Diabetes in Gujarati

:: Link Detail For Diabetes in Gujarati :: http://diabetesingujarati.com/detail.php?
id=1
Home | About Us | Mission | Feedback | Contact Us
0૧. હમ ુ મ એક કમર મ
એક રસે શનમાં ચં ુ ભાઇ મળ ગયા. મ વન ડ મેચમાં ફ ડરો ગોઠ યા હોય એમ થાળ માં
ણ શાક, દાળ, કઢ , નાન, રિશયન સલાડ, કા મીર ુ લાવ અને બાક હોય તો ુ ધપાકની વાટક
0૨. મ ુ મે હ : ઉપચાર
ુ ં ...
ગોઠવીને એમના ૪૮।।" પહોળાઇના પેટમાં પધરાવવાની તૈયાર કરતાં હતા. ૂ ધપાકનો પહોળો
0૩. મેરા ૂ રજ હ
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે ચમચો હ ુ મ ુ ધી પહ યો હશે યાં િવકટની પાછળથી તેમના ીમતી ઉવા યા, "અર! અર!....
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો આ ુ ં કરો છો ? તમને તો ુ ગર છે ?" ચં ુ ભાઇ ું મ પડ ગ ું . બબડ ા, "આ સા ુ ડાયા બટ સ
૦૬. ને ુ યા ને ના પાછળ પડ ગ ુ ં છે ." ચં ુ ભાઇ ખોટા નથી. ડાયા બટ સ મા એમની નહ , માનવ તની પાછળ
૦૭. ઉલટ તપાસ
પડ ગ ુ ં છે . વળ ભારત અને ચીન પર તો તેને િવશેષ ભાવ છે ....!
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ
૦૯. પી.પી.બી.એસ. ભારતને િવ ની ડાયા બટ સની રાજધાની કહવામાં આવે છે . અ યાર ભલે દર આઠ ય તએ
૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર
એકને ડાયા બટ સ હોય પણ ૨૦૨૫ ુ ધીમાં દરક ચોથા ભારતીયને આ "મીઠો" રોગ પોતાની
૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન
ળમાં લઇ લેશે. સાથે વધશે ધાપો, દયરોગ, ક ડની ફ યોર, પગની તકલીફો.... અવળવાણી
૧૩. પેશાબની તપાસ
ભાખનારા કડાશા ીઓને ડાયા બટ સે મ મ કરાવી દ ધી છે ....!
૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર
પણ આ ડાયા બટ સને ટો દોર આ યો કોણે ? હવે આપણા ચં ુ ભાઇને જ પકડોને;
૧૬. ુ ં યાન રાખશો ?
ચં ુ ભાઇના દાદા હતા ખે ુ ત, રોજ આઠ કલાક મ ુ ર , વજન ૫૬ કલો, કમર બેતાલીસ, ખોરાક સાદો,
૧૭. ખોટ મા યતાઓ
ડાયા બટ સ ‘બોડર’ પર હ ું અને ર ું તે બોડર પર જ.
૧૮. કસરત શા માટ ?
૧૯. કસરત : કવી ?
હવે આપણાં ચં ુ ભાઇનો દાખલો. શેરદલાલ છે , વજન ૧૦૮ કલો, ફ ત હો ડા સીટ માં જ ફર
૨૦. સારવાર
છે . ુ ગર ફકત ૪૦૦ની આસપાસ રહ છે .
૨૧. સારવાર : ઇ ૂ લીન
1 of 5 28-11-15 15:19
:: Link Detail For Diabetes in Gujarati :: http://diabetesingujarati.com/detail.php?id=1
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત હવે ચં ુ ભાઇએ ડાયા બટ સને પકડ ું છે ક ડાયા બટ સે ચં ુ ભાઇને પકડ ા છે ? કોણ ણે....
૨૩. બેભાન અવ થા
પણ કંઇક આપ ું બી એ ું છે . અને આપણે જ એને માટ , પાણી, કાશ, ુ રા પાડ ા છે બેઠા ુ ં
૨૪. ડાયાબીટ સ અને દયરોગ
વનથી, ભાર ખોરાકથી અને માનિસક તાણથી.
૨૫. ડાયાબીટ સ અને ક ડની
૨૬. ડાયાબીટ સ અને ખ
હવે ચં ુ ભાઇના દાદ, ુ લસીઆતાના વખતમાં તો કોઇ ડાયાબટ સનો ‘ડ’ પણ ણ ુ ં ન હ ું .
૨૭. પગની ળવણી
આખી જ દગી ચાલી ય અને ડોસાબાપા મોતીયો ઉતરાવવા ય યાં ખબર પડ ક ડાયા બટ સ
૨૮. અ ય િવષમતાઓ
છે . હવે તો આ લયા, મા લયા અને ચં ુ ભાઇ વા ટા લયાને, ને ુ છો તેને ડાયાબટ સ છે .
૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો
૩૦. ભિવ યમાં ડો ક ુ ં
આમ તો છે ક વેદોમાં પણ ડાયા બટ સનો ઉ લેખ છે . ચરક અને ુ ુ તે તે ુ વણન

‘મ ુ મેહ’ના નામથી ક ુ છે . એક પેરાસે સસ નામના વૈ ાિનક ડાયા બટ સના દદ નો પેશાબ ચા યો
(જો ુ ગ ચડ તો નાક બં ધ કર લેશો) અને તે મીઠો લા યો. પછ તેને ઉકાળ ને બના ું ક સફદ
ુ કો રહ છે તે ખાં ડ છે .
આ વાત સાં ભળ ને ચં ુ ભાઇ જરા તપી ગયા. "હા હા એ તો મ પણ ું છે ક પેશાબમાં
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ સાકર હોય. મ પણ મકોડાને ટોળે વળતાં જોયા છે . પણ મારા પેશાબમાં ખાં ડસર
ુ ં કારખા ુ ં આ ું
સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક ાં થી ? ુ ં તો સાકર ખાતો નથી ને તોય મારા લોહ માં; આ બ યાં માના લેબોરટર વાળા, ખાં ડ
એવો અિતિથ છે ગમે યાર – તેને ગમે યાર
2 of 5 28-11-15 15:19
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ાં થી ગોતી લાવે છે ? વળ ડો ટર પણ ગં ભીર મો ુ ં રાખી, મારા લોહ ના ર પોટ ુ એ છે ને કહ છે

પછ માણસ સાથે ‘દગાબા ’ કર ને તે નો સાથ
ક ‘ચં ુ ભાઇ ુ ગર વધી ગઇ છે, તમાર ઈ ુ લીન લે ુ ં પડશે, દવા ખાવી પડશે. મારા બાપાની તો
ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા
ુ ધી સાથ િનભાવે છે . એક સમય પડછાયો આખી જ દગી વહ ગઇ પણ ન તો દવા લેવી પડ અને ન તો ઈ ુ લીન.... આ ડાયાબટ સ કોણ
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ ણે કવી બલા છે ?’ "
ુ ં નામ, બલ ુ લ િવ ાસપા દો ત છે .
ચં ુ ભાઇને અમે જરા શાં ત પાડ ા. "ચં ુ ભાઇ, ધીરા ખમો, ડાયા બટ સ નામની બલા તમને
કચકચાવીને વળગી છે તેને જરા ઠ કથી સમજો, યાર. ને તમે સાકર કહો છો તે કાબ હાઇ ટ
પદાથ, આમ ુ ઓ તો શર રના કારખાના ુ ં ધણ છે . આપણે ખોરાક લઇએ તેમાં થી શર ર સાદ
સાકર બનાવે છે ; નો સં હ થાય છે અને વાપર પણ શકાય."
" મ ગાડ માં પે ોલ વપરાય તેમ શર રના મશીનને ચલાવવા સાકર પી પે ોલ જ ર છે .

વળ એટ ું જ નહ પણ આ સાકરમાં થી શ ત મેળવવા અને ગાડ ચલાવવા એક ચાવીની જ ર છે .
આ ચાવી ુ ં નામ છે ઈ ુ લીન નામનો હોરમોન. ઈ ુ લીન એક ચાવીની મ છે , ની હાજર માં
શર ર સાકરમાં થી શ ત મેળવે છે . આ ઈ ુ લીન હોજર ની નીચે રહલ, પ છા વા વા ુ િપડ
(પેન આઝ) નામના ગમાં થી ાવ થઇ લોહ માં ભળે છે ."
3 of 5 28-11-15 15:19
હવે યાર ડાયા બટ સ થાય યાર ું થાય છે ? "હમ ુ મ ઇક કમર મ બં ધ હો ઔર ચાબી

ખો ય." આ શર રમાં સાકર પણ છે અને શ ત મેળવવા ઇ છનાર ગ પણ છે . પણ ચાવી
ઈ ુ લીન નથી. માટ શર ર ખોરાક લે છે તેમાં થી સાકર બનાવે છે, મગર વહ બાત ખ લાસ….,
ઇ ુ લીનની ચાવી નથી માટ સાકરમાં થી ન મળે શ ત અને લોહ માં સાકર વધતી ય. કારણ ક
ચાર બા ુ સાકર પી ખોરાકનો ભરાવો છે એમ છતાં શર રને ુ ખમરો છે . ચં ુ ભાઇ, ડાયા બટ સમાં
લોહ માં ુ ગર વધે છે અને આટલી બધી ુ ગર વ ચે શર રને ુ ખમરો છે . શર ર આથી બચા ં ાં
ુ ધી ફાં કા સહન કર! એના ુ દા ુ દા ગ નબળા પડતા દખાય."
ચં ુ ભાઇ હ યા "એમ કહો ને ક આ બધી તાળા-ચાવીની કરામત છે . શર રની પાચન યાના

તાળાની ચાવી ઈ ુ લીન છે . ન હોય તો શર ર ત તના ખેલ જોવા પડ. પણ આ ુ ં થ ુ ં
હોય તો ખબર કઇ ર તે પડ ? બોસ, એ તો સમ વો." તો ચાલો આપણે પણ સમ એ ચં ુ ભાઇનો
કોયડો....
Next
4 of 5 28-11-15 15:19
C o py right © 2 0 0 9 dia be t e singuj a ra t i.c o m All Rights Re se rv e d W e b M a gic by : G - TE CH
5 of 5 28-11-15 15:19
0૨. મ ુ મેહ : ઉપચાર

ડાયા બટ સ રોગની બલા મ ુ મેહ
0૨. મ ુ મે હ : ઉપચાર ઉપચાર ણો - અ ુ સરો

0૩. મેરા ૂ રજ હ ુ ં ...
ડાયા બટ સ ુ ં છે ?
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો મ ુ મેહ અથવા ડાયા બટ સનો રોગ ાચીન સમયથી ણીતો છે . આ ુ વદમાં મ ુ મેહ એટલે ક
૦૬. ને ુ યા ને ના મીઠ પેશાબનો રોગ વણવેલ છે . આ ુ વદમાં મ ુ મેહના લ ણોમાં મીઠ પેશાબ, અશ ત, ુ મડા, ગ ીન
૦૭. ઉલટ તપાસ (શર રનો કોઇ ભાગ સડ જો અને ૃ ત થઇ જવો) અને ઘેન ગણાવવામાં આ યા છે .
૦૯. પી.પી.બી.એસ. લોહ માં ુ કોઝ ( ુ ગર અથવા સાકર) ું માણ વધી જ ું અને પેશાબમાં ુ કોઝ વહ જવો એ
૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર ડાયા બટ સ ું ુ ય લ ણ છે . અહ થોડા ો ઉભા થાય છે . ુ કોઝ ુ ં છે ? આપણા ખોરાકમાં તો રોટલી-
૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન દાળ-ભાત-શાક લેવામાં આવે છે તો આ ુ કોઝ ાં થી આવે છે ? જો ડાયા બટ સના દદ માં ુ ગર વધી જતી
૧૩. પેશાબની તપાસ હોય તો પછ તં ુ ર ત માણસમાં એ ુ ગર િનયત માણમાં કઇ ર તે રહ છે ? આ બધા સવાલના જવાબ
૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ મેળવવા આપણે પાચન યા અને લડ ુ ગર ુ ં િનયમન કઇ ર તે થાય છે તે સમ એ....
૧૬. ુ ં યાન રાખશો ? ખોરાક આપણને શ ત અને જ ર પોષક યો વા ક િવટામી સ, મીનર સ, ( ાર વા ક આયન
૧૭. ખોટ મા યતાઓ (લોહ), ઝ ક વગેર આપે છે . ખોરાકને અલગ અલગ િવભાગમાં િવભા ત કર શકાય (૧) કાબ હાઇ ટસ
૧૮. કસરત શા માટ ? ( ટાચ) (ર) ોટ સ (૩) ચરબી (ફટ) અથવા તૈલી પદાથ વગેર.
ખોરાકમાં રહલા આ પદાથ લોહ માં ભળ ન શક. વળ આ પદાથ ું શર રના કોષ (Cell) ારા
૨૧. સારવાર : ઇ ૂ લીન ધણમાં પાં તર ન થઇ શક. આથી લોહ માં ભળ શક અને ધણમાં પાં તર થઇ શક એ માટ આપણાં જ ર,
1 of 4 28-11-15 15:20
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત તરડા તથા વા ુ િપડમાં થી ઝરતા પાચકરસો ારા ખોરાક ુ ં સાદા અને લોહ માં ભળ શક એવા નાના અને
૨૩. બેભાન અવ થા સરળ પદાથ માં પાં તર થાય છે . કાબ હાઇ ટ અથવા ટાચ ુ ં પાં તર ુ કોઝમાં, ોટ સ ું એમીનો
એસીડમાં અને ચરબી ુ ં ફટ એસીડ તથા લીસેરોલમાં પ રવતન થાય છે . આ પદાથ નાના તરડામાં
સહલાઇથી લોહ માં ભળ ય છે અને આખા શર રને પહ ચતા થાય છે .
૨૭. પગની ળવણી ુ કોઝ એ ુ દરતે બનાવેલ ુ ઇ પદાથ છે દરક ાણીને શ ત આપે છે . આપણા માટ પણ
૨૮. અ ય િવષમતાઓ ુ કોઝ એ શર ર ુ ં ધણ છે . આપ ું મગજ મા ુ કોઝ જ શ ત માટ વાપર શક છે . થોડ જ િમિનટો
૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો ુ કોઝ જો મગજને ન મળે તો તેને ુ કશાન પહચે. આથી આપણા શર રના દરક કોષને શ ત ુ ર પાડવા
અને મગજને સતત ુ કોઝ મળ ુ ં રહ એ માટ શર રમાં ુ કોઝ ુ ં િનયં ણ કરવામાં આવે છે . આપણે એ
યાને સમ એ થી ડાયા બટ સ કઇ ર તે થાય છે તે સમ શકાય. લોહ માં ુ કોઝની મા ા ુ ં િનયમન
કરવામાં વા ુ િપડ અને ઈ ુ લીનનો મહ વનો ફાળો છે .
ઉપચાર ણો - અ ુ સરો
ડાયા બટ સ ું છે ?
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ
સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક વા ુ િપડ ુ ં કાય : પેટમાં જઠરની પાછળ વા ુ િપડ (Pancreas) નામની તઃ ાવી ં થી આવેલી
2 of 4 28-11-15 15:20
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા છે . નો ાવ સીધો લોહ માં ભળે છે . આ વા ુ િપડનો મોટો ભાગ પાચકરસ બનાવે છે . આ પાચકરસ
બનાવતા કોષોની વ ચે આઇલેટસ ઓફ લગરહાનના કોષો આવેલ છે . આ કોષ બે કારના હોય છે . બીટા
(Beta) કોષમાં થી ઈ ુ લીન નામનો હોમ ન બને છે . આ હોરમોન સીધો લોહ માં ભળ ય છે અને લોહ
ુ ધી સાથ િનભાવે છે . એક સમય પડછાયો
ુ ધી પહચે છે .
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ વાટ શર રના દરક કોષ
ઈ ુ લીન ુ ં કાય : શર ર ુ ં કાય યો ય થ ું રહ તે માટ ુ કોઝનો એકધારો અને અિવરત ુ રવઠો
મળતો રહ એ અ યં ત આવ યક છે . શર રના દરક કોષ (Cell)ને ુ કોઝની જ ર હોય છે . આ કોષની
દવાલમાં થી ુ કોઝને કોષમાં જવાની ચાવી તર ક ઈ ુ લીન કર છે .
શર રના દરક કોષ ઈ ુ લીન માટના ક ો હોય છે . મ તાળામાં ચાવી બં ધબેસતી હોય અને દર
ગોઠવાઇને તા ં ખોલે છે તેમજ ઈ ુ લીન શર રના કોષના દરવા ખોલે છે અને આ દરવા ુ યા પછ
જ ુ કોઝ કોષમાં જઇ શક છે . એ પછ જ કોષને જોઇ ું ધણ મળે છે .
3 of 4 28-11-15 15:20
ડાયા બટ સ ું છે ?: ડાયા બટ સના રોગમાં ઈ ુ લીન શર રમાં બન ું નથી અથવા ઓ બને છે

અથવા કંઇ બને છે તે અસરકારક નથી હો ુ ં . આથી લોહમાં આવેલ ુ કોઝ ું િવતરણ થઇ શક ુ ં નથી.
આ ુ કોઝને શર રના કોષમાં જવા માટની ચાવી પ ઈ ુ લીન ન હોવાથી લોહ માં તે ુ ં માણ વધવા લાગે
છે . વળ વધારાના ુ કોઝનો સં હ નથી થઇ શકતો.
લોહ માં ુ કોઝ ુ ં માણ વધવાથી પેશાબમાં ુ કોઝ આવે છે . યાં ુ ધી લોહ માં ૧૮૦
મી ા/ડ એલ ુ કોઝ ુ ં માણ રહ છે યાં ુ ધી પેશાબમાં નથી આવ ું પણ ૧૮૦ મી ા/ડ એલથી ઉપર
ય એટલે પેશાબમાં પણ ુ કોઝ દખાવા શ થાય છે .
4 of 4 28-11-15 15:20

િવકાસ તેના માતા-િપતા ુ ં ૂ બ લાડકવા ુ ં સં તાન. પાણી માં ગે તો ૂ ધ મળે અથવા આજની ભાષામાં
કહ એ તો રોટલી માં ગે તો પીઝા મળે, એવો લાડકો. આમ તો સાત વષનો થયો યાં ુ ધી કોઇ મોટ તકલીફ
નથી થઇ; પણ હમણાં છે લા ણ-ચાર માસથી સાજો-માં દો રહ. શરદ -ઉધરસ થાય તો મટતાં નથી. બરાબર
જ મા ટમીની રા ે િવકાસને તાવ હતો પણ સાથે ઉ ટ ઓ થવા લાગી, પેશાબમાં થોડ બળતરા થતી હતી.
શેર માં જ ડો.પટલ ુ ં દવાખા ,ું તેમની પાસે િવકાસને લઇને યોિતબેન પહ યા િવકાસતો સાવ નં ખાઇ
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો
ગયેલો. પટલ સાહબે લેબોરટર માં પેશાબ તપાસ કરાવી તો પેશાબમાં ભર ૂ ર ુ ગર અને એસીટોન. પટલ
૦૬. ને ુ યા ને ના
સાહબની ભલામણથી િવકાસને તા કાલીક બાળકોના િન ણાં ત હો પીટલમાં દાખલ કય . ુ ગર હ ું ૫૮૪;
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ ઈ ુ લીન, બાટલાઓ અને અ ય સારવારથી ધીમે ધીમે ુ ગર કા ૂ માં આ ું અને પેશાબમાં થી એસીટોન
૦૯. પી.પી.બી.એસ. ગ ું .
બાળકોના િન ણાત ડો.પં ડ ાએ ર પહલાં અિ નભાઇ અને
યોિતબહનને બોલા યા અને િનદાન સમ ું :

"િવકાસને ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ છે . િવકાસને સા રહવા માટ
ઈ ુ લીનના કશન લેવા પડશે." યોિતબહન તો હબતાઇ ગયા.
"ઘર જઇને પણ રોજ કશન લેવાના ?" ડો.પં ડ ાએ ક ું "હા, આ
બાળકોએ તં ુ ર ત રહવા અને ડાયા બટ સ ૫ર કા ુ મેળવવા
ઈ ુ લીનનાં કશન જ ર છે ."
1 of 5 28-11-15 15:21
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત

૨૪. ડાયાબીટ સ અને દયરોગ અિ નભાઇએ ુ છ ું "પં ડ ા સાહબ, પણ કટલો વખત લેવાના ? કા ુ થયા બાદ બં ધ ન થઇ શક ?"

ડો. પં ડ ાએ ક ું ક "આ બાળકોનાં શર રમાં ઈ ુ લીનનો કાયમી અભાવ છે . શર ર માટ ખોરાક,
પાણી અને ાસ ટલો અગ યનો પદાથ છે . માટ આ કશન હં મેશ અને વનભર લેવા પડ છે ."
િવકાસને લઇને મ મી-પ પા ઘર આ યા પણ ુ ડ ડાઉન થઇ ગયો. એમાં પણ ખબર પડ એટલે
િવકાસના દાદ જયં િતભાઇ બગડ ા.... "આ િવકાસનાં દાદ ને પણ સાત વષથી ડાયા બટ સ છે , તેને ાં
ડો ટર કશન આપે છે ? કોઇક બી સારા ડો ટરને બતાવીએ. આવડાં બ ચાને રોજ વ ધી નાં ખવાનો...?"
આવો આપણે આ ગોટાળો સમ એ. િવકાસ ુ ં ડાયા બટ સ ક ું અને તેનાં દાદ દયાબેન ુ ં

ડાયા બટ સ ક ુ ં ? ચાલો કાશ પાડ એ.
ભલેને નામ ડાયા બટ સ છે અને બ ેમાં ુ ગર વધે છે .

પણ....
ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ અને ડાયા બટ સ ટાઇપ-ર, આમ

બલ ુ લ ુ દ તકલીફો છે .
ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ નાની મરના બાળકોને થાય,

શર રમાં ઈ ુ લીનની ૂ ર ઉણપ છે , કસરત, ખોરાક ઓછા
અગ યના છે . ઈ ુ લીનના કશન એ એક મા અને
વનર ક સારવાર છે .
સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક
2 of 5 28-11-15 15:21
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા
ડાયા બટ સનાં ચ હો
ડાયા બટ સના સામા ય લ ણો કં ઇક આવા છે .
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ
વ ુ ૂ ખ લાગે છતાં વજન ઘટ.
વ ુ પેશાબ લાગે અને સાથે સાથે વ ુ

તરસ પણ લાગે .
ાંક ઇ થાય તો ઝ
આવવામાં વાર લાગે .
પગમાં ગોટલામાં કળતર થાય

હાથપગમાં ખાલી ચડ.
ુ ભાગમાં ખણ આવે ક રસી

આવે.
ૂ બ વધાર નબળાઇ લાગે .
3 of 5 28-11-15 15:21
ઘણે ભાગે એટલે ક ૮૦% ડાયા બટ સ ુ ં િનદાન અક માતે એટલે ક કોઇ બી કારણસર લેબોરટર
તપાસ કરાવતાં થાય છે . માટ લ ણોની રાહ જોતાં બેસવામાં ડહાપણ નથી.... ુ ંકમાં ડાયા બટ સને લીધે બે
ધં ધા જોરદાર ચાલે એક મીનરલ વોટરની બોટલવાળાનો અને બીજો " ુ લભ સૌચાલય વાળાનો !"
હવે ડાયા બટ સના ુ ય કારો િવષે ણીએ.
ડાયા બટ સનાં કારો છે .
ડાયા બટ સના ુ ય ણ કારો છે .
(૧) ડાયા બટ સ ટાઇપ -૧
(૨) ડાયા બટ સ ટાઇપ-૨
(૩) સગભાવ થાનો ડાયા બટ સ
ડાયા બટ સ થવાના કારણો, રોગની તી તા, રોગમાં વધારો થવાનો દર, ઉપચારની અસર કારકતાં
વગેરને યાનમાં રાખી ડાયા બટ સ ુ ં વગ કરણ કરવામાં આવેલ છે . આ ર તે અલગ અલગ કારોમાં
િવભાજન કરવાથી દદ ઓની સારવાર, િનદાન તથા સં શોધન માટની િવગતો એકઠ કરવામાં, સારવાર
કરવામાં અને સારવાર તથા પર ણની નવી પ િત દાખલ કરવામાં મદદ પ થાય છે .
4 of 5 28-11-15 15:21
5 of 5 28-11-15 15:21
ડાયા બટ સ : વાડ ઉઠ ને ચભડા ગળે ....

શર રની રોગ િતકાર શ તનો નાશ થાય છે .

ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧
અહ ‘વાડ ઉઠ ને ચભડા ગળે ’ એવી
પ ર થિત છે . શર રની ઇ ુ ન સી ટમ ( િતકાર
૦૯. પી.પી.બી.એસ.
શ ત) પેન યાઝના ઈ ુ લીન બનાવતાં બીટા
સે સનો નાશ કર નાં ખે છે .
આ કારની પ ર થિત શા કારણે થાય છે
તે હ બરાબર સમ ું નથી. કટલાક વાયરસ
(Virus) કમીક સ (રાસાય ણક પદાથ ) ક ઔષધો
આવી વિવનાશની ૃિ ુ ં કારણ હોઇ શક એમ
માનવામાં આવે છે .
૨૧. સારવાર : ઇ ૂ લીન આ કારના ડાયા બટ સને ટાઇપ-૧ ડાયા બટ સ " ુ વેનાઇલ" (બા યાવ થાનો) ડાયા બટ સ કહ છે .
1 of 4 28-11-15 15:21
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત કારણ ક આ કારનો ડાયા બટ સ ૨૦ વષની મર પહલા થાય છે .
૨૪. ડાયાબીટ સ અને દયરોગ આ કારનો ડાયા બટ સ ૂ બ ઝડપથી વધે છે અને તેની શ આત પણ ઝડપી હોય છે . અહ શર રમાં
૨૫. ડાયાબીટ સ અને ક ડની ઈ ુ લીન બન ું જ નથી આથી રોજ અને વન પયત ઈ ુ લીનના કશન લેવા પડ છે . તેથી આ
૨૬. ડાયાબીટ સ અને ખ કારના ડાયા બટ સને ઈ ુ લીન ડ પે ડ ટ ડાયા બટ સ મેલાઇટસ (IDDM) પણ કહતા હોય છે . અહ
૨૭. પગની ળવણી ઈ ુ લીન બન ું બં ધ થઇ ય છે . આથી લડ ુ ગરની ચઢ ઉતર, વધઘટ ૂ બ થાય છે . આમ જોઇએ તો
૨૮. અ ય િવષમતાઓ આ કારના ડાયા બટ સમાં દદ પોતે જ ઈ ુ લીન વડ પોતાના ુ ગરને કં ોલમાં રાખે છે અને આ કારણે
૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો આ ડાયા બટ સમાં લડ ુ ગર માપવી અ યં ત આવ યક બને છે .
ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ ના દદઓ માટ ઈ ુ લીન વાદોર સમાન છે . એટ ું જ નહ પણ આ એક
મા જ ર સારવાર છે . આ દદ ઓ ઈ ુ લીન ન લે તો વહલા જ ડાયા બટ સની િવષમતાઓ અને ૃ ુ
પણ આવી શક છે .
ડાયા બટ સ ટાઇપ-૨
આ કારના ડાયા બટ સને Adult Onset એટલે ક ૌઢાવ થાનો ડાયા બટ સ, દયમમો (Non
Insulin Dependent Diabetes Mellitus) એટલે ક ઈ ુ લીન વગર સારવાર કર શકાય એવો
ડાયા બટ સ તર ક ઓળખવામાં આવે છે . લગભગ ૯૦ થી ૯૫ ટકા ડાયા બટ સના દદ આ કારના હોય છે .
લડ ુ ગર વધી જવી એ ુળ ુત અહ પણ છે . અહ પેન આઝ ( વા ુ િપડ) ઈ ુ લીન બનાવે છે .
પરં ુ શર રની જ રયાત કરતાં ઓ ઈ ુ લીન બને છે અથવા ઈ ુ લીનના ઉપયોગમાં શર રમાં અવરોધ
પેદા થાય છે .
ડાયા બટ સ ટાઇ૫-૧ ટાઇપ-રના લ ણોની સરખામણી

2 of 4 28-11-15 15:21
ડાયા બટ સ ટાઇ૫-રના લ ણો આમ તો ટાઇપ-૧

વા જ છે . પરં ુ આ ડાયા બટ સના લ ણો ઘીમે ઘીમે વઘે
છે . એટલે તે લ ણો યાનમાં આવતા સમય લાગે છે . અને
યાર યાનમાં આવે યાં ુ ઘીમાં ડાયા બટ સ ઘણાં
વરસથી હોય છે . આ કારના ડાયા બટ સ ું નદાિન થાય
યાર ખરખર ક૮લાં સમયથી છે એ કહ ું ુ કલ હોય છે .
એક વખત આ કારનો ડાયા બટ સ થાય યાર ૫છ તેના
૫ર કા ુ લાવવો ુ કલ નથી પરં ુ આ ડાયા બટ સ સાવ
જતો રહતો નથી.
3 of 4 28-11-15 15:21
આ ડાયા બટ સ આમ તો ુ ત વચના
ય તઓનેજ થાય છે . ૪૦ની મર બાદ થાય છે .
અને મ મર વઘે તેમ આ ડાયા બટ સનીશ તા
વઘતી ય છે . ઇ સ ુ લીનનીઅસરકારકતા મર
વઘવાની સાથે ઘ૮તી ય છે . ૬૦ વષથી ઉ૫રના
૧૦% ય તઓને ડાયા બટ સ હવે કશોરો અને
ુ વકોમાં પણ દખાય છે . આથી હવે Adult Onest
Diabetes ( ૌઢાવસથાનો ડાયા બટ સ) નામ
અ ૂ ચત છે .
4 of 4 28-11-15 15:21
પેટ ક પટારો
અયો ય ખોરાકથી પણ ડાયા બટ સ થઇ શક.
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે યાદ છે આપણાં ચં ુ ભાઇ....

૦૬. ને ુ યા ને ના લ નની જમવાની થાળ જોડ મેચમાં ઉતયા હતા એ ભડવીર હો....
બચારો ડાયા બટ સનો દદ કર પણ ુ ં ? જરાક પણ નજર નાં ખે ગળપણ તરફ અને કમાં ડો વી
પ ની અગન ૃ ટમાં થી છટક ન શક. ખરખર તો ડાયા બટ સ થવાના કારણોમાં પણ એક અગ ય ુ ં કારણ,
૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર અયો ય ખોરાક છે .

ડાયા બટ સ ટાઇપ-૨ ના કારણો
આ કારના ડાયા બટ સમાં એક કરતાં વ ુ કારણો જવાબદાર હોય છે . આ કારણો ા ા છે એ
આપણે ણીએ.

1 of 6 28-11-15 15:21
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત (૧) ુ ુ ં બમાં ડાયા બટ સ :

ય તના માતા અથવા િપતા બે
માં થી એકને ડાયાબટ સ હોય તેને
ડાયા બટ સ થવાની શ તા ૨૦ થી ૨૫
ટકા છે . ય તના માતા અને િપતા બ ેને
ડાયા બટ સ હોય તેવી ય તને ડાયા બટ સ
૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો થવાની શ તા ૭૫ ટકા છે .

(૨) િન યતા (આરામ હ રામ હ)
શા રર ક ૃ િ થી શર ર ઈ ુ લીનનો ઉપયોગ સાર

ર તે કર શક છે . શર રની માં સપેશીઓ ૃ િ ને કારણે
ુ કોઝનો બ ુ સાર ર તે ઉપયોગ કર શક છે . વળ કરસત
કરવાથી માં સપેશીઓ વધાર મજ ુ ત બને છે . યાર શા રર ક
મ ન કરવાથી આ વાતથી સાવ ઉલ ુ થાય છે . ુ કોઝનો
વપરાશ થતો નથી અને શર ર ુ ળ થ ું ય છે . આ ુ ળતા
ડાયા બટ સ થવાની શ તા વધાર છે . વળ ઈ ુ લીનની
અસરકારકતા પણ ઘટ ય છે .
(૩) ખોરાકનો કાર (ખાના ખ ના... ઔર ફસ ના):
કોઇપણ ય ત ખાય છે એ મહ વ ુ ં છે . પણ આ ઉપરાં ત એ ુ ં ખાય છે . તે પણ મહ વ ું છે .

અમે રકન બનાવટના ફા ટ ડ અને પીઝામાં રહલી કલર કોઇપણ ય ત ુ ં વજન ુ બ વધાર શક છે . તેના
માણમાં કાચો અને રષાવાળો ખોરાક વજનને કા ુ માં રાખે છે ડાયાબટ સને અટકાવે છે .
સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક (૪) મર :
2 of 6 28-11-15 15:21
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ટાઇપ-૨ ડાયા બટ સ મ મર વધે તેમ થવાની શ તા વધતી ય છે . મ મર વધતી ય છે

તેમ તેમ શા રર ક ૃ િ ઘટતી ય છે . ઈ ુ લીનની અસરકારકતા મર વધતા ઘટતી ય છે .
ુ ધી સાથ િનભાવે છે . એક સમય પડછાયો (૫) ૂ ળતા : (ડાયાબટ સને આમં ણ) (માટ આદમીકા મોટા રોગ) :
ટાઇપ-૨ ડાયા બટ સના ૮૦ થી ૯૦ ટકા દદ ૂ ળ ( ડા) હોય છે . તેમની ચાઇના માણે તેમ ુ ં
વજન હો ું જોઇએ તેનાથી ઘ ુ ં વધાર હોય છે . છે લા વીસ વષમાં આ કારના ડા ય તઓની સં યા
ડબલ થઇ ગઇ છે અને તેની સાથે ડાયા બટ સના દદ ઓની સં યા પણ વધતી ય છે .
(૬) ગોળમટોળ પેટ (કમર ક કમરો !) :
ગોળમટોળ પેટના ગેરફાયદાઓ વા ક ફાં દાળા લોકોને નહાતી વખતે સા ુ ની ગોટ પેટ નીચે ચાલી
ય તો ના મળે .... એ તો સમ યા પણ એ ઉપરાં ત ર સચ માણે ૂ ળ માણસોમાં મને ૂ ળ માણસોમાં
મને ૂ ળતા અથવા ચરબી પેટના ભાગમાં વધારહોય છે તેમને ટાઇપ-૨ ડાયા બટ સ થવાની શ તા વ ુ
છે .
માટ આ જ તમાર કમરની સાઇઝ જોઇલો.... જો લોરલ એ ડ હાડ ના હાડ ની મ તમાર કમર
૪૦" થી વ ુ હોય તો દરવા ડાયા બટ સ ટાઇપ-૨ ની છડ પોકારાઇ રહ છે એમ ણ ું ....
ડાયા બટ સ ટાઇપ-૨માં ખોરાકની પર , કસરત અને મ એથી લેવાની દવાઓ સા ં કામ આપે છે .
પણ લાં બે ગાળે થોડાક દદ ઓએ ઈ ુ લીનના ઇ કશન લેવા જ ર બને છે .
સગભાવ થા દર યાન થતો ડાયા બટ સઃ
3 of 6 28-11-15 15:21
લગભગ ૨થી ૫ ટકા ગભવતી મ હલાઓને

સગભાવ થાના છ ાથી ૯માં માસ ુ ધીમાં
થાય છે . ભાળકના િવકાસ માટના હોમ ન
( ત ાવ) ઈ ુ લીનના કાયમાં અડચણ
પેદા કર છે . પરં ુ બાળકના જ મ સાથે
આ ડાયા બટ સ જતો રહ છે , પરં ુ ારક
આ ડાયા બટ સ હં મેશ માટ રહ ય છે .
સગભાવ થા દર યાન ડાયા બટ સ થવાથી ગભપાત થવાની શ તા થોડ વધી ય છે . પરં ુ

બાળકમાં કોઇ જ મ ત ખોટ થવાની શ તા આ ડાયા બટ સથી નથી થતી. ભાળક ું વજન જ મ સમયે
વધાર હોવાની શ તા રહ છે . માટ ુ િતમાં તકલીફો વધે છે .
ીઓને ગભાવ થા દર યાન ડાયા બટ સ થાય છે , એમાં થી ૩૫થી ૫૦ ટકા ીઓને ભિવ યમાં
ડાયા બટ સ થવાની શ તા રહ છે . આ ડાયા બટ સની સારવારમાં તથા બાળકના આરો ય માટ જ ર છે . આ
ડાયા બટ સની સારવાર મા ખોરાકની પર અને ઈ ુ લીનથી કરવામાં આવે છે .
લ ણો ટાઇપ-૧ ટાઇપ-૨ સગભાવ થા
કઇ મર શ અચાનક શ થાય છે . ુ બ ધીમે ધીમે શ થાય છે અને ાર ૂબ તરસ લાગવી,

થાય તરસ લાગે છે અને ુબ ુખ શ થયો એ ણ ું ુ કલ હોય વારં વાર પેશાબ કરવા
પણ લાગે છે . થોડ થોડ વાર છે . ુ બ તરસ લાગે છે . થાક જ ું પડ, થાક લાગવો
પેશાબ કરવા જ ુ ં પડ છે . થાક, લાગે, હાથ-પગમાં ઝણઝણાટ અને બી ટાઇપ-૨ વા
મોળ આવવી, ઉલટ થવી, થાય. વજન ઘટ ુ ં ય, વારં વાર લ ણો.
વજન ઘટ ુ ં જ ુ ં . ચેપ લાગવો, ઘામાં ઝ ન
આવવી, વારં વાર પેશાબ કરવા
4 of 6 28-11-15 15:21
જ ું પડ.
શા રર ક બાં ધો ૨૦ વષ ક તેથી ઓછ મર મોટા ભાગે ૪૦ વષ ક તેથી મોટ ગભાધાન કર શકાય
વષે શ થાય છે . એવી વયે ીઓમાં
રોગ થવા ું ુ બળા અથવા સામા ય બાં ધો મોટા ભાગે ૂ ળ શરર ગભાવ થા
કારણ
ુ ય સારવાર પેન આઝના ઈ ુ લીન કસરતની ખામી, ૂ બ ચરબીવાળો ગભાવ થા દર યાન
બનાવતા કોષ નાશ થવાથી ખોરાક અને તેને કારણે ૂ ળ બનેલા હોમ સ
શર ર, વારસાગત. ઇ ુ લીનના કામમાં
અડચણ ઉભી કર છે .
ઈ ુ લીન ઇ કશન વન શેલીમાં બદલાવ, દવા વન શૈલીમાં બદલાવ,

અથવા ઈ ુ લીન જ ર યાત જ ર યાત માણે
માણે ઇ ુ લીન
ુ ં ડાયાબટ સ મટ શક છે ?:-
ડાયા બટ સ ું િનદાન થાય ક ુ રંત દદ નો એજ સવાલ હોય છે ક "આ રોગ કયાર મટશે ?" સાચી
વાત તો એ છે ક મ શરદ મટ ય ક મેલેર યા મટ ય એમ ડાયા બટ સ સાવ મટ શકતો નથી.
ડાયા બટ સ, ણે ઘરમાં આવેલ કોઇ વણનોતય ું દર યા મહમાન વો છે .... તમે તેની હાજર
ઇ છતા નથી પણ એટલે એ ભાઇ કંઇ ઘર છોડ ને ચાલી જતાં નથી.
મોટા ભાગના દદ ઓ એ હક કતથી િનરાશ થઇ ય છે . ક ડાયા બટ સ વનપયત રહનાર તકલીફ
છે . પણ એમાં િનરાશ થવા ું ક ું ય નથી.
ડાયા બટ સનો દદ યો ય ખોરાક લે, યો ય કસરત કર અને િનયિમત દવાઓ લે અને આમ કરતાં
તે ુ ં ુ ગર કા ુ માં રહ, વજન વધે નહ એટલે આ દદ ું ડાયાબટ સ કા ુ માં છે એમ કહવાય. ાવો દદ ,
પોતા ુ ં વન સરસ ર તે વી શક અને તે ુ ં ભિવ ય પણ આરો યમય રહ.
ડાયા બટ સના દદ એ તેને "કાયમ" માટ ભગાડવાની ભાં જગડ છોડ , તેને કાયમનો િમ બનાવવો
એ જ ડહાપણ છે .
ુ ં આટ ું થાય તો તે ુ ર ું નથી ?
5 of 6 28-11-15 15:21
6 of 6 28-11-15 15:21
ને ુ ં યા ને ના.... માને ુ ં યા માને ના....

નવીનભાઇને છે લા આઠ વષથી ડાયા બટ સ છે . પરં ુ ખાવા પીવાની પર ચો સ પાળે અને
તેમના ડો ટર આપેલી સલાહ માણે િનયિમત દવા લે અને કસરત પણ કર. એકપણ દવસ એમનો એવો ન
હોય ક યાર એમણે દવા લેવામાં ક જમવામાં કોઇપણ તની ટ લીધી હોય. એમ ું લડ ુ ગર પણ
કં ોલમાં જ હોય. ારય પણ ૧૬૦ ઉપર જ યા પછ ની ુ ગર ન ય અને ૂ યા પેટ કરાવેલ ુ ગર લેવલ
૧૨૦ની ઉપર ન ય. પરં ુ આ આઠ વષ પછ પહલી વખત ૂ યા પેટ કરાવેલ ુ ગર લેવલ ૧૨૦ની
ઉપર આવી. સૌથી પહ ું કામ તેમણે લેબોરટર બદલવા ુ ં ક ુ બી લેબોરટર માં તપાસ કરાવી તો તેમાં
પણ ુ ગર ૨૦૦ની ઉપર જ આવી અને તેમાં ૨૫૦ની ઉપર હતી. ર પોટ જોઇને તેમને ુ સો આ યો અને
૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર સીધા પેથેલો ટ પાસે પહ ચી ગયા. "તમે મારો ર પોટ બરાબર કય નથી. માર જ યા પછ ની ુ ગર કદ
૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન ૧૬૦ની ઉપર નથી આવતી. તમે જરા બરોબર યાન રાખો. રપ ટ પર ચેક ગ બરોબર કરો."


1 of 4 28-11-15 15:20
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત દદ ુ સે થઇને બોલવા લાગે યાર ડો ટરને તો

શાં ત રહવા િસવાય ટકો નથી પણ ડો ટર ફર ુ ગર
કરવા માટ કહ દ ું . ફર થી કરતાં પણ ુ ગર તો એટલી
જ આવી. આથી નવીનભાઇ ફર નારાજ થઇ ગયા. " ુ ં
ડો ટરની દરક સલાહ પાછ ં ;ં અને આજકાલની નહ
પરં ુ આઠ વષથી ક ં ં. માર ુ ગર ારય વધી નથી.
તમારા ર પોટ ખોટા છે ."
"તમે પહલા શાં ત થઇ વ પછ વાત કર એ. તમે
હમણાં લ નગાળો છે તો મીઠાઇ ખાધી હશે અથવા ગઇ કાલે
કોઇએ આઇ મ ખવડા યો હશે."
"બેન, ુ ં પર બરોબર પા ં ં. ું
મારા ઘરના લ ન હોય તો પણ ન ખા . તમે ું
વાત કરો છો. મારા દકરાને એક મ હનો ુ ં બઇ
હો પીટલમાં રા યો હતો. ુ ં યાં ર ો યાર પણ
દવા લેવામાં ુ ક નથી થઇ ક ખાવામાં ુક
નથી થઇ. માર કસરત માટ પણ ુ ં ચાલવા
જતો જ. તો પછ માર ુ ગર ાં થી વધે ?"
"તમારા દ કારને ું થ ું હ ું ?" " ું

વાત ક ં ? બેન, મારો દ કરો પાં ીસ વષનો
અને તેને હાટ એટક આ યો. એ યો ાફ
કરાવી પછ એ યો લા કર .
એવો અિતિથ છે ગમે યાર – તેને ગમે યાર આઇ.સી.સી. ુ .માં દસ દવસ હતો."
2 of 4 28-11-15 15:20
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા "તો આ એક મ હનો તમે ું બઇ હતા અને તમારો દકરો આઇ.સી.સી. ુ . હતો."
ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા "પણ સાવ સાથો જઇ ગયો."
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ "એ વાત સાચી પણ જો એને આવી બધી તકલીફ હતી તો તમને તેની ચતા ન થતી ?" તમને તે ુ ં
ુ ં નામ, બલ ુ લ િવ ાસપા દો ત છે . ટ શન ન રહ ુ ં ?"
"કવી વાત કરો છો બહન ? ુ વાન દકરાને દાખલ કરલ હોય તો તાણ તો રહ જ ને ?"
"જો તમને આટ ું બ ુ તાણ હોય તો તમા ુ ં ુ ગર વધી જ ય ને ?"
" ચતા કરવાથી ુ ગર વધી ય ?"
" ચતા, ટરસ, ટ શન આ બધાથી ુ ગર વધી જ

ય ભાઇ અને આમ દસ દવસ આઇ.સી.સી. ુ .માં
ુ વાન દ કરો હોય તો ુ ગર વધેજ. હવે જો તમને તાણ
ન હોય તો એક મ હના પછ ફર કરાવો તમા ુ ં ુ ગર
ક ોલમાં આવી જશે."
મા ગળપણ ખાવથી જ ુ ગર ન વધે. કસરત

ન કરવાથી પણ ુ ગર વધી શક. લાઇફ ટાઇલ બદલાઇ
તેથી પણ ુ ગર વધી શક. મન પણ ચતા હોય, ભાર
હોય, ટ શન હોય તો પણ ુ ગર વધી શક.
દવાઓ વી ક ટ રોઇડ, પી સ, ડાયલે ટ ન, એ ટ ડ ેશ ટ ( ાઇસાઇકલીક)થી પણ ુ ગર વધી શક
3 of 4 28-11-15 15:20
છે . ુ ગર વધવાના કારણો ઘણા છે . આથી જો તમાર ુ ગર વધે તો લેબોરટર બદલવાને બદલે જો

ડો ટરની સલાહ લો તો વધાર સા ં રહ.
લેબોરટર માં તપાસ લોહ માં રહલ ુ ગરની કરવામાં આવે. તમે પોતે તમાર ુ ગર માટ જવાબદાર
છો. તમારા સં જોગો, તમાર રહણીકરણી, િનયિમતતા આ બધાની અસર ુ ગર પર થાય છે . મા દવા અને
ખોરાક જ તમાર ુ ગરની વધઘટ માટ જવાબદાર નથી.
ડાયા બટ સ માટ કઇ કઇ તપાસ કરવામાં આવે છે એ િવશે આપણે વાત કર ુ ં .
4 of 4 28-11-15 15:20
ડાયા બટ સની ઉલ૮ તપાસ... લડ ુ ગથી

લડ ુ કોઝ લે વલઃ

૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો ુ કોઝ અથવા ને આપણે લડ ુ ગર કહ એ છ એ તે શ ત મેળવવા માટ ું શરર ુ ં ુ ય ધણ
૦૬. ને ુ યા ને ના છે . ેઇન (મગજ), ના ુ અને શર રના અ ય ગોના કાય ુ કોઝની મદદથી જ થાય છે . ુ કોઝ એ
૦૭. ઉલટ તપાસ ુ દરતે બનાવેલ ુ ઇ પદાથ છે દરક ાણીને શ ત આપે છે . વૈ ાિનકો આ ુ કોઝને ણે છે , સમ છે .
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ પરં ુ આ ુ ઇ પદાથ ું િનમાણ તો વન પિત મા , ૂ ય કાશ, પાણી અને કાબન વા સાદા ત વોની
૦૯. પી.પી.બી.એસ. મદદથી બનાવી શક છે .
૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન શર ર એક ુ ગર ફ ટર :

૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ કોઇપણ ય ત ભોજન લે છે યાર તે ભોજનમાં
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર ખોરાક ોટ ન, ફટ અથવા તો કાબ હાઇ ટના પમાં હોય
૧૬. ુ ં યાન રાખશો ? છે . આ પછ શર રમાં જ ર, તરડા, વા ુ િપડ અને અ ય
૧૭. ખોટ મા યતાઓ ગની મદદથી આ ોટ નને તોડ ને તેના નાના નાના
૧૮. કસરત શા માટ ? કણ એટલે ક એમીનો એિસડ બનાવે છે . ફટમાં થી ફટ
૧૯. કસરત : કવી ? એિસડ બનાવે છે અને કાબ હાઇ ટ ( ટાચ)માં થી ુ કોઝ
બને છે .
1 of 3 28-11-15 15:20
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત શર રના દરક ગને દરક કોષને ુ કોઝની જ રયાત છે . ુ કોઝ વગર કોઇપણ કોષ પોતા ુ ં કાય
૨૩. બેભાન અવ થા ન કર શક. ડાયા બટ સ મને થાય છે . તેમના લોહ માં ુ કોઝ ખોરાકના પાચન પછ ભળે છે . પણ આ
ુ કોઝને કોષનો દરવાજો ખોલવો પડ છે ; અને એ ખોલવાની ચાવી ઈ ુ લીન છે . આથી ઈ ુ લીનની
ગેરહાજર માં શર ર માં કોષને ુ કોઝ પી ધણ/શ ત મળતી નથી અને તેથી ડાયા બટ સના દદ ને થાક
લાગે છે .
૨૮. અ ય િવષમતાઓ કોઇ ઉપર તો કોઇ નીચે....
શર રમાં લડ ુ કોજ લેવલ સતત વધઘટ થાય છે . કારણ

ક ુ કોઝનો શર રના કોષ સતત વપરાશ કર છે . જ યા પછ
શર રમાં ુ ગર ુ ં લેવલ વધે છે પરં ુ એ પછ ુ ગર દરક ગ
દરક કોષ વાપર છે . આથી ુ ગર ઘટ છે . આ વધઘટ સામા ય
ય તમાં િનયમીત અને ૭૦થી ૧૪૦ મી. ા./ડસીલીટર વ ચે હોય
છે . પરં ુ ડાયાબીટ ક દદ માં આ વધઘટ ઘણી વધાર હોય છે .
ડાયા બટ સ ું િનદાન મોટા ભાગે આક મક જ હોય છે . સામા ય તાવ ક હ થ ચેકઅપ વખતે કરાવેલ
પેશાબની તપાસમાં ુ ગર દખાય છે યાર જ તેના લોહ ની તપાસ કરતાં િનદાન થયેલ હોય છે .
ડાયા બટ સની શં કાથી ડાયાબટ સની તપાસ તો મના સગા ડાયાબીટ ક હોય તેમની થતી હોય છે . બ ુ
ઓછા દદ ઓ ડાયા બટ સના ચ હોને કારણે તપાસ માટ જતા હોય છે . કારણ ક ડાયા બટ સને કારણે થાક
લાગવો, વાર ઘડ એ ુ ખ લાગવી, વધાર પેશાબ ઉતરવો વા ચ હો પર સામા યતઃ આપણે યાન આપતા
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ નથી.

લોહ માં ુ ગરની તપાસ કોને માટ....
2 of 3 28-11-15 15:20
ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા હવે લડ ુ ગરની તપાસ ાર કરાવવી
ુ ધી સાથ િનભાવે છે . એક સમય પડછાયો જોઇએ, કોણે કરાવવી જોઇએ; ડાયા બટ સ હોય
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ તેણે ું યાન રાખ ુ ં વગેર આપણે ણીએ.
મને ડાયા બટ સ ન હોય પરં ુ તેમના
ુ ુ ંબમાં (એટલે ક માતા-િપતા, ભાઇ-બહન,
દાદા-દાદ , નાના-નાની, કાકા, મામા ક ફબા ક
માસીને) ડાયા બટ સ હોય તેમણે સ ગપણે લડ
ુ કોઝની તપાસ કરાવતા રહ ું જોઇએ.
મ ુ ં વજન વધાર હોય અને મર ૪૦ની ઉપર છે .
મને હાઇ લડ ેશરની બમાર હોય.
કોઇપણ ઓપરશન પહલા ડાયા બટ સ માટની તપાસ કરાવવી જોઇએ.
ગભાવ થાનાં પાં ચમાં મહના બાદ એક વખત ુ ગરની તપાસ કરાવવી ઇએ.
3 of 3 28-11-15 15:20
લોહ માં ુ કોઝ ુ ં માણ ( લડ ુ ગર લેવલ):

0૩. મેરા ૂ રજ હ ુ ં ... હવે ાર લડ ુ ગરની તપાસ કરાવવી જોઇએ ? લોહ માં
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે ખોરાક, ૃ િ , કરસત, તાણ અને બી અનેક અ ય પદાથની
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો અસરથી લડ ુ કોઝ લેવલમાં વધઘટ થાય છે . આથી ુ ગર
૦૬. ને ુ યા ને ના લેવલ માપવા માટના વ ડ હ થ ઓગનાઇઝેશનને ચો સ
૦૭. ઉલટ તપાસ માપદં ડ ન કરલ છે . આ માપદં ડ ન કરવા ઉપરાં ત ા
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ સમયે ુ કોઝ લેવલ માપ ું એનીપણ ચોકસાઇ રાખવી ુબ જ ર
છે .

૧૩. પેશાબની તપાસ ફા ટ ગ લડ ુ ગર લેવલ (એફ.બી.એસ.):
( ૂ યા પેટ લોહ માં ુ ગરની તપાસ)
સવારના કંઇપણ ખોરાક લીધા વગર (ચા- ૂ ધ-કોફ પણ નહ ) લોહ માં ુ ગરની તપાસ કરવામાં
આવે છે તેને એફ.બી.એસ. અથવા ફા ટ ગ લડ ુ ગર લેવલ કહ છે . આઠ કલાકથી ઓછો સમય છે લે
૧૮. કસરત શા માટ ? લીધેલ ખોરાક અને લોહ લેવા વ ચે ન જ ચાલે.

1 of 3 28-11-15 15:20
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત રા ે િમ ો આવેલ હોવાથી જો ફર થી એક વા યે ગાં ઠ યા ખાવા

રકડ પર ગયા હો તો ફા ટ ગ લડ ુ ગરમાં એ માણે વધઘટ થઇ શક
છે . માટ છે લા ભોજન અને ફા ટ ગ લડ લેવાં વ ચે આઠ કલાકનો સમય
હોવો જોઇએ અને આ સમય દર યાન પાણી િસવાય ક ું લઇ ન શકાય.
આ સમય દર યાન િસગારટ ક બીડ પણ ન પીવી જોઇએ અને તમા ુ
પણ ન ખાઇ શકાય.
ખોરાકમાં ફરફાર (દા.ત. મીઠાઇ ક આઇ મ જો ખાધા હોય તો),
માં દગી, છે લા બે અઠવાડ યામાં સ ર કરલ હોય, અ ુ ક દવાઓ, લાં બા
સમયથી પથાર વશ હો ું આ બધાથી ફા ટ ગ લડ ુ ગરની તપાસ પર
અસર થઇ શક છે .
લોહ માં ુ કોઝ ું માણ માપવાની અલગ અલગ ર ત તથા

અલગ અલગ અને કારના મશીન છે . આપણે આમાં થી માપવાની બે
ર તે િવશે જ મા હતી મેળવ ું . પહલી ર તતો લેબોરટર માં કોઇ
પેથોલો ટ પાસે લોહ તપાસાવ ું . બી ર તમાં દદ તે તેના શર રમાં
ુ ગર ુ ં માણ કટ ું છે તે એક નાનકડા મશીન વડ માપે. આ ર ત િવશે
લં બાણથી આપણે પછ સમ ું . કારણ ક તેમાં વપરાતી પ ી અને એ
પ ીની ળવણી િવશે મા હતી આપવાની છે . હાલ તો આપણે ફા ટ ગ
લડ ુ ગર ું લેવલ સામા ય ય તમાં કટ ું હોય તે જોઇએ.
પેશાબમાં પણ ુ ગરની તપાસ લોહ સાથે કરવામાં આવે છે . પેશાબમાં થતી ુ ગરની તપાસ િવશે
આગળ પર મા હતી આપવામાં આવી છે .
2 of 3 28-11-15 15:20
3 of 3 28-11-15 15:20
પો ટ ા ડ યલ લડ ુ ગર (પી.પી.બી.એસ.):
0૩. મેરા ૂ રજ હ ુ ં ... જ યા પછ લડ ુ ગર લેવલ ુ બ વધી ય છે . કારણ ક જ યા
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે પછ ખોરાકમાં રહલ ુ કોઝ લોહ માં ભળે છે . આ ચા લડ
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો ુ કોઝ લેવલને પહ ચી વળવા પેન આઝ ( વા ુ િપડ)
૦૬. ને ુ યા ને ના ઈ ુ લીનનો ાવ કર છે લોહ માં ભળે છે . આ ઈ ુ લીન
૦૭. ઉલટ તપાસ શર રના દરક કોષના દરવા ઈ ુ લીન માટ ખોલી નાં ખે છે .
આથી ુ કોઝ શર રના અલગ અલગ કોષમાં પહ ચી ય છે . હવે ય તને ડાયા બટ સ હોય છે તેના
શર રમાં ઈ ુ લીન બ ુ ઓછો બને છે અથવા બનતો જ નથી. તેથી લોહ માં જ યા પછ ભળે લ ુ કોઝ
લોહ માં જ રહ છે અને જ યા પછ ું ુ કોઝ લેવલ ું આવે છે .
૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ પી.પી.બી.એસ. જ યા પછ બે કલાક લેવામાં આવે છે . અહ બે કલાકથી વ ુ વખત થઇ ય તો ુ કોઝના
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર ર ડ ગમાં ફરક પડ ય છે . આથી જ યા પછ ના પોણા બે કલાક લેબોરટર માં પહ ચી જવા ું અમે દદ ને
જણાવીએ છ એ. એમ.ડ .પાસ કયા પછ કામ કરવા ું શ ક ુ તે સમયે માર પાસે એક ુ નીભાઇ નામના
દદ આ યા. તેમણે પી.બી.એસ. િવશે અનેક સવાલ કર લીધા. જમવાનો ો સમય ન ધવો ? જ યા પહલાનો
ક જ યા પછ નો ? િવ.િવ. તેથી મ એમને સમ ુ ં ક જમવા ુ ં શ કરો એટલે મ ઢામાં થી જ ુ કોઝ લોહ માં
ભળવા લાગે છે . આથી તે સમય ન ધવો. બાર વા યે જમવા ું શ કરો તો બે વા યે પી.પી.બી.એસ. લેવા ુ ં
હોય.
1 of 17 28-11-15 15:22
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત તે દવસે જ બપોર ુ નીભાઇ પી.પી.બી.એસ. (જ યા પછ ની ુ કોઝની તપાસ) માટ આવી ગયા. એટલે મ
૨૩. બેભાન અવ થા એમ ું લોહ લેવાની તૈયાર કરવા માં ડ તો મને કહ "આ ઘ ડયાલમાં બાર વા યા યાર ુ ં જમવા બેઠ. એમાં
મ બે વા યાનો એલામ ુ કલ છે . આથી તે એલામ વાગે યાર લોહ લેવા ુ ં છે ." થોડ વારમાં એલામ વા યો
અને અમે લડ લી ુ ં . આટલી બધી ચોકસાઇની જ રયાત નહ . બે કલાકથી પાં ચ િમિનટ આમથી તેમ થાય
તો ચાલે પણ અડધી કલાક ન ચાલે. લોહ સાથે પેસાબનો ન ુ નો લઇ તેમાં ુ ગરની તપાસ કરવામાં આવે
છે .
૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો ુ કોઝ ટોલર સ ટ ટ ( .ટ .ટ .):
શર રની ુ કોઝની પચાવવાની મતા ુ ં પર ણ આ તપાસ ારા કરવામાં આવે છે . આ માટ ચો સ
માણમાં (પ૦ ામ, ૭પ ામ ક ૧૦૦ ામ) ુ કોઝ ું પાણી દદ ને ુ યા પેટ, લોહ લઇને પછ
પીવડાવવામાં આવે છે . ુ કોઝ પીધા પછ એક કલાક, બે કલાક અને ણ કલાક લોહ લેવામાં આવે છે . આ
બેથી ણ કલાક વ ચે કંઇપણ ખાવાની પીવાની ક કોઇ તની કસરત ક િસગારટ પીવાની મનાઇ હોય છે .
અહ લોહ ના ન ુ ના સાથે પેશાબમાં પણ ુ ગરની તપાસ કરવામાં આવે છે . અહ એક સવાલ એ પણ થાય

ક ફા ટ ગ ડ ુ ગર (નયણા કોઠ લીધેલ લોહ ) અને પો ટ ા ડ યલ લડ ુ ગર (જ યા પછ બે કલાક
લીધેલ લોહ -પી.પી.બી.એસ.) આ બે તપાસ તો છે જ પછ આ નવી તપાસ કરવાની શી જ ર યાત છે ? અને
આ તપાસ ાર કરાવવી જોઇએ ?
લોકોને વારસાગત ડાયા બટ સ હોય, અથવા ય તમાં ડાયા બટ સ ુ ં િનદાન કરવા ુ ં હોય અથવા એક
વખત ુ ગરના ર ઝ ટ ચા આ યા હોય.
યાદ રાખો એક વખત લડ ુ ગર ુ આવે તો ફર થી તપાસ

અ ય દવસે કર ને પછ જ િનદાન ડાયા બટ સ ુ ં થાય છે .
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ ઓ. .ટ .ટ . (Oral Glucose Tolerance Test) ાર કરવામાં આવે છે ?
એવો અિતિથ છે ગમે યાર – તેને ગમે યાર સગભાવ થા દર યાન ડાયા બટ સ ુ ં િનદાન કરવા માટ આ તપાસ કરવામાં આવે છે .
2 of 17 28-11-15 15:22
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા સગભાવ થાના ૨૪ થી ૨૮ માં અઠવાડ યા દર યાનમાં અઠવાડ યા દર યાન આ તપાસ કરવામાં આવે છે .
ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા આ તપાસ નીચે જણાવેલ દદ માં અ યં ત જ ર છે .
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ (૧) જો આગલી ેગન સીમાં જ ટશનલ (ગભાવ થાનો) ડાયા બટ સ ુ ં િનદાન થ ું હોય.
(૨) જો તમે અગાઉ ૮.૮ પાઉ ડ (૪ કલોના) ક તેથી વ ુ વજનવાળા બાળકને જ મ આ યો હોય.
(૩) જો દદ ની મર ૨૫ વષથી ઓછ હોય અને ેગન સી પહલા પણ વજન વધાર હોય.
(૪) ીઓને પોલીસી ટ ક ઓવેરયન ડ ઝીઝ હોય તેમને પણ ડાયા બટ સની તપાસ કરાવવી જ ર છે .
ુ કોઝ ટોલર સટ ટ ટ ( .ટ .ટ .) કરાવતા પહલાની તૈયાર :
તપાસની અગાઉના ણ દવસ દર યાન બેલે ડ (સમતોલ) ખોરાક લેવો

જ ર છે ક માં ૧૫૦ થી ૨૦૦ ામ કાબ હા ટ ઓછામાં ઓછો લેવો જ ર
છે . ફળો, રોટલી, ભાખર , કઠોળ, ઓખા અને ુ બજ ટાચ ધરાવતાં શાકભા
વા ક બટટા, બી સ અને મકાઇ ચા માણમાં કાબ હાઇ ટ ધરાવે છે .
ુ પાન, મ દરાપાન, કસરત ક પછ કોઇપણ તનો ખોરાક લોહ લેવાના

પહલાના આઠ કલાકમાં ન લેવો.
તમારા ડો ટરને તમે દવાઓ લેતા હો તેના િવશે મા હતી આપવી.
.ટ .ટ . ની તપાસ કઇ ર તે કરવામાં આવે છે ?
3 of 17 28-11-15 15:22
ૂ યા પેટ તમે લેબ પર આવશો યાર પહ ું લોહ ું સે પલ (ન ુ નો) તથા પેશાબ લેવામાં આવશે.
આ પછ ુ કોઝવા ં ગ ુ ં પી ુ ં તમને આપવામાં આવશે. આ પીણામાં ૭૫ થી ૧૦૦ ામ ુ કોઝ

ઓગાળવામાં આવેલ હોય છે . કોઇ કોઇ ય તને આ અ યં ત મીઠા પીણાથી મોળ આવે છે અને ઉલટ થઇ
શક છે . આથી જો જ ર લાગે તો તેમાં થો ુ ં લ ુ નાં ખવાથી અથવા મી ુ ં ક કોઇ લેવર ભેળવવાથી તે
અટકાવી શકાય છે .
સગભા ીઓમાં ડાયા બટ સની તપાસ માટ કરવામાં આવતા .ટ .ટ .માં ૧૦૦ ામ ુ કોઝવા ં પી ું
આપવામાં આવે છે .
આ પી ું લીધા બાદ ૧, ૨ અને ૩ કલાક લોહ લેવામાં આવે છે . ાર અને કટલી વખત લોહ લે ું એ
ફ યન ન કર છે .
આ દરક લોહ ના સે પલ સાથે પેશાબમાં ુ ગરની તપાસ કરવામાં આવે છે . પરં ુ સગભા ીઓના પેશાબમાં
લેકટોઝ હોવાથી તે પોઝીટ વ આવી શક છે .
.ટ .ટ .ની તપાસના પ રણામોઃ
નોરમલ ુ કોઝ વે ુ એક લેબથી બી લેબની અલગ અલગ હોય છે .
૧૦૦ ામ ુ કોઝ આ યા પછ .ટ .ટ .ના પ રણામ
(સગભા ીઓ માટ):
ૂ યા પેટ ૧૫ મી. ા./ડ .એલ. અથવા ૫.૨ મી.મોલ/લીટરથી ઓ ં.
કોઝ લીધાના ૧ કલાક પછ ૧૮૦ મી. ા./ડ .એલ. અથવા ૧૦ મી.મોલ/લીટરથી ઓ ં.
ર કલાક પછ ૧૫૫ મી. ા./ડ .એલ. અથવા ૮.૬ મી.મોલ/લીટરથી ઓ ં.
4 of 17 28-11-15 15:22
૩ કલાક પછ ૧૪૦ મી. ા./ડ .એલ. અથવા ૭.૭ મી.મોલ/લીટરથી ઓ ં.
ીઓને પોલીસી ટ ક ક ડની ડ ઝીઝ હોય તે બધી જ ીઓની .ટ .ટ .

તપાસ કરાવવી જોઇએ અને આ તપાસ માટ ૭૫ ામ લકોઝ ુ ં પી ું
પીવડા યા બાદ બે કલાક લોહ લેવામાં આવે છે . બે કાલક પછ લોહ માં
ુ કોઝની વે ુ ૧૪૦ મી. ા./ડ .એલ. અથવા ૭.૮ મી.મોલ/લીટરથી ઓછ
આવવી જોઇએ. (લોહ માં ૧ મીલીમોલ/લીટર ુ કોઝ એટલે ૧૮
મી. ા./ડ .એલ. ુ કોઝ).
ઓરલ ુ કોઝ ટોલર સ ટ ટ (ઓ. .ટ .ટ .)
(ગભાવ થા ન હોય તેવી ય ત માટ)
આ તપાસ યાર ડાયા બટ સની શં કા હોય અથવા મને ડાયા બટ સ થવાની શ ાતા હોય દા.ત. મના
ુ ુ ંબમાં ડાયા બટ સ હોય અથવા મ ુ ં વજન સામા ય કરતા ઘ ું વધાર હોય તે સમયે કરવામાં આવે છ.
આ તપાસ માટ પણ ૂ યા પેટ (૮ કલાક પહલા ભોજન લીધેલ હો ું જોઇએ) કરવામાં આવે છે . તપાસ
દર યાન કોઇપણ કારની કસરત, ુ પાન ક ખોરાકની મનાઇ હોય છે . ૂ યા પેટ લોહ લીધા પછ ૭૫
ામ ુ કોઝ ઓગાળે લ પી ું લેવામાં આવે છે અને એ પછ ૧ કલાક અને બે કલાક લોહ લેવામાં આવે છે .
ૂ યા પેટ ુ ગરઃ
નોરમલ ુ કોઝ ૭૦.૦ થી ૯૯.૦ મી. ા./ડ એલ અથવા ૩.૯ થી ૫.૫ મી. મોલ/લીટર.
ી ડાયા બટ સ ૧૦૦ થી ૧૨૫ મી. ા./ડ એલ અથવા ૫.૬ થી ૬.૯ મી મોલ/લીટર.
ડાયા બટ સની શ તા ૧૨૬.૦ મી. ા./ડ .એલ. અથવા ૭.૦ મી મોલ/લીટર થી વધાર.
5 of 17 28-11-15 15:22
ઓછામાં ઓછા બે અલગ અલગ દવસે લોહ ની તપાસ દર યાન આવેલ પ રણામમાં ૧૨૬ મી. ા/ડ
એલથી વધાર ુ ગર આવવી જોઇએ.
ઓરલ ટ ટ (ગભાવ થાના ડાયા બટ સ માટ અલગ પ રણામ હોય છે આ પછ જણાવવામાં આવેલ છે .)
૭પ મી. ા. ુ કોઝ ું પી ું પીધા પછ ના બે કલાક લેવાતી લડ ુ ગર.
નોરમલ .ટ .ટ . ૧૪૦ મી. ા./ડ એલ થી ઓ અથવા ૭.૮ મી. મોલ/લીટર થી ઓ ં.
ી ડાયા બટ સ ૧૪૦ થી ૨૦૦ મી. ા./ડ એલ અથવા ૭.૮ થી ૧૧.૧૧ મી. મોલ/લીટર
ડાયા બટ સ ૨૦૦ મી. ા./ડ એલ થી વધાર અથવા ૧૧.૧ મી. મોલ/લીટર થી વધાર
આ ુ પ રણામ આવે તો ફર જ યા પછ બે કાલક લડ ુ ગર કરવી. ડાયાબટ સના િનદાન માટ બે અલગ

અલગ સમયે એબનોમલ પ રણામ જ ર છે .
.ટ .ટ . (ગભાવ થા દર યાન થતા ડાયા બટ સ માટ):
ૂ યા પેટ ૯૫ મી. ા/ડ એલ અથવા ૫.૨ મી મોલ/લીટર થી ઓ ં.
ુ કોઝ લીધાના ૧ કલાક ૧૮૦ મી. ા./ડ એલ થી ઓ ં અથવા ૧૦.૦ મી. મોલ/લીટર થી ઓ ં.
પછ
૨ કલાક પછ ૧૫૫ મી. ા/ડ એલ થી ઓ ં અથવા ૮.૬ મી.મોલ/લીટર થી ઓ ં.
૩ કલાક પછ ૧૪૦ મી. ા./ડ એલ થી ઓ ં અથવા ૭.૮ મી. મોલ/લીટર થી ઓ ં.
લોહ માં ુ કોઝની ચી મા હોવાના કારણો - (હાય લડ ુ ગરના કારણો)
લોહ માં ુ કોઝ ુ ં લેવલ ું આવવાના અનેક કારણો છે . મ ડાયા બટ સ મેલીટસ (મ ુ મેહ) એ એક
6 of 17 28-11-15 15:22
કારણ છે . એજ ર તે ચા લડ ુ ગરના બી પણ કારણો છે વા ક દવાઓ- ટ રોઇડ, નીયાસીન,

ડાયલે ટ ન, અને લડ ેસરની અ ુ ક દવાઓ.
ુ બ જ તાણ હોય અથવા સ હોવો.

લોહ માં કોટ સોલ ( ટ રોઇડ હોરમોન) ું ું લેવલ (Scushing Syndrome.)
વારસાગત રોગો વા ક સી ટ કફાઇ ોસીસ, ફ ઓ ોમોસાયટોમા, હ મો ોમેટોસીસ.
ોથ હોરમોનનો ચી મા ામાં ાવ કરનાર રોગ એ ોમેગાલી
લોહ માં ુ કોઝની નીચી મા ામાં હોવાના કારણો - (લો લડ ુ ગરના કારણો)
ડાયા બટ સ માટ અપાતી ઓરલ હાયપો લાયસેમીક દવાઓ; બલડ ેસરની દવા
(દા.ત.પોપાનોલોલ); એ ટ ડ ેસ ટ (દા.ત.આઇસોકાબ કસાઝીડ)
સીલીઆક ડ ઝીઝ માં તરડામાં ખોરાક ું પાં ચન નથી થ ું .

શર રમાં ટ રોડ હોરમોન ુ ં ઉ પાદન ઓ ં થાય એવા (એડ સ સ ડ ઝીઝ).
થાયરોડ ં થીના રોગ વા ક હાયપોથાયરોઇડ ઝમ.
ેન આઝ ( વા ુ િપડ)માં ગાં ઠ (ઈ ુ લીનોમાં ).
લીવર સીરોસીસ.
લોહ માં ુ ગરની તપાસ પર નીચેના સં જોગોમાં ર પોટ પર અસર થઇ શક છે . માટ તમાર તે િવશે ડો ટરને
અથવા તપાસ લેનાર પેથોલો ટને ણ કરવી.
દવા વી ક ટ રોઇડ, ડા ુ રટ કસ, એ ડ એપીલે ટ ક દવા, ુ ુ ંબ િનયોજન માટની ગોળ , લડ

ેસરની દવા.
મ દરા પાન.
હાલમાં થયેલ સ ર , હાટએટક ક ુ વાવડ થી પણ અસર થઇ શક.
તપાસ દર યાન ઉલટ ઓ થવી.
માનિસક તાણ.
7 of 17 28-11-15 15:22
તાવ અથવા કોઇ ઇ ફકશન.

પેશાબ ુ ં પર ણ
સામા યતઃ તં ુ ર ત માણસના પેશાબમાં ુ ગર નથી હોતી. યાર લોહ માં ુ ગર ( ુ કોઝ) ુ ં માણ
૧૮૦ મી. ા./ડ એલ (૧૦.૦ મી ઓલ/લીટર) થી વધે છે . યાર જ પેશાબમાં ુ ગર આવે છે . આ ુ ગરના
માણને અથવા મા ાને ર નલ ેસો ડ કહવામાં આવે છે . મોટા ભાગના ય તઓમાં આ ર નલ ેસો ડ
૧૮૦ મી. ા/ડ એલ હોય છે . પરં ુ ઘણામાં આ ર નલ ેસસો ડ ૧૮૦ મી. ા./ડ એલથી ઓછો હોય છે
અથવા વ ુ પણ હોય શક છે .
દા.ત.જો આ ર નલ ેસો ડ કોઇ ય તમાં ૧૮૦મી. ા./ડ એલથી ઓછો એટલે ૧૧૦મી. ા./ડ એલ
છે . તો આવી ય તમાં ડાયાબટ સ ન હોય તો પણ પેશાબમાં ુ ગર આવી શક અને ઘણી વખત તો અકારણ
આવી ય તઓ ડાયા બટ સનો રોગ છે એમ માની ગભરાઇ ય છે .
ગભાવ થા દર યાન આ ર નલ ેસો ડ ઘટ ય છે . બાળકોમાં પણ આ ેસો ડ ઓછો હોય છે . તેથી ઉલ ુ ં

ઘણી ય તઓમાં આ ેસો ડ ચો હોવાથી લડ ુ ગર ુ ં હોવા છતાં પેશાબમાં ુ ગર નથી આવતી.
આથી મા પેશાબમાં ુ ગરની તપાસ પર ડાયાબટ સની સારવાર ક િનદાન થઇ ન શક.
વળ પેશાબમાં ુ ગર ન હોય યાર લોહ માં ૦ થી ૧૬૦ વ ચે ુ ગર હોઇ શક આથી પણ

ડાયા બટ સ ું િનદાન મા પેશાબની તપાસ ારા ન થઇ શક.
પેશાબની તપાસ કરવામાં ુ ગરની મા ા ણવા મળે છે . આ ુ ગરની મા ા છે લા થોડા

કલાકોમાં ની લડ ુ ગર પર આધા રત છે . આ પેશાબમાં ુ ગરની તપાસ ત કાલીન (તે સમયે) થયેલ લડ
ુ ગરના સં દભ નથી હોતી. પરં ુ તે છે લા થોડા કલાકોમાં ની લડ ુ ગરનો િનદશ કર છે .
પેશાબમાં ુ ગરના પર ણની બે ર ત છે . (૧) બેનેડ સ ટ ટ અને (૨) કાગળની પ ી ારા ુ ગરની તપાસ.
બેનેડ કસ ટ ટ
બેનેડ કસ ટ ટ પાં ચ મીલીલીટર બેનેડ ક ટ તપાસ માટ ુ ં ાવણ ટ ટ ટ ુ બમાં લઇ તેમાં આઠ ટ પા
8 of 17 28-11-15 15:22
નાખી ઊકાળવામાં આવે છે આ તપાસ થોડ લાં બી અને વૈ ાિનક યોગોની આવડત માં ગી લે છે .
કાગળની પ ી ારા પેશાબની તપાસ :
અહ કાગળની પ ીના એક છે ડ રસાયણો ું પાત ં પડ લગાવેલ હોય છે . આ પ ી તૈયાર મળે છે

અને બોટલમાં રાખવામાં આવે છે . આ બોટલને એરટાઇટ રાખવી જ ર છે કારણ ક ભેજ લાગવાથી આ
પ ીની િવ સનીયતા ઘટ ય છે .
પ િતઃ
કાગળની પ ીનો રસાયણ વાળો ભાગ પેશાબમાં એકથી બે સેકંડ ૂ બાડ રાખવામાં આવે છે પછ પ ી
બહાર કાઢ તેના પર લાગેલ પેશાબના ટ પા ખં ખેર નાખવા. આ પછ પ સાથે આવેલ કાગળમાં જણાવેલ
િનિ ત સમય માટ રાહ જોવી. આ બાદ પ ીના રસાયણ લગાવેલ છે ડા પરના રં ગને બોટલ પર ચ ટાડલ
રં ગના ચાટ સાથે સરખાવો અને તે પરથી પેશાબના ુ કોઝના માણ ું તારણ કાઢ ુ ં .
અ ૂ રતા કાશમાં રં ગની સરખામણી કરવાથી, ગરમી, કાશ અથવા ભેજથી ખરાબ થયેલ પ ી ારા તપાસ
કરવાથી ક પછ િનિ ત કરલા સમય બાદ પ ીને તપાસવાને બદલે લાં બા સમય બાદ તપાસવાથી તપાસમાં
ૂ લ આવી શક છે .
ૂ યા પેટ પેશાબની તપાસ માટ પહલો પેશાબ સવારમાં થાય તે આખી રાિ દર યાન એકઠો
થયેલ પેશાબ છે . માટ એ પેશાબની તપાસ ન કરવી. પરં ુ એ પછ અધડ કાલક બી પેશાબનો ન ુ નો
લઇ તપાસ કરવી અને વ ચે ક ુ ન ખા ું . આ બી વારના પેશાબના ુ કોઝ ુ ં માણ સવારની અડધી
કલાકમાં થયેલ પેશાબના ુ કોઝ િવશે માહતી આપે છે .
પેશાબમાં ુ કોઝ પર ણ ુ ં મહ વઃ
ડાયા બટ સ ું થમ િનદાન ઘણી વખત પેશાબમાં ુ ગર પોઝીટ વ આવવાથી થ ું હોય છે . દવાની

મા ા ન કરવા અને ડાયા બટ સ કા ુ માં છે ક નહ તે ણવા માટ આ પ ર ણ કરવામાં આવે છે . આ
પર ણ ૂ યા પેટ, જ યા પછ બે કલાક અને રા ે ૂ તા પહલા કરવી જોઇએ. જો આ ણે વખત પેશાબમાં
9 of 17 28-11-15 15:22
ુ ગર ન આવે તો ડાયાબટ સ ું િનયં ણ બરાબર છે .
બાળકોને ડાયા બટ સ હોય તેના માતાિપતાએ આ તપાસ

શીખી લેવી જ ર છે . આ તપાસ સરળ છે અને થોડા સમયમાં જ થઇ
ય છે . જો આ તપાસ કરવી હોય તો િનયિમત પણે કર તેની ન ધ
રાખવી જ ર છે . કોક વખત કરલી તપાસનો કોઇ ફાયદો નથી.
ઇ ુ લીન ક ટ કડ ારા કરવામાં આવતી સારવારની શ આતના ગાળામાં રોજ પેશાબની તપાસ
કરવી જોઇએ.
ારક કોઇ ચેપ લા યો હોય, તાવ આ યો હોય, ઝાડા-ઊ ટ થયા હોય યાર આ તપાસ રોજ કરવી
જોઇએ.
મણે ડાયા બટ સની દવાથી રોગ ું િનયં ણ કર લીધેલ હોય તેમણે અઠવાડ યામાં બે વખત
પેશાબની તપાસ કરવી.
પેશાબમાં ક ટોનની તપાસઃ
લોહ માં યાર ુ કોઝ ુ ં માણ ૂ બ વધી ય અને ુર ુ ઈ ુ લીન ન બન ુ હોય તો ક ટોન
બનવા લાગે છે . આ ક ટોનને કારણે શર રમાં ક ટોસીસ થાય છે . અને ક ટોન ુ ં માણ ૂ બ વધી ય તો
દદ બેભાન પણ થઇ ય. આથી યાર ડાયા બટ સના દદ ને કોઇ ચેપ લા યો હોય, તાવ આ યો હોય યાર
ક ટોનની પેશાબમાં તપાસ કરવી અ યં ત જ ર છે .
યાર કોઇ ય ત ઉપવાસ પર હોય અથવા ઉ ટ ારા ખોરાક નીકળ જતો હોય યાર પણ
10 of 17 28-11-15 15:22
પેશાબમાં ક ટોન આવે છે .
પેશાબમાં ક ટોનની તપાસ એક છે ડ રસાયણ ુ ં પાત ં થર લગાડલ પ ી ારા કરવામાં આવે છે .

રસાયણ લાગવેલ પ ીનો છે ડો પેશાબમાં ૂ બાડ કાઢ લેવો. ૧૫ સેકંડ બાદ એ છે ડાનો રં ગ યાનથી જોવો.
આ રં ગની બોટલ પર આપેલ ચાટ સાથે સરખાવી ક ટોનની હાજર તથા તે ુ ં માણ ણી શકાય છે .
યાયકોસીલેટડ હમો લોબીન (Hb A1 C or Glycosylated Hemoglobin) :
"આ િમઠાઇ ખાઇ લે. લડ ુ ગર અઠવાડ યા પછ કરાવ . ડો ટર સાહબને ાં ખબર પડવાની

છે ." આવા સં વાદ ડાયાબટ સ પેશ ટસ વ ચે ઘણી વખત સાં ભળવા મળે છે . કારણક લડ ુ ગર વધાર
આવે એટલે ુ રંત ડો ટર ૂ છશે ક "લ નમાં મીઠાઇ ખાધી હતી ?" એટલે ખાઇને પછ અઠવાડ યે તપાસ
કરાવીએ તો ડો ટરને ાં થી ખબર પડવાની ?
પણ હવે તો િવ ાન એટ ું આગળ વધી ગ ું છે ક તમે છે લા ણ મ હનામાં ુ ગરનો ક ોલ કવો

રાખેલ છે એ બધી મા હતી એક તપાસ કર એ અને મળ ય. આવી એક તપાસ છે લાયકોસીલેટ
હ મો લોબીન.
સૌ પહલા તો હ મો લોબીન એટલે ું એ આપણે સમ એ. લોહ નો લાલ રં ગ લોહ માં ના રકતકણમાં

રહલ લાલ રં ગના ોટ ન હમો લોબીનને લીધે છે . આ હમો લોબીન ઓકસીજન શર રના દરક ગને
પહ ચાડવા ુ ં ુ કલ કાય કર છે . ુ ત વયના તં ુ ર ત માણસનાં લોહ માં HbAનો ભાગ લગભગ ૯૭% હોય
છે . આ HbA A1નો એક ભાગ HbA A1c તર ક ઓળખાય છે .
ર તકણો સાથે લોહ માં રહલ ુ કોઝ જોડાય છે . ુ કોઝ અને હમો લોબીનના સં યોજનથી
લાકોસીલેટડ હમો લોબીન અથવા GHbA1orGHb બને છે . ટ ું લોહ માં ુ કોઝ વધાર એટ ું
હમો લોબીન ુ ં સં યોજન ુ કોઝ સાથે વધાર થાય છે . ર તકણ ું આ ુ ય ૧ર૦ દવસ છે આથી આ પ ર ણ
કરવાથી આગલા ણ મ હના દર યાન ુ કોઝ ુ ં માણ લોહ માં કટ ું હશે તેનો યાલ આવે છે .
11 of 17 28-11-15 15:22
સામા યતઃ કોઇ પણ ય તમાં નોરમલ HbA, C ૪ થી ૬ ટકા હોય છે . HbA, C પર તમે કરલ
કસરત, તમે છે લા ણ મ હનામાં ખાધેલ મીઠાઇ, આહારની િનયિમતતા તથા તમે આહારમાં પાળે લ પર
વગેર મા હતી આપે છે . વળ HbA, C પર તમે લીધેલ દવા, લોહ લેવાનો સમય વગેરથી અસર નથી થતી.
આથી દવસના ગમે તે સમયે તપાસ માટ લોહ લઇ શકાય છે .
લાં બો સમય ુ ધી ચા રહલા ુ કોઝ લેવલે શર રના ગ વા ક ક ડની, ખ, દય અને

મગજની નસને ુ કસાન પહચાડ છે . આથી આ તપાસનો ઉપયોગ કડની, ખ, દયને થ ુ ં ુ કસાન ઓ ં
કરવા અથવા અટકાવવા માટ થાય છે . આ ઉપરાં ત ડો ટરને તથા દદ ને દવા અને દવાથી થતા
ડાયા બટ સ ક ોોલ િવશે મા હતી આપે છે .
આ તપાસ બે દવસ પહલા ુ ગર ૂ બ ઘટ ગઇ હોય ક પછ કોઇ ચો સ સમયે વધી ગઇ હોય તો

મા હતી નથી આપતી. આ તપાસ વડ છે લા બે થી ણ મ હનામાં લડ ુ ગર સરરાસ કટલી હતી તે જતાવે
છે .
લોહ માં હમો લોબીન ઘટ ગ ું હોય યાર HbA, Cનો ક ખોટો (એટલે ક હોય તેના કરતાં ઓછો)
બતાવે છે .
અમે રકન ડાયા બટ સ એસોસીએશનની ૂ ચના ુ જબ
- દદ ઇ લીન લેતા હોય એમણે વષમાં ૪ વખત HbA, Cની તપાસ કરાવવી જોઇએ.
- દદ ઈ ુ લીન ન લેતા હોય એમણે વષમાં બે વખત HbA, Cની તપાસ કરાવવી જોઇએ.
દદ માં ડાયા બટ સ ું િનયં ણ (ક ોલ) સા ુ ં ન હોય અથવા ન ું િનદાન થયેલ ડાયાબટ સના
દદ માં HbA, C આથી વધાર વખત પણ કરાવ ું પડ.
લોહ માં HbA, C ુ ં માણઃ
સામા યતઃ લોહ માં HbA, C ું માણ ૪ થી ૬ ટકા હોય છે . આ માણમાં ૧% નો બદલાવ એટલે
12 of 17 28-11-15 15:22
લગભગ ૩૦મી. ા./ડ એલ અથવા ૧.૬૭ મીલીમોલ/લીટરનો સરરાશ લડ ુ ગર લેવલનો ફરફાર

દા.ત.૬% ટકા HbA, C એટલે ૧૩પ મી. ા./ડ એલ સરરાશ લડ ુ ગર લેવલ યાર નવ ટકા HbA, C
એટલે ર૪૦ મી. ા./ડ એલ (૧૩.પ મીલી/લીટર) સરરાશ લડ ુ ગર લેવલ.
ડાયા બટ સના દદ ઓમાં HbA, C લગભગ ૬% ટકા ટ ું હો ું જોઇએ.
HbA, C ું સરરાશ લડ ુ ગર કટ ું તે માપવાની ર ત, લેબોરટર અને લોહ ના ર તકણના આ ુ ય

પર હોય છે . આથી સરરાશ ુ ગર કટલી હશે તે લેબોરટર વાળા જ ગણીને આપે છે .
જો કોઇ દદ ના હ મો લોબીનમાં કોઇ કારનો રોગ હોય મ ક સીકલ હમો લોબીન તો આ તપાસ
એવા દદ ને માટ વાપર ન શકાય.
માઇ ો આ ુ મીનઃ
ભારતને આમ તો ડાયા બટ સની રાજધાની ગણવામાં આવે છે . લગભગ ૩.પપ કરોડ લોકોને
ભારતમાં ડાયા બટ સ છે . ૨૦૨૫ ની સાલમાં આ સં યા વધીને ૫.૭ કરોડ થશે. આ સં યાનો વધારો
ડાયા બટ સ ટાઇપ ુ ના દદ ઓમાં થતા વધારાને કારણે છે . આ વધારાની સાથે ડાયા બટ સ ારા થતી
કો લીકશન વા ક રટાઇનોપથી, ( ખમાં થતી આડ અસર ક માં ધાપો આવી શક), ને ોપથી (ક ડની
ફ યોર) માં પણ ૂ બ વધારો થશે.
નીતીનભાઇની મર ૫૬ વષની છે અને છે લા ચૌદ વષથી તેમને ડાયા બટ સ છે . ડાયા બટ સની

દવા પણ િનયિમત પણે લે છે . લડ ુ ગર દર ણ મ હને કરાવતા રહ છે . અચાનક એક દવસ એમને
પગમાં ૂ ટ ચડતા ન હતા એમના પગ સો ગયા હતા. આથી એમના ડો ટરને ત બયત બતાવવા ગયા.
ડો ટર બધી તપાસ કર િનદાન ક ુ ક તેમની ક ડની બગડવા લાગી છે અને ખમાં પણ ડાયા બટ સની
અસરની શ આત છે .
ગયા વષ ુ ધી નીતીનભાઇનો દર વષનો ટમે ટ માટનો ખચ .૮૪૦૦હતો. હવે તેમને ક ડની કામ
કરતી બં ધ થઇ ગઇ હોવાથી હવે તેમને અઠવાડ યામાં ણ વખત ડાયાલીસીસ કરાવ ું પડ છે . હવે એક
13 of 17 28-11-15 15:22
ડાયાલીસીસ પાછળ .લગભગ ૧૦૦૦/- નો ખચ આવે છે . આમ વષનો ખચ હતો તે હવે ૧૫ દવસનો

ખચ થઇ ગયો અને વાિષક ચ ડાયાલીસીસનો જ લગભગ દોઢ લાખ થઇ ગયો છે . આ ક ડની ફ યોર થવાની
શ આત થાય યાર જ ણ થઇ ય તો ક ડની ફ યોગર અટકાવી તો ન શકાય પણ તેને આગળ વધ ુ ં
અટકાવી તો શકાય. આ ક ડનીની ખરાબ થવાની શ આત થાય યાર જ જો િનદાન કર ુ ં હોય તો
ડાયા બટ સના દદ ઓએ પેશાબમાં માઇ ોઆ ુ મીન કરાવતા રહ ું જોઇએ.
માઈ ોઅ ુ મીન એટલે ું ? :
આ ુ મીન એ એક લોહ માં રહલ ોટ ન છે . પેશાબમાં ોટ ન નથી હો ું . પરં ુ યાર દદ ની

ક ડનીને ુ કશાન થાય છે યાર લોહ માં થી પેશાબમાં ોટ ન ય છે . આ ોટ ન આ ુ મીન હોય છે .
ક ડનીને ુ કશાન થાય એના શ આતના ટજમાં પેશાબમાં માઇ ોઆ ુ મીન એટલે ક ૂ બ ઓછા માણમાં
આ ુ મીન આવે છે .
આ માઇ ોઆ ુ મીનની પેશાબમાં તપાસ કરવા માટ પેશાબ એકઠો કરવાની ણ ર ત છે .
- દવસના કોઇ પણ સમયે પેશાબ ું સે પલ લઇ ટ ટ કરવો.

- દવસના કોઇ પણ સમયે લીધેલ પેશાબમાં માઇ ોઆ ુ મીન અને એટ નીનનો રિશયો અથવા
ચો સ સમય (૪ કલાક) માટ ભેગા કરલ પેશાબમાં આ તપાસ.
- ૨૪ કલાક માટ એકઠા કરલ પેશાબના સે પલમાં માઇ ોઆ ુ મીન એક દવસમાં કટ ું ય છે
તેની તપાસ.
આમાં સૌથી સા ુ ં પ રણામ ૪ થી ૨૪ કલાકમાં એક કરલ પેશાબની તપાસમાં જ આવે છે .
પેશાબ લેતી વખતે તેમાં કોઇ બીજો કચરો ( મ ક ટોઇલેટ પેપર, વાળ) ક મળ ક પછ લોહ , સાથે
ન આવવા જોઇએ. તેનાથી ર પોટ ખોટા આવે છે .
ાર તપાસ કરાવવી જોઇએ?:
આ તપાસ વષમાં એક વખત કરાવવી જોઇએ. પેશાબ લેતી વખતે કચરો ન આવે તે ુ ં યાન રાખ ું
14 of 17 28-11-15 15:22
તપાસના સમયે દદ ને તાવ ક પેશાબમાં રસી ક પછ હાઇ બીપી ન હોવા જોઇએ.
માઇ ોઆ ુ મીન ડાયાબટ સ િસવાય ા રોગમાં વધી શક છે ? :
હાયપરટશન (હાઇ લડ ેશર અથવા લોહ ું ું દબાણ)
સં િધવા વા રોગ
ૂ બ જોમથી/ ુ સાથી લાં બો સમય કરલી કસરત
પેશાબમાં લોહ
પેશાબમાં રસી
કટલીક દવા.
ઘર બેઠા ુ કોઝ માપવાના મશીન તથા તેનો ઉપયોગઃ
પેશાબમાં ુ ગર માપવા માટની પ ી વડ કોઇ પણ દદ ઘર બેઠા આ ુ ગર માપી શક છે . એ જ ર તે

લોહ માં ુ ગર માપવા માટ એ ું મશીન છે માં પ ી ારા લોહ ની ુ ગર માપી શકાય. આ મીશનને
ુ કોમીટર કહ છે . આ ુ કોમીટર અલગ અલગ કંપનીના આવે છે . કંપની ું ુ કોમીટર હોય તે જ
કંપનીની પ ી લેવાની હોય છે . આ ુ કોમીટર પેનની સાઇઝ ટ ું હોય છે .
દદ ઓને ુ કોઝનો કં ોલ ુ ત ર તે રાખવાની સલાહ આપી હોય તેમને આ મશીન ૂબ

ઉપયોગી બને છે . આવા દદ માં સગભા ી, મ ું ુ કોઝ ૂ બ ની ું ઉતર જ ું હોય તેવા દદ ઓ, અને
મને ડાયા બટ સના િનયં ણ માટ ૂ બ મોટા માણમાં ઈ ુ લીનની જ ર હોય તેવા દદ ઓ.
મના ડાયા બટ સની સારવાર મા ખોરાકમાં ફરફાર અથવા ટ કડ થી થઇ શકતી હોય અને
ઈ ુ લીનની જ ર ન પડતી હોય તેઓ આ ુ ં મશીન ન લે તો પણ ચાલે.
15 of 17 28-11-15 15:22
- સૌ થમ પીર ટથી ગળ ના ટરવાને સાફ કરો.

- લા સેટ (ખાસ કારની સોય) અથવા સોય ગળ ના ટરવાને માર લોહ ુ ં એક ટ ું કાઢો.
- કાગળની પ ીના ભાગ પર લોહ ું ટ ું ૂ કો.
- પ ીને મશીનમાં ૂક ુ કોઝ કટ ું છે એ મશીનમાં આપો.
આ ર તે દરક ુ કોમીટરમાં એક કાગળમાં આપેલી હોય છે . અલગ અલગ કંપનીના ુ કોમીટરમાં

ુ કોઝ માપવાની ર તમાં થોડો ઘણો ફરફાર હોય છે . માટ ઘર ુ કોઝ માપતા પહલા મશીન સાથે આવેલ
કાગળ વાં ચી એની ર ત બરાબર સમ અને પછ જ મશીન વાપર ું જો આ ર ત ન સમ ય તો કંપનીના
ર ેસ ટટ વની સલાહ ક કોઇ ડો ટર ુ ં માગદશન લે ુ ં . સમ યા વગર તપાસ કરવી હાનીકારક છે .
ુ કોમીટર ખરદતી વખતે યાન રાખવાની બાબતો.
- કંપની ું ુ કોમીટર લો છો એ કંપની તમને કોઇ તકલીફ મશીનના વપરાશમાં થાય તો સહાય કરશે
ક નહ .
- તે કંપનીની ુ કોઝ માપવાની કાગળની પ ી તમારા ગામમાં છે ક નહ ?
- આ કાગળની પ ી તમને આવનાર ૪-૫ વષ ુ ધી મળશે એવી બાહધર કંપની આપે તે જો ું જ ર છે .
- ુ કોમીટરની કમત અને એક પ ીની કમત.
- પ ી જો ભેજવાળ થાય તો તે વાપર શકાય નહ .
- પ ીની એ સપાયર કટલી છે તે યાન રાખ ું .
- પ ીને ાં રાખવી. ઉનાળામાં તાપમાન વધાર હોય તો ા તાપમાન પર રાખવી આ બધી વાત ું ૂબ
યાન રાખ ું .
16 of 17 28-11-15 15:22
17 of 17 28-11-15 15:22
ડાયા બટ સ : લેબોરટર તપાસ

0૨. મ ુ મે હ : ઉપચાર ુ કોમીટર સાધન અને તેનો વપરાશ

સામા ય ર તે લોહ માં ુ ગર માપવા માટ દદ એ લેબોરટર જ ું પડ છે અને યાં નસમાં થી થો ુ
લોહ લઇ તેની તપાસ કર અ ુ ક સમય પછ ર પોટ આપવામાં આવે છે . આ પ િતની અવે માં, ઘેર બેઠા
ુ કોઝ માપી શકાય તેવા નાનાં સાધનો મળે છે ને ુ કોઝમીટર તર ક ઓળખવામાં આવે છે .
આ સાધનનો વપરાશ કરવા, તેની પ ીને દદ ારા મશીનની દર ુ કવામાં આવે છે અને પછ
દદ પોતે સોય વી તી ણ સાધનથી, ગળ ના વેઢામાં થી મા એક ટ ુ લોહ લે છે અને પ ી પર ૂ ક છે .
આટ ુ કરતા. ુ રં ત અ ુ ક સકડોમાં લડ ુ કોઝનો કડો આવી ય છે . આમ તો ડાયા બટ સના બધાં
દદ ઓને આ સાધન ઉપયોગી છે પણ તેનો ખાસ ઉપયોગ અ ુ ક પર થિતમાં છે .
૧૩. પેશાબની તપાસ વા ક....
(૧) ટાઇપ-૧ ડાયા બટ સના દદ ઓ.
૧૬. ુ ં યાન રાખશો ? (ર) ટાઇપ-ર ડાયા બટ સનાં એવા દદ ઓ ક માં ુ ગરની વધઘટ વધાર થાય છે .
1 of 4 28-11-15 15:22
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત (૩) દવસમાં બે ક ણ વખત ઇ ુ લીન લેનાર દદ ઓ.

૨૪. ડાયાબીટ સ અને દયરોગ (૪) સગભાવ થાના ડાયા બટ સના દદ ઓ.
(૫) ઈ ુ લીન પં પ વાપરનાર દદઓ.
૨૮. અ ય િવષમતાઓ આ સાધનનો ખાસ ઉપયોગ ઇમરજ સીની થિતમાં છે . અિઘ રા ે બેભાન થઇ ય અથવા ભાન
૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો ઓ ં થઇ ય યાર ુ ં સમજ ું ? ુ ગર ઘટ ું છે ક વ ું છે ? ુ ગર ઘટ ું હોય તો ઘર ખાં ડ વગેર આપી
૩૦. ભિવ યમાં ડો ક ુ ં શકાય પણ ુ ગર વધાર હોય અને દદ ભાનમાં ન હોય તો હો પટલ જ ું જ ર છે .
ું ુ કોમીટર લે ુ ં ?
ુ કોમીટર સાધનની કમત, લગભગ .૧૦૦૦થી શ કર ને .૩૦૦૦ ુ ધીની હોય છે . યાર એક

પ ીની કમત આશર .૧૮થી .૨૫ ુ ધીની હોય છે . આ મયાદામાં કોઇપણ િવ યાત કંપની ુ ં સાધન લઇને
તેનો વપરાશ કરવો.
ુ કોમીટર ખરદતી વખતે ુ ં યાનમાં રાખશો ?
૧. કંપની ુ ં ુ કોમીટર લો છો તેની પ ી તમારા શહરમાં મળે છે ક કમ ?

(ખાસ કર ને ફોરનના અવનવી ાં ડના ુ કોમીટર યાં ના સગાં ક િમ ો
ભેટમાં આપે છે તે ભારતમાં પ ી ન મળતી હોવાથી શોભાના ગાં ઠ યા થઇ
કબાટમાં પડ ા રહ છે .)
ર. તમારા ુ કોમીટરની ગેરંટ /વોરં ટ કટલી છે અને બગડ તો ર પેર ગ થશે ક

કમ ?
2 of 4 28-11-15 15:22
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ૩. ુ કોમીટરની કમત અને પ ીની કમત.

ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા ૪. પ ીની એ સપાયર કટલી લાં બી હોય છે અને તેના પર ભેજ ક ગરમીની અસર થાય છે ક કમ ?
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ ુ કોમીટરના રડ ગ અને લેબોરટર ના ર પોટમાં કમ ફર આવે છે ?
ુ ં નામ, બલ ુ લ િવ ાસપા દો ત છે . ુ કોમીટર કપીલર લડ એટલે ક ઝીણી કોશીકાઓની લડની ુ ગર માપે છે યાર લેબોરટર
વીનસ લડ એટલે ક મોટ િશરાઓના લડની ુ ગર માપે છે . એટલે બં ને વ ચે ૧૦ થી ર૦% ટલો ફરફાર
આવી શક છે ને નોમલ ગણાવામાં આવે છે .
ડાયા બટ સનો દદ ુ કોમીટરથી ુ ગર જોયા કર અને ારક જ લેબોરટર માં ક ડો ટર પાસે જ ય તો

ચાલે?
ુ કોમીટરનો વપરાશ કરનાર દદ એ દર ણ મ હને એક વાર લેબોરટર માં ુ ગર ચેક ગ કરાવ ું

જ ર છે . થી ુ કોમીટર સાધન બરાબર કામ કર છે તેનો યાલ આવે ડાયા બટ સમાં ુ ગર ઉપરાં ત
HbA, C કોલે ોન ુ ર ન માઇ ોઆલ ુ મીન તપાસો જ ર છે લેબોરટર માં જ થઇ શક છે .
ુ કોમીટરની ુ ગર તપાસ એ ડો ટર તપાસને બદલે ન ચાલે. ડો ટર સારવારમાં ફરફાર કરવાનાં

મહ વનાં િનણયો લે છે મા ુ કોમીટર તપાસથી મળતાં નથી.
3 of 4 28-11-15 15:22
4 of 4 28-11-15 15:22
લાયકોસીલેટડ હ મો લોમીન
0૨. મ ુ મે હ : ઉપચાર ુ ં છે :-
HbA, C તપાસ
આ ડાયા બટ સના કા ુ િવષે ણવાની ે ઠ તપાસ છે કારણ ક આ તપાસ, છે લા ણ મ હનામાં
ુ ગર કં ોલ કવો હતો તેના િવષે મા હતી આપે છે . જો લડ ુ ગર તપાસ એ ફોટો છે તો HbA, C છે લા ૩
મ હનાની ફ મ છે ?? અથવા એમ કહવાય ક ધોની વા એવરજ લડ ુ ગર બે સમેનની છે લા ણ
મ હનાની બેટ ગ એવરજ છે . યાર ુ ગર તપાસ એ ધોનીનો એક શોટ વી ક બાઉ છે !
HbA, C તપાસ ા થઇ શક ? તેની કમત કટલી હોય ? :-
HbA, C એક તની હ મો લોબીનની તપાસ છે .
૧૩. પેશાબની તપાસ HbA, C તપાસ કોઇ પણ સાર મોટ લેબોરટર માં થઇ
૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ શક અને તેની કમત સામા ય ર તે .૩૦૦ થી .૪૦૦ ટલી
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર હોય છે .

HbA, C તપાસ ાર કરવી જ ર છે :-
૧૯. કસરત : કવી ? ડાયા બટ સનાં િનદાન વખતે ટાઇપ-૧ ડાયા બટ સના દદ એ અથવા દવસમાં વ ુ વાર ઈ ુ લીન
૨૦. સારવાર લેનાર દદ એ વષમાં ૪ વખત ટાઇપ-ર ડાયાબટ સનો, સાધાર કા ુ ધરાવનાર દદ એ વષમાં ર વખત.
1 of 3 28-11-15 15:23
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત HbA, C તપાસ નોમલ છે એમ ાર કહવાય ? :-

યાર ૬ થી ૭ વ ચે હોય યાર HbA, C ને ડાયા બટ સના દદ માટ નોમલ ગણાવમાં આવે છે .
યાર HbA, C ૯ થી ઊપર હોય યાર ડાયા બટ સનો બલ ુ લ કા ુ નથી એમ ગણી શકાય.
૨૬. ડાયાબીટ સ અને ખ HbA, C તપાસ ુ ં મહ વ ુ ં છે ?:-
૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો કોઇપણ લ ન સમારં ભમાં નીચેનો સં વાદ સાં ભળવા મળે છે .

"હ ુ બે કોપરાપાક લઇ લો, મારા સમ છે "
"રહવા દો, મ ુ ભાઇ મને તો ુ ગર છે ..."
"એમાં, ું હમણાં ર પોટ ન કરાવતાં ...૭ દવસ પર કયા બાદ જ

ડો ટર પાસે જજો...."
મોટાભાગનાં " માટ" દદ ઓ ુ ગર કરાવતાં ૫હલા ચાર-પાં ચ

દવસથી ખોરાક, કસરત અને દવામાં એકદમ િનયિમત થઇ ય છે થી
ુ ગરનો ર પોટ "નોમલ" આવે છે .
HbA, C તપાસ આવા " માટ" દદ ની "ચોર " પકડ પાડ છે કમ ક

તેમાં છે લા ૩ મહ નાના કં ોલ િવષે મા હતી મ છે .
વળ HbA, C વધાર હોય તો ડાયા બટ સની િવષયમતાઓ, દય રોગ, લકવો, ક ડની પર ક પગ

પર અસર થવાનો વધાર સં ભવ રહ છે .

યાદ રાખો. જો આપને ડાયા બટ સ હોય તો મા ુ ગર પર આધાર ન રાખશો પરં ુ વષ બે ક વ ુ
વાર જ ર HbA, C તપાસ કરાવશો....
2 of 3 28-11-15 15:23
3 of 3 28-11-15 15:23
ડાયા બટ સમાં પેશાબની તપાસ

0૨. મ ુ મે હ : ઉપચાર ુર ન ુ ગર ટ ટ :-
ડાયા બટ સ ું ાથિમક લ ણોમાં વ ુ અને વારં વાર પેશાબ થવો અને "મીઠો" અથવા ખાં ડ વાળો
પેશાબ થવો. બ ેનો સમાવેશ થાય છે .
ડાયા બટ સના દદ માટ પેશાબની તપાસ ુ ર નમાં બોળવાની પ ી વડ થઇ શક છે . સામા ય ર તે
પેશાબમાં ુ ગર હોતી નથી પણ યાર લોહ માં ુ ગર ૧૮૦ થી વધાર થઇ ય યાર પેશાબમાં ુ ગર આવે
છે . ું માણ +, ++ + + +, + + + +, એમ માપવામાં આવે છે .
૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર આ પ િત સરળ અને સ તી હોય છતાં, બલ ુ લ ચો સ નથી. ખાસ કર ને મ ડાયા બટ સને વ ુ
૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન વષ થાય, એ ુ ં જોવા મળે છે ક લોહ માં સાકર વધાર હોય પર પેશાબમાં ન જોવા મળે અથવા એથી ુ
૧૩. પેશાબની તપાસ થાય.
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર આ કારણોથી ડાયા બટ સના કં ોલ િવષે ણવા માટ હવે ુ ર ને ુ ગર ટ ટનો ઉપયોગ થતો નથી.
ુ રન ુ ગર ટ ટ :-
1 of 3 28-11-15 15:23

યાર ડાયા બટ સ કા ુ માં ન હોય યાર શર રમાં એક કાર ું ઝેર
ઉપ થાય છે ને એસીટોન તર ક ઓળખવામાં આવે છે . આવે વખતે
પેશાબમાં પ ી બોળ િનદાન થઇ શક છે . ખાસ કર ને ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ના
દદ ઓમાં શર રમાં એસીટોન (ક ટોએસીડોસીસ) એ એક મેડ કલ ઇમરજ સી છે
ની હો પીટલમાં દાખલ થઇ સારવાર ન લેવાય તો ૃ ુ પણ થઇ ય છે .
૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો આ ગં ભીર તકલીફ ું ાથમીક િનદાન, પેશાબમાં એસીટોન જોવાની સરળ ટ ટથી થઇ શક છે . અને
૩૦. ભિવ યમાં ડો ક ુ ં આ તપાસ દદ ઘર પણ કર શક છે .
ુ ર ન માઇકો આલ ુ મીન તપાસ :-
આ ડાયા બટ સમાં ૂ બ ઉપયોગી પેશાબની તપાસ છે, માં ુ ર નમાં બ ુ ુ મ મા ામાં આલ મીન
ોટ ન જ ં ુ હોય તેને માપવામાં આવે છે . આ તપાસ ખાસ તની પ ીથી અથવા લેબોરટર માં થઇ શક છે .
આ તપાસથી ડાયા બટ સમાં થતી ક ડની તકલીફ િવષે ાથમીક અને વહલી મા હતી મળ ય છે અને
યો ય સારવારથી ડાયા બટ સનાં દદ ઓ પોતાની ક ડનીને ર ણ આપી શક છે . આ દદ ઓને દયરોગની
શ તા પણ વધાર રહ છે . આ કારણોથી દરક ડાયા બટ સના દદ ઓમાં િનદાન સમયે અને યારબાદ દર
વષ ુ ર ન માઇ ો આલ ુ મીન તપાસ કરવામાં આવે છે .
"પહલા ડાયા બટ સ પેશાબમાં હતો પણ હવે લોહ માં ભળ ગયો છે "
ઉપરની મા યતા બલ ુ લ ખોટ છે . ડાયા બટ સ મા લોહ માં જ હોય છે અને પેશાબની તપાસ વડ
ખાલી એ ું િનદાન થાય છે . યાં ુ ધી શ હોય યાં ુ ધી, ડાયા બટ સના કા ુ િવષે ણવા મા લડ
ુ ગરનો જ ઉપયોગ કર છે .
ુર ન ુ ગરના પરણામો ામક હોઇ શક છે .

2 of 3 28-11-15 15:23
3 of 3 28-11-15 15:23
0૧. હમ ુ મ એક કમર મ ડાયા બટ સના દદ માટ લેબોરટર તપાસ

0૩. મેરા ૂ રજ હ ુ ં ... લોહ માં ચરબીની તપાસઃ
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે લોહ માં ફરતી ચરબી (કોલે ોલ)ના િવિવધ કારની
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો ચો સાઇ ૂ વકની તપાસ એટલે લીપીડ ોફાઇલ.
૦૭. ઉલટ તપાસ બેઠા ુ વન અને જ ં ક ડના સેવનના કારણે કોલે ટરોલમાં
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ થતો વધારો, શર રની લોહ ની નળ માં મે છે . આથી આ નળ
૦૯. પી.પી.બી.એસ. સં કોચાઇ ય છે અને તેના કારણે હાટ એટક અને પેરલીસીસનો
૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર ુ મલો આવી શક છે .
૧૩. પેશાબની તપાસ લીપીડ ોફાઇલમાં નીચે જણાવેલ પાંચ અલગ અલગ તપાસ કરવામાં આવેલ છે .
(૧) ટોટલ કોલે ટરોલ.
૧૬. ુ ં યાન રાખશો ? (૨) એચ.ડ .એલ. કોલે ટરોલ- દય તથા મગજની નળ માટ ું ફાયદાકારક કોલે ોલ.
(૩) એલ.ડ .એલ કોલેટરોલ- ુ કશાન કારક કોલે ટરોલ.
(૪) વી.એલ.ડ .એલ.
1 of 4 28-11-15 15:23
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત (૫) ાઇ લીસેરાઇડ.

૨૪. ડાયાબીટ સ અને દયરોગ ડાયા બટ સ ટાઇપ-૨ દદ ઓમાં બે કારની ચરબીમાં ફરફાર જોવા મળે છે . એચ.ડ .એલ.
૨૫. ડાયાબીટ સ અને ક ડની કોલે ટરોલ દય અને મગજની નળ ને ફાયદાકારક છે તેમાં ઘટાડો જોવા મળે છે યાર ાઇ લીસેરાઇઝ ુ ં
૨૬. ડાયાબીટ સ અને ખ માણ વધી ય છે . ટાઇપ-૧ ડાયા બટ સના દદ માં આ કારના ફરફાર જોવા મળતા નથી.
ટાઇપ-ર ડાયા બટ સના દદ ઓએ દર વષ આ તપાસ કરાવી જોઇએ.
Serum Crea aine
સીરમ, ક એટ નીન :-
ડાયા બટ સના દદ માં ક ડની પર ડાયા બટ સની અસર થાય છે . ક ડનીને કોઇ કાર ું ુ કશાન થ ુ ં
છે ક નહ . એ ણવા માટ આ તપાસ કરવામાં આવે છે .
ડાયા બટ સના દદ એ કરાવવાની તપાસ ું ચેકલી ટ
તપાસ કઇ ર તે ? ાર ?
FBS ૂ યા પેટ લોહ ની તપાસ ટાઇપ-ર દર મ હને
ટાઇપ-૧ રોજ ક એકાં તરો
PPBS જ યા પછ ર કલાક લોહ ની ટાઇપ-ર દર મ હને
તપાસ ટાઇપ-૧ રોજ ક એકાં તરો
HbA, C લોહ ની તપાસ ટાઇપ-ર દર છ મ હને
લાયકોસીલેટડ હ મો લોબીન ટાઇપ-૧ દર ૩ મ હને
ુ ર ન માઇ ોઆલ ુ મીન પેશાબની તપાસ િનદાન વખતે અને પછ દર
વષ
S. Crea nine સીરમ એટ નીન લોહ ની તપાસ દર વષ એક વાર
એવો અિતિથ છે ગમે યાર – તેને ગમે યાર (ક ડની ફંકશન ટ ટ)
2 of 4 28-11-15 15:23
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા S. Iipid profile લોહ ની તપાસ દર વષ એક વાર

પછ માણસ સાથે ‘દગાબા ’ કર ને તે નો સાથ સીરમ લીપીડ ોફાઇલ (કોલે ોલ)
ઇસી દયની પ ી દર વષ એક વાર
ફ ડો કોપી ટ પાં નાખી ખની તપાસ દર વષ એક વાર
ુ ં નામ, બલ ુ લ િવ ાસપા દો ત છે . ( ખના પડદાની તપાસ) દર મ હને એક વાર
લડ ેસર બી.પી. મશીનથી તપાસ િનદાન વખતે અને યારબાદ
પગની નસોની તપાસ ડો ટર ારા દર વષ એકવાર
ડાયા બટ સ : કઇ તપાસ કયાર કરાવવી ?
એ ું જોવા મળે છે ક પોતાની ત બયત માટ સ ગ દ દ પણ મ હને ક

પં દર દવસે લડ ુ ગર કરાવીને સં તોષ માને છે ક ડાયા બટ સ માટની તપાસ
થઇ ગઇ....
હક કત ડાયા બટ સનાં દ દએ ુ ગર ઉપરાં ત અ ુ ક તપાસો કરાવવી
જોઇએ અને વારં વાર કરાવતાં રહ ુ ં જોઇએ થી શર રમાં ડાયા બટ સને લીધે કોઇ
ુ કશાન ચા ુ થ ુ ં હોય તો તેનો યાલ આવી ય અને તેને યો ય સારવારથી
અટકાવી શકાય.
3 of 4 28-11-15 15:23
આ તપાસોની કોઠો અહ ુ ત છે જો આપને ડાયા બટ સ હોય

તો આ કોઠાને કાપીને સાચવી રાખશો....
આમ ડાયા બટ સની લેબોરટર તપાસ િવષે આપણે આ હ તામાં

ું હવે ડાયા બટ સની સારવાર અને તેમાં ખોરાકની પર ની મહ વ
િવષે આવતાં હ તામાં ણી .ું
4 of 4 28-11-15 15:23

ડાયા બટ સમાં ખોરાક, ુ ળ ૂ ત િસ ાંતો :-
ડાયા બટ સ ખરા અથમાં વન શૈલીનો રોગ છે . એટલાં
જ માટ ડાયા બટ સની સારવાર માટ બે-ચાર ટ કડ ઓ ગળવાથી

કામ ુ થ ુ ં નથી.

ડાયા બટ સના દદ એ સારા કા ૂ સારા કા ૂ માટ ખોરાક,
કસરત અને દવાઓ, ણેય પાસા પર એક સાથે યાન આપ ું
પડ છે . મ સરકસનો જોકર એક સાથે ણ દડાને સાચવે છે .
એવો કંઇ ખેલ કરવો પડ છે .
ડાયા બટ સની સારવારમાં ખોરાકની પર સૌથી પહલી
છે અને ૂ બ અગયની છે . આ પર િવષે િવગતવાર ણીએ.
ડાયા બટ સમાં ખોરાકની પર શા માટ ?:-
ડાયા બટ સની સારવારમાં સૌથી પહ ું પગ ું ખોરાક છે . ખોરાકમાં જો પર પાળવામાં નહ આવે
તો દવા મદદ ન કર શક. ખોરાકમાં પર પાળવાથી ડાયા બટ સનો સારો કા ૂ થઇ શક છે .
કલર ુ ં છે .
ખોરાક આપણે શ ત અને જ ર પોષક ત વો વા ક િવટામી સ અને મીનર સ આપે છે . ખોરાક ુ ં
પાચન થયા પછ તે ું શર રમાં શ તમાં પાં તર થાય છે . ર તે પૈસો માપવા ુ ં એકદમ િપયો છે . તેમ
1 of 4 28-11-15 15:24
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત શ ત માપવા ુ ં એકમ કલર છે .

સામા ય ર ત કોઇ પણ ુ ત વયની, બેઠા ુ વન વતી
ય તને ૧૫૦૦ થી ૧૮૦૦ કલેર ની જ ર યાત હોય છે . જો ક ૂબ
મહનત મ ુ ર ું કામ કરતા દદ ને વધાર કલેર જોઇએ છે અને સાવ
બેઠા ુ ં વન હોય તો થોડ ઓછ કલેર પણ ચાલે.
આપણા ખોરાકમાં કલેર આપણા ુ ય ઘટકો કાબ હાઇડટ
અને ોટ ન છે . આ ઘટકો એક ામમાં થી ચાર કલેર આપે છે .
યાર ચરબી ુ ત પદાથ એક ામમાં થી નવ કલર આપે છે . કોઇપણ ખોરાક લેવાથી તેના પાચન
ારા તે લોહ માં ુ ગર ુ ં માણ વધાર છે .
અહ એ વાત યાદ રાખવી ુ બ જ ર છે ક મ લોહ માં ુ ગર ૂ બ વધી ન ય એ જો ું જ ર છે

તેમ એ ઘટ ન ય એ વાત ું યાન રાખ ું પણ અ યં ત જ ર છે .
ો ખોરાક લેવો ? ો ન લેવો ? લાયસેમીક ઇ ડકસ િસ ાંત :-
ુ ગર ું લોહ માં માણ વધારવાની ઝડપને તે પદાથની લાયસેમીક ઇ ડકસ કહ છે . આ

લાયસેમીક ઇ ડકસ કહ છે . આ લાયસેમીક ઇ ડકસ દરક ખા પદાથની ન કરવામાં આવેલ છે . ઇ ડ સ
માણે ખોરાક ું વગકરણ કર ખોરાકની ઇ ડ સ ઓછામાં ઓછ હોય તે ડાયા બટ સના દદ માટ સારો
ગણી શકાય.
વ ુ લાયસેમીક ઇ ડ સવાળો ખોરાક :-

સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક ખાં ડ, ગોળ, સાકર, મધ, મીઠાઇ,
2 of 4 28-11-15 15:24
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ઓછ લાસેમીક ઇ ડ સવાળો ખોરાક :-

ફણગાવેલા કઠોળ, રોટલી, ભાખર , કાકડ , ટમેટા નારં ગી, સફરજન.
વ ુ લાયસેમીક ઇ ડકસવાળો ખોરાક તા કા લક લોહ માં ુ ગર વધાર છે આથી ડાયાબીટ શના
દદ એ આવો ખોરાક ન લેવો જોઇએ યાર ઓછ લાયમેસીક ઇ ડકસવાળો ખોરાક ડાયા બટ સના દદ માટ
હતાવહ છે .
ુ પોષણથી બચો.... સમતોલ આહાર લો :-
ડાયા બટ સના દદ ઘણી વખત ઓછ કલર લેવા

માટ ઘણો ઓછો ખોરાક લેતા પણ જોવા મળે લ છે . પરં ુ
શર રની જ ર યાત ુ જબ ખોરાક નહ લેવાથી Malnutri on
એટલે ક ુ પોષણ પણ થઇ શક છે . જ ર યાત કરતા ઓછ
કલેર લેવાથી ડાયા બટ સ જતો રહતો નથી. જ ર પોષક
યો શર રને મળવા જ જોઇએ.
ડાયા બટ સના દદ એ સમતોલ આહાર લેવાનો છે .

માં લગભગ ૭૦% કાબ હાઇ ટ, ૨૦% ોટ ન અને ૧૦% ફટ
એટલે ક તૈલી પદાથ લેવા જોઇએ.
સામા ય ખોરાકમાં કાબ હાઇ ટ ઘ , ચોખા, ુ વાર, બાજર વા અનાજમાં થી બટટા અને શ રયા
વા કંદ ુ ળમાં થી, કઠોળ અને ફળોમાં થી મળ શક છે .
ોટ સ ુ ધ, ચીઝ, માં સ, માછલી, ડા, કઠોળ, અને દાળમાં થી મળ શક છે .
3 of 4 28-11-15 15:24
તૈલી પદાથ અથવા ચરબી માખણ, ઘી, મગફળ , રાઇ, તલ, ુ ય ુ ખી, કોપરા વગેરના તેલમાં થી અને
આ પરાં ત માં સાહર ખોરાકમાં શાક અને કોડના લીવરના તેલમાં થી મળે છે .
4 of 4 28-11-15 15:24

ો ખોરાક લેવો ? ો ન લેવો ? લાયસેમીક ઇ ડ સ િસ ાંત :-
ઘણીવાર મેરજ ફંકશનમાં સામે જબ મો ુ ં ૂ ફ ડ નર ગોઠવેલ હોય યાં અમારા ડાયા બટ સના
દદ ના િન ાસ સં ભાળાય છે . "બી બધા રોગ સારાં પણ આ ુ ગર નહ સાર .... બી બધા રોગની પર
બે-ચાર દવસ ક મ હનો દવસ પણ આ તો જ દગીભરની ુ લામી..."
વાત પણ સાચી છે .... બી રોગ દદ ના ખોરાક વી ગત વાતમાં આવો કાયમી ઘાં ચપરોણો
કરતા નથી. ઘણાં દદ ઓનાં સ ભા યે ક ુ ભા યે : પર ુ ં "કડક" પાલન કરનાર પ ની તેમની થાળ પર
બલાડ ની મ તાક લગાવી બેસે છે ! આ થો ુ ં વધાર ડાયા બટ સમાં ખોરાક ગે સમ એ.
૦૯. પી.પી.બી.એસ. સામા ય માણસનો તં ુ ર ત ખોરાક એ જ ડાયા બટ સના દદ નો ખોરાક :-
ડાયા બટ સના દદ એ કોઇ "િવિશ ટ" ખોરાક લેવાનો નથી પણ
સામા ય માણસ, તં ુ ર ત રહવા માટ ખોરાક લે છે તેવો જ ખોરાક
લેવાનો હોય છે . આવો ખોરાક લેવા અ ુ ક સાદા િનયમો ુ ં પાલન કરવા ુ ં
છે .

(૧) યો ય કલેર મા ાવાળો ખોરાક લો :-
સામા ય બેઠા ુ ં વન વતા દદ એ ૧૮૦૦ કલેર નો ખોરાક લેવો
જોઇએ. આ કારણથી વ ુ કલેર વાળો ખોરાક ન લેવો જોઇએ. સામા ય
૨૦. સારવાર ખોરાક ું કલેર ૂ ય આ સાથેના ચાટમાં આપેલ છે .
1 of 4 28-11-15 15:24

૨૩. બેભાન અવ થા (ર) દવસમાં થો ુ ં - થો ુ ં વખત ખાઓઃ-
ડાયા બટ સના દદ એ એક સાથે ઝા ં ન ખા ું જોઇએ.
૨૮. અ ય િવષમતાઓ સવારનો ના તો, બપોર ૪ વા યે હળવો ના તો અને ઈ ુ લીન
૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો લેતા દદ ઓએ રા ે ૂ તાં પહલા ૂ ધ ક ફળ લેવા જોઇએ. મા
૩૦. ભિવ યમાં ડો ક ુ ં બપોર અને રા ે "પેટ ભર ને" જમવાની ટવ ડાયા બટ સના દદ
માટ સાર નથી.
(૩) ઝડપથી ુ ગર વધાર એવો ખોરાક ન લેવો :-
ખાં ડ, સાકર, ગ યા પીણાં, મીઠાઇ, મધ, ુ બ ગ યા ફળો, ગોળ, કક પે આ બધાં ખોરાકના

લાયસેમીક ઇ ડ સ વધાર છે માટ આ ખોરાક ન લેવા ક ઓછ મા ામાં લેવા.
(૪) રસાવાળો ખોરાક અને કાંચા શાકભા વ ુ માણમાં લેવા :-
પોતાના દરક ભોજનમાં ડાયા બટ સના દદ એ ૨૫% કાં ચા સલાડ ક ફણગાવેલા કઠોળ વા
રસાવાળાં ખોરાક લેવા જોઇએ નાથી ુ ગર ધીમે ધીમે વધે છે .
(૫) તળે લો ખોરાક-ઘીવાળો ખોરાક ન લેવો :-
તળે લો ખોરાક આડકતર ર તે ડાયા બટ સનો કં ોલ ઓછો કર છે આની પણ પર ખાસ જ ર છે .
(૬) ઉપવાસ-એકટાણાં ક રો ં બને યાં ુ ધી ન કરવા :-

કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ ુ ગર ઘટ જવાનો ભય રહ છે તેમજ ડાયા બટ સનો કં ોલ ચા યો
ઉપવાસ દરિમયાન ય છે .
ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ ના બાળકો માટ બ ુ કડક ખોરાક પર ું ખાસ મહ વ નથી. આ િવકાસ પામતાં બાળકો
2 of 4 28-11-15 15:24
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા હોય છે માટ તેઓ યો ય માણમાં યો ય કલેર નો ખોરાક લે અને સામે તેટ ું ઈ ુ લીન લે એવી અપે ા
હોય છે . જો ક આ બાળકોએ પણ ગળપણ અને તેલ ઓ ,ં રસા વધાર અને દર ૩ કલાક થો ુ ં થો ુ ં ખા ું
સામા ય િસ ાં તો ુ ં પાલન કરવા ુ ં રહ છે . આ બાળકોમાં ખાસ કર ને ફા ટ ડ અને જ ં ક ડ ું જબરદ ત
ુ કલી આપી શક છે .
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ આકષણ
તેમને ભાવતા એવા અને "તં ુ ર ત" ફા ટ ડ ઘર બનાવી આપવો એ જ ઉપાય છે . ડાયા બટ સમાં
ખોરાકની પર િવશે વ ુ માહતી આગળ ણી ું .
ડાયા બટ સના દદ માટ દવસમાં ૧૮૦૦ કલેર ખોરાકનો ચાટ
સવારનો ના તો : ુ ધ/ચા ૧૦૦ એમએલ ખાં ડ વગર
સવાર ૧૦:૩૦ : ર-રોટલી/૪ ખાખરા/પ૦ ા.ઊપમા ક પૌઆ, ૧ લાસ છાશ ક ૧ ફળ
બપોર જમણ : બાજરાનો રોટલો-૧/૩, રોટલી (ઘી વગરની) ૧ વાટક શાક (ઓછાં
તેલવા ) ૧ વાટક દાળ
કઠોળ : ૧ વાટક ભાત ( ડાં ) ૧।। વાટક સલાડ, ૧ લાસ, છાશ
સાં જનો ના તો : ચા ૧૦૦ એમએલ ખાં ડ વગર, ૧ વાટક વઘારલા મમરા/ર ખાખરા/૧ ફળ
રાત ું વા ં : બાજરાનો રોટલો-૧/ભાખર -ર(ઓછા તેલવાળ )/રોટલી-૩, ૧ વાટક શાક,
૧ વાટક ખીચડ , ૧ લાસ છાશ/ અડધી વાટક દહ (મહાઇ વગર), ૧।।

વાટક સલાડ
રા ે ૂ તા પહલાં : ૧ લાસ ૂ ધ ક ૧ ફળ
સામા ય રોજ દા ખોરાકમાં કટલી કરર હોય છે ?
3 of 4 28-11-15 15:24
ઘ ની રોટલી કોર :- ૪૦
ઘ ની રોટલી લકા ચોપડલી :- ૬૦
ભાખર :- ૮૦
રોટલો બાજરાનો ૬" :- ૧૪૦
ભાત વાડક -૧ :- ૧૦૦
કઠોળ વાડક -૧ :- ૫૦
લીલોતર શાક-૧૦૦ ામ :- ૫૦
બટટાં -૫૦ ામ :- ૧૦૦
ક ુ ં બર -૧૦૦ ામ :- ૧૦
4 of 4 28-11-15 15:24
ડાયા બટ સમાં કસરત શા માટ જ ર છે ?

આપણાં ચં ુ ભાઇને ઓળખો ને... વજન ૧૦૮ કલો છે . મ
શર રથી સ ૃ એમ પૈસા ટક પણ સ ૃ છે .
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો ડાયા બટ સ અને બી.પી. વા "પૈસાદાર" માણસોના રોગ પણ
૦૬. ને ુ યા ને ના ખરા.... યાર ચં ુ ભાઇ ડો ટર પાસે ય યાર ડો ટરની વઢ ખાઇને
૦૭. ઉલટ તપાસ ુ ઓ, કંઇક ચાલવા ,ુ ં કસરત,
આવે... " ુ દભાઇ, હવે તો શર ર સામે મ,
વીમ ગ ફાવે તે ચા ુ કરો...." ચં ુ ભાઇ જરા શરમ સાથે હાહા કરવા
લાગે. થ ું એ ું ક ચં ુ ભાઇને લાગી આ ું પહ ચી ગયા મમાં,
મે બરશીપ લીધી અને બે દવસ કાડ યો કસરત કર યાં તો ખ લાસ....
૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ ચં ુ ભાઇ ું આ ું શર ર ુ ઃખવા લા ું અને ચં ુ ભાઇ ખાટલા માં પાછા યાં હતાં યાં . હવે એક
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર િમ ની સલાહથી ચં ુ ભાઇએ થો ુ ં વોક ગ ચા ુ ક ુ છે , ધીમે ધીમે ચાલવા ુ ં માણ વધાર છે . અને િનયિમત
૧૬. ુ ં યાન રાખશો ? ય છે .
ડાયા બટ સમાં કસરત શા માટ જ ર છે ? ચાલો આ ણીએ.
૧૯. કસરત : કવી ? આહાર ડાયા બટ સની સારવાર ુ ં પહ ુ ં પગિથ ુ ં છે . તો કસરત બી ુ ં પગિથ ુ ં છે . િનયિમત કસરત ારા
૨૦. સારવાર ડાયા બટ સના દદ ને નીચે ુ જબના ફાયદા થાય છે .
1 of 4 28-11-15 15:25
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત - કસરત ારા ના ુ ઓના સં કોચન-િવ તરણની યા લોહ માં ની સાકર વપરાઇ ય છે .
૨૩. બેભાન અવ થા - કસરત કરવાથી ચરબી વપરાવા લાગે છે અને તે ુ ં વજન ઘટવા ું શ થાય છે . વજનનો ઘટાડો
ઈ ુ લીનની જ ર યાત પણ ઘટાડ છે .
- કસરતથી ચરબીમાં થતો ઘટાડો લોહ માં કોલે ટરોલની મા ા ઘટાડ છે . અને તેથી લોહ ની નળ માં
કોલે ટરોલ જમા થવાની શ તા ઘણી ઘટ ય છે .
૨૮. અ ય િવષમતાઓ કસરતથી લડ ેસર કા ુ માં રહ છે .
- કસરત દય મતા વઘાર છે અને દયરોગને થતો ક આગળ વઘતો અ૮કાવે છે .
- કસરત કરવાથી મગજમાં બનતા કિમક સથી મન આનં દમાંરહ છે . (એ ડોફ ન)
કઇ કસરતમાં કટલી કલેર વપરાય (૩૦ િમિનટમાં)
કસરત ૬૬ કલો ૮૦ કલો ૯૫ કલો

એરોબી સ (હળવી) ૧૩૯ ૧૫૫ ૧૬૬
સાયકલ મ યમ ગિત ૨૨૩ ૨૪૫ ૨૬૬
સાયકલ મ યમ ગિત (ઉભાં ઉભાં ) ૧૯૫ ૨૧૫ ૨૩૩
ઘરકામ ૯૭ ૧૧૦ ૧૧૭
ૃય ૧૨૫ ૧૪૦ ૧૫૦
બાગકામ ૧૩૯ ૧૫૫ ૧૬૬
દોરડા ુ દવા ૨૭૯ ૩૧૦ ૩૩૩
દોડ ું (૩૦ િમિનટમાં ૪ ક.મી.) ૨૨૩ ૨૪૫ ૨૬૬
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ દાદરો ચડવો ૧૬૭ ૧૮૫ ૨૦૦
2 of 4 28-11-15 15:25
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા તર ુ ં ૧૬૮ ૧૮૫ ૨૦૦

ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા ટિનસ રમ ુ ં ૧૯૫ ૨૧૫ ૨૩૩
ચાલ ુ ં (૩૦ િમટનમાં ૨.૫ ક.મી.) ૯૭ ૧૦૭ ૧૧૭
ુ ં નામ, બલ ુ લ િવ ાસપા દો ત છે . વજન ઉપાડ ું (મ યમ દર ું ) ૮૪ ૯૨ ૧૦૦
કસરતના કારો :-
શ તનો કટલો યય થાય તે ુ જબ કસરતને અલગ અલગ કારમાં

વહચી શકાય.
હળવી કસરત :- ઘરકામ કર ુ ં
મ યમ કસરત :- કલાકના ૪ ક.મી.ની ઝડપથી ચાલ ,ું કલાકના ૮

ક.મી. ઝડપથી સાયકલ ચલાવવી બગીચામાં કામ કર ુ ં .
થોડ ભાર કસરત :- કલાકના પ થી ૬ ક.મી. ઝડપે ચાલ ,ુ ં તર ું

બેડિમ ટન ક વોલીબોલ રમ ું .
ભાર કસરત :- ટિનસ, ટબોલ ક કટ રમ ું ર૦ ક.મી.ની ઝડપે

સાયકલ ચલાવવી.
આ ઉપરાં ત કસરતને બે ભાગમાં વહચવામાં આવે છે . આઇસોમે ક : વજન ઉપાડવા, ગ ખેચવી

વી કસરતો.
3 of 4 28-11-15 15:25
આઇસોટોનીક :-
ચાલ ,ું દોડ ,ુ ં રમત રમવી, તર ું વી એરો બક કસરતો, ડાયા બટ સમાં

એરો બક કસરતોને વધાર મહ વ આપવામાં આવે છે . (૯.૨)
4 of 4 28-11-15 15:25
0૧. હમ ુ મ એક કમર મ ડાયા બટ સમાં ખોરાક - ખોટ મા યતાઓ

0૩. મેરા ૂ રજ હ ુ ં ... આપણાં ચં ુ ભાઇ છે ડાયા બટ સના દદ અને ૂ બ યાન રાખે સારવામાં . શેર દલાલનો ધં ધો છે અને
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે કામ ટ શનવા છે . વજન પણ વધાર છે . ફકત ૧૦૮ કલો. જો સવારના ૮ વા યે ચં ુ ભાઇને ઘેર પહ ચો તો
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો ચં ુ ભાઇ મળે ના તાના ટબલ પર મોળ ચા અને સાથે ગરમાગરમ ગાં ઠ યા.... સામે ખાખરા, ફણગાવેલા
૦૬. ને ુ યા ને ના મગ, રોટલી બ ું હોય ટબલ પર પણ ચં ુ ભાઇ એને અડ પણ ન હ. જો ચં ુ ભાઇને ૂ છએ તેમના ના તા ુ ં
૦૭. ઉલટ તપાસ રહ ય તો જવાબ મળે ક "મને તો ુ ગર છે એટલે ચણાના લોટની વ ુ સાર " ડાયા બટ સમાં ગાં ઠયા વી
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ તળે લી ચણાના લોટની વાનગી સાર એ કોણે ન ક ?ુ
૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર જવાબ મળે ક ખબર નથી પણ બધા કહ છે આવી તો ઘણી ખોટ મા યતાઓ છે ડાયા બટ સના
૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન દદ ઓના મગજમાં ઘર કર ગઇ છે . આ આ ખોટ મા યતાઓ િવશે ણી. ખર હા યિવ ્ યોિત દવે ુ ં
૧૩. પેશાબની તપાસ કહવા ુ ં છે ક "૪૦ વષની મર માણસ કાં તો વૈદ થાય છે અથવા ુ રખ"
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર ડાયા બટ સ ું િનદાન થાય એટલે ુ રં ત દદ ના સગા હાલા, િમ ો, પાડોશીઓ સલાહ આપવા આવી
૧૬. ુ ં યાન રાખશો ? ય છે . આ સલાહ ઘણી વખત ખોટ મા યતાઓને પણ જ મ આપે છે . નીચે માણે છે .

(૧) "કારલા ુ બ ખાવા અને કડવા લીમડાનો રસ પીવો"
1 of 5 28-11-15 15:25
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત આ મા યતા સાવ ખોટ છે . ઘણાં દદ આખી જદગી
કારલા ું જ શાક ખાતા હોય છે . પરં ુ કારલા ક લીમડાના
રસથી ડાયા બટ સ મટ જતો નથી.
૨૬. ડાયાબીટ સ અને ખ (૨) "ભાત અને બટટા કદ ન ખવાય"
આ મા યતા સાવ ખોટ છે . ભાત અન બટટામાં
મળતી કલેર ની ગણ ી કર અને જ ર યાત માણે કલેર
લેવી. ભાત જો ઓસાવેલ હોય તો વ ુ સા ં.
(૩) " ટ ન ખવાય" :-
આ મા યતા પણ સદં તર ખોટ છે . કલેર ની ગણતર કર ને ખાઇ શકાય. ટમાં આવેલ ુ ગર કટોઝ
છે વળ ફળમાં થી િવટામીન અને મીનરલ મળે છે ઉપયોગી છે .
(૪) "મ આ મીઠાઇ ખાધી છે માટ અડધી ટ કડ વધાર લઇ લ "
ડાયા બટ સની દવા ક ઈ ુ લીનનો ડોઝ તે વધારવાની ૂ લ દદએ કદ ન કરવી.
(૫) " ુ ં ચા તો ખાંડવાળ પી ં કારણ ક ટ કડ નાખવાથી ક સર થાય છે " :-
આ મા યતા સદં તર ખોટ છે . ટ કડ નાખવાથી કદ ક સર થ ું નથી.
(૬) "મા ચણાના લોટની જ વાનગી જ ખવાય" :-
આ મા યતા સાવ ખોટ છે . ઘ નો બાજરાનો ક ુ વારનો લોટ પણ ખાઇ શકાય.
(૭) "ગ ુ ં કદ ખા ુ ં જ નહ ."
બ ુ ં ઇ છા થાય તો બે થી ણ મ હને એકાદ વખત મીઠાઇ ખાઇ શકાય પરં ુ બને યાં ુ ધી જમી
લીધા ૫છ મીઠાઇનો એકાદ ુ કડો લેવો, જ યા પછ ૂ ં ખ ન હોવાથી મીઠાઇ વધાર પડતી ન ખવાય ય.
2 of 5 28-11-15 15:25
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા (૮) "આપણે તો મા બે વખત જ જમવા ુ ં રાખીએ બાક વ ચે કાંઇ જ નહ ." :-
આ મા યતા ડાયા બટ સના દદ માટ યો ય નથી, બે વખત ખાવાની આદત ચાર થી પાં ચ વખત
ુ ધી સાથ િનભાવે છે . એક સમય પડછાયો ખાવાથી પેન આઝ પર ઓછો લીડ આવે છે .

ડાયા બટ સમાં ખોરાક - ખાસ પ ર થિતઓ
(૧) સગભાવ થા :-
આ દદ ઓએ પોતાની દર િવકાસ પામતા બાળકની જ ર યાત

લ માં લઇને વ ુ કલેર વાળો ખોરાક (આશર ૨૪૦૦ થી ૨૮૦૦) લેવો
જ ર છે થી ુ ગર ઘટ ન ય.
(૨) વધાર ૂ ળ ય તઓ :-
મ ું વજન ૧૦૦ કલોની ઉપર છે અને તેઓ વજન ઘટાડવાની

કોશીષ કર છે . એવા દદ ઓએ ઓછ કલેર વાળો ખોરાક ( દવસમાં ૮૦૦
થી ૧૦૦૦) લેવો જ ર છે .
(૩) વ ુ મહનત કરનાર ય તઓ :-
ઓ ૂ બ ભાર શાર રક મ કર છે એવાં ડાયા બટ સના દદ ઓ વા ક મ ૂ ર, એથલેટ ક રમતવીર

ખેલાડ , આ દદ ઓએ તેમની વ ુ કરલીની જ ર યાતને લ માં લઇને દવસમાં ૨૪૦૦ થી ૩૦૦૦ કલેર
ુ ધીનો ખોરાક લેવો.
(૪) કડનીની તકલીફવાળાં ય તઓ :-
ડાયા બટ સને લીધે ક બી કારણોસર કડની બરાબર કામ કરતી હોય યાર આ દદ ઓએ ખોરાકમાં
ોટ ન મ ક કઠોળ-દાળ ઓછા લેવાં જોઇએ. આ દદ ઓને ુ ગર ઘટ જવાનો ભય હોઇ તેમણે થોડાં થોડાં
માણમાં સરળ કાબ હાઇ ટ મ ક ખાં ડ લઇ શકાય છે . આ દદ ઓને ફળ ન ખાવાની ક ઓછાં ખાવાની
3 of 5 28-11-15 15:25
સલાહ આપવામાં આવે છે .
(૫) માંદગી દરિમયાન ખોરાક :-
ડાયા બટ સના દદ ઓને, માં દગી દરિમયાન ુ ગર ઘટ ક વધી જવાનો ભય હોય છે વળ ઘણી વાર
સામા ય ખોરાક રોજ દા માણમાં લેવાતો નથી. આ દદ ઓને ફળોના રસ, વાહ ખોરાક ક સાધારણ
માણમાં નરમ ભાત, ખીર ક સા ુ દાણાની કાં ક ના ળયેર પાણી વો ખોરાક દર બે-બે કલાક લેવો જોઇએ.
(૬) માંસાહાર ખોરાક લેનાર :-
ડાયા બટ સના દદ ઓ માં સાહાર ખોરાક લેતા હોય તેમણે ઓલી કલેર વાળો માં સાહાર ખોરાક
લેવો મ ક ચીકન, ચરબી ર હત માં સ-માછલી વગેર વળ માં સાહાર ખોરાકમાં રાં ધતી વખત વ ુ તેલનો
વપરાશ ન થાય એ જો ુ ં જ ર છે . ડા ખાવા ઇ છનાર દદ એ મા સફદ ભાગ જ લેવો, પીળો ભાગ ન
લેવો.
(૭) લ ન ક સા ુ હક જમણવાર વખતે :-
લ ન ક પાટ ના જમ૬ વખતે, ડાયા બટ સના દદ ઓએ " વ બાળવા" નો અવસર આવે છે . જો ક

સલાડ, ઢોકળા, ભાત, દાળ, શાક, ( ેવી કાઢ ને) લઇ શકાય છે . મ આપણે યાં ન લોકો માટ એક ુ ુ
કાઉ ટર હોય છે . તેમ વા દ ટ લો કરલીર ડ અને ુ ગર વા ૃ િ મ ગળપણ વાળ મીઠાઇ તથા ત યાં
વગરની શેકલી વાનગીઓ ું ડાયા બટ સ કાઉ ટર રાખવામાં આવે તો ડાયા બટ સના દદ ઓ પણ ભોજનને
માણી શક. ડાયા બટ સમાં ખોરાક િવશે આપણે ુ ં . ડાયાબટ સમાં શાર રક મનાં મહ વ િવશે આવતાં
હ તામાં ણી ુ ં .
Next
4 of 5 28-11-15 15:25
5 of 5 28-11-15 15:25
મોઢથી લેવાની દવાઓ ાર દવાઓ લેવી જ ર છે ?
સામા ય ર તે ડાયા બટ સ ું િનદાન થાય પછ દદ ને ખોરાકની પર રાખવા ુ ં કહવામાં આવે છે .
આ ઉપરાં ત કોઇપણ તની કસરત, મોટભાગે રોજ ુ ં ૪૫ િમિનટ ચાલવાની સલાહ આપવામાં આવે છે . આ
બં ને ૂ ચનાઓ ું બરાબર પાલન કરવા છતાં પણ એક થી દોઢ મ હનાના ગાળામાં લડ ુ ગર કા ુ માં ન
આવે તો આવાં દદ ઓને, ખોરાક અને કસરત ઉપરાં ત મોઢથી લેવાની ટ કડ ઓ આપવામાં આવે છે .
૦૭. ઉલટ તપાસ િનયિમતતા જ ર છે :-
એકવાર ટ કડ ઓ ચા ુ કયા બાદ તેની િનયિમત લેવી
જ ર છે . થોડો વખત લઇ, ુ ગરનો ર પોટ બરાબર આવે એટલે
પોતાની મેળે દવા બં ધ કર દવી ક ઓછ કર દવી બરાબર નથી.
ટ કડ ઓ ચા ુ કયા બાદ, ડો ટરની સલાહ ુ જબ ફર થી ર પોટ
કરાવી, ડો ટર કહ તે માણમાં ચા ુ રાખવાની હોય છે .
" ગતે રહો" ફર ફર ને તપાસ જ ર છે !
૧૮. કસરત શા માટ ? ઘણાં દદ ઓ દવા ચા ુ રાખે છે પણ યારબાદ વષ ુ ધી ુ ગર ર પોટ કરાવતાં નથી ક ડો ટરને
૧૯. કસરત : કવી ? બતાવતા નથી. આ દવાઓની કાય મતામાં તેમજ દરક દદ ના ડાયા બટ સના માણમાં વધ-ઘટ થતી હોય
૨૦. સારવાર છે . આ કારણોથી દર મ હને ર પોટ કરાવી ડો ટરને બતા ું અને જ ર હોય તો દવામાં ફરફાર કરવો જ ર
1 of 5 28-11-15 15:26
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત છે .

૨૪. ડાયાબીટ સ અને દયરોગ "સાઇડ-ઇફ ટ કો દ દો સાઇડ"

દવા-િવ ાન ુ ં ુ છે ક ની અસર હોય તે આડ-અસર
પણ હોય જ... પણ મોટાભાગની ડાયા બટ સની દવાઓમાં ગં ભીર
સાઇડ-ઇફ ટ આવતી નથી. સૌથી અગ યની આડ-અસર, " ુ ગર ઘટ
જવી" તે જ છે અને તેના માટ, યો ય ખોરાક અને તેનો સમય
ળવવો જ ર છે . જ ર લાગે તો દવા ું માણ ઘટાડ શકાય. આ
િસવાય પેટમાં બળતરા, ઝાડા થવા, ઉ ટ ું થ ું ક ચામડ માં
ખં જવાળ આવવી વી અસરો થાય નો ઉકલ લાવી શકાય છે . આ
માટ ુ ંકા સમય માટ આ દવાઓ બં ધ કર શકાય ક બદલાવી પણ
શકાય. કટલીક દવાઓથી પગમાં સો આવે છે તેમ જ શર ર ુ ં
વજન વધી ય છે , યાનમાં રાખ ું .
હવે દવા કમ કામ કરતી નથી ?:-
મોટાભાગની દવાઓ શ ીઆતમાં કામ સા ુ ં આપે છે અને મ સમય જતો ય તેમ તેમની અસર
ઓછ થતી હોય એ ું લાગે છે . દવા ુ ં માણ વધારવા ક દવાઓ બદલાવવા છતાં ધા ુ પ રણામ આવ ુ ં
નથી. આ પ ર થિત ુ ં કારણ શર રમાં ઘટ ગયે ું ઈ ુ લીન ું માણ છે . આવા દદ ઓને ડાયા બટ સને
કા ુ કરવા દવા ઉપરાં ત ઈ ુ લીન ઇ કશન લેવા જ ર છે . ટ કડ ઓ ું માણ ૂ બ વધારવાથી કોઇ
ફાયદો થતો નથી તેમ જ સાઇડ ઇફ ટ વધવાનો ભય રહ છે .
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ ખોટ મા યતાઓથી ૂ ર...

સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક (૧) "બા ુ વાળા જમનાબેન તો એક જ ટ કડ ખાય છે . મને ડો ટર કમ ણ ટ કડ આપે છે ." કોઇ બે
2 of 5 28-11-15 15:26
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા દદ ઓના ડાયા બટ સ સરખાં નથી. વળ દદ ું વજન, ખોરાક, કસરત અને ઈ ુ લીન ઉ પ કરવાની
મતા પરથી દવાઓની જ ર યાત ન થાય છે માટ કોઇ બી દદ ની સારવાર સાથે તમાર દવાની
સરખામણી ન કરશો. આજકાલ ડાયા બટ સની સારવારમાં વપરાતી બે ક ણ દવાઓનાં િમ ણની એક
ુ લીન (Combina on of Drugs) કહ છે .
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ ટ કડ પણ મળે છે ને ઈ
ડાયા બટ સની સારવારમાં વપરાતી મોઢથી લેવાની દવાઓ
દવાની કાયપ િત દવા-શા યા નામ ઉદાહરણ

શર રનાં ઈ ુ લીન ુ ં માણ સ ફોનીલ ુ ર યા Daonil
અને કાય મતા મ Glynase
Euwepa
વધારનાર દવાઓ મે લીટ નાઇડ
શર રના કોષોની
ઈ ુ લીન તરફની બાઇ લ ુ નાઇડ

Meformin
સં વેદનશીલતા વધારનાર
અને
ઈ ુ લીન િતકાર
લીટાઝોન
ઘટાડનાર દવાઓ Pioglit
Rosicon
કાબ દત ુ ં તરડામાં આ ફા- ુ કોસીડ ઝ Glucobay
શોષણ ધી ુ ં કરનાર ઇનહ બીટર Migtor
Volix
3 of 5 28-11-15 15:26
દવાઓ Januvia
ઇ ટ ન હોરમોનની ડ પીપી-૪ Galvus
કાય મતા વધારનાર ઇનહ બીટર Jalra
દવાઓ
(૨) "ડાયા બટ સની દવાઓ ઝાઝો ટાઇમ ન લેવાય, નહ તો કડની ફઇલ થઇ ય..." સ ય હક કત તો
બલ ુ લ આ મા યતાથી ધી છે . લોકો િનયિમત દવા નથી લેતા અને ડાયા બટ સ કા ુ માં નથી રાખી
શકતા તેમને મા કડની જ ન હ પણ દય, ખના પડદા, પગનાં ાનતં ુ ઓ પર અસર થવા સં ભવ છે .
આથી િવપર ત ડાયા બટ સની દવાઓ વષ ુ ધી લેવા છતાં શર રને ઝા ુ કશાન નથી આપતી, પણ ૂબ
ર ણ આપે છે .
ડાયા બટ સના દદ એ લેવાની અ ય દવાઓ
ડાયા બટ સના દદ એ ુ ગર ઘટાડનાર દવાઓ િસવાય અ ુ ક બી દવાઓ પણ જ ર માણે લેવી પડ છે .

આ દવાઓની યાદ જોઇએ.
(૧) લોહ ગં ઠા ું અટકાવનાર દવાઃ એ પીર ન ૭૫/૧૫૦ એમ. .
(૨) બી.પી.ની તેમજ કડનીને ર ણ આપનાર દવાઃ એસીઇ ઇનહ બીટર/એ.આર.બી. કારની દવા.
(૩) લોહ માં ચરબી ું માણ ઘટાડનાર દવાઓ : ટટ ન ફનો ફાઇ ેટ
(૪) જ ર િવટાિમ સ/મીનરલ ત વો : ફોલીક એિસડ, િવટામીન બી-૧૨, મીકોબાલા/મીન ઝ ક, કોપર,

સેલેનીયમ, ક શયમ િવગેર.
(૫) પગમાં ાનતં ુ ઓના ુ ઃખાવાને ઘટાડનાર દવાઓઃ ીગાબીલીન, ડ ુ ઓલેકસીટ ન, એમી ટ લીન
4 of 5 28-11-15 15:26
િવગેર.
(૬) અિત વધાર વજન હોય તો તે ઘટાડવામાં મદદ કરનાર દવાઓ : સી ુ ામીન, ઓરલી ટટ િવગેર.
ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ માં મોઢથી લેવાની દવાઓ કામ કરતી નથી. આ દદ ઓ માટ, ઇ ુ લીન
એકમા ઔષધ છે . પરં ુ ડાયા બટ સ ટાઇપ-રના દદ ઓ માટ ટ કડ ઓ ખરખર આિશવાદ પ છે . ને
સહલાઇથી લઇ શકાય છે અને શ આતમાં ડાયા બટ સનો યો ય કા ુ થઇ શક છે .
5 of 5 28-11-15 15:26

ઈ ુ લીનનની શોધનો ઈિતહાસ :-
આજથી ૯૦ વષ પહલાં ડાયા બટ સના દદ ું વન બ ુ ુ કલ હ ું . ડાયાબટ સના દદ ના
શર રમાં ઈ ુ લીનના કાયની ઊણપ છે અને ણવા છતાં બહારથી ઈ ુ લીન ુ ં પાડ શકાય તેવી કોઇ
ર ત નહોતી. આ કારણથી ડાયા બટ સની એકમા સારવાર " ૂ યા રહ ું " તે હતી, એટ ું જ નહ પણ
મોટાભાગના દદ ઓ સારવારને અભાવે મરણ પામતા હતાં ખાસ કર ને ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧નાં
૦૬. ને ુ યા ને ના બાળ-દદ ઓ ુ ં આ ુ ય મા ૧૦ થી ૧૨ વષ હ ું . આ િવપર ત પ ર થિતમાં ઇ.સ.૧૯૨૩ માં બે ુ વાન
૦૭. ઉલટ તપાસ ડોકટરો બે ટ ગ અને બે ટ સખત મહનત અને લગનથી ઈ ુ લીનની શોધ કર અને તેનો દવા તર ક
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ વપરાશ શ થયો. આ એક શોધથી ડાયા બટ સની સમ પ રવાર બદલાઇ ગઇ અને કરોડો દદ ઓને ન ું
૦૯. પી.પી.બી.એસ. વન મ ું .
૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન . ઈ ુ લીન ુ ં દવા તર ક કાય :-

દરક માણસના શર રમાં ઈ ુ લીન હોય તે વા ુ િપડમાં
ઉપ થઇ લોહ માં ભળે છે . આ ઈ ુ લ ી મદદથી ખોરાકમાં થી
બનેલ શકરામાં થી શર રનો કોષોને શ ત મળે છે . આ ઈ ુ લીન
શર રના "પાવરહાઉસ"ની ચાવી છે . જયાર ડાયા બટ સ થાય યાર
શર રમાં ઈ ુ લીનની ખામી હોય છે અથવા ઈ ુ લીનની કાયશ ત
ઘટ ય છે . જયાર આ ખામી વધાર માણ હોય યાર લોહ માં
શકરાનો ભરાવો થવાં લાગે છે અને શર ર નબ ં પડવા લાગે છે .
1 of 4 28-11-15 15:26

આ બધી તકલીફોનો એક જ ઉપાય છે અને તે છે ઈ ુ લીન
જો શર રમાં ઈ ુ લીન નથી તો શર રને બહારથી ઈ ુ લીન ુ પાડ ું એ એકમા ઉપાય છે . આ

ડાયા બટ સની સારવારનો એક ુ ળ ુ ત િસ ાં ત છે .
ડાયા બટ સના ાં ાં દદ ઓ માટ ઇ ુ લીન જ ર છે .
(૧) ડાયા બટ સ ટાઇપ-૨ ના દદ ઓના શર રમાં ઈ ુ લીનના કાયની શતઃ ખામી હોય છે માટ
શ આતમાં આ દદ ઓ માટ ખોરાક, કસરત અને મોઢથી લેવાની ટ કડ ઓ સા કામ આપે છે . મ
ડાયા બટ સને વ ુ વષ થાય તેમ શર રની ઈ ુ લીન ઉ પ કરવાની મતા ઘટતી ય છે અને આવે
વખતે મોઢથી લેવાની ટ કડ ઓ કામ કરતી નથી.
(૨) ડાયા બટ સને વ ુ વષ ટાઇપ-૧ ના દદ ઓના શર રમાં ઈ ુ લીનની લગભગ ુ ર ુ ર ખામી

હોય છે માટ આ દદ ઓ માટ ઈ ુ લીનના કશન, એ એક મા સારવાર છે .
(૩) સગભાવ થાનાં ડાયા બટ સના દદ ને, જયાર કોઇપણ ગં ભીર, બમાર , વી ક જ ં ુ ઓનો ચેપ,
પગનો ગગર ન, દયરોગનો ુ મલો ક કોઇપણ મોટાં ઓપરશનની જ ર યાત હોય તયાર ઈ ુ લીનના
કશન લેવાં જ ર બને છે . ડાયા બટ સ વધી જવાથી થતી તકલીફો, ડાયા બટ ક ક ટો એસીડોસીસ ક
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ ડાયા બટ ક કોમામાં પણ ઇ ુ લીન એ જ ુ ય સારવાર છે .
ઈ ુ લીનની સાઇડ ઇફકટસ :-
2 of 4 28-11-15 15:26
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ઈ ુ લીન શર રનો જ એક હોરમોન હોઇ, તેના કશન લેવાથી કોઇ મોટ સાઇડ ઇફકટ જોવા
મળતી નથી. કશનની જ યાએ લાલાશ થવી ક ખં જવા આવવી સામા ય છે . જો કશન એક ને એક
જ યાએ લેવામાં આવે તો ારક તે જ યાએ નાનો ખાડો પડ ગયેલ જણાય છે .
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ સૌથી અગ યની સાઇડ ઇફકટ ુ ગર ઘટ જવી તે જ છે . માટ તા કા લક ખાં ડ ક ખોરાક લઇ લેવો.
ુ ં નામ, બલ ુ લ િવ ાસપા દો ત છે . લાં બાગો (૧) ઇ ુ લીન લીધા બાદ ખોરાક લેવામાં ુ ક ું નહ (૨) વારં વાર ુ ગર ચેક કરતા રહ .
ઈ ુ લીનનો જ ર ડોઝ જ લેવો આ બે તકદાર ઓ જ ર છે . જવ લે ઈ ુ લીન ું ર એ શન આવે છે અને
આવે વખતે તેની યો ય સારવાર જ ર બને છે . ઈ ુ લીન લેવાથી સામા ય માણમાં શર ર ું વજન વધે
છે અને ુ ખ વધાર લાગે છે . યો ય ખોરાક અને કસરતથી આ વધારાને િનયં િ ત કર શકાય છે .
ઈ ુ લીનઃ ખોટ મા યતાઓથી બચો :-
(૧) "ઈ ુ લીન" લેવાથી તેની આદ પડ ય છે .... અને કાયમ

લે ું પડ છે ." આ બલ ુ લ ખોટો લાય છે . ઈ ુ લીન કોઇ કફ ય
નથી ક નશાકારક દવા નથી ક તેન આદત પડ ય... મા
દદ ઓના શર રમાં ઈ ુ લીનની ઊણપ છે તે ઉણપ કાયમ માટ હોય
છે અને સા રહવા દદ એ કાયમ માટ આ ઉકલ કરવો પડ છે અને
હં મેશા ઈ ુ લીનના કશન લેવા જ ર બને છે .
(૨) "મને ગમે તેવી ભાર અને ગમે તેટલી માઘી ટ કડ આપો પણ ઈ ુ લીન કશન તો ન હ જ." યાર
ડાયા બટ સના દદ ના શર રમાં થો ુ ં પણ ઈ ુ લીન હોય યાં ુ ધી મોઢથી લેવાની ટ કડ ઓ કામ કર શક
છે . દદ ઓના શર રમાં ઈ ુ લીન ન હોય અથવા સાવ જ ઓ ં હોય તેમણે ઇ ુ લીન શન લેવાં
જ ર છે , કારણ ક ટ કડ ઓ શર રના જ ઈ ુ લીન પાસેથી વધાર કામગીર લેવા ું જ કામ કર છે . આવે
વખતે ઝાઝી ટ કડ ક ભાર ટ કડ લેવાથી, ફાયદા કરતાં ગેરફાયદો થવાનો સં ભવ વધાર છે .
ઈ ુ લીનથી ૂ ર ન ભાગો.... શર રના ગોને બચાવો....
3 of 4 28-11-15 15:26
જ ર હોય તો ઈ ુ લીન વહ ુ ં લો
મોટાભાગનાં દદ ઓ ઈ ુ લીનના કશન માટ, ૂ વ હ ધરાવે છે અને યાં ુ ધી શર રનાં ગો,

ખના પડદા, દય, કડની, પગ ાનતં ુ ઓ આ બધા ડાયાબટ સને લીધે ુ કશાન ન પામે યાં ુ ધી
ઈ ુ લીન લેતાં નથી. ઘણી બધીવાર ુ કશાન કાયમી હોય છે . જો દદ ઈ ુ લીન વહ ું લે તો શર રનાં
ગોને થ ું ુ કશાન અટકાવી શક. ઈ ુ લીન, ડાયા બટ સની સારવાર માટ ુ ં ઊપયોગી ઔષધ છે . તેનાથી
ડર ડર ને ચાલ ુ ં ગેર યાજબી છે .
4 of 4 28-11-15 15:26

ઈ ુ લીનના કારો અને લેવાની ર ત
આપણા ચં ુ ભાઇ શેરદલાલ ખરાં ને.... વજન ૧૦૮ ક લો છે . ખાવા પીવાના શોખી છે - ડાયા બટ સ
દરદના ુ ના જોગ છે !

ુ ગર વધ-ઘટ ર ા કર (મોટ ભાગે તો વધાર જ હોય છે .) અને એમાં બી ુ કલી ઉભી થઇ....
બેઠક ઉપર મો ુ ં ુ મ ુ ં થ ,ું લાલચોળ અને ુ ખે તે ું .
૦૭. ઉલટ તપાસ ડો ટર કહ, પહલા ઈ ુ લીન કશન લઇ ડાયા બટ સ કા ુ માં કરો પછ ુ મડામાં ચેકો ુ ક એ.
ચં ુ ભાઇ ચેકાથી ન ગભરાયા; પણ ઈ ુ લીન કશનની વાત સાં ભળ ઢ લા પડ ગયા.

"રોજ સ ય ખાવાની ? કોઇ બીજો ર તો નથી ?" ડો ટર ટબલનાં ખાનામાં થી નાની બોલપેન ું કંઇ
બતા ું ના છે ડ વાળ વી પાતળ મા એકાદ સે.મી.ની નીડલ હતી.
૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ "ચં ુ ભાઇ, આ સોય ુ ખે ખર ?" ચં ુ ભાઇ થોડા ખસીયાણા પડ ગયા. "મને એમ ક કોઇ મોટ ડ
સોય ખાવાની હશે."
૧૭. ખોટ મા યતાઓ મોટાં ભાગનાં દદ ઓ ઈ ુ લીનથી ગભરાય છે તે ું કારણ પેલી બાળવાતામાં ક ું છે . તેમ િસહથી
૧૮. કસરત શા માટ ? ન બી વાઘથી ન બી ુ ં ટાઢા ટ ૂ કલાથી ુ ં છે . આ દદ ઓ સોયથી ગભરાય છે ને "નીડલ કોબીયા"
૧૯. કસરત : કવી ? કહ છે .
૨૧. સારવાર : ઇ ૂ લીન યો ય આરો ય િશ ણથી આ ડર ૂ ર થઇ શક છે .
1 of 5 28-11-15 15:26
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત ઈ ુ લીનના કારો

ૂ ળ ૂ ત રતે ઈ ુ લીનના કારો ણ છે .
(૧) તા કા લક ક ૂ ંકા ગાળા માટ અસર કરનાર
૨૭. પગની ળવણી (ર) મ યમ ગાળા ુ ધી અસર કરનાર લાં બા ગાળા ુ ધી અસર
૨૮. અ ય િવષમતાઓ કરનાર
(૩) લાં બાગાળા ુ ઘી અસર કરનાર
સામા ય ર તે દદ નેઆ બં ને કારના ઇ ુ લીન જ ર હોય છે . આ

બ ેઈ ુ લીનનાં ૩૦/૭૦ િમ ણને સવાર સાં આ૫વામાં આવે છે .
કટલીક વાર બ ે ઈ ુ લીન ુ દા ુ દા વાપરવામાં આવે છે . કટલીક વાર મા તા કાલીક અસર

કરતા તો કટલીક વાર મા લાં બે ગાળે અસર કરનાર ઈ ુ લીન સારવાર તર ક આપવામાં આવે છે .
ઈ ુ લીનના ુ દા ુ દા કારો િવષે સાથેના ચાટમાં મા હતી ઉપલ ધ છે .
ઈ ુ લીન કશન લેવાની ર ત :-
(૧) સાચવણી :-
ઈ ુ લીનના કશનની બાટલીઓ તથા પેન પર ગરમી અને તડકાં ની અસર થતાં તેનાં ુ ણધમ
નાશ પામે છે . આ કારણથી ઈ ુ લીન જના બારણામાં, નાના આઇસ બોકસમાં અથવા નાની પાણીની
ુ લડ માં સાચવવાની સલાહ આપવામાં આવે છે .
2 of 5 28-11-15 15:26
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા (ર) લેતા પહલાં :-

ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા ઈ ુ લીનની બોટલને હાથમાં મસળો થી દર ું
ુ ધી સાથ િનભાવે છે . એક સમય પડછાયો ઈ ુ લીન બરાબર હલનચલન પામે.
ુ ં નામ, બલ ુ લ િવ ાસપા દો ત છે . (૩) ઈ ુ લીન ાં લેશો :-
ઈ ુ લીન લેવાની આદશ જ યા પેટની ઢ લી ચામડ ક

સાથળનો દરનો ભાગ છે . હાથ ક ભં ખામાં બને યાં ુ ધી કશન
ન લેશો. કશન ફરતાં ફરતાં લેશો. એકને એક જ યાનો વારો પાછો
ફર થી ૧૦ દવસે આવે એમ ગોઠવશો.
(૪) ઇ ુ લીન લેવાની ર ત :-
પહલા ચામડ પર પીર ટ/ડટોલ લગાડશો. નાની ચીપટ ભર ૪૫૦ ના ના ૂ ણે કશન

આપવા ું હોય છે . કશન ભરવા માટ બાટલીમાં થોડ હવા દાખલ કર સીર ઝમાં ઈ ુ લીન લેશો.
ઈ ુ લીન પેનમાં દર ઈ ુ લીન ભર ું હોય છે . ઝોમાં મા યો ય ડોઝનો કડો ગોઠવીને બટન
દબાવતાં, કશન અપાય છે .
(૫) ઇ ુ લીન તે લેશો :-
ઇ ુ લીન કશન બને યાં ુ ધી તે લો અથવા ઘરના સ ય પાસે ુ કાવો. ઇ ુ લીનના

કશન લેવા, હંમેશા, હં મેશ ડોકટર પાસે જ ુ ં જ ર નથી.
ઈ ુ લીન લેવાની અ ય આ ુ િનક ર તો
(૧) ઈ ુ લીન લેવા માટ, સીર જને બદલે ઈ ુ લીન પેન બ રમાં મળે છે . માં ુ ખાવો ઓછો થાય
છે , ચો સાઇ રહ છે અને ગમે યાં સાથે લઇ જવામાં સરળતા રહ છે . આ કારની પેન, ડ પોઝેબલ
અને ઈ ુ લીનની નળ બદલાવી ફર ફર વપરાય એમ બે તની આવે છે . ઈ ુ લીન પેનના
વપરાશમાં સીર જના વપરાશ કરતાં દોઢો ખચ થાય છે .
3 of 5 28-11-15 15:26
(૨) ઈ ુ લીન પં પ :-
ટાઇપ-૧ ડાયા બટ સના દદ ઓ તથા વ ુ વખત ઈ ુ લીન લેતા દદ ઓ માટ ઈ ુ લીન પં પ

નામ ુ ં સાધન આવે છે . માં ઈ ુ લીન ભર દઇ, આખો દવસ ધીમે ધીમે આપવામાં આવે છે . આ
સાધનની કમત .૮૪,૦૦૦ થી .ર લાખ ુ ધીની હોય છે .
ઈ ુ લીન-ભિવ યની શોધ :-
મોઢથી ટ કડ ની માફક લઇ શકાય તે ું ઈ ુ લીન ક ાસ

માં ે કર શકાય તે ુ ં ઈ ુ લીન બનાવા ુ િનયાભરની દવા
કંપનીઓ કાયરત છે .
આ શોધો થતાં ઈ ુ લીનના ઉપયોગ સાથે જોડાયેલી

કશનની વેદના અને ડર ચા યા જશે.
આ શોધ ન થાય યાં ુ ધી પણ ઈ ુ લીન કશનના પે

પણ ડાયા બટ સના દદ માટ ે ઠ સારવાર છે . તેના માટનો ુવ હ
મનમાં થી કાઢ નાં ખીને તેનો સાચો ઉપયોગ કરવો હતાવહ છે .
ઈ ુ લીનના કારો
ઈ ુ લીન (અસર ુ જબ) દવાશા ીય નામ બ રમાં નામ
તા કાલીક અસર કરનાર Aspart Lispro Novorapid Humalog
ુ ંકાગાળે અસર કરનાર Regular Mixtard િમ ણ Actrapid Huminslin-R
મ ય ગાળે અસર કરનાર NPH Insulaturd
4 of 5 28-11-15 15:26
લાં બે ગાળે અસર કરનાર Determir Lantus Levemir Glargine
ન ધ : ઉપર ઈ ુ લીન Human/analog કારના છે ની સં રચના માનવીના શર રના ઈ ુ લીન વી છે .
ાણી જ ઈ ુ લીન ુ ર ક ગાયના શર રમાં થી બને છે તે હવે બ ુ ઓછાં વપરાય છે .
5 of 5 28-11-15 15:26
ડાયા બટ સમાં બેભાનવ થા
આપણા ચં ુ ભાઇ હમણાં નાની તકલીફમાં ુ કાઇ ગયા... ડાયાબટ સ તો હ ું જ વળ ુમ ુ ં થ ું
0૩. મેરા ૂ રજ હ ુ ં ... તા કા લક કા ુ માટ ડો ટર સવાર-રા ે ઈ ુ લીનનાં કશન ચા ુ કયા. ચં ુ ભાઇએ સવાર કશન લી ુ ં
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે અને ના તો કરવા બેસતા હતાં .

યાં બા ુ ના મકાનવાળા ગરધરભાઇ એકાએક એટકમાં અવસાન પા યા. ના તો એક બા ુ ર ો અને
તા કા લક મશાન જવા ુ ં થ ુ ં . મશાનમાં જ બે કલાક બાદ ચં ુ ભાઇને પરસેવો વળવા લા યો અને મગજ
ચ રાવા લા ું .
ચં ુ ભાઇ બેભાન થઇ ઢળ પડવાની તૈયાર માં હતાં યાં તેમના િમ હર ભાઇ ુ ં યાન ગ ું .
૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન હ રભાઇને પોતાને ડાયા બટ સ એટલે એ સમ ગયા બહાર રકડ માં થી ડબલ ખાં ડવાળાં બે લ ુ
૧૩. પેશાબની તપાસ શરબત લાવીને પા ુ ં અને એક ુ કો બ ક ટ ુ ં પેકટ ખવડા ુ ં . આટ ું કયા બાદ ચં ુ ભાઇ પાછા વ થ
૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ થયાં . ડાયા બટ સનો દદ બેભાન થઇ ય અથવા અધભાનમાં આવી ય એ એક મેડ કલ ઇમરજ સની
થિત છે . આ થિતના ડાયા બટ સને લગતાં બે કારણો હોઇ શક.
૧૭. ખોટ મા યતાઓ (૧) લોહ માં ુ ગર ુ બ ઘટ જવી.

(ર) લોહ માં ુ ગર ુ બ વધી જવી.
1 of 6 28-11-15 15:27
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત ડાયા બટ સના દદ નાં લોહ માં ુ કોઝ ુ ં માણ ઘટ
ય એટલે ક લોહ માં ૭૦ મી. ા. થી નીચે ુ કોઝ હોય તો તે
પ ર થિતને હાયયો લાયસેિમયા કહવામાં આવે છે . આપ ું
મગજ અને ચેતાતં ને શ ત મા ુ કોઝથી મળે છે . આથી
ુ કોઝ લોહ માં ઓછો થાય અને તે પ ર થિત લાં બો સમય રહ
તો દદ કોમામાં ય છે . વળ જો ુ રં ત સારવાર ન મળે તો
મગજને ુ કશાન અને ૃ ુ પણ થઇ શક તેથી લોહ માં ુ કોઝ
માણ ઘટ ું એ એક ઇમરજ સી છે .
ડાયા બટ સના દદ ને લાયસેિમયાના લ ણોની ણ હોવી અ યં ત જ ર છે . ખે ધારા આવવા,

મનમાં ધા, ું ઝવણ થવી, ફાટફાટ મા ું ુ ઃખ ,ું ભના લોચા વળવા, લથડતા ચાલ, પરસેવો થઇ જવો,
ગળ ક હોઠમાં ઝણઝણાટ થવી વા લ ણો દખાય તો ડાયા બટ સના દદ એ સમ જ ું ક આ હાય
પો લાયસેમીયાની શ આત હોય શક. રા ે હાયપો લાયસેમીયા થાય તો ઘ ઉડ ય, ગભરામણ થવા
લાગે, ુ વ ન આવે, પરસેવા વળ ય ક ધબકારા વધી ય અને ુ રં ત સારવાર ન મળે તો દદ બેભાન
થઇ ય તાણ- ચક આવવા લાગે અને લાં બો સમય સારવાર ન મળે તો મગજને કાયમી ુ કશાન ક ૃ ુ
પણ થઇ શક.
હાયપો લાયસેમીયા વખતે તા કા લક પગલા ુ ં લેશો?
ડાયા બટ સના દરક દદ તથા તેના ન કના સગા-સં બ ં ધીને હાયપો લાયસેમીયાના ચ ો ઓળખતા
શીખી લે ું જોઇએ. જો ઘરમાં ુ કો મીટર હોય તો ુ રં ત ુ ગર માપી લેવી જોઇએ. પણ ુ કોઝ માપવાની
સગવડ ન હોય તો અ ુ માનના આધાર પણ તા કા લક ગળપણ ક ગ ુ ં પી ુ ં આપી દ ,ું બરાબર છે . (જો
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ ુ ગર ઘટ ન હોય તો આટલાં ગળપણથી ખાસ કોઇ ુ કશાન થ ું નથી.)

સારવાર :-
2 of 6 28-11-15 15:27
ુ ં નામ, બલ ુ લ િવ ાસપા દો ત છે . - જો દદ ગળે ઉતાર શક તો ુ કોઝ વા ં
પાણી પીવડાવ ુ ં .
- જો અધબેભાન હોય અને ગળ ન શક તો
ુ કોઝનો પાવડર દાં ત અને પેઢા વ ચે ભર
દવો.
- ડો ટરને ુ રંત બોલાવવા અથવા હો પટલ
લઇ જવા ુ કોઝ ુ ં નસમાં ઇ કશન આપ ું
અ યં ત આવ ય છે આપી શકાય.
- દદ એ ખી સામાં ચોકલેટ, પીપર ક એવી ગળ વ ુ રાખવી થી હાયપો લાયસેમીયાની શ આત

થાય તો ુ રંત ખાઇ લેવાય. ુ ગર ઘટવાની સારવાર "હાજર તે હિથયાર" િનયમ માણે, ખાં ડ,
સાકર, ગળ ચા, ઠંડા પીણા, મધ, ટ, ુ સ, પાલ ુ કો બ ક ટ, કોઇપણ ુ ગર વધાર તેવી વ ુ
તા કા લક આપવી જોઇએ. એટ ું જ ન હ પણ થોડ વાર બાદ થોડો સામા ય ખોરાક પણ લઇ લેવો
જોઇએ.
- આ િસવાય ુ કાગોન (Gulcagon) નામની દવાનાં ઇ કશન મળે છે . દદ તે લઇ શક છે
અને ઇ શનની ુ ગર વધી ય છે .
હાયપો લાયસેમીયાના થવાના ુ ય કારણો અને તેને કઇ ર તે અટકાવી શકાય.
- જ ર કરતાં વધાર ઈ ુ લીન આપવામાં આ ું હોય. આમ થવાના કારણમાં ઈ ુ લીનનાં માપમાં
3 of 6 28-11-15 15:27
ૂ લ હોય ( ુ -૪૦ ને બદલે ુ -૧૦૦ ું ઈ ુ લીન વાપર ુ ં ) ખોટ સીર ઝ ક ખોટા કાઓને
ઉપયોગમાં લેવા ક પછ િમ ણ માટના ઈ ુ લીનની અદલાબદલી થઇ જવી.
ભોજનમાં િવલં બ ક ભોજન ૂ ક જવાથી ક ઉલટ થવાથી
- ડાયા બટ સના દદ એ ભોજન સમય વ ચે લાં બોગાળો ન પડવા દવો. જો જ ર લાગે તો વ ચે

હળવો ના તો લઇ લેવો. ઈ ુ લીન ક દવા લીધા પછ ભોજન અડધી કલાકમાં લઇ જ લે ું .
- કસરત કરતી વખતે ુ કોઝ વપરાય ય છે . આથી જો જ ર લાગે તો કસરત કરતા પહલા ક પછ
થોડો ખોરાક લઇ લેવો.
- ડાયા બટ સના દદ એ તરવા જતી વખતે પાણીમાં ભ ય નહ એવી કોથળ માં થોડ ખાં ડ રાખવી.
- વજન ઉતર ગ ું હોય તો પણ ઈ ુ લીનની જ ર યાત ઘટ ય છે .
- મ પાનને કારણે લીવરની મતા ઘટ છે અને તેની હાયપો લાસેમીયા થઇ શક છે .
- ઘાિમક ઉપવાસ - ઈ ુ લીન ક ઓરલ હાયપો લાયસેમીક દવા ચાલતી હોય એવી દદ ને નકોરડા
ઉપવાસ ન કરવા.
- કડનીની તકલીફ :- ડાયા બટ સમાં કડનીની તકલીફ થાય યાર ુ ગર ઘટવાનો ભય વધાર રહ છે .
ડાયા બટ સના દદ એ ખી સામાં રાખવા ુ ં કાડ :-
ડાયા બટ સના દરક દદ એ આ ૃ િતમાં બતા યા ુ જબ ુ ં કાડ ખી સામાં રાખ ુ ં અ યં ત જ ર છે . જો

વાહન ચલાવતી વખતે હાયપો લાયેસેમીયા ું લાગે તો દદ એ વાહન ઉ ું રાખી ુ કોઝ ક ખાં ડ લીધા
પછ જ વાહન ચલાવ ું .
ડાયા બટ ક ક ટોએસીડોસીસ :-
ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ ના દદ ઓ અને ઈ ુ લીન લેતાં ડાયાબટ સ ટાઇ સનાં દદ એ ઈ ુ લીન ન

લે અથવા તેમને કોઇ ચેપ લાગે, યાર શર રમાં એક ક ટોન નામ ું ઝેર ઉ પ થાય છે . આ એક મેડ કલ
ઇમરજ સીની પ ર થિત છે અને તા કા લક સારવાર ન મળે તો નહાિન પણ થઇ શક છે .
4 of 6 28-11-15 15:27
ચ ો :-
આ દદ ઓને ુ બ ઉ ટ થવાં લાગે, બી.પી. ડાઊન થઇ ય, આગળ વધતાં બેભાનાવ થા પણ થઇ

શક છે .
િનદાન :-
યાર લડ ુ ગર ૂ બ વધાર હોય યાર પેશાબમાં એસીટોન ું ઝેર છે ક ન હ તે સામા ય પ ી

બોળ ને જોઇ શકાય છે . દદ આ પ ી પોતાને ઘેર પણ રાખી શક છે . હો પટલમાં લોહ માં એસીટોનની તપાસ
પણ કરવામાં આવે છે .
સારવાર :-
ડાયા બટ સ કટોએસીડોસીસની સારવાર મા હો પટલમાં થઇ શક છે માટ યાર શં કા હોય યાર

તા કા લક હો પટલે પહ ચ ું જ ર છે . હો પટલમાં ઈ ુ લીન, ઇ ાવી સ વાહ એ ટ બાયોટ ક દવાઓ
વગેરની દવાઓ વગેરની મદદથી શર રમાં ક ટોનને ૂ ર કરવામાં આવે છે .
હાયપર ઓ મોલર કોમા :-
ારક ડાયા બટસનાં દદ ને અિતશય ુ ગર વધી ય છે પણ લોહ માં ક ટોન ઉ પ થ ું નથી. આ

પણ એક મેડ કલ ઇમરજ સીની થિત છે . ની સારવાર મા હો પટલમાં થઇ શક છે .
બેભાનાવ થાના અ ય કારણો :-
ડાયા બટ સના દદ ને અ ય કારણો વાં ક મગજનો ોક, પેરલીસીસ, ેઇન હમરજ, ેઇન ટ ુ મર
વાં કારણોથી પણ બેભાનાવ થા આવી શક છે ની સારવાર હો પટલમાં જ મળ શક છે .
ડાયા બટ સના દદ ને બેભાનાવ થા થાય યાર ુ ં કરશો ?:
જો ુ કોમીટર સાધન હોય તો તા કા લક લડ ુ ગર કરો થી ુ ગર િવશે માહતી મળે . લડ ુ ગર

ઓ ં છે એમ ખબર પડ ક મા શં કા હોય તો પણ મમા ખાં ડ ક ગળ વ ુ આપી દો. જો લડ ુ ગર ૂબ
5 of 6 28-11-15 15:27
વધાર હોય થવા પેશાબમાં ક ટોન હોય તો તા કા લક ડો ટરનો સં પક કરશો.
6 of 6 28-11-15 15:27
ડાયા બટ સની િવષમતા : દય રોગ

0૨. મ ુ મે હ : ઉપચાર ઘણાં ડાયા બટ સના દદ ઓ વારં વાર એક જ વાત કહ છે . "મા ુ ગર તો ૩૦૦ની ઉપર જ રહ છે ,
0૩. મેરા ૂ રજ હ ુ ં ... તેમ છતાં મને કોઇ તકલીફ થતી નથી...." આપણા આ દદ િમ ોનો યાલ ખોટો છે કમ ક ડાયા બટ સ,
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે યાર કા ુ માં ન હોય યાર (૧) દયરોગ (૨) ખની પડદાની ખરાબી (૩) કડનીની તકલીફ (૪)
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો ાનતં ુ ની તકલીફ (પ) પગનો સડો (૬) ન ું સકતા (૭) તરડાની મં દ ગિત
એવી ઘણી િવષયમતાઓને નોતર છે . મ કપડાની હરાતમાં આવે છે "એક સાથે ણ મફત..."
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ એમ ડાયા બટ સ પોતાની સાથે બી ણ-ચાર રોગોને લઇને આવે છે . આ આપણે આવી એક િવષયમતા
૦૯. પી.પી.બી.એસ. દયરોગ િવશે ણીએ.

દય રોગ
૧૩. પેશાબની તપાસ ડાયા બટ સના દદ ને દયરોગ થવાની શ તા ણ ગણી
૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ વધાર હોય છે . એટ ું જ ન હ, ડાયા બટ સના ૮૦% દદ ઓ
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર દયરોગના ૃ ુ પામે છે . િવ આરો ય સં થાને
ુ મલાથી જ
(WHO) હર ક ુ છે ક દરક ડાયા બટ સનો દદ દયરોગનો
દદ છે અને તે એક દયરોગનો ુ મલો આ યો હોય તેટ ું જોખમ
ધરાવે છે .
1 of 3 28-11-15 15:27
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત લોહ ની નળ ઓની દવાલ પર છાર લાગવી

ડાયા બટ સનાં દદ ઓની લોહ ની નળ ઓનાં દરનાં ભાગે વ ુ માણમાં છાર લાગે છે અને
પ રણામે દય, શર ર ક શર રના બહારના હ સાને લોહ ઓ ં મળે છે . જો દયને અ ુ ક મા થી વધાર
લોહ ની ખામી થાય તો આ થિતને હાટ એટક કહવાય છે અને તેના પ રણામે ૃ ુ પણ થઇ શક છે . આ જ
ર તે જો મગજને લોહ ન મળે તો લકવો અને પગને લોહ ન મળે તો પગનો ેગર ન થઇ શક છે .
ુ લડ ેસર
૩૦. ભિવ યમાં ડો ક ુ ં હાઇ બી.પી. રોગ આમ ુ ઓ તો ડાયા બટ સનો ન કનો સગો જ છે . ડાયા બટ સના દદ ને હાઇ
બી.પી. થવાની શ તા બમણી વધાર છે . લગભગ બમણી વધાર છે . લગભગ ૬૦% થી વધાર
ડાયા બટ સના દદ ઓને હાઇ બી.પી.જોવા મળે છે . ડાયા બટ સની ઘણી તકલીફો વી ક દય રોગ, ખના
પડદાની ખરાબી, કડનીની ખરાબી, આ બધી િવષમતાઓને લાવવામાં ચા લડ ેસરનો અગ યનો ફાળો છે .
દય રોગના ુ મલા સામે સાવધાન
ડાયા બટ સના દદ ને હાટ એટક વખતે ુ ઃખાવો ન થાય અથવા સાવ હળવો થાય એ ું બને છે ને
“Silent Ischemia” કહ છે . આ કારણથી છાતીમાં ભાર, ગભરામણ, ાસ ક ની ું લડ ેસર જોવા મળે તો
તા કા લક ડો ટર ક હો પટલનો સં પક કરો. થી વહલી સારવાર મળ શક. ડાયા બટ સના દદ ને હાટ એટક
હં મેશા તી હોય છે અને બી.પી. લો થઇ જ ુ ં .
(Cardiogenic Shock) વા ગં ભીર પરણામો લાવી શક છે . ડાયા બટ સનાં દદ ને હાટ એટક આવે
તો તેની ૃ ુ પામવાની શ તા ુ બ વધાર હોય છે . આ કારણોથી વ ુ તકદાર જ ર છે .
દલ ક ુ નો....
ડાયા બટ સમાં દયરોગને થતો અટકાવવા માટના દસ સોનેર ૂ ો :-

સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક (૧) ડાયા બટ સને હં મેશા કા ુ માં રાખો.
2 of 3 28-11-15 15:27
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા (૨) જ ર હોય તો દવા લઇને લડ ેસરને િનયં ણમાં રાખો.
ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા (૩) િનયિમત ચાલવા ુ ં રાખો ક કસરત કરો.
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ (૪) ખોરાકમાં તેલ-ઘી-ચરબી ું માણ ઘટાડો.
(૫) િનયિમત લોહ માં કોલે ોલ (Lipid Profile) કરાવો અને ડો ટર સાથે ચચા કરો.
(૬) ડો ટરની સલાહ ુ જબ કોલે ોલ કા ુ માટ ટટ ન (Sta n) કારની દવા લો.
(૭) રોજ ૭૫ થી ૧૫૦ એમ. .એ પીર ન (Aspirin) લો. થી લોહ ની નળ ઓમાં ગાં ઠ ન મે.
(૮) િસગારટ, બીડ , તમા ુ - ુ ટકાથી ૂ ર રહો.
(૯) દર વષ ુ ર ન માઇ ોઆલ ુ મીન તપાસ કરાવો અને તેને ઘટાડવા માટ ACE-Inhibitor ક
A.R.B. કારની દવા િનયિમત લો.
(૧૦) માનિસક તાણથી ૂ ર રહો. થઇ શક તો રોજ ૨૦ િમિનટ યાન કરો.
3 of 3 28-11-15 15:27

ડાયા બટ સના દદ ઓમાં ોિનક કડની ફ ચર (ડાયા બટ ક નફોપથી) અને પેશાબનો ચેપ થવાની
શ તા વધાર છે આથી ડાયા બટ સના દરક દદ ને નીચે ુ જબની મા હતી હોવી જ ર છે .
0૩. મેરા ૂ રજ હ ુ ં ... (૧) ડાયાલીસી જ ર પડ તેવા ોિનક કડની ફ ચરના ૧૦૦ દદ ઓમાં થી ૩૫ થી ૪૦ દદ ઓમાં કડની
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે બગડવા ું કારણ ડાયાબટ સ હોય છે .
૦૬. ને ુ યા ને ના (૨) ડાયા બટ સના દદ ઓમાં કડની પર થતી અસર ું વહ ું િનદાન, આ ભયં કર રોગ અટકાવી શક છે .

(૩) ડાયા બટ સને કારણે કડની બગડવાની શ આત થઇ ગયા બાદ આ રોગ મટ શકતો નથી. પરં ુ યો ય
સારવાર અને પર ારા ડાયા લસીસ અને કડની ા સ લાટશન વી ખચાળ અને ુ કલ એવી સારવારની
જ ર પડ તે તબ ાને ન ધપા સમય માટ (વષ ુ ધી) પાછો ઠલી ય છે .

(૪) ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ માં ૩૦% દદ ઓમાં કડની બગડવાની શ તા રહ છે . યાર ટાઇપ-૨ કારના
ડાયા બટ સના દદ ઓમાં ૧૦% થી ૪૦% માં ક ડની બગડવાની શ તા રહ છે .

1 of 6 28-11-15 15:27

ડાયા બટ સ કડનીને કઇ ર તે ુ કશાન કર છે ?:
- ડાયા બટ સ કા ુ માં ન હોવાને કારણે કડનીમાં થી પસાર થતાં લોહ ુ ં માણ ૪૦% ટ ું વધી ય
છે . આ કારણસર કડનીને વ ુ પડતો ઘસારો લાગે છે આથી લાં બાગાળે કડનીને વ ુ ુ કસાન થાય
છે અને લોહ ુ ં દબાણ વધે છે .
- લહ ું ુ ં દબાણ ુ કશાન પામી રહલ કડની પર વ ુ બો પ બને કડનીને વ ુ ઝડપથી નબળ

બનાવે છે .
- ડાયા બટ સના કારણે ાનતં ુ ઓને ુ કશાન થતા ુ ાશય ખાલી કરવામાં તકલીફ પડ શક છે ,
થી ુ ાશમાં પેશાબ એકઠો થાય છે .
- ુ ાશયમાં વ ુ પેશાબ એકઠો થવાથી દબાણ વધતાં કડની લી ય છે અને કડનીને ુ કશાન
થઇ શક છે .
- વ ુ ખાં ડવાળો પેશાબ ુ ાશયમાં લાં બો સમય ુ ધી રહ તો પેશાબનો ચેપ લાગવાની શ તા પણ

વધી યા છે .
સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક ડાયા બટ સમાં કડની પર અસર ાર અને ાં દદ માં થાય છે ?:-
2 of 6 28-11-15 15:27
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા સામા ય ર તે ડાયા બટ સ થયા બાદ ૭ થી ૧૦ વષ પછ ધીર ધીર કડનીને ુ કશાન થઇ શક છે .
ડાયા બટ સના ાં દદ માં કડનીને ુ કશાન થશે તે પહલેથી ચો સપણે ન કર ું અશ છે . પરં ુ
નીચેની પ ર થિતમાં કડની ફ ચરની શ તા વધાર રહ છે .
- ડાયા બટ સની શ આત નાની મર થઇ હોય.
- લાં બા સમયથી ડાયા બટ સ હોય.
- સારવારમાં શ આતથી જ ઈ ુ લીનની જ ર હોય.
- ડાયા બટ સ અને લોહ ું દબાણ કા ુ માં ન હોય.
- પેશાબમાં ોટ ન જ ું હોય.
- ડાયા બટ સને લીધે ખમાં ુ કશાન થ ું હોય.
- ુ ં ુ ંબમાં ડાયાબટ સને લીધે ખમાં ુ કશાન થ ું હોય છે .
- ુ ુ ંબમાં ડાયાબટ સને લીધે કડની ફ ચર થયેલ હોય.
ડાયા બટ સથી કડનીને થતાં ુ કશાનના ચ ો :-
3 of 6 28-11-15 15:27
- શ આતના તબ ામાં કડનીના રોગનાં કોઇપણ ચ ો

જણાતાં નથી. પરં ુ ડો ટર ારા કરાયેલી પેશાબની
તપાસમાં આ ુ મીન જ ું જોવા મળે તે કડનીના
ગં ભીર નની પહલી િનશાની છે . યારાબાદ મશઃ
લોહ ના દબાણમાં વધારો અને પગે તથા મોઢા પર
સો આવે છે .
- ડાયા બટ સ માટ જ ર દવા ક ઈ ુ લીનના ડોઝ માં

મશઃ ઘટાડો થવો .
- વારં વાર લોહ માં ખાં ડ ઘટ જવી.
- ખ પર ડાયા બટ સની અસર થઇ હોય અને તે માટ લેઝરની સારવાર લીધી હોય તેવા દર ણ
દદ ઓમાં થી એક દદ ની કડની ભિવ યમાં બગડ જતી જોવા મળ છે .
- કડની બગડતા સાથે લોહ માં ુ ર યા- એટ નીન ુ ં માણ વધે છે . આ સાથે ોિનક કડની ફ ચરના
ચ ો જોવા મળે છે અને સમય સાથે તેમાં વધારો થતો ય છે .
ડાયા બટ સની કડની પરની અસર કઇ ર તે અટકાવી શકાય ?
૧. ડો ટર પાસે િનયિમત ચેકઅપ.
૨. ડાયા બટ સ તથા લોહ ના દબાણનો યો ય કા ુ
૩. વહલાં િનદાન માટ યો ય તપાસ
૪. અ ય ૂ ચનોઃ િનયિમત કસરત કરવી, તમા ુ , ુ ટકા, પાન-બીડ , િસગારટ તથા આ કોહોલ (દા ) ન લેવા.
4 of 6 28-11-15 15:27
કડની પર ડાયા બટ સની અસર ુ ં વહ ુ ં િનદાન કઇ ર તે થઇ શક ?
ે ઠ પ િત :-
પેશાબમાં માઈ ો આ બ ુ મી ુ રયાની (Micro Albuminuria) તપાસ.
સરળ પ િત :-
દર ણ મ હને લોહ ુ ં દબાણ મપાવ ુ ં અને પેશાબમાં આ ુ મીનની તપાસ કરાવવી. પેશાબમાં
માઇ ો આ ુ મી ુ રયાની તપાસ શા માટ ે ઠ પ િત છે ? તે કોણે અને ાર કરાવવી જોઇએ ? કડની પર
ડાયા બટ સની અસર ું સૌથી વહ ું િનદાન પેશાબની માઇ ો આ ુ િમ ુ ર યાની તપાસ ારા થઇ શક છે .
તપાસન આ ે ઠ પ િત છે , કમક આ તબ ે જ જો િનદાન થઇ શક તો ધિન ટ સારવારથી ડાયા બટ સની
કડની પરની અસર ઘટાડ શકાય છે . આ તપાસ ટાઇપ-૧ કારના ડાયા બટ સના દદ ઓને રોગના
િનદનના પાં ચ વષ બાદ દર વષ આ તપાસ કરાવાની સલાહ આપવામાં આવે છે .
ડાયા બટ સની કડની પર થતી અસરની સારવાર :-
(૧) ડાયા બટ સનો યો ય લાં બાગાળાનો કા ુ .
(૨) લડ ેશરનો દવાઓની કડક કા ુ તથા વારં વાર તપાસ કડનીને ર ણ આપતી તથા સો ઘટાડતી
દવાઓ.
(૩) કડનીને ર ણ આપતી તથા સો ઘટાડતી દવાઓ
(૪) ખોરાકમાં નીમક તથા ોટ નની પર તેમ જ વાહ ઓ ં લે ુ ં .
(૫) કડની ુ ં કાય યાર સાવ ઓ ં થઇ ય યાર કાયમી ડાયાલીસીસ ક કડની ા સ લા ટશન.
5 of 6 28-11-15 15:27
6 of 6 28-11-15 15:27

આપણા શર રના કોઇપણ ભાગમાં એક રાયનાં દાણા ટલા નાના ભાગમાં પણ લાખો કોષો આવેલ
છે . આ બધાં કોષો કોઇ સ વ ાણીની મ પાચન, સન, ઉ સ ન, જનન િવગેર કરતાં રહ છે . આ માટ
જ ર પોષણ ત વો ુ કોઝ, ઓ સીજન વગેર તે લોહ માં થી મેળવે છે . પરં ુ જો લોહ ના ઘટકોના
માણમાં ફરફાર થાય મ ક ડાયા બટ સમાં ુ કોઝ ુ ં માણ વધી ય છે . શર રના તમામ ભાગો નાની
મોટ બમાર નો ભોગ બને છે . ડાયા બટ સને કા ુ માં રાખવા માટ જો કાળ ન લેવાય તો ખના ુ દા
ુ દા ભાગો નબળા પડ છે .
ચ માનાં નંબરમાં વધારો થવો :-
એક દદ ના ચ માનો નં બર ૧-૦ રહતો તેમાં થી
અચનાક ૪-૦૦ નં બર થઇ ગયા. િવશેષ તપાસ કરતાં
ણવા મ ુ ં ક ડાયા બટ સની દવા તેમણે બં ધ કર
દતાં તેમ ુ ં લડ ુ ગર ૩૫૦ એમ. થઇ ગ ુ ં હ ું .
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર આમ ડાયા બટ સના વધારાની સાથે ચ માના માયનસ
૧૬. ુ ં યાન રાખશો ? નં બર (Myopia)માં વધારો થઇ શક છે .
િનયા (કાળ ક ક ) પર ુ ં ક રસી થવા :-
સામા ય ર તે કોિનયા ઉપર કોઇ ઉજરડો પડ ક કા ુ ં પડ તો થોડા જ કલાકમાં ઝ આવી ય છે .
પરં ુ ડાયા બટ સ હોય તો કોન યાના આ ઘા પર ઝ આવતા ઘણા દવસો લાગે છે . આ દરિમયાન એ
1 of 4 28-11-15 15:27
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત ભાગ પર જ ં ુ ઓનો ુ મલો થવાથી રસીવા ં ું થાય છે . તેની સારવાર માટ જ ં ુ નાશક દવાઓ તથા
૨૩. બેભાન અવ થા ટ પાઓ અપાય છે . પરં ુ ડાયાબટ સના કારણે રોગ િતકારસ શ ત ઓછ હોવાથી આ રસી (Corneal
Ulcer)ને ુ કવવામાં ઘણી તકલીફ પડ છે .
૨૬. ડાયાબીટ સ અને ખ ૃ ણ પટલ (Iris) માં સોજો આવવો :-
ખ પર કાશ પડવાને કારણે નાની-મોટ થતી ુ પીલ (Pupil) ુ મનળ ઓ (Rebeosis
Iridis) ૂ ટવાથી ખના આગળના ભાગમાં ર ત ાવ (Haemorr Hage) થાય છે .
મોિતયો (Cataract) આવવો :-
ડાયા બટ સ હોય તેને મોિતયો નાની મર આવે છે તેમજ તે ઝડપથી પાક છે . આ ડાયા બટ સને
કા ુ માં રાખ ું ૂ બ જ જ ર છે . જો આ બાબત બેદરકાર રાખવામાં આવે તો ઓપરશન બાદ તકલીફો
થવાથી નજર ુ માવવી પડ છે .
ખના પડદા પર અસર થવી :-
ધ વ માટના મહ વના કારણોમાં ડાયા બટ સથી પડદાની થતી ખરાબી છે . પરં ુ ડાયાબટ સની
શ આત બાદ ૧૫ થી ૨૫ વરસ પછ પડદાની તકલીફ થતી હોવાથી મોટાભાગના દદ ઓ આ બાબતે
બેદરકાર રહ છે . પરં ુ આ બાબત સાવચેતી રાખવી જ ર છે . કારણ ક લાં બાગાળે ૮૫% ટલા દદ ઓના
પડદામાં Retinopathyની અસર થાય છે .
ખના પડદાની તપાસ ુ ં મહ વ :-
ડાયા બટ સની અસર તો શર રના તમામ અવયવોને થાય છે . પરં ુ આ બધાં તો ચામડ થી
ઢંકાયેલા હોવાથી યાં કટ ું ુ કશાન થ ું હશે તેનો દાજ આપણને ખના પડદાને જોવાથી મળે છે .
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ ખના પડદાને ઓ થે મો કોપ (Ophthalmoscope) સાધન ારા જોઇ શકાય છે અને પડદાની પેશીઓ
તથા લોહ ની ન લકાઓ પર થયેલ અસરોના ેડ પાડવામાં આવેલા છે તે ેડ જોઇને શર રના અ ય
2 of 4 28-11-15 15:27
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ભાગોને પણ આ ુ ં ુ કશાન થ ું હશે તે ું િનદાન થઇ શક છે .

ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા - પડદામાં રહલ નબળ ર તવ હનીઓમાં ઓ ં લોહ ફરવાથી પડદાની પેશીઓ નબળ પડ છે .
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ - પડદાના મ યભાગમાં સોજો આવવાથી (Maculopathy) નજર ુ માવવાનો વારો આવે છે .
- પોષણની ઉણપને ૂ ર કરવા પડદાની નબળ પડલી ર ત વા હનીઓની આ ુ બા ુ અિત ુ મ લોહ ની
નવી નળ ઓ ઉ પ થવી (Proliferative Retinopathy)
- આ નળ ઓ અિતશય ના ુ ક હોવાને કારણે ૂ ટ છે . તેમાં થી ફર -ફર ને રકત ાવ થવાથી ખના
મ યભાગમાં લોહ ભરાય છે . (Vitreous Haemorrliage)
- આ લોહ ૂ સાવાથી કટલાક રશા વા તં ુ ઓ પડદા સાથે ચોટલા રહ ય છે . આ સમય જતાં આ

તં ુ ઓ ખચાવાથી પડદામાં કાણા પડ છે અને ફાટ ને ો પડ ય છે . (Retinal Detachment) આ ર તે
ધ વ આવી શક છે .
નીદાન તથા સારવાર :
પડદાના િનદાન માટ ફલોરોસીન ડાય ુ ં કશન

હાથની નસમાં આપવાથી આ ચમકતી ડાય યાર ખના
પડદાની નબળ ર તવા હનીઓમાં પસાર થાય યાર તેના
ફોટા પાડવામાં આવે છે . (Fluo Rescein Angiography)
યારબાદ નબળા ભાગની લેસર કરણો ારા સારવાર કરાય
છે . (LASER Photo Caoagulation) જો રસાઓ (Bands)
પડદા સાથે ચોટલા જણાય તો તેને રોકવા ુ ં શ
3 of 4 28-11-15 15:27
નથી તેમજ ડાયા બટ સના દદ ઓની ખમાં રટ નોપથીની અસરો જોવા મળે છે . આથી યાર
ડાયા બટ સ ારા શર રમાં કોઇ તકલીફ ન જણાતી હોય તેવા શ આતના તબ ામાં ડાયા બટ સના ૂત
કં ોલની સાથે ખની તપાસ કરાવતા રહ ું જ ર છે .
ુ ં કમાં નીચેની ૂ ચનાઓ યાદ રાખવી.
(૧) ડાયા બટ સની િનયિમત તપાસ તથા સારવાર લેવી થી ડાયા બટ સ કા ુ માં રહ.
(૨) ખના પડદાની િનયિમત તપાસ તથા સારવાર (દર વષ એકવાર)
(૩) લડ ેસરનાં દદ ઓ કડની નબળ હોય, કોલે ોલ વ ુ હોય તથા સગભા ીઓની િવશેષ તપાસ
કરવી જ ર છે .
(૪) તમા ુ , સીગારટ, દા ન લેવા.
(૫) ટાઇપ-૧ ડાયા બટ સના દદ ઓએ પણ િનદાન વખતે અને યારબાદ દર વષ એકવાર ખના
પડદાની તપાસ કરાવવી.
Next
4 of 4 28-11-15 15:27

ગરમીના દવસોમાં ડાયા બટ સના દદ ઓ પગની ખાસ ળવણી કર.
ડાયા બટ સ અને પગ
ડાયા બટ સ એક રોગ નહ પણ વધતી જતી સામા ક
૦૪. વાડ ચીભડા ગળે સમ યા છે . ૧૫% ટલા ડાયા બટ સના દદ ઓને તેમના
૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો વનકાળ દરિમયાન પગનાં ધારા થાય છે . તેમાં ૧% ટલા
૦૬. ને ુ યા ને ના લોકોના પગ કાપવા પડ છે . ૩૦% ટલા લોકોને એકથી વધાર

૦૭. ઉલટ તપાસ વખત પગમાં રસી થાય છે અને વારં વાર ઓપરશન કરાવ ું
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ પડ તે ું બને છે . આ ઉપરાં ત કડનીની તકલીફ, ખની
૦૯. પી.પી.બી.એસ. તકલીફ, દયની તકલીફ પણ થાય છે . આપણે ડાયા બટ સને
૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર ુ ં સં બ ં ધ છે, પગમાં ું તકલીફ થાય અને તેને
પગ સાથે
અટકાવવા શી કાળ લેવી જોઇએ તેના િવશે મા હતી
મેળવ ુ ં .
પગમાં તકલીફ થવાનાં ુ ય કારણો

1 of 4 28-11-15 15:28

(૧) મગજનાં ાનતં ુ ઓ બહરા થવા
(૨) લોહ ની નળ ઓ ુ ં ુ કાય જ ું .
૨૫. ડાયાબીટ સ અને ક ડની (૩) ણતા-અ ણતાં થતી ઇ ઓ
૨૬. ડાયાબીટ સ અને ખ (૪) ઝાવાની યામાં થતી ખામી.

૨૭. પગની ળવણી (૫) ુ મ વા ુ ઓ ારા ુ મલો
૨૮. અ ય િવષમતાઓ (૬) ધારાવાળા ભાગને આરામનો અભાવ.
મગજનાં ાનતં ુ ઓ ઇલે કના બાર ક વાયરો વા હોય છે . તેને ડાયા બટ સને કારણે ુ કશાન
થાય છે તે કારણે પગની ચામડ બહર થઇ ય છે . કોઇક દદ ને ઝણઝણાટ થાય, બળતરા થાય, કાં ટા
ૂ ં ચતા હોય તે ું લાગે, પગનાં ત ળયા વા લાગે. થોડા ઉદાહરણોથી આ સમ યા સમ એ જમનાબેન
કર ને એક દદ મે મ હના ગરમીના દવસોમાં પં ચનાથ મં દર દશન કરવા ગયાં બી દવસે પગનાં
ત ળયામાં ફોડલા દખાયા. ડો ટરને દખાડતાં ખબર પડ ક પગ દાઝી જવાથી આમ થ ું .
તે ુ ં કારણ હ ું ગરમ લાદ ઉપર ઉભેલ જમનાબેનને દાઝવા ું ભાન જ ન થ ુ ં કારણ ક તેમના
પગની ચામડ ડાયા બટ સને કારણે બહર થઇ ગયેલ. તે જ ર તે એક દદ અિનલભાઇ પગનાં ત ળયામાં
ૂ ચેલી ખીલી સાથે બે મહના ુ ધી સ ગ કરતાં . પગમાં ખીલી ાર ૂ ં ચી તેની જ અિનલભાઇને ખબર ન
હતી. ુ ઃખાવાની સં વેદના મગજમાં લઇ જતાં ાનતં ુ ઓ જ ખરાબ થઇ ગયેલ. આવા દદ ને પગમાં
ધગધગતો કોલસો અડ તો પણ ખબર પડતી નથી. અ ુ ક દદ ઓ િશયાળામાં તાપ ુ ં કર ને પગ શેકતા હોય
યાર પણ દાઝી ય અને ફોડલા થાય છે .
વળ આજ ાનતં ુ ની તકલીફને કારણે પગભાં પરસેવો ઓછો થાય છે અથવા તો પરસેવો થતો જ
નથી. તે કારણે પગની ચામડ ુ કાય છે, પગમાં ચીરા ક, વા ઢયા પડ છે . ારક પેનીમાં થતાં આ વા ઢયા
રસી થવાથી પગ કપાવવા ુ ધી લઇ ય છે . િનયિમત તેલ, વેસેલીન ક સારો મ લીગાવવાથી આ
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ તકલીફ િનવાર શકાય છે . તેવી જ ર તે મં દર, મ જદ, દરાસરમાં જતી વખતે ડાં ુ તરાઊ મો ં દાઝી
સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક જવાથી બચાવી શક છે .. કાચ, કાં ટો ક કાં કર વાગતી અટકાવવા હં મેશા ખાસ તનાં પગરખાં પહરવાં
2 of 4 28-11-15 15:28
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા જોઇએ.

ારક અધવ ચે છોડ જતો નથી, છે ક ચતા ઇ માઇલભાઇ નામના દદ છ મ હનાની પગની કાળ બળતરાથી પીડાય ગળ નાં ટરવા પર
ુ ધી સાથ િનભાવે છે . એક સમય પડછાયો થયેલ એક ના ું ધા તેમને રા ે ુ વા પણ દ ું ન હો ું . પગમાં અસ બળતરા થતી. બીડ , તમા ુ ુ ં
બં ધારણ છોડ ું અને યો ય સારવાર કરાવી પછ ણ મ હને ુ ઃખ મટ ું તે જ ર તે ધોરા ના હનીફભાઇએ
ુ ઠાનો નખ થોડો ડો કા યો, ચામડ માં થી થોડ ઇ થઇ, પછ ુ ઠો કાળો પડવા માં ડ ો. કોઇ સ ને
એક ુ ઠો કા યો યાં બા ુ ની ગળ કાળ થઇ આમ એક પછ એક ગળ કાળ પડતાં પગ કાપવાનો
વારો આ યો. આ તકલીફ ું ુ ય કારણ છે . લોહ નાં પ ર મણની ખામી. ડાયા બટ સમાં તથા
બીડ -તમામ ુ ું સેવન કરતાં લોકોમાં લોહની નળ ઓ સાં કડ થતી ય છે . તેમાં પણ દા ું બં ધાણહોય તો
લોહ ની નળ માં ચરબીના ગ ા મી ય છે . આ તકલીફોથી પગમાં લોહ ફર ું ઓ ં થયા છે તેથી પગ
ુ કાય છે ને ે ીન કહ છે . આ અટકાવવા માટ ડાયા બટ સનો સં ૂ ણ કા ુ જ ર છે . સાથે સાથે
ડાયા બટ સના દદ ઓને બીડ , તમા ુ ક દા ુ ં સેવન તો કર ુ ં જ ન જોઇએ.
રમેશભાઇ પટલનાં ઘરનાં સ યો ઘરમાં આવતી ુ ગધ માટ

ઘરના ુ ણે ુ ણે તપાસ કર છે . તેમને શં કા હોય છે ક ાં ય દર તો
મર નથી ગયોને પણ પછ ખબર પડ છે ક રમેશભાઇનાં પગરમાં
ધા ં છે તેમાં થી ુ ગધ આવે છે . આવાં ધારા ઘણીવાર જરાપણ ુ ઃખતાં
નથી તેથી દદ ું યાન યાં જ ું નથી. દાઝી જ ,ું ગ થવી, ઇ
થવી તે ઉપરાં ત ડાયાબટ સના દદ ઓને વધાર હરાન કર છે .
વાતાવરણમાં અસં ય ુ મ વા ુ ઓ હોય છે . તે આ ઇ

ારા શર રમાં વેશે છે . આ દદ ઓમાં લોહ માં સાકરની હાજર
વા ુ ઓને વધવા માટ મોકો આપે છે .
વળ આવા દદ ઓની રોગ િતકારક શ ત પણ ઓછ થઇ ગઇ હોય છે . તેથી સામા ય માણસોને
3 of 4 28-11-15 15:28
જ ધા ુ ં ૧૦ દવસમાં મટ તે ડાયા બટ સના દદ નો બે ણ મ હના ુ ધી મટ ુ ં નથી. તેથી યાર પણ ઇ

થાય યાર ુ રંત જ ં ુ નાશક દવા (એ ટ સે ટ ક)થી સાફ કર યો ય એ ટ બાયોટ ક દવાઓ લેવામાં આવે તો
જ ં ુ ને ફલાતાં અટકાવી શકાય છે .
પગનાં ધારા ન ઝાવા પાછળ ું બી ુ ં કારણ છે આરામનો અભાવ. આ દદઓને પગમાં ધારા હોવા
છતાં ુ ઃખતાં નથી તેથી તેના ઉપર ચાલવા ુ ં ચા ુ રાખે છે તે કારણે ધારાં ને વારં વાર નાની મોટ ઇ ઓ
થાય છે ારક વષ ુ ધી આ ધારાં ઝાતાં નથી. પગની તકલીફ અટકાવવા તથા પગ કપાતો બચાવવા
કટલાક ુ ચનો છે એક ુ ચન છે પગનાં તળયાની િનયિમત તપાસ. દદ એ દરરોજ પોતાના પગના ત ળયા,
ગળા વ ચેની જ યા ુ ં અવલોકન કર ું જોઇએ. તેમ કરવાની વા ઢયા, ઇ , ગ, રસી વગેર ું વહ ું
િનદાન થાય છે . વહ ું િનદાન તથા વહલી સારવાર રોગને આગળ વધતો અટકાવે છે .
બી ુ ં ુ ચન છે યો ય પગરખાં પહરવા ું ઘરમાં ક ઘરની બહાર ુ ટ સે ડલ ક મોજડ જ પહરવી

જોઇએ. લીપર ક ચ પલ બલ ુ લ પહરાય નહ . બ ુ ફ ટ ુ ટ પણ પહરાય નહ દશન કરવા જતી વખતે
ડાં ુ તરાઉ મો ં ગરમીથી થતી ઇ સામે ર ણ આપે છે અને છે લે આ બધાં સાથે બીડ -તમા ુ -દા
છોડ દવામાં આવે તો સોનામાં ુ ગ ં ધ ભળે અને આપણા ડાયાબટ સના દદ ના પગ કપાતા ચો સ અટકાવી
શકાય.
4 of 4 28-11-15 15:28
આપણાં ચં ુ ભાઇ હમણાં નવી ુ કલીમાં ુ કાઇ ગયા... ડાયાબટ સ તો હ ું જ અને ુ ગર
૨૦૦-૨૫૦ની વ ચે રહ ું હ ું . ચં ુ ભાઇ કંઇપણ ખોરાક ખાય અને પેટ લી ય... ણે ખોરાક હોજર માં જ
ભય છે . કોઇકવાર ઉ ટ પણ થાય. ઉપરાં ત સખત કબ યાત રહ. ડો ટર ચં ુ ભાઇ ું ડાયાબટ સ સર ું ક ુ
અને હોજર - તરડા કામ કરતાં થાય એવી દવાઓ આપી યાર માં ડ ગાડ પાટ ચડ .... આ આપણે
ડાયા બટ સની અ ય િવષમતાઓ િવશે ણીએ.
(૧) ડાયા બટ સની હોજર - તરડા પર અસર :-
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ યાર ડાયા બટ સ કા ુ માં ન હોય યાર હોજર
૦૯. પી.પી.બી.એસ. તરડાની ગિત મં દ પડ ય અને પેટમાં ખોરાક ગેસનો
ભરાવો થાય, ઉ ટ ઉબકાં થાય અને કબ યાત થાય છે .
ડાયા બટ સનો સારો કા ુ અને હોજર ની ગિત વધાર એવી
દવાઓ, જ ર સારવાર છે .
૧૫. ડાયા બટ સની સારવાર (૨) ન ુ સકતા :
૧૭. ખોટ મા યતાઓ ડાયા બટ સના ુ ુ ષ દદ ઓને આ તકલીફ છે ક
૧૮. કસરત શા માટ ? દદ તેના હત િવશે વાત કરતાં અચકાય છે અને બી ુ તો

૧૯. કસરત : કવી ? ઠ ક પણ પોતાનાં ડો ટરને પણ આ ફ રયાદ કરતાં નથી....
1 of 3 28-11-15 15:28
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત િતય ુખ એ વનની ુ ળ ુ ત જ ર યાત છે અને િતય ુ ખનાં અભાવે માનિસક તાણઉદાસી ક
૨૩. બેભાન અવ થા લ ન વનમાં ભં ગાણ આવી શક છે ક આ દદ ઓને દયરોગ થવાની શ તા પણ વધાર છે .
૨૫. ડાયાબીટ સ અને ક ડની ડાયા બટ સનો ે ઠ કા ુ એ પહલી જ ર સારવાર છે . ઉપરાં ત, વાય ા કારની દવાઓ
૨૬. ડાયાબીટ સ અને ખ (Sidenefit) લેવાથી ફાયદો જોવા મળે છે . આ દવાઓ ડો ટરની સલાહ ુ જબ જ લેવી, ખાસ જ ર છે .
ડાયા બટ સમાં ચામડ ની તકલીફો :-
ડાયા બટ સના દદ ને ચામડ પર કાળાં ચાં દા પડ વા, ખરજ ું થ ું અને રાહત ન થવી, આખા
શર ર ચળ આવી, રસીનાં ફો લાં થવાં વગેર તકલીફો જોવા મળે છે . આ ઉપરાં ત કમરના ભાગમાં અને ખ
આ ુ બા ુ હરપીસની તકલીફ પણ વધાર થાય છે . કટલીક વાર ડાયા બટ સના દદ ને પીઠમાં, ગળામાં ક
સાથળમાં રસીની ગાં ઠ થાય છે ને HarbuN’Le કહ છે . આ ગાં ઠની સ ન પાસે તા કા લક સારવાર
કરાવવી જ ર છે .
ડાયા બટ સમાં પેશાબમાં માગની તકલીફો :-
ુ ુ ષોને ઇ યના ઉપરના ભાગે ફો લાં થવા, સો આવવો, ચેપ વગેર તકલીફો થાય છે . ુ ં કારણ
અ ુક કારની ગનો ચેપ હોય છે . ડાયા બટ સના કા ૂ બાદ જ ર હોય તો ઉપરની ચામડ કાઢવા ું ના ુ ં
ઓપરશન થઇ શક છે . ીઓને ુ ભાગમાં ચળ આવવી સોજો આવવો, વારં વાર રસી થઇ જવા વગેર
તકલીફો જોવા મળે છે . આ બધી તકલીફોનો ુ ળ ૂ ત ઉપાય ડાયાબસનો વ ુ સારો કા ુ છે .
વારં વાર પેઢા અને દાંતની તકલીફો :-
વારં વાર પેઢા ચડ જવા, રસી થવી, દાં ત હલી જવા, આવી તકલીફો ડાયા બટ સના દદ માં જોવા મળે
છે . ડાયા બટ સના કા ુ બાદ દાં તના ડો ટર પાસે સારવાર લેવી હતાવહ છે .

ડાયા બટ સમાં લીવરની તકલીફ :-
2 of 3 28-11-15 15:28
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ડાયા બટ સના અ ુ ક દદ ઓને લીવરમાં ચરબીનો ભરાવો થાય છે અને ને લીધે ૂ ખ ન લાગે,
અશ ત રહ એવાં લ ણો જોવા મળે છે .
3 of 3 28-11-15 15:28

આપણાં ચં ુ ભાઇ ખરાને.... શેર દલાલ છે , વજન ૧૦૮ કલો અને મોટા આસામી છે .... જોરદાર
માણસ છે અને તેમને "જોરદાર" ડાયા બટ સ વળ ું છે . ચં ુ ભાઇના એક નાના ભાઇ છે . હર શ ભાઇ...
જમીન-મકાનના મોટા દલાલ છે . ઉમર ૩૫ વષ છે અને વજન ખાલી ૯૮ કલો છે . કશન લે છે વા યે
ઉઠ ને ચાલવા ય અને થાળ માં ગળપણ જોવે તો રાડો પાડ....હર શભાઇ જોઇને ગભરાય...." ચં ુ ભાઇ,
ાં ક મને તો ડાયા બટ સ નહ થાય ને...." દરક ડાયા બટ સના દદ ના સગાના આ સવાલ છે ક "મને
ડાયા બટ સ ન થાય તે માટ માર આજથી ું કર ું જોઇએ."
ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ને અટકાવી શકાય ?
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ ૃ ત રહવાથી ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ ું વહ ું િનદાન થઇ શક છે પણ અ યારના સં જોગોમાં, તેને
૦૯. પી.પી.બી.એસ. અટકાવવો ુ કલ છે . ભિવ યના વષ માં એવી રસી ઊપલ ધ થશે ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ ના દદ
૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર બાળકોનાં ભાઇ-ભાં ડ ઓને આપવાથી, આ રોગને થતો અટકાવી શકાશે.
ડાય બટ સ ટાઇપ-ર ને અટકાવી શકાય ?
ડાયા બટ સ ટાઇપ-ર, મોટ મર થતી ચયાપચયની યાની
ખામી છે માં શર રમાં (૧) ઈ ુ લીનના ાવની ખામી તથા (ર)
ઈ ુ લીનના કાય સામે િતકારક જોવા મળે છે . આ રોગને ૂ ળતા,
બેઠા ુ ં વન અને માનિસક તાણ સાથે સં બ ં ધ છે, એ ું જોવા મ ુ ં છે .
ુ ં તમને ડાયાબટ સ ટાઇપ-ર થવાની શ તા છે ?
ણ ું હોય તો નીચે જણાવેલ પર થિતમાં થી કોઇ પણ એક જો તમને લા ુ પડતી હોય તો તમને
1 of 6 28-11-15 15:28
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત ડાયા બટ સ થવાની શ તા છે .

૨૩. બેભાન અવ થા - મના ભાઇ-બહન ક માતા-િપતાને ડાયા બટ સ ટાઇપ-ર છે .
- મ ું વજન તેમની ચાઇને માટ ન કરવામાં આવેલ યો ય વજન કરતા વધાર છે . મ ું શર ર
સ ૂ ળ અને મેદ વી છે .
- ીને સગભાવ થા દરિમયાન ડાયા બટ સ થયેલ હોય અથવા ીને નવ પાઊ ડ (૪ કલો) થી
વધાર વજનના બાળકને જ મ આપેલ હોય.
- ય તને હાઇ લડ સર (લોહ ના ચા દબાણ) છે .
- ય તની વનશૈલી બેઠા ુ છે અને અઠવા ડયામાં ણ વખત કસરત નથી કરતાં .
- મને પેટ અને કમર આ ુ બા ુ ચરબીનો ભરાવો છે (અથવા મની કમર ૪૦" થી વ ુ છે .) તેવા
લોકોને ડાયા બટ સ વધાર થાય છે .
- મનો લીપીડ ોફાઇલ (ચરબીની તપાસ) નોમલ નથી. યાન રાખો. મ મ લોકો ઘરડા થાય છે
તેમ તેમ ડાયા બટ સ ટાઇપ-ર ું જોખમ વધ ું ય છે . ડાયા બટ સ ટાઇપ-ર અટકાવવા માટનાં
સોનેર ૂ ચનો-
વજન ઘટાડો
ચાઇ વજન ક. ા. પાઊ ડમાં
૪’૧૦" ૫૦ ક. ૧૧૦
૪’૧૧" ૫૨ ક. ૧૧૪
૫’૦" ૫૩ ક. ૧૧૮
૫’૧" ૫૬ ક. ૧૨૨
૫’૨" ૫૭ ક. ૧૨૬
૫’૩" ૫૯ ક. ૧૩૦
૫’૪" ૬૦ ક. ૧૩૪
૫’૫" ૬૨ ક. ૧૩૮
૫’૬" ૬૪ ક. ૧૪૨
2 of 6 28-11-15 15:28
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ૫’૭" ૬૬ ક. ૧૪૬

૫’૮" ૬૮ ક. ૧૫૧
૫’૯" ૭૦ ક. ૧૫૫
માણસને છોડ ને ચા યો ય, પણ ડાયા બટ સ ૫’૧૦" ૭૨.૫ ક. ૧૬૦
ુ ં નામ, બલ ુ લ િવ ાસપા દો ત છે . ૫’૧૧" ૭૪.૫ ક. ૧૬૫
૬’૦૦" ૭૬.૫ ક. ૧૬૯
૬’૧" ૭૯ ક. ૧૭૪
૬’૨" ૮૧.૫ ક. ૧૭૯
૬’૩" ૮૪ ક. ૧૮૪
ખોરાક ઓછો કરો તેનો કાર અને ખાવાની ર તભાત બદલો તથા કસરત કરો. આથી વજન ચો સ
ઘટશે. તમાર કમર ઘટાડ ને ૪૦" થી નીચે કરો.
ૃ િ મય રહો
પાં ચ કલોમીટર ચાલ ું અથવા કસરત કરવી એ આવ યક છે . પરં ુ રોજબરોજના વનમાં થોડ ક
આદતો બદલી અને બેઠા ુ ં જદગીને ૃ િ મય કર શકાય. મક,
- ઓ ફસ અને ઘરમાં લીફટ ન વાપરવી. દાદરો ચડવો.

- જો ઘર ચાઇ પર હોય અને લીફટ વાપયા વગર ચાલે
તેમ ન હોય તો પહલા બે- ણ દાદરા ચડ જ ું અને પછ
લીફટ વાપરવી.
- વાહનને ઓ ફસ અથવા માકટથી થો ુ ં ૂ ર ઉ ુ ં રાખ ુ ં અને
પછ ચાલી નાખ ું .
- બસમાં ુ સાફર કરતાં હો તો એક ટો૫ વહલાં ઉતર જ ું
અને પછ ચાલી નાખ ુ ં .
- ટ વી જોતા જોતા પણ ચાલ ુ ં .
3 of 6 28-11-15 15:28
- ઓ ફસમાં પ ાવાળા સાથે ફાઇલ મોકલવાને બદલે તે આપી આવવી.

- ગ, ુ લવકર, કો ડયો વેઇટ લી ટ ગ વી મનેશીયમમાં થતી કસરતો ના ુ ુ ં વા ય વધાર
છે અને ડાયા બટ સને થતો અટકાવે છે .
વા યદાયક ખોરાક ખાવો
ુ જરાતી ખા ું એ વા યદાયક ખોરાક છે પરં ુ આપણે સાદો અને હળવો ખોરાક ખાવાની બદલે
તળે લો, ઘીવાળો, મ તથા ચીઝવાળો ખોરાક લઇએ છ એ. આથી ખોરાકમાં નીચે ુ જબના ફરફાર કરવા.
- તળે લો ખોરાક, ફા ટ ડ, મીઠાઇ, આાઇ મ િવગેરમાં કાપ ુ કો.
- ફળો, શાકભા , દાળ, કઠોળ અને આખા ધ ય વધાર લેવા ખોરાકમાં રસાવાળા ફળ, શાક વધાર
લેવા, ફણગાવેલા કઠોળ વધાર લેવા.
- દાળ, શાક, કઠોળ વગેરમાં સાકર ક ગોળ નાખવા નહ .
- ર સે શન ક પાટ માં બને યાં ુ ધી બાફલા ફરસાણ વા ક ઢોકળા, ખાં ડવણી, ઇડલી વગેર ખાવા.
- આઇ મ ક ડઝટ એકલા ખાવાને બદલે કોઇની સાથે ખાવાથી અડધા જ ખાવાના રહ.
- જમવા ું શ કરતા પહલા થોડો સલાડ ખાઇ લેવો અથવા એક લાસ છાશ પીવી.
- ભોજન સાથે ઠંડા પીણાની બદલે પાણી પી ુ ં .
- રસોઇ બનાવતી વખતે થો ુ ં થો ુ ં મોઢામાં ુ કવાની આદત છોડવી.
- જમતાં જમતાં ટ વી જોવાની બદલે સં ગીત સાં ભળવ ,ું જમતી વખતે ટ વી જોવાથી વધાર ખોરાક
લેવાય છે .
- ધીર-ધીર જમ ું કારણ ક જઠરમાં થી પેટ ભરાઇ ગયા ુ ં સી નલ મગજમાં પહ ચવામાં સમય લાગે
છે .
- ચમચી તથા વાટકાની સાઇઝ ઘટાડ નાખો.
- એક સાથે ુ બ ખાવાની બદલે નાના-નાના ચારથી પાં ચ ખોરાક લેવા.
- જમવા ું િનયિમત સમયે લે ું કામના બોજ હઠળ ુ બ મોડથી જમવાની આદત બદલવી.
વન શૈલી બદલો
પાં ચ કલોમીટર ચાલ ું અથવા કસરત કરવી એ આવ યક છે . પરં ુ રોજબરોજના વનમાં થોડ ક
4 of 6 28-11-15 15:28
આદતો બદલી અને બેઠા ુ ં જદગીને ૃ િ મય કર શકાય. મક,
- સીગારટ, બીડ , પાન, તમા ુ િવગેર સદં તર છોડ દવા.

- આ કોહોલ લેવાનો બં ધ કર દવો એ હતાવહ છે અને જો લેવો
હોય તો તે ુ ં માણ સાવ ઓ ં કર નાખ ું . આ કોહોલમાં ઠંડા
પીણા માં ુ ગર હોય છે તે ભેળવવા નહ . આ હોહોલ સાથે
લેવાતા કા ુ , શ ગ ક પછ ભ યા વગેરમાં ુ બ કલેર હોય છે તે
ન લાવે.
- માનિસક તાણથી ૂ ર રહો, રોજબરોજના તાણને ઘટાડવા યાન
અથવા મેડ ટશન કરો. થો ુ ં સં ગીત સાં ભળ ું ક પછ બાળકો સાથે
રમ ું .
- યોગ, યોગાસનો, ાણાયામ અને યો ગક યાઓ પણ માનિસક
તાણને હળ ું કરવામાં મદદ પ બને છે .
ુ ં દવાઓ/સારવાર ડાયાબટ સને અટકાવી શક છે ?

મેટફોમ ન
મને બારણે ડાયા બટ સ ટકોરા દ ુ હોય એવા ડાં લોકોએ મેટફોમ ન નામની દવા લેવી જોઇએ.
નાથી ડાયા બટ સ થ ું અટક છે . લીટાઝોન નામની દવા પણ મદદ પ જોવા મળ છે .
ુ ળતા માટની દવાઓ
સી ુ ામીન અને ઓરલી ટટ નામની ૂ ળતા-િવરોધી દવાઓ પણ ડાયાબટ સને થતો અટકાવે છે .
થ ળતા માટની શ યા
ુ બ વધાર ડાં લોકો પેટ- તરડા ુ ં ઓપરશન કરાવે છે . નાથી વજન ઘટ છે અને ડાયા બટ સ
ના ૂ દ થઇ શક છે . જો ક ડાયા બટ સને થતો અટકાવવા માટ વન શૈલીમાં ફરફાર અને કસરતને ે ઠ
ઉપાય ગણવામાં આવે છે . આ િવષયમાં ૂ બ વધાર સં શોધન થવા સં ભવ છે .
5 of 6 28-11-15 15:28
6 of 6 28-11-15 15:28

ડાયા બટ સનના ભિવ યમાં ડોક ુ ...
આપણાં ચં ુ ભાઇ વા ઘણાં બધાં ડાયાબટ સના દદ ઓ રાહ જોઇએ બેઠાં છે ક ાર ડાયા બટ સની
સારવારમાં કંઇક નવી ચમ કાર ક શોધ થશે અને ડાયા બટ સ મટ શકશે ક ઈ ુ લીનના કશન બં ધ થશે
ક આ કાયમી ખોરાકની પર જશે. ડાયા બટ સના ે માં ુ િનયાભરમાં કરોડો ડોલરને ખચ ભર ુ ર સંશોધન
થઇ ર ા છે અને ઘણી બધી સં થાઓ, વૈ ાિનક અને ડો ટરો સતત આ કાય કર ર ા છે ... ર ુ જમાં કહ એ
તો ડાયા બટ સથી ટલા માણસો મર છે એનાથી ચોથા ભાગનાં "ડાયા બટ સ" (ની શોધખોળ) પર વે છે
પણ ખરા... આ આપણે ડાયા બટ સ પર થતાં ુ ય સં શોધનો પર નજર નાખીએ
૦૮. ુ કોઝ ુ ં માણ ુ ં ડાયાબટ સ મટ શકશે ?:-
૦૯. પી.પી.બી.એસ. ડાયા બટ સની મોટ ુ કલી એ છે ક એકવાર થાય પછ

૧૧. લેબોરટર તપાસ : ુ કોમીટર દદ નો છે ડો છોડ ું નથી... ભિવ યના વા ુ િપડનાં કોષોને વતાં કર
૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન એવી દવા આવી શક છે ના છ મ હના ક વષ ક બે વષ કોષ કયા
૧૩. પેશાબની તપાસ બાદ ડાયા બટ સ સાવ "મટ " ય.
મ ક કડની બદલાવીને નવી લઇ શકાય છે એમ, ભિવ યમાં
વા ુ િપડ બદલાવવા ું ઓપરશન લઇ શક આ સારવાર ટાઇપ-૧
ડાયા બટ સનાં બાળ દદ ઓ તથા વ ુ ઈ ુ લીન લેતાં દદ ઓ માટ
વરદાન પ થશે.
ુ ં ડાયાબટ સ થવા ુ ં છે, એમ અગાઉથી ખબર પડશે ?:-
શર રની અ ુ ક લેબોરટર તપાસ ક જનીનની તપાસ વડ અગાઉથી ણી શકાશે ક ડાયા બટ સ
૨૧. સારવાર : ઇ ૂ લીન થવાની શ તા છે ક કમ અને તેને માટ યો ય સારવાર વી ક ટાઇપ-૧ ડાયા બટ સ માટ વેકસીન ઉપલ ધ
1 of 3 28-11-15 15:28
૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત થશે.

૨૩. બેભાન અવ થા ુ ં ડાયાબટ સ ુ ં િનદના સહ ુ ં થશે ?:-
હાલ લોહ માં ુ ગર તપાસ માટ નસમાં થી ક ગળ માં થી લોહ લે ું પડ છે . ભિવ યમાં આ તપાસ
ૂં ક ક ુ માં થી થઇ શકશે ક મા ચામડ પર સાધન રાખવાથી ુ ગરની ણકાર મેળવી શકાશે.
ું ઈ ુ લીનના કશનનો કોઇ િવક પ શોધાશે ?:-
મને દવા તર ક ઈ ુ લીન લેવા ુ ં એવાં દદ ઓ કશન લઇને કંટાળ ય છે .... પણ થોડ
ધીરજ રાખો.
ઈ ુ લીન પંપ :-
શર રમાં સતત ઈ ુ લીન આ યા કર એવો પં પ હાલ ઉપલ ધ છે . આ પં પને નળ અને ટ કર વડ
ચામડ સાથે જોડવાના હોય છે . ભિવ યમાં એવા પં પ આવશે ક પોતે લડ ુ ગર માપીએ ુ જબ
ઈ ુ લીનનો ડોઝ અપાશે. ાસમાં લઇ શકાય ક ચામડ પર લાગડ શકાય તેવા ઈ ુ લીન ઉપલ ધ થશે.
હાલ બ રમાં મોઢામાં ે કર શકાય તેવા ઈ ુ લીન મળે છે . આ તના ઈ ુ લીનના વપરાશ કતાં
દદ એ ઇ કશન ન હ લેવા પડ.
ુ ં એવો ખોરાક મળશે નાથી ડાયા બટ સ થતો અટક ક કા ુ માં રહ :-
ભિવ યમાં એવા યાશીલ ખોરાક (Func onal Foods) મળશે નાથી ડાયા બટ સ કા ુ માં રહશે
અથવા થ ું અટકશે. ખોરાકમાં લેવાતી ચરબીને ૧૦૦% બં ધ કર શકાય એવા અવે ના પદાથ મળશે.
ુ ં શર ર ુ ં જનીનીય બંધારણ બદલી શકાશે થી ડાયા બટ સ ન થાય ?:-
ડાયા બટ સ વં શવારસાગત ર તે આગળ વધે છે અને ભિવ યમાં એવી જનીનની સારવાર (Gene c
Treatment) ઉપ ધ થશે ક ડાયા બટ સને થતો અટકાવી શકાય. આ િસવાય ડાયા બટ સને લીધે તકલીફો,
દયરોગ, ક ડનીની તકલીફ, ખની તકલીફ અને પગની તકલીફો માટ પણ ુ બ બહોળા માણમાં
સં શોધનો ચા ુ છે અને ભિવ યમાં ડાયા બટ સને લીધે આ ગોને ુ કશાન ન થાય અથવા થયેલ ુ કશાન
પા ં વળે એવી સારવાર ઉપલ ધ થશે.
કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ ડાયા બટ સનો ઝંઝાવાતી ફલોવો રોકો :-
સાઠ ટકા કસોમાં આક મક જ થાય છે . આ એક ભારતે િવ ની ડાયા બટ સ રાજધાની ગણવામાં આવે છે અને આ ુ ં અ ુ માન છે ક સન ૨૦૨૫
2 of 3 28-11-15 15:28
શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ુ ધીમાં કદાચ દર છ ય તને ડાયા બટ સ હશે. ડાયા બટ સનો આ ઝં ઝાવાતી ફલાવો રોકવા એ પણ એક
ભિવ યનો પડકાર છે થી આપણાં રા ુ ં આરો ય વ ુ સા ુ ં અને વન વ ુ ફળદાયી અને લાં ુ બને.
3 of 3 28-11-15 15:28

Diabetes in Gujarati

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Diabetes in Gujarati

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

:: Link Detail For Diabetes in Gujarati :: http://diabetesingujarati.com/detail.php?

Home | About Us | Mission | Feedback | Contact Us

આમ તો છે ક વેદોમાં પણ ડાયા બટ સનો ઉ લેખ છે . ચરક અને ુ ુ તે તે ુ વણન

આ વાત સાં ભળ ને ચં ુ ભાઇ જરા તપી ગયા. "હા હા એ તો મ પણ ું છે ક પેશાબમાં

શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ાં થી ગોતી લાવે છે ? વળ ડો ટર પણ ગં ભીર મો ુ ં રાખી, મારા લોહ ના ર પોટ ુ એ છે ને કહ છે

" મ ગાડ માં પે ોલ વપરાય તેમ શર રના મશીનને ચલાવવા સાકર પી પે ોલ જ ર છે .

હવે યાર ડાયા બટ સ થાય યાર ું થાય છે ? "હમ ુ મ ઇક કમર મ બં ધ હો ઔર ચાબી

ચં ુ ભાઇ હ યા "એમ કહો ને ક આ બધી તાળા-ચાવીની કરામત છે . શર રની પાચન યાના

C o py right © 2 0 0 9 dia be t e singuj a ra t i.c o m All Rights Re se rv e d W e b M a gic by : G - TE CH

Home | About Us | Mission | Feedback | Contact Us

0૨. મ ુ મેહ : ઉપચાર

0૨. મ ુ મે હ : ઉપચાર ઉપચાર ણો - અ ુ સરો

એવો અિતિથ છે ગમે યાર – તેને ગમે યાર

ડાયા બટ સ ું છે ?: ડાયા બટ સના રોગમાં ઈ ુ લીન શર રમાં બન ું નથી અથવા ઓ બને છે

C o py right © 2 0 0 9 dia be t e singuj a ra t i.c o m All Rights Re se rv e d W e b M a gic by : G - TE CH

Home | About Us | Mission | Feedback | Contact Us

0૩. મેરા ૂ રજ હ ુ ં ...

૧૪. સીરમ ર પીડ ોફાઇલ

૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત

૨૫. ડાયાબીટ સ અને ક ડની

આવો આપણે આ ગોટાળો સમ એ. િવકાસ ુ ં ડાયા બટ સ ક ું અને તેનાં દાદ દયાબેન ુ ં

ભલેને નામ ડાયા બટ સ છે અને બ ેમાં ુ ગર વધે છે .

ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ અને ડાયા બટ સ ટાઇપ-ર, આમ

ડાયા બટ સ ટાઇપ-૧ નાની મરના બાળકોને થાય,

વ ુ ૂ ખ લાગે છતાં વજન ઘટ.

વ ુ પેશાબ લાગે અને સાથે સાથે વ ુ

પગમાં ગોટલામાં કળતર થાય

ુ ભાગમાં ખણ આવે ક રસી

ૂ બ વધાર નબળાઇ લાગે .

હવે ડાયા બટ સના ુ ય કારો િવષે ણીએ.

ડાયા બટ સનાં કારો છે .

ડાયા બટ સના ુ ય ણ કારો છે .

(૧) ડાયા બટ સ ટાઇપ -૧

(૨) ડાયા બટ સ ટાઇપ-૨

(૩) સગભાવ થાનો ડાયા બટ સ

C o py right © 2 0 0 9 dia be t e singuj a ra t i.c o m All Rights Re se rv e d W e b M a gic by : G - TE CH

Home | About Us | Mission | Feedback | Contact Us

૦૪. વાડ ચીભડા ગળે

ડાયા બટ સ : વાડ ઉઠ ને ચભડા ગળે ....

૦૪. વાડ ચીભડા ગળે

ડાયા બટ સ ટાઇ૫-૧ ટાઇપ-રના લ ણોની સરખામણી

કહવાય છે ક ડાયા બટ સની પહલી વખત ણ

ડાયા બટ સ ટાઇ૫-રના લ ણો આમ તો ટાઇપ-૧

C o py right © 2 0 0 9 dia be t e singuj a ra t i.c o m All Rights Re se rv e d W e b M a gic by : G - TE CH

Home | About Us | Mission | Feedback | Contact Us

૦૫. કારણો : પેટ ક પટારો

૦૪. વાડ ચીભડા ગળે યાદ છે આપણાં ચં ુ ભાઇ....

૧૨. લાયકોસીલીટડ હમો લોબીન

૧૭. ખોટ મા યતાઓ

૨૨. ઇ ુ લીનના : કાર તથા ર ત (૧) ુ ુ ં બમાં ડાયા બટ સ :

૨૯. ડાયા બટ સ થતો અટકાવવો થવાની શ તા ૭૫ ટકા છે .

૩૦. ભિવ યમાં ડો ક ુ ં

શા રર ક ૃ િ થી શર ર ઈ ુ લીનનો ઉપયોગ સાર

(૩) ખોરાકનો કાર (ખાના ખ ના... ઔર ફસ ના):

કોઇપણ ય ત ખાય છે એ મહ વ ુ ં છે . પણ આ ઉપરાં ત એ ુ ં ખાય છે . તે પણ મહ વ ું છે .

શર રમાં વે શી ય છે , પણ એક વાર પે ઠા ટાઇપ-૨ ડાયા બટ સ મ મર વધે તેમ થવાની શ તા વધતી ય છે . મ મર વધતી ય છે

(૬) ગોળમટોળ પેટ (કમર ક કમરો !) :

સગભાવ થા દર યાન થતો ડાયા બટ સઃ

લગભગ ૨થી ૫ ટકા ગભવતી મ હલાઓને

સગભાવ થા દર યાન ડાયા બટ સ થવાથી ગભપાત થવાની શ તા થોડ વધી ય છે . પરં ુ

કઇ મર શ અચાનક શ થાય છે . ુ બ ધીમે ધીમે શ થાય છે અને ાર ૂબ તરસ લાગવી,

ઈ ુ લીન ઇ કશન વન શેલીમાં બદલાવ, દવા વન શૈલીમાં બદલાવ,

C o py right © 2 0 0 9 dia be t e singuj a ra t i.c o m All Rights Re se rv e d W e b M a gic by : G - TE CH

Home | About Us | Mission | Feedback | Contact Us