πίπα
 Τσουβάλι, cuval = το σακί
 Φάκα, fak = η παγίδα
 Χαλί, hali = ο τάπητας
 Χάπι, hap = είδος φαρμάκου σε στερεά μορφή

Ζώα

 Άτι, at = το άλογο
 Γκεσέμι, kosem = κριάρι ή τράγος που οδηγεί το κοπάδι
 Ζαγάρι, zagar = το κυνηγόσκυλο
 Κατσίκι, keci = ερίφειον
 Τσακάλι, cakal = είδος σαρκοφάγου ζώου
 Χαϊβάνι, hayvan = το ζώο

Οικογένεια

 Εργένης, ergen = άγαμος, ανύπαντρος

 Μπαμπάς, baba = ο πατέρας
 Μπατζανάκης, bacanak = ο σύγαμπρος
 Μπεμπέκα, bebek = το μικρό κορίτσι
 Νταντά, dadi = η παραμάνα
 Σινάφι, ensaf = η κοινωνική τάξη, η συντεχνία
 Σόϊ, soy = η οικογένεια, η φαμίλια

Παιχνίδια
 6

 Μπαρμπούτι, barbut = τα ζάρια, χαρτοπαίγνιο

 Ντόρτια, dort = ο αριθμός τέσσερα στο τάβλι
 Πούλι, pul = ο πεσσός στο τάβλι
 Τόπι, top = η σφαίρα, η μπάλα του κανονιού, η μπάλα των παιδιών

Στρατιωτικά

 Ασκέρι, asker =στρατός, στράτευμα

 Καραούλι, karakοl = η περίπολος, η φρουρά
 Μπαταριά, batarya = ομοβροντία
 Μπούρτζι, burc = το παράκτιο φρούριο
 Τουφέκι, tufek = το φορητό πυροβόλο όπλο
 Φιτίλι, fitil = πυροδοτική θρυαλλίδα

Σώμα

 Μπόι, boy = το ύψος, το ανάστημα

 Μπούτι, but = ο μηρός
 Σουλούπι, uslup = το παρουσιαστικό, η μορφή
 Τσουλούφι, zuluf = η τούφα των μαλλιών, ο βόστρυχος

Τρόφιμα & Φαγητά

 Αχλάδι, ahlat = το απίδι

 Γιαούρτι, yogurt = το πηγμένο γάλα
 Ζαρζαβατικά, zerzevat = τα λαχανικά
 Κεφτές, kofte = είδος φαγητού από κιμά
 Λουκούμι, lukum = μικρό γλύκισμα από ζάχαρη και άμυλο
 Μαγιά, maya = το προζύμι
 Μεζές, meze = το ορεκτικό φαγητό
 Ντολμάς, dolma = το περιτύλιγμα, η γεύση
 Παξιμάδι, pexsimat = το φρυγανισμένο ψωμί
 Πελτές, pelte = σάλτσα
 Πετιμέζι, pekmez = βρασμένος μούστος
 Πιλάφι, pilav = το μαγειρεμένο ρύζι
 Ρακί, raki = είδος δυνατού ούζου
 Σουτζουκάκι, sucuk = το λουκάνικο, είδος φαγητού από κιμά
 Ταραμάς, tarama = το κόκκινο αυγοτάραχο
 Τζατζίκι, cacik = ορεκτικό από γιαούρτι, αγγούρι & σκόρδο
 Τουρσί, tursu = το παστό ή ξιδάτο λαχανικό
 Τσάι, cay = το τέιον
 Τσίπουρο, cibre = οινοπνευματώδες ποτό
 Τσουρέκι, corek = αφράτο ψωμί με γλυκιά γεύση
 Φιρίκι, firik = ποικιλία μικρών μήλων
 7

 Χαλβάς, helva = γλυκό από ταχίνι και ζάχαρη

Φύσις / Περιβάλλον

 Βιλαέτι, vilayet = μεγάλη διοικητική περιφέρεια

 Γούρνα, kurna = η στέρνα
 Δερβενάκια, dervent = στενά
 Μαχαλάς, mahalle = η γειτονιά, η συνοικία
 Μπαχτσές, bahce = κήπος, περιβόλι
 Μποστάνι, bostan = ο λαχανόκηπος
 Ρουμάνι, orman = το δάσος
 Ρούμελη, rumeli = η χώρα των Ελλήνων
 Σοκάκι, sokak = το στενό δρομάκι
 Τσιφλίκι, ciflik = το μεγάλο αγρόκτημα
 Χαβάς, hava = ο καιρός, η ατμόσφαιρα, ο σκοπός, ο ρυθμός
 Χαβούζα, havuz = βρώμικος χώρος

Χαρακτηρισμοί

 Αλάνι, alan = ο άνθρωπος του δρόμου

 Ατζαμής, acemi = ο αδαής, ο αρχάριος
 Κοτζάμ, koca = ο σπουδαίος, ο μεγάλος
 Κοτσαμπάσης, kocabasi = ο πρόκριτος, ο προεστός, ο δημογέροντας
 Λεβέντης, levent = ο γενναίος, ο παλικαράς
 Μάγκας, manga = ο μόρτης, ο αλήτης, ομάδα άτακτων στρατιωτών
 Μουσαφίρης, misafir = ο επισκέπτης
 Μπεκρής, bekri = ο μεθύστακας
 Μπουνταλάς, budala = ο ανόητος, ο αδέξιος
 Νταής, dayi = ο θείος, ο ισχυρός, ο ψευτοπαλληκαράς
 Ρεμάλι, remal = ο αχρείος, ο τιποτένιος
 Σακάτης, sakat = ο ανάπηρος
 Τεμπέλης, tempel = ο οκνηρός, ο ακαμάτης
 Τζαναμπέτης, cenabet = ο άθλιος, ο δύστροπος χαρακτήρας
 Τζερεμές, cereme = άχρηστος, τιποτένιος
 Τομάρι, tomar = το δέρμα του ζώου
 Τσαμπουκάς, cabuk = ο γρήγορος, ο ταχύς, ο εριστικός, ο ζόρικος
 Τσαούσης, cavus = ο θρασύς άνθρωπος, ο λοχίας
 Τσιράκι, cirak = ο παραγιός, ο μαθητευόμενος τεχνίτης
 Τσίφτης, cift = ο τέλειος, ο άξιος, ο άρτιος
 Φουκαράς, fukara = ο φτωχός, ο κακόμοιρος
 Χαφιές, hafiye = ο καταδότης, ο προδότης
 Χουβαρδάς, hovarda = ο ανοιχτοχέρης, ο σπάταλος
 8

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1) Το παρόν λεξιλόγιο αποτελεί απλά ένα δείγμα των όρων Τουρκικής

προελεύσεως που χρησιμοποιούμε.
2) Οι Τούρκικοι όροι, στην λατινική γλώσσα, για λόγους απλοποίησης, δεν
φέρουν κάποιους ειδικούς Τούρκικους τόνους.
3) Η κατάληξη όγλου που φέρουν πολλά επώνυμα Ελλήνων σημαίνει γιός στα
Τούρκικα, π.χ. Μήτρογλου = ο γιός του Μήτρου, Χατζέτογλου = ο γιός του
προσκυνητή. Στα 400 και πλέον χρόνια συμβίωσης μας με τους Τούρκους,
πολλοί Έλληνες είτε υποχρεώθηκαν να έχουν Τούρκικα επώνυμα είτε το
επέλεξαν για λόγους επιβίωσης.
4) Πέραν των Τουρκογενών επωνύμων, των παρωνυμίων (παρατσουκλιών) και
των Τουρκικών λέξεων που χρησιμοποιούμε προφορικά και γραπτά, πολλά
τοπωνύμια (βουνά, τοποθεσίες, χωριά, κλπ) φέρουν ακόμη την Τούρκικη
ονομασία τους (π.χ. πασαλιμάνι)
5) Από την επανάσταση του 1821 μέχρι και την εποχή μας έχουν γίνει διάφορες
προσπάθειες από Ελληνικές κυβερνήσεις, γλωσσολόγους, δήμους και
πολλούς ιδιώτες ξετουρκισμού των Τουρκικών όρων.
6) Ο Συντάκτης αυτού του εκπονήματος, έχει σε συνέχεια της όποιας
ενασχόλησης του με το θέμα αυτό, την αίσθηση πως τουλάχιστον το 30%
των επωνύμων που χρησιμοποιούμε στην χώρα μας έχουν ετυμολογικά σαν
βάση τους την Τούρκικη γλώσσα.
7) Πολλές Τούρκικες λέξεις έχουν ριζώσει βαθιά στην ζωή μας και ίσως να είναι
δύσκολο να τις αλλάξουμε.
8) Σύμφωνα με μελέτη Ελληνόφωνων και Τουρκόφωνων γλωσσολόγων
καθηγητών του Πανεπιστημίου Θράκης, οι Ελληνικές λέξεις που
χρησιμοποιούν οι σύγχρονοι Τούρκοι είναι περισσότερες των Τούρκικων
λέξεων που χρησιμοποιούμε εμείς οι Έλληνες.

Πηγή: «φωνή της Βλαχοκερασιας», Δεκ. 2014, σελ. 6 και Απρίλιος 2015, σελ. 6.