(α(!

«… ; ELE] -

• , ' .* . fiHiiiiiiiiiiiiiiiiiH
/ [D] || D IIDTIDI
'- • -
. ';
K. K. H O F B I B L I O T H E K S.
OSTERR. NATIONALBIBLIOTHEK §
（~~~~）！====，:: --~~~~！）
！… . . .
-
 fi i fi filii
iIIi - - -

TITIT 1 s&
;v
I.

K. K. H o F B l B l | o T H £ « t-ad
ö§ÎERR`NAîdNAiBIBLIOTHÈk S- *
. )

2l£?.29.6) : -I

, * ^7**
$*$J - - - …
———— —~~*=-- ~~~~！）！
 |-|
-
-|-
- - --- - - - - -- - -
|-- -|-|-
-|- --- --|------
- - -|-|-|---
- --
-- -----
~~ ~~~~ （~~~~ --~--~-
-
- - -|----------------
- ------*~-
-！ ±|------
- - - -- ------------------ ---------- --------- ----
F-7， -（！！！！！！ ！！ ！！！
， ！！！------ -- - - - - -- - ----- ----------
-----|-, ，----|--
----|--
-------
---- ------
|-
-·
-
|
-
|
-
|
-
| .*|- -
| -
|-|
-
-|-|
-
|-
-
·
-
|-
|-
|-
|-|-
-
|
-
|
|-
|-
|-|-
-
|
·
-
| |-
-
|
-
|
-
|
- ·
|
|-
|-
|-
|-
A |-
|-
-|- -
|- -
|
|
-
|-|-
|-
|-
|-
-
-|
-
-
-
-
| ·
- |-
|
-
|-·
----
|-
|- -
|
-
|
-
|-|-
-
|
·
-
|
-
| |- |-
-
-
|
-
|
|-
-
|
·
-
-
------ ----
···---···）， ----- – ~----.
< **, ^ *f (…) ' • •»•»'*/, »{,
( v

ACTASYNO
C V M A N T I D O T O
Per Ioann. Caluinum.

Iefaiae 8.

Inite confilium: & diffipabitur.

1 5 4 7.
 --------------<-- !----~~ ~~~~|------ ----=（f..ae – ~--~~--~---- _ --> === = = =， --FF （==----
|-- -------------|-- - -- --|-
·|-, ,**.
|-----·…***--«»
:） ）
:+----+· -
·
*|---
%.
*
~
.****
----·
|×|-|-→
|-·|-
''
|×-• .* |-|-
|-- -
·~~~~|------ -|-*
|-|-|-|-，,
… *|-|------
|-* ·|-|-|-|--|-
|-• .|--|-'.
|-|-|-|-
·|-
»|-
+ '|-.
|-|-|-·
--« |-|-
|-|-|-|- -· *
|-|-|--~^|-',
|-|-|--|-·|-----
·|-|-· •
|-|-|- |-· ··· *
|-|--|-|-|-
|-|-
-
|-|--
|-+|-
.- “ |-|-.ae
|-|-} -
· ,|-·
· ·* …*|-
----·•-·
|-|-
·|-
|-|-
----… •|-
-
^.|-•- |-|-|-
|-
-|-|-|--.*
|-·|-
|-|-
ae|-|--·
|-|-|-|-|-
|-
----|-|-
-|-
:-|-|-|-*·|-*4
· ·
|-|-|-|-
|-|-*|×
|-
-
*|--
|-|-，
！|-+
·|-|--
· :• •|-·
·----|-|-
|----
， ,|-
|-
|- |--|-|-*·
|-
|
|-|-
|-
|-•
|-
 - - . .3
3oANN Es C A L v, I N V S,
• . . . ?. I co L, E c T O R I.

' A IV N T Catonem, cum de corrigendis

fumptibus immodicis apud populum
Ro.verba fa&urus effet,ita praefatum effe,mul
tum fibi fore negocii,quia venter aures non
haberet.Mihi vero,fi ád reftituendam pieta
tis do&rinam,repurgandáfque Ecclefíæ cor
ruptelas hodie Romanenfes hortarer , ali
quanto plus effet difficuitatis. Neque enim
cum furdo ventre modo, fed etiam cum cæca
ambitione pugnandum foret. Videmus enim
quibufcunque rationibusvi&i fuerint,eos ni
hilominus ftare obftinatos, quia de vita, &
!nonore fibi dimicandam iudicant. Proinde
non ero tam ineptus, vt eos ad fanam men
tem reuocare fruftra coner. De iis loquor,
quoram deploratam omnino contumaciam
cernimus. Verum potius alio me conuertam,
vt agnofcant pii omnes,quàm fcelefta fit ipfo
rum impietas.Cuius rei fpecimen minime ob
fcuram hic in a&is Tridentini concilii exhi
beo: vbi interiores omnes fuos fenfus ita ex
plicarunt,vt nemini dubium reliquerint, qua
lem habituri £mus Ecclefiae ftatum, fi eorum
ftetur arbitrio. Verum quo melius id pateat:
Le&ores primum rogatos velim & monitos,
vt meam,De neceffitate reformädae Ecclefiæ,
- - A z
-- -

4.
1ibrum percurrant : deinde conferéndo !
arftiment,vtram in partem debe .
.
ant potius inclinare. Ge. -
a.

- neuae. 3. Idus No- •

uemb.
1 5 4 7. • •
- -
-
-

-
::

. _* . . *•

.
:

* -.
- -

- •
*.: * *..

- r
*
-

- •'. * i …&
- -
-
.
-
-
-

- •;'

- . '. -

- .. • *•* ;
-
-
-
…
… - -
· ·
-
.
-
-
- - -'.
- : ._* -t - S. , &:,- -

- .*. -
A D M o N 1 T 1 O, A T Q_V E
hortatio Legatorum Sedis
Apoftolicæ ad Patres in
Concilio Tridea
tino,le&ta in pri
maSeffio
11€.

EV E R E N. pg.
jtres,&c. Cum ipfa,

Apoftolicæ Legato
ΕS<:£:3 jrum perfonam ge
rinus, hoc poftulatura videatur, vt
crefcentibus negociis, quæ in hoc fa
gro confeffu,ad Dei gloriam,& Eccle
fiaevtilitatem funt expedienda, fæpius
apudvoscohortandi,&commonéndi
caufa verba faciamus : tum verò in
hacprimaSeffione, quæ felix(vtfpera
mus)principium ipfi C6cilio eft datur
ra,minimè hoc à nobisprstgiitttdi
3
6; A D M o N 1 T 1 O
duximus. Eô verò libentius hoc offi-.
c1o fungimur, quòd cum vos vel hor
tamur,vt ea faciatis, quæ digna tanto
conuentu fint, vel â contrar11s dehor
tamur: nofmetipfos etiam hortamur,
ac dehortamur, qui in eadein quafi na
ui vobifcuin funus,iifdémque pericu
lis, quibus vos, iifdem tempeftatibus
fubiicimur: nofmetipfos inquam ex
citamusadvigilandum, ne vel in fco
pulos incidamus, qui plurimi procul- •
dubio in hoc curfu fefe offerent, vel
magnitudine negotiorum tanquam
fluétuum obrui nós negligétia noftra
patiamur: verum fpe, & fide ereéti, *
eò nauigationem dirigamus,quò ma
ximè portus falutis ad Dei gloriam in
Chrifto Iefu fefe oftendet. Igitur,vt ab
eo 1nc1p1amus, de quo maximè in hoc
principio admonendi omnes fumus:
vnufquifque noftrum ante oculos
fibi in primis proponere debet, quæ
nam fint, quæ ab hoc facro Concilio
expe&tentur: ex quo quifque facilè in
telliget, quantum fibi oneris incum
-
bat.
 L E G. A T O R V M. 7,
bat.Sunt verò ea(vt omnia fummatim
comple&amur) quæ in bulla 1nd1&1o
nis Conc1l11continentur:nempè hære
fum extirpatio, difciplinæ ecclefiafti
cæ, & morum reformat1o , actandcm
pax externa totius Ecclefiae. Haec ergo
funt, quæ nos curare, vel potius pro
quibus affìduè orare,vt Dei benignita .
te fiant,oportet.Atque illud eft,de quo
ante omnia in ipfo Conc1l1i exordio
omnes,&fingulos qui huc cóuenimus,
primùm autem nos ipfos , qui in tam
fan&o minifterio præfidemus, admo
nendos duximus, ne vnquam 'cogite
mus, vel per fingulos, qui hîc adfunt,
vel per vniuerfum Concil1um, etiam
fi omnes Paftoresexvniuerfo terrarum
orbe huc corrent,tantis malis, quibus
nunc grex Chrifti eftoppreffus,proui
deri poffe. Si enim putamus hoc à no
bis perfici poffe, aut ab alio, quàm ab
ipfò Chrifto, quem Deus Pater vni
cum nobis feruatorem, & Paftorem de
dit, cui etiam omnem poteftatem de
dit;erramus fanè in fundamento om
--- - A 4
 A D M o N f.T 1 o .
nium a&ionum noftrarum,&diuinam
iram magis prouocabimus. Adiungi
mus enim ad fuperiora mala,quæ pro
pterea nobis acciderunt, quòd ipfum
fontem aquæviuae reliquimus,hoc al
terum máximum peccátum, quòd no
ftra vel prudentia,vel potentia 11fdem
malis mederivelimus:vt meritò deno
bis dicatur,quodPropheta,in perfona
Dei,veterem populü accufans, dicit:
Duo mala fecit populus hic: me dere
linqueruut fontem aquæ viuæ,& fode
runt fibi cifternas non valentes conti
nere aquas. Tales verò cifternæ, funt
omnia confilia, quæ à noftra pruden
tia,non afflatafpiritu diuino.proficif
curitur: quæ non modò populos in pie
tate, & obedientia, tanquam aquas 1n
cifternis continere nonvalent:fed quò
magis his artibus retinere eoslabora
mus,eò violentiùs tanquam torrentes
à nobis defluunt,& difcedunt,vt fupe
riorum annorum experientia multis
in locis fatis nos docere poteft,& nunc
admonere, vnicam tantumviam me
- dendis
 e • *

• 3 1 E G A T o R v M. 9
dendishis malis reli&am,fi noftra om
nia remedia inutilia effe agnofcentes,
& valére potius ad augenda, quam ad
tollenda mala: ad Chrifti potentiam,
quem dexteram fuam Deus Pater ap
pellat,adChrifti fapientiam,qui eft fa
pientia Patris,in omnibus nos, qui Pa
trum perfonam gerimus,fide&fpe con
fugiamus,huius nos in omnibus mini
ftros effe agnofcamus. Hic verò quæ
ritur(inquit Apoftolus) inter difpenfa
tores,vt fidelis quis inueniatur. Hoc
autem nunc nobis agendum eft,vt mi
niftros nos in omnibus idoneos prae
beamus. Erimus verò idonei , fi nos
ex nobis minimè idoneos effe iudica
uerimus. Quis enim ( inquit idem
Apoftolus) ad hæc idoneus ? vt qui fie
cogitarequidem aliquid ex nobis,qua
fi ex nobis,fimusfufficientes. Verùm
hoc fateri non fatis eftnobis, hoc di
cere potuit Apoftolus,&per hanc por
tam ingredi ad obeundum munus .
fuum,&in eo fe miniftrum fidelem, ac
idoneum oflendere: qui fimul dicere
- . • … * A 5
.IO A D M o N 1 T 1'o
potuit , de minifterio fuo loquens:.
Nihil mihi confcius fum. Nobis ve
rò, qu1, fi verum fateri volumus, aliter
dicere non poffumus, quin nobis con
fcii fimus in adminiftrando munere
nobis impofito,in plurimis defeciffe:&
horum,etiam malorum,ad quæ corri
genda vocamur, non minima ex parte
caufam extitiffe : non fatis eft hîc fate
ri,ad tantum munus nos impares effe.
Quid ergo nobis agendum, vt idone1
hoc tépore Chrifti miniftri inEcclefia
inftauráda cffe poffìmus?1dem prorfus,
quod Chriftus ipfe Epifcopus anima
rum noftrarum fecit,cum venit,ad fun
dandam , & formandam Ecclefiam
fuam. Idem fanè Patres, faciendum
erit nobis, quod ipfa fapientia Patris
fecit,cum venit, vt multos filios in glo
riam adduceret: id quod nobis item
propofitum nunc effe debet. Is enim
cum oppreffos peccatis omnes 1nuenif
fet , omnia omnium peccata in fe
ipfum tranftulit , féque vnum ante
Deum pro omnibus reú, & nocentem
CQ11•
 L E G A T O R V M. 11.

conftituit, ac pœnam nobis debitam

fuftinuit, tanquam omnia flagitia,&
omnia fcelera, quæ nos cominifera
mus, ipfe commififfet, cum tamen ab
omni labe peccati puriffìmus cffet:
quippe qui peccatum non fec1t, neque
vnquam inuentus eft dolus in ore eius.
Quod verò Chriftus pro immenfa fua
charitate erga Deum Patrem, & pro
mifericordia erga noftrum genus fe
cit:hoc nunc,vt ipii faciamus, iuftitia
ipfa à nobis flagitat, vt omnium ho
rum malorum quibus grex Chrifti cft
oppreffus, nos Paftores coram tribu
nali mifericordiæ Dei reos conftitua
mus : atque omnium peccata in nos
ipfos non tam piè,quàm inftè transfe
rentes, quia revera horum malorum
magna ex parte nos caufa fumus,diui
nam mifericordiam par Iefum Chri
ftum imploremus.Qgödvero dicimus
nos paftores his malis, quibus Ecclefia
eft oppreffa,caufam dediffe,fi quis hoc
acrius, & magis per exaggerationem
quandam verborum, quàm verè di
I 1. A p M o N 1 T 1 o'
&tum exiftimet: hoc quidem ipfa re
rum experientia,quæ mentiri non po
teft,cofnprobabit. Refpiciamus ergo
paululü ad ipfa mala, quibus Ecclefia
oppriifiitur, ac fimul etiam ad noftra
peccata.Sedquishæc numerarevaleat?
quæ fimul cum reliquis malis multitu
dine fuperant arenam maris, & vfque
adCælum clamant.Circumfcribamus
ergo tantam multitudinem noftro
rum malorum illis limitibus, quibus
hoc Conciliú, quod capitalibus malis
medendis eftvocatum, ea circumfcri
pfit.Suntverò illa tria,quæ fupra com
memorauimus, hærefes, lapfam no
rum difciplinam,& inteftinum, atque
externum bellum.Híc ergovideamus,
& confyderemus, cum iam multis an
n1s Ecclefia, his calamitatibus vexe
tur, vndénam ipfa originem habue
rint,num illis nós quodammodo prin ?
cipium, num fomentum dederimus?
Primùm verò examinemus initium
hærefum,quæ hac noftra ætate paffìmi
pullularunt:quibusfinegarevolumus
in OS
 IL E G A T O R V M. 15
nosprincipiú dediffe,quia nullius hæ
refeos ipfi authores fuimus: tamen
cum peruerfæ de fide fententiæ, tan
quam vepres quædam fint,& fpinæ,
quæ in agro Domini,qui nobis colen
-dus commendatus eft,ortæ funt:&fi il
}æ quidem fua fponte, vt folent ali
quando vitiofae herbae,pullularunt:ta
men qui non coluit , quem debuit a
grum,qui non feminauit,qui pullulan
-tes perfe non ftatim curam adhibuit,
vt extirparet, non minus quidem prin
cipiumillis dediffe,dicendus eft,quàm
fi ipfa feminauerit: præfertim cü hæc
-omnia à negligentia agricolæ ortum
-ducant,& incrementum habeant. Hîc
-ergo feipfos excutiant, qui funt agri
aeolæ in agro Domini, confcientiam
fuam interrogent,quomodo in eo co
:lendo,quo modo in feminando fegef
ferint. Ouod qui fecerint hispræfer
tim temporibus . quibus pauciffimi
agro Domini colendo incumbunt,
-non multum (credimus) dubitabunt,
num ad ipfos pullulantium paffim in
*. . … -
 •

13. , A D M O N I.T. I O
Ecclefia hærefüculpa pertineat. Hæc
verò monendi tantü caufa di&a fatis
fint de his,quæ ad primum caput perti
rent.Veniamus ad fecundú,quod lap
fam morü difciplinam,&abufus(vtvo
cant)comple&itur. Hic verò nihil at
tinet diu inueftigare, quí nam tanto
rum malorum authorcs fuerint, cum
præter nos ipfos,ne nominare quidem
vllum alium authoré poffimus.Quare
ad tertium accedamus, quod impedi
menta pacis Ecclefiae in fe continet:
qualia funt arma, vel domeftica, vel
externa.Hæc enim iampridem pacem
Ecclefiæ perturbarunt, & adhüc per
turbant: de quibus hoc tantum dici
mus,fi(quod Deus ipfe certiffimisfi
gnis oftendit) haec arma flagella eius
funt,quibus nos affligit: quia duorum
priorum capitum rei fumus,in quibus
nos excufari non poffumus: etiam ho
rum armorum præcipuâ nos caufam
-effe negarenon poffumus.Eiufinodive
rò ffagelfa,Deum ob eam caufam. im
mittere cenfemus,vt nos peccantes ca
ftiget,
 — ' L E G A T o R v M. 15
ftiget:& peccata ipfa, quibus Maiefta
tem eius maximè offendimus,nobis an
te oculos ponat.Hic verò quifquis ali
quando animaduertit, quibus modis
Ecclefia armorumviolentiavexata fue
rit:fecum ipfe cöfyderet,quænam illa
fint,in quibus præcipuè Ecclefia, pro
pter ipfa arma , detrimentü patiátur.
Nec verò hic refert,de quorü armis io
quamur,fiuede inteftinis noftrorüPrin
cipüm,fiue de externisTurcarüarmis,
quæ fuperioribus annis nos magnis ca
lamitatibus affecerunt:fiue de eorum,
qui ab obedientia fuorum Paftorum
difcefferunt,& ipfos à fuis fedibus ex
pullerunt. Hoc enimfummatim dici
mus de omni genere armorum,fi qui il
la contra nostraëtarunt,à fuisEcclefiis
Paftores fugarüt, ordines cófuderunt,
ILaicos autem in Epifcoporum locú
fuffecerunt, Ecclefiæ bona diripue
runt,curfumverbiDei impediuerunt.
Hic,inquam,dicimus, nihilhorum ef
fe, quod in libro abufuum Paftorum
maxima illorum pars,qui hoc nomen

1
 \
.
r6 A D M O N I T I O* \

fibi vendicát,per fe fa&um effe,filege

relibuerit,nó fcriptum apertis verbis
inueniat. Noftrami enim ambitionem,
noftram auaritiam, noftras cupidita
tes, his omnibus malis, populum Dei
prius affeciffeftatim inueniet,atque ha
fum vi ab EcclefiisPaftores fugari,eáf
que pabuloverbi priuari,bona Ecclefi
arum, quæ funt bóna pauperü, ab illis
tolli,indignisfacerdotia conferri,&il
11s,qui nihil à Laicis præterquam inve
ftis genere,ac ne in hoc quidem diffe
runt,dari.Quid enim horum eft,quod
negare poffìmus per hos annos à nobis
fa&tum effe:QuarefiTurca,fi Hæretici
hoc idem aduerfus nos faciunt: quid
hîc aliud,quám fiagitia noftra,&fimul
juftum Dei iudicium videmus? iudici
um vero plenum mifericordia,fienim
pro meritis nos caftigaret,iampridem
ficut Sodoma,& Gomorrha fuiffemus.
Curverò hæc nunc commemoramus?
anvt vos cöfundamus:abfit,Sed magis.
vos ceu Patres, & fratres chariffimos,
primùm autem nofmetipfos admonea
- - - 111U1 $
--- -- --
 L E G A T O R V M. 17
mus,quopa&o hæc,quibus núc affligi
mur flagella,&grauiora, quæ impen
dét,nifi refipifcamus, vitafepoffìmus,
vt effugiamus tremendum illud Dei
iudicium, omnibus quidem non refi
pifcentibus tremendum, maximè ve
rò illis,qui præfunt. Iudicium enim
graue (inquit fcriptura) his qui præ
funt,fiet.Iudiciumiverò incipere nunc
videmus à domoDei.Dum enim nunc
eiiciuntur Sacerdotes , dum concul
cantur ab hominibus: quid aliud hoc
indicat,quàm diuinum de nobis iudi
cium, quod prædixit Chriftus, cum
diceret, Sacerdotesfuos effefal terræ:
quòd fifal euanuerit, ad nihil valere
vltra,nifi vt eiiciatur foras, &concul
cetur ab hominibus?Haecverò omnia,
nos nunc patimur. Quòd fi propter
iuftitiam,vt noftri maiores, beati nos
uidem: at nunc iuftè quidem, quia
faleuanuit,minimè autem propter iu
ftitiam patimur:in omnibns enim no
ftris affii&ionibus videmus iudicium
Dei.Atque vtinam quidem illud vide
- .' B
 …

$3. : . ' A D M O N I T I O
remus : hoc enim initium effet om
nia Dei iudicia , & flagella effugien
di , atque in gratiam, & veram glo
riam ingrediendi. Quæ res fecit,
vt in his commemorandis acriores,
& longiores fuerimus.Nifi enim hæc
bene cognita , & perfpe&a fuerint,
fruftra intramus in Concilium, fru
ftra inuocamus Spiritum fan&um,
qui primum ingreffum in animam
hominis femper facere folet , per
ipfius hominis condemnationem, vt
condemnet mundum de peccato.
Qgare nifi ille Spiritus nos apud
nofmetipfos primùm, condemnaue
rit ,nondum illum ingreffum effe ad
nos affirmare poffumus: ac ne ingref
furum quidcm, fi peccata noftra au
«dire recufamus. Idem enim dice
tur nobis, quod populo veteri per
Prophetam Ezechielem eft di&um,
cum nondum, agnitis fuis fceleribus
D E V M per Prophetam interro
gare vellent.Sic autem ait Propheta:
Vcneruntvirilfraeladinterrogandü
JDonui:
 {

l E G A T O R V M. ,39,
Dominum , & federunt coranm me.
Hæc autem dicit Dominus: « Nun
quid ad interrogandum me veni
ftis ? Viuo ego , dicit Dominus,
quia non refpondebo vobis. Sequi
tur autem : Si iudicàs eos , abomi
nationes patrum 1llorum oftende il
lis. In quibus verbis oftendit Deus.
quare noluerit refpondere illis, quia
nondum fcilicet abominationes fuas,
& patrum fuorum audierant. Qua
re cum idem Dei fpiritus fit , qui
tum dabat refponfa , & quem nunc
nos fedentes coram Domino inuo
.camus: quid nobis faciendum fit, vt
propitia refpófa habeamus, ex his vi
detis:&fimul quàm neceffariò nos,qui
præfidemus in hoc facro confeffu, à de
tegendis noftris peccatis fermonisex
ordium vobifcü duximus. Quiaverò
nonnullos núcvidemus,fua primúpec
cata,&noftri ordinis grauiter defiëtes,
atqueDei mifericordiâ omnibusvotis
implorátes:ideo quidé in maxima fpe
fumus,ad
: • _ '
nosveniffe, qué inuocamus
' B z
*o A D M o N 1 T1 O
Dei fpiritum:hoc verò maximum pi•
gnus,diuinæ mifericordiæ habemus;
nempe ipfam hanc inchoationem
concilii, in quo nunc conuenimus
ad erigendam, & inftaurandam penè
collapfam Ecclefiam, vt vetus popu
lus póft diuturnâ captiuitatem apud
extérnos Reges rediit Hierofolymam
ad iuftaurandum templum. In illius
verò populi ftatu, in illorum laeta ad
patriam profeétione,& templi inftau
ratione,noftri quidem temporis,&no
ftriftatus,in hoc præfertimi Concilio
imaginem intueri poffumus;& in Du
cum eiufdem populi exemplo, ve
ftrum, qui Ducés éftis populo Dei ad
coeleftem patriam contendenti, offi
ciumvidere, Quare omnes vos ma
gnopere hortamur,vt faepius ad mé
moriam reuocetis,quæ in Efdrae, quae
in Nehemiæ, quæ etiáin Danielis li
•bris funt fcripta:in quibus confilia
* omniumDucüm populi explicantur.
: quæ hunc vnumfemper fcopum ha
puerunt,vtfua, &populi, átque Pa
trum.
 L E G A T o R v M. 3i
trum peccata confitentes, ad poeniten
t1am, & implorationem diuinæ mife
ricordiæ omnes excitarent. Quod
cum populus faceret, tum quidem
omnia illis feliciter fucceffere.Eadem
verò confilia nobis, fi felicem fuccef.
fum,& exitum expe&are volufnus in
inftauranda 'Ecclefia, ob quam cau
fam læt1 huc in fpiritu conuenimus,
fequenda erunt:atque eò quidem ma
gis, quò etiam maiora nobis certa
mina impendent inftauraturis Eccle
fiam, quàm illis inftauraturis tefn
plum.Si enim illis multi,quominus id
perficeretur,fe oppofuere,fi multi etiá,
cum opus impedire non poffent, eos
irriferunt:hoc quidéfic habetote,no
bis nec irrifores defuturos, nec qui
maximis viribus à cœpto opere nos
deterreant,& auocent.Habebimusve
ro nö modò collu&tationem cum cäf
ne,& fanguine, fed cum fpirituali
bus nequitiis incoeleftibus. Verùm
his omnibus potentior eftis, in cuius
nomine hoc opus funius aggreffi.Qua
b 3
á* A D M O- N I T 1 O

re in eo confidamus, ipfum preci

bus inuocemus , & ipfe omnia perfi
ciet.Quiaverò hoc Cóciliumcum de
l1berantium, tum vero iudicantium
fpeciem refert, in quo & deliberatur
άe iis, quæ ad vniuerfalis Eeclefiæ
bonum pertinent , & etiam iudica
tur tam de rebus, quàm de perfo
nis(fedemus enim tanquam iudican
'tes duodecim tribus ifrael, quibus
comprehenditur vniuerfus populus
Dei) ideo hîc maximè locus videtur
nos ipfos admonédi, vt caueamus ab
his,quæ vel confultandi, vel iudican
divim in nobis deprauare folent.Haec
verò funt ipfae animi paffiones , quae
ideò etiam perturbationes vocantur,
qu1a re&um, & verum de rebus iudi
cium , & fenfum perturbant , ac
peruertunt : in quibus maximè il
la funt cauéda,quæ re&è monetEthni
cus ille in cöfiliis abiicienda,cü dicit:
Omneshomines, qui de rebus dubiis
confultant, ab ira,odio, amicitia,va
cuos effe debere. Nam cum in hæc
omne
 t E G A T o R v M. πρ
omne genus hominum fit propéfum,
tum verò ii maximè, qui principibus
feruiunt : tales enim vehementiores
habent affe&iones , facillimè autem
ad gratiamloquuntur, vel ad odium:
vt fcilicet ipfos exiftiment Principes
affe&oseffe , à quibus mercedem ex
pe&ant. Cum verò de Principibus
loquimur, tam de his, qui Ecclefia
ftici vocantur, quam qui Seculares,lo
quimur: ac licet quidem nos Princi
pes Chriftianos habere agnofcamus,&
gaudeamus,id quod in veteri, & iam
recens fundata Ecclefia Patres noftri
non habuerunt,tamen ante omnia no
bis in hoc Cócilio femper eft animad
uertendum, hunc non effelocum lau
dandi aliquem, nifi folum D E V M
in C H R 1 S T O I E S V,atque il
lum folum iuftificandi,omne autem ge
nus hominücödemnádi:primùmvero
nos ipfos, qui hæc loquimur,vt cum
Daniele dicamus: Nobis confufio fa
ciei,Regibus noftris, Principibus no
ftris & Patribus noftris, qui peccaue
` ' B 4
24 A D M O N I T I `O -

runt:tibi autem domino Deo noftro

mifericordia,& propitiatio,quia recef
fimus à te,&non audiuimus vocem do
mini Dei noftri,vtambularemus in le
ge eius,quam pofuit nobis per feruos
fuos Prophetas. Et omnis Ifrael præ
uaricatifunt legem tuam,&declinaue
runt,ne audirent vocem tuam,& ftilla
uit fuper nos maledi&io, & deteftatio.
Hic verò nunc locus effet,vt eiufdem
Prophetæ exemplum fequentes, cuius
verba modò recitauimus, non folum
noftra qui Sacerdotes fumus, fed popu
li, fed Principum coram Deo,& Eccle
fia eius peccata confiteremur,pr6que
omnibus veniam imploraremus. Sic
verò dicit Daniel:Cúmque adhuc lo
querer,& orarem, & confiterer pecca
ta mea,& peccata populi mei. Nomi
ne populi hoc loco omnium ordinum
perfonas comple&ens, vt eius confef
fio,quam modò recitauimus,declarat.
Qua in re, quod nobis, qui profalute
vniuerfaeEcclefiæ tátis malis oppreffae,
huc conuenimus, faciendum fit fatis
indi
 I. E G. A T o R v M. *5
indicare videtur:nimirum,vt noftra,
& fimul Principum, ac populi pecca
ta ffentes,confiteamur, id quod plane
in fpiritu moeroris fatis nunc abundè
facimus, verbis verò vberius facere
mus,fi ipfi Principes adcffent: qui fuá
mobifcumconfeffíonem,&lachrymas
coniungerent. Eiufmodivero, quafi
funiculis,peccatorum,vt Prophetæ lo
quuntur,Sacerdotum ac Principum,
atque ipfius populi peccata funtcolli
gata:vt difficile fit de vnius ordinis
peccatis inquirere,quin reliquorum fi
mul ordinumpeccata appareant. Sic
verò omnes ordines vna orationis fe
rie accufans,inveteri populo dicitEze
chiel in perfona Dei:Sacerdotes eius
contempferunt legem meam,& pollue
runt fan&uaria mea: inter facrum, &
profánum non habuerunt diftantiam.
Principes eius in medio illius, quafi
lupi rapientes prædam ad effunden
dumfanguinem,ad perdendas animas
& auarè fe&anda lucra. Pópuli ter
ræ calumniabantur calumniam.
B ς
26, A D M oN1T1 o
Hæc ille,quæ vtinam ad illa folumtem
pora pertinerent,ac nonnoftri quoque
temporis imaginem referrent. Vti
nam cum de corruptela morum Sa
cerdotum loquimur: huic maximam
occafionem, maximam materiam, &
authoritatem ipfos Principes,atque
1pfum populum dediffe negare p9tfe
mus.Sed reprimamus nücverba vfque
ad tempus magis opportunum, fontes
autem communium lachrymarum a
per1amus. Redeamus verò ad eos,
quos coepimus adinonendos, præfer
tim Epifcopos , qui cum mandatis
Pr1nc1pum huc venerunt. Sic verò
illos admonemus,vt omni,qua poffunt
fide, & diligentia fuis Principibusfer
u1ant:verùm, vt Epifcopos decet ,fic
illis feruiant,vt ferui Dei,non vt ferui
hominum. Nolite,inquit Apoftolus,
ferui hominum effe.Priinùm verò fer
uiant vni Regi Chrifto, cui Deus Pa
ter omnem poteftatem dedit: deinde
verò propter eum, omnibus, maximè
autem Principibus: cui honoré,hono
rem:
 L Ε G A T O R V. M. 27
rem:cui tributú,tributü.Hortamur au
tem, vt Principibus feru1ant ad hono
rem, quemadmodum eorum manda
ta verbis ipfis præfeferunt : in qu1
bus nihil fèrè, nifi honorificum,& ad
publicam vtilitatem fpe&ans , pro
ponitur. Sic verò in fumma feruiant
vt eorum officium in primis fpe&et ad
honorem Dei,& vtilitatem huius Con
cil11, quod propter publicum bonum
eft conuocatum. Quare vt ab hoc
maximè dehortamur oinnes, qui hic
fententias coram Deo, & Angelis eius,
atque coram vniuerfa Ecclefia fumus
diëturi, ne ad gratiam hominis ali
cuius loquamur:fic etiam multò ma
gis,ne adodium cuiufquam fententiâ ,
proferamus,etiamfi contra nos aduer
farii,vel inimici,&hoftis perfonamge
rat:denique vt ab omni inter nos con
tentione abftineamus, maximè opta
mus.& inDomino hortamur.Hæ enim
funt, quæ contriftant,& repellunt,qué
. inuocauimus Spiritüfan&ü, fine quo !
nihilönino facere poterimus,quod ad
 23 A D M O N. I T I O

bonum,& pacem Ecclefiæ cedat.Cum

enim(inquit Apoftolus) fint inter vos
contentiones,nònne homines eftis,& fe
cundum hominem ambulatis?Cum ve
rò homines eos appellat, fpiritus Dei
expertes intelligit.In omnibus autem
quæ ad reformationem Ecclefiæ perti
nent, ob quam caufam conuenimus,
imitari nos oportet 1llum,qui eam pr1
mùm formaüit,de quo ad ipfum opus
ingrediéte,fic in perfonaDeiPropheta
loquitur:Ecce feruus meus, quem ele
gi,dile&tus meus,in quo bene compla
cuit animæ meæ:dedi Spiritum meü fu
per eum,iudicium gentibus nunciabit,
non contendet,neque clamabit, arun
dinem quaffatam non confringet,& li
num fumigans non extinguet. Hunc
verò fpiritum pacis,charitatis,& inan
fuetudinis,cum femper apud omnes, &
, cum omnibus oftédere debeamus: tum
' verò maximè in hoc facro confeffu, in
' : quo conuenimus,vt per gratiam ipfius
Spiritus, contentiohibüs, quæ nimis
diu Ecclefiam vexarunt, finis tandem
1II1a
 L E G A T O R V M. z9

imponatur.Quare ne ipfivllamconten
tionis anfàm alicui demus,qui pacifi
corum perfonam gerimus,maxime eft
cauendum.Hoc verò, & cætera omnia
incommoda,& impedimenta pacis vni
co modo euitabimus, atque ad opta
tum pacis portum,perueniemus.fi pre
cibus ab hümili,&contrito corde pro
fe&is,ipfum Chrifti fpiritum, qui eft .
pax noftra, inuocauerimus: vt in hoc
Concilio præfideat,vtlucem cordibus
noftris infundat:vtque nos in omnibus
ad ipfius honorem,& veram Ecclefiae
vtilitatem regat,& dirigat. Ad tales
enim ipfe dicit: Adhucte loquente, ec
ce adfüm.Quarevt huiufmodi oratio
nibus affiduè incumbamus,quanta pof
fumus charitate,vos in Domino hor
tamur, vt vno ore, atque vno Spiritu
Deum Patrem in Chrifto Iefu
glorificemus, qui eft
-T Deus benedi&us
in fecula,
Amen.
 P R AE F A r 1 o 1 NE
Antidotum.

Ëo c h a b e r reuerétiæ in Ec
-§clefia
gnen, vt
V.
Chriftiana
auditum,facri
nonconcilii no
imperitos
£AAA$modó protinus, fed graues etiam
& fano iudicio praeditos homines commo
ueat.Et fane, cum hoc ab initio curandis Ec
clefiæ fuæ morbis vfitatum remedium adhi
buerit Deus,vt conuenirent pii & fan&i pa
' ftores,ac inuocato eius nomine, ftatuerent.
quod fpiritus fan&us di&abat: merito apud
* ómnes pios in honore concilia effe debent.
Hoc intereft quod vulgus hominum immodi
ca admiratiofie obftupefcit, vt nihil poftea
iudicet. Qui verb funt faniores, fenfim qui
dem & modefte,fed tamen inquirerefibi an
te permittunt, quàm plane ÄÈÉ .At
que ita fieri conuenit:ne temere nudis homi
num placitis:fed vni tantum Deo fubfcribat
fides.Sed reclamant,qaibas certo perfuafam
eft, aut qui faltem aliis perfuadere volunt,
concilium,qualecunque fit,modb rite fit in
di&am,nofipoffe errare:quia à fpiritu fan
&o regatur. Volant igitur, oraculi inftar,
abfque controuerfia récipi, quidquid inde
prodierit. At quanto Auguftinu5 pruden
• tior?
 A N r 1 D o r v M. 31
tiorequi pro fingulari quidem fua modeftia,
non mediocrem conciliis honorem defert:
illam tamen,quam dixi,moderationem non
propterea retinere definit. Nam aduerfus
Μaximinum Arrianam fcribens : Neque ego
Synodam Nicenam , inquit, nec tu Arimi
nenfem debes,tanquam praeiudicaturus,affer
re, Nec ego huius authoritate, nectu illias
detineris . Scripturarum authoritatibus,
nó quorumcunque propriis, fed vtrifque có
munibus teftibus,res cum re,caufa cum caufa,
ratio cum ratione certet.Tantum fibi &aliis
libertatis fan&us vir cócedit,vt ne ad praeiu
dicium quidem valere Nicenum concilium
velit, ni3j; veritate ex fcripturis bene
perfpe&a. -

' verùm de prifcis illis conciliis fermo

nem longins producere,nihil opus eft in præ
fentia. De Tridentino enim concilio agere
inftitui:quod illis lóge eft diffimile. Cum tot
cernerétur in Ecclefia corruptelæ:cum de re
ligionis do&rina graues exortæ effent con
tentiones:diu,&ardenter multorum votis ex
petitum fuit concilium: qui fcilicet hoc mo
?o finem malis omnibus allatum iri fpera
bant. Imperite id quidem. Nam vt hodie
conftitutüs eft rerum ftatus,facilè perfpici
tint,quicunque vel mediocri prudentia funt
præditi.nullam malorum leuationem ab iis
3* P R AE F A T 1 o
fperandam effe, quorum eft, tum cogendi,
tum habendi concilii poteftas.Sed quia non
apparebat alia melior ratio: plurimi non ma
li homines,qui confultumEcclefiae optabant,
ex concilio aliquid fibi pollicebantur. Itaque
' à multis defideratum:tandem quafi commu
ni Chriftiani orbis voce flagitatum fuit.Qui
bus autem de caufis aliquamidiu dillatum fue
rit,perfpicaciores agnöfcunt.Nam quas Ro.
pontifex in fua bulla caufas ÉÉÉ impu
denter effe confi&as,quifquis non videt, pluf
quam cæcus eft. Quibus autem caufis fuerit
addu&us,vt quafcunque'poffet moras ne&e-
ret:ipfe quidem melius nouit:aliqua tamen
ex parte coniicere poffumus. Hoc ideo fa
&am putant nonnulli, ne tanquam vulgare
quiddam concilium villefceret, tam apud
principes,quàm apud plebeios, fi tam facile
ftatim fuiffet impetratum. Solet enim pre
cium rebus addere longa expe&atio : modd
ne tædium interueniat.Ego tamen aliam fuif
fe rationem iudico. Tametfi enim concilium
qaod daret, fciebat nihil fore aliud, quàm
condu&itiam turbam fuoram affeclarum, in
qua ipfe folus emineret,ea tamen eft vis ma
læ confcientiæ,vt trepidaret ad folam conci
lii mentionem.Nam adeo diffoluta & effreni
libidine graffatur tyrannis Papatus, vt coer
cendam effe non dubitent, qui maximé eam
ADA
 I N A N T I D O Τ V M. 3j
in longum tempus'faluam volunt. Ergo
non abs re,tempus extrahendo, quamlibet
potentiæ fuæ imminutionem refugere cona
tus eft. Quod poftea clarius etiamnum ap
paruit. Quaecunque enim præter receptum
morem in ordinando fuo concilio induxit,
totidem funt eius, quàm notaui, diffidentiæ
argumenta. Atquevt infinita alia omittam:
quorfum tres legati* nifi vt eorum vnufquif
Š
que aliis effet aemulus,ne auderent. Ne
minem igitur inuenit in fua cohorte, in qua
δnes habet fibi prorfus addi&os,cui fideret.
Hoc priuatum fuit Papae confilinm.
Aliud fpe&arant,qui præfentem ecclefiae fta
tum,qualifcunque fit, conuelli nolunt. Sic
enim?tatuebarit:quidvis experiri, multb ef
fe fatius,quàm de rebus hodie controuerfis
vllam cognitionem fufcipere. Cur ita * Par
tim,quia indignum illis videtur, quocunque
foro difccptationem mouere de hominüm
placitis, quae femel fidem obtinuerint : par
tim quoniam eos magis 'dele&at violerita
poffeffio,quàm ingenüae gubernationis fpe
cies. Nam quotufquifque eft eorumi, qui
papatum eclefiarum prætextu nunc tuentür,
qui non capiat ita oppreffam effe Chriftiani
populilibertatê,vt de corrigendis ecclefiaevi
tiis nemio hifcere audeat • Vel non clami-,
tet, fuperüácüum effe concilium, adedque
-' - C
.
34 - P R AE F A T 1 o
atrocem fieri prioribus decretis iniuriam,
nifi illis, fepulta omni concilii mentione,fte
tura Quid hoc,inquiunt,aliud eft, quàm a
&um agere : Et quanta in pofterum licen
ria dabitur omnia nouandi,& turbandi : nifi
rebus femel iudicatis acquiefcimus? Si ora
cula funt fpirituffan&i iam prius editæ defini
tiones, quis nouæ difceptationis profe&us
erit: Qgorum omnium facilis eft refutatio.
Nam & quæftiones hodie agitantur ha&e-
nus nunquàm rite difcufíæ:& paiam eft,cum
do&rinam,tum vero vniuerfam papatus ad
miniftrationem ita diffidere à plerifque
conciliis veteribus, vt nihil magis aduerfum
fingi queat : & tam variis tani'que exitiali
bus mórbis oppreffa eft ecclefia,vt nullum
vnquam magis neceffariam fuerit habendi
concilii tempus : fiquidem legitimum inpe
trari poffe, fpes effet. Apparet igitur, ne
minimo quidem pietatis fenfu tangi,fed mi
ferabilemi ecclefiæ interitam fecuros ac pro
pemodum hilares infpicere, qui fic loquun
tur. Qubd autem rurfus agitari nefas effe
ducunt,de quibusfemelpronunciatum eft,in
eo nimis funt inepti. Quid enim differet
ab hominum decretis facrofan&um Dei ver
bumf Quod fi authoritates faltem ex melio
ribus illis feculis peterent, quæ & do&rina
' forebant, & pietate: effent fortaffis vtcan
que
 I N A N T I D O. T y M. 35
que audiendi.Sed eias generis funt concilia,
quorum authoritate nosobftringivolunt,in
quibus nihil præter craffiffimam infcitiam
apparet, cum barbara ferocia coniun&am.
Quod quidem verifîimie di&um effe , palam
fuo locó fiet. En cur tam faftao'e fuperbi
ant,rebus iudicatis. • .

Porrò fi ha&enus dubitatum fuit,qnan

tum inter concilium interfit,& fpiritufian&i
tribunal, quod omni prouocatione exem
ptum eft:illuftre in Tridentino concilio fpe
cimen nobis oítenfum fuit. Concilium er
rare non poffe ideo contendunt,quia repræ
fentet ecclefiam. Quid autem, fi hoc po
fterius negetur verum effe * Atqui, vt de
eo ftatuatür, videndâ, opinor,quibus homi
nibus conftet.Adfunt forte qpadraginta aut
circiter epifcopi . Neque $ numerum
teneo:neque etiam admodum curo, quia pa
rum ad rem pertinet.Refpondeaiit mihi bo
na fide patróniconciliorum. Si quis ordine
ipfis omnes recenfeat. quotumquenque ex
iilis non contemnent : ' Imo cum fe illi ipfi
venerandi patres mutuò afpiciunt, fieri non
poteft, quin eos fui pudeat . . Nam & fibi
moti funf:& quale £t aliorum de fe iudicium
non ignorant. Proinde fi remoueas conci
lii nomen, nihil nifi quifquilias fuiffe, quid
quid illic epifcoporum füit, totus papatus
•-
2
3& P R AE F A T I o
fatebitar. verum fua aliis nationibus or
namenta libet inta&a relinquere. Gallos
tantum meos rogabo, vt, quam ipfi contu
lerunt,portionem iufto precio æftiment.In
ter primaria ecclefiae membra,Galliae fane re
gntim numerant. Illinc duo adfuerunt epif
copi: Nenetenfis, & Claromontanus, am
bo aeque iudo&i, ac ftupidi. Hic etiam po
fterior non ita pridem tam ridiculus habi
tus,quàm moriones,& tam libidinofus,vt,in
ftar canis venatici,impudicas omnes domos
odorari folitus effet:donec in difciplinam
Sofiae cuiufdam famofae apudParifios mulie
ris,fe tradidit:ex quo repente euafit fapiens.
Si tam facile fapientes efficere queatFrancif
ciPicarti difcipula,cuius magiftrum cerebro
penitus carere, fanaticis effe perfimilem ,
nec proculà furiofo diftare, conftat . Nam
Aquenfem archiepifcopum inter Gallos vix
numero. Agathenfis autem, vt folent cu
riofi homines, tanquam ociofus fpe&ator
adfuit. Obfecro vös Galli mei, quis ve
ftrú fibi perfuadeat àfpiritu fan&o profe&a *
effe,quaevel innumera talium hominum mul
titudo effutiuerit* Atqui ne prima quidem
theologiæ rudimenta duo ifti, de quibus lo
qaor,vnquã guftarunt.Quàm igitur mifera
Chriftianæ ecclefiae conditio futura eft * Si
pro oraculo habendum fit, quidquid ipfis ac
pau
 1 N A N T I D O T v M. 37
Ę; nihilo melioribus placuerit. Et ad
huc edvfque focordes funt plurimi, vt cum
audiunt publicari facrae Synodi placita,non
cogitent, eos effe authores , quibus ne de
minima quidem quaeftione fidem fint habi
turi.Nam fi in menté hoc illis veniret, pro
tinus non fine ftomacho abiicerent, călca
rent'que pedibus quæ nunc inconfiderate of
culantur.Qgid enim ? an iudicio quidquam
probant * Minime. Sed oculos perftringit
concilii reuerentia. At cuius eft ftultitiae,
quem afinum effe fcias,fub leonis pelle, tan
quam formidabilem vereri?
At iam fubit, quid rurfum obiici queat
à parte aduerfa: non folis epifcopis commif
fas effe decernendi partes.] Intelligo. At
que id eft,quod maxime volebâ. Sunt enim
garruli quidam & audaces monachi, quo
rum alii mitras,alii galeros aucupantur:om
nes certeRomano pontifici fuam loquacita
femvenditant. Fingamus porrò eximios
effe, ac eraditione non vulgari theologos.
Hoc tamen habeo, venerandis patribus, ex
quorum nuta pendet tota religio,fophiftas
nefcio quos verba præire, vt eoram di&ata
nobis déinde cantiflent. Quorfum autemi
attinet,eos tam altum fuggeftum cöfcende
re,vt tanquàm femidei ex alto pronuncient
qgod illis ex inferiore fubfellio praefcriptumi
38 1p R AE F A T I O

eft: vbi illa ecclefiæ repraefentätio, cui fpi

ritum fan&um alligantii coguntur aliunde
precario mutuari, quod opüs eft, ne aut fi
leant,aut perperam loquantur ? Veftrum
eft axioma, qualifcunqüe fit coetus, cui no
nen vniuerfàlis concilii imponitis, illic fpi
ritum fanétum præfidere,vt nihil inde mana
re queat,nifi coelefte ac diuinum. - Interea
famelicos,& venalis linguæ monachos præ
ficitis,quos fpiritus ifte vefter, quem fingi
tis,aufcultet.Àtqui longis & accuratis difpu
tationibus agitant illi, quidquid à patribus
eft definiendum. Nempè ita audiui: ftridu
lum nefcio quid ipfos rixando, tanquam ra
nas Ari$ophanis,coaxare. Inde ÉÉÉ
clara ifta decreta,quæ deinde fpirituffan&i re
fponfa ja&antur.'Quid enim diffimulanter
agerern in re notiffima : Certum eft, nullam
effe tam obfcuram fcholam, quae non prae fe
defpiciat quidquid eft Tridénti theologo
rum.Quid igitür? An eos,fimul atque locum
mutagerint, repentino afflari numine puta
bimius, acfi Phebades Delphicam cortinâ fu
biiffeiat? Nugae.Nam fi hodie Parifienfi Sor
bonæ allatum foret, Tridentinos patres ab
ipfius decretis, vel vno apiculo difcrepare.
ftatim.calefa&is cerebris,ad prelium concur
rerent magiftri noftri:nec modo concilii au
thoritatem pro nihilo ducerent;fed vnam
quenquc
 1 N A N T f d o T v M. 49,
quenque nominatim lacerarent atrociffìmis
conuitiis.Nunc fi infulfiffimis quibufque de
lyriis album calculum addiderint: fcholæ omi
nes Gallicae, Hifpanicae, Germanicæ, Italicæ
certatim applaudent.Quantae ergoimprobi
tatis eft,orbiChriftiano adorandum obtru
dere,quod ipfi intus nihili faciunt …

Agedum tamen,difputatores illos,qui

cudendis placitis infudant,fingamus non tá
tum mirabiliacumine,doftriräque excellere
fed angelos effe recens e coelo delapfos,Tä.
tum præterea abfurdum aduerfariis ignof
camus,concilium, quod immediato fpiritus
afflatu regi faftuó{'e predicant, à paucis
hominibus enendicare,quod orbi vniuerfo
quafi diuinitus allatum ingerat . At ne fic ,
quidem vnciam fideiTridentinaSynodus ob
tinebit.Nihil enim illic,nifi ex vnius Roma
ni pontificis nutu, ftatuitur . Qgare omit
tant in pofterum iftas ampullas:non homi
nibus,fed Deo repugnare,qui concilii placi
ta refpuit. Illos énim nihil effe nifi organa:
hunc præfidem,qui mentes & linguas fpiri
tu fao moderetur. Si ita effet:nimis in fpiri
tum fanëtum contumeliofos effe ipfos dico.
cuius reprehenforenm faciunt Papam fuum
dum ipfius arbitrio cenfurae'que fubiiciunt
omnia. Ego de rebus vulgo tritis loquor.
Simul atque compofitum èft decretum
w - C. 4- , ali; -
'4o P R AE F A T I O
quod,Romam volitant carfores: veniam,pa
cem'que expofcunt à pedibus idoli fui. Pri
patis füis confultoribus examinandum tra
dit fan&iffimus pater,quod eft allatum. De
munt illi,addunt, & mutant quod videtur.
Redeunt curfores,feffio'indicitur.Recitatno
tarius,quod improbare nemo audeat. Afini
auribus annuunt. En oraculum, quod re
Iigione totum mundam obftringat. Cur
non apertè fatentur quod res ïnaî
decem aut viginti, quorum condu&as ha
bent operas, decretâ confarcinare, Papam
cenforio ftylo confodere,fi quid nô arridet,
caetera comprobare:nihil aliud concilio reli
quam fieri,quàm promulgandi
onus. Olim
£; confultauerat Romanus fenatus,plebs
¢ifcebat. Papa vero fcifcendi iure minime
contentus, fibi præterea in Synodi conful
tis fumit corrigendum quidqüid non adlu
befcit. Nimis quidem fuperbè : fi præfidere
illic fpiritum fàn&um pütat. Nöbis vero
impune (opinor)contemnere licebit,quod à
talibus magiftris compofirum, à tali Ariftar
cho corre&um effe agnofcimus. Nam Sy
nodi pronuntiatio nihilò plus momenti
habere gebet,quàm au&ionarium aliquod
praeconium.
. Sed ne praefando fim longior:fi concilii
alicuius placita,firmis verbi Dei teftimoniis
hi
 1 N A N T 1 D o T v M. 41
fretus,in controuerfiam adducerem:iam mi
hi probaffevideor,non effe caufam , cur me
vllius temeritatis damnent fani le&ores.
Nunc verd quis mihi, nifi plufquam fatuus,
fuccenfeat* Si afferendæ veritatis neceffitate
coa£tus,fimiam, quanuis purpura ornatam,
traducere non dubitauero:vt fimia,ficuti eft,
omnibus appareat. Iam abunde monftraui,
Neptunios iftos patres,nectam formidabiles
effe cum fuo Tridento,quin verbo Dei intre
pidé flagellare ipfoslicèat:nec tam effe facro
fan&os,vt nefas fit eos attingere.Verum vt
video,ne id quidem agitur. Laruam enim
hominum ocùlis oppöfuit Ro.pontifex, quae
neminem oculatum fallere queat. Ego fane
cum ante annos decem paffim fieret mentio
concilii:atque ita perfuafum foret, Papam
non poffe íam amplius tergiuerfari, quin fe
rib pecudes fuas cogeret:bùllae'que citatoriæ
iamvolitarent:primüm indi&iones ex bullis
natas coniiciebam paulatim in fumum abitu
ras. Nam & alterius bullæ Mantuanæ memi
neram,quæ fab Pii fecandi pontificatu ex ma
gno tumiore ftatim euanuerat. Verum fi tan
dem cogeretur aliquod concilium : ita me
cum repatabam,omnia fa&urum effe Rom.
pontificem, vt fplendore aliquo non vulgari
fimplicium oculos perftringeret. Atque haec
cogitatio,vtverami fatear, me vehementer
C 5
^
-
'4* P R AE F A T I O

angebat. Minimè hoc dubiam erat :'quicun- |

que feffum admitterentur ad fententiam di
cendam,eos partim ambitione irretitos,par
tim excæcatos auaritia, partim rabie accen
fos,totidem,infeftos fan&do&rinae hoftes fo- .
re:qui ad ftabiliendam tyrannidem Papatus,
arcana inter fe coniuratione obligati, ad de
ftruendum Chrifti regnum incumberent:
paucifîimos fore,non tam impio crudeli'que
affe&u,fed tamen nihil virile habentes ad re
fìftendum. Itaque ftatuebam, niox, indi&a
caufa,oppreffum iri veritatem, fub tam ini
quis iudicibus.Etenim ne hoc quidem fperan
dum erat,vt quifpiam, pius ac cordatus, vel
morte fua,vuius horae audientiam apud eos
redimeret. Interea multis imperitis, quam- ,
quam alioqui probis,impofuifTet hic £; i
Ecclefiae definitioni effe acquiefcédum.Nunc
habenda eft Papæ gratia,qui talem nobis in- ;
ftruxit pompam,qùæ pueris quoque ipfis lu- i.
dibrio futura fit. 7 Nihil tamen áliud poftu- |
lo à leétoribus,nifi vt depofto in vtranque
parten1 praeiudicio, integri ad hanc difcepta
tionem accedant.' Qgod ita de
. ' mùm fiet, fi oculos à per
fonis ad ipfius rei
intui- ;
tum conuertant. * . '
 . 43
1 N . P R AE F A T I o N E M L E
gatorum,qua vfi funt prima feffione,
aliâque concilii proemia.
E N E' habet. Tandem fatentur
Romanenfes,horrendam Ecciefiae
-r: diffipationem, quam hodie boni
ö4$*<£jomnes lugent,fibi magna ex par
te ferri debere acceptam. Si qüis non ad
modum aftutas tam ingenuam cónfeffionem
audiat: protinus aliquid bonae fpei cócipiet.
Exhortationes verò,quae poftea fequuntur,
ftudium non vulgare præfeferunt inftauran
dæEcclefiae. Iam verö pars illa,vbi non ali
um effe admonent,qui lapfis rebus fubueni
re queat,quàm vnicum paftorem Chriftum:
hunc igitur implorandum effe vnum,huic au
fculta fidum:foeliciter ceffura omnia, fi a&io
nes omnes moderetur,illis'que præfideat:alia
omnia confilia,alias artes nihil effe, quàm ri
mofas cifternas, quæ diffluant:hominum pru
dentia nihil aliud,quàm magis iram Dei pro
uocari,& augeri mâla potius , quàm fanari:
pars,inquam,illa tota quantam pietatem fpi
rat? Sed ex a&is,quæ deinde fecuta funt, has
fuiffe voces fruftra in aerem ia&atas, appa
ret. Imò non expe&ant ipfi,dum ex a&is
fiat iudicium. Nam in falutis do&rina,quam
ipfi impiis fceleratif'que fuis commentis to
44 P R A E F A T 1o
tam adulterarunt,in facramentis, quae peni
tus vitiata proftituunt ad fœdam ac puden- |
dam nundifiationem, nihil inueniuht apud fe
corrigendum. Quantulam igitur opis per
ditis rebus afferunt* Et fanè non eft quòd à
Tridenticolis,qui fub Neptuni aufpiciis mili !
tant,quidquam expe&emus nifi aqueum: ybi
fcilicét fafcipiendä eft corrigendæ in melius
Ecclefiæ carà. Nam fi aduerfus innoxios fit
faeuiendum , & fancienda piorum fanguine
impia fua tyrannis:toti mox erunt ignei.
Quanquam Neptuni regnum hoc quoque re
dolet:álbentes magno cum ftridore fpumas
agere : fed quae fuó ipfarum tumore elifae,
mOX ÉÉ. Ergo fimul ac prima fron
te fparferunt fuos fumos, non diffimulanter
oftendunt,quis futurus fit a&ionum fuarum
ftatus,quod ad præcipuum caput attinet.
Nempe,vt impietates fuas omnes mordicus
retineant,nos,qui nihil quàm Chriftum re
gnare cupimus,param Euangelii do&rinam,
afferétes,hæretici iudicemur. Sic enim priuf
quam ad cognitionem ventum fit, pronun
ciant: haereticos effe,quicunque contra recep
tam Ecclefiae Romanæ do&rinam aliquid mo
uere hoc tempore aufi funt. Quid hoc eft*
Totus orbis Chriftianas concilium expe&a-
bat,in quo iafta de rebus controuerfis difpu
tatio inftitaeretur. Ifti fe non aliam ififi
- 1¤€m
•* I N A N T I D O T v M. %*
i* nem federe profitétur,nifi vt damnent, quid
β quid non adlubefcit. Proinde nemo iami v1
* tro fe fallat: quädo ex ipforum ore audimus,
* non,inquirendi caufa,celebrari hanc concilii
* pompam : fed tantum, vt ftabiliatur quale
cunque fuit illud do&rinae genus, quó mo
* nachi & fophiftae orbem im5uerunt : maneãt
§ ritus omnes, quacunque fuperftitione obre
* pferint:omnes confcientiarum laquei ar&io
* re nodo ftringantur. Et adhuc erit quif
{ἐ tam ftupidus,qui malorum leuatio iem
concilio petendam cenfeat* Totam pieta
H tis do&rinam impiis dogmatibus vitiatam
t effe conquerimur:totum [Dei cultum fœdis
: ac pudendis fuperftitionibus vitiatum : pu
' ram facramentorum inftitutionem horren
: dis facrilegiis mutatam effe:eorum vfum ad
profanas fiundinationes conuerfum:miferas
j animas,quæ regi Chrifti do&rina debuerant,
: crudeli Äî. teneri oppréffas:nihil in
3 Chriftiana Ecclefia fpe&ari, nifi deforme ac
– fœdatam: Chrifti gratiam non modó iacere
femifepultam,fedTpartim laceratam in fru
: fta, pärtim extin&am penitus effe.Qudd iu
ftae porr6fint noftræ querimoniae:iam tot an
nos,& libris editis, & quotidianis concioni
bus,palam facimus: paráti etiam fumus.vbi
cunque data fuerit loquendi copia, planum
facere. Eâ enim eft cáufae noftrae bonitas,vt
- .' lucem
'46 .. p R AE F A T 1.o
lucem minime reformidet. Ac multæ quf
dem funt hominum myriades, quibus hoc
iam certó perfuafum eft:vt non aliam inquifi
tionem defiderent. Sed tamen , ne fublatis
difíidiis in fanctam concordiam iterum Chri
ftianus orbis coalefcat:fynodus indicitur.An
non diícutiédæ prius erät cótrouerfiae, quàm
fibi vel aliis praeiudicarent? At nihil tale ad
mittunt. Quin potius fi quis pilum ex eo
rum inftitutis conuellere tentauerit , eum
iam pro damnato habent. - -

En fpeciofa reformatio,cuius promiffio

ne ha&enus mundum la&arunt: tot idolola
triae portenta, quibus deformata eft Ecclefia
Dei,tot fuperftitionum inquinamenta,tot fa
crorum profanationes,tantam errorum col
luuiem non attingere:nihil minaere de ty
rannico legum impiarum iugo, quibus illa
queatae furit miferæ confcientiæ : fed hæreti
cos iudicare,qui nouari aliquid cupiunt. Vbi
illa audientia* qaam fibi multi nimiüm fim
plices pollicebántur * Quód fi qua eorum
animos tangeret religio:imo fi quem omni
no Deum effe putarent : an tanta fecuritate
res tanti momenti,quafi per iocum, tranfili
nent? Agitur Dei gloria, æternum Chrifti re
gnum,t9tius Ecclefiae falus. Coguntur, vt
aliquoufque commanibus Chriftiani populi
votis morem gerant,concilium habere.Prae
fantur
 1 N A N T 1 D o T v M. '47
fantur tamen ideo fe veniffe,vt fpem emenda
tionis præcidant. Tantundem enim valent
eorum verba:acfi plane ac diferte negarent,
fore in pofteruni melius. Neque tamen fic
agendo, quidquam alienum defignant fua
perfona. [Nihil enim in pietatis euerfîone,
aut facrorum corruptelis deplorant hodie bo ,
n.
ni omnes,cuias non illi qui ad iudicandum
fedent,culpam fuftineant. Miramur ergo , fi
ipfi dum rei aguntur,{ecunduin fe protinus,
inta&a caufa, ferunt fententiam ? Sed hoc
plufquam abfurdum eft, iudicandi potefta
tem iis permitti,quorum crimen in iudicium
adducitur.Et tamen quid aliud proficiunt?
nifi vt agnofcant oculati omnes, fcelertim
eos minime poenitere, dum pertinaciter de
fendant quidquid in illis accufámus. Neque
enim efficient , vt rata fit eorum impietas,
quia fant ipfi obftinati. •

- Quæret nunc quifpiam : quem igitur

concilii fru&um oftentant*Nempe, vt com
pofitis inter principesChriftianos bellis,tran
quillam reddant ÉÉÉÉ$; enim
fiefcit,Romanenfes fabella effe concitandis
bellorum motibus, quocunque eorum affla
tas penetrauerit? Reftat igitur,vt collap
fami moram difciplinam, praefertim in fuo
clero,reftituant.Quàm fideliter autem incu
buerint in hanc partem,ex a&is liquet.Viam
48 p R AE F A T 1 o '
enim illic patefaciunt, vt videbimus, qua li
ceat in pofterum,quod femper licuit. Ne ta
men nihil a&um füiffe,quis putet tam fump
tuofo apparatu:erit forte in pileis, & calceis
reliquöque veftitu aliqua reformatio. Hunc
in modum cum Deo & hominibus illudant:
non pudet eos prophetarum induere perfo
nas:vt tres Antichrifti legatos dicas,tres effe
illos interceffores, de quibus loquitur Eze
chiel,qui ad iram Dei placädam, primi omni
um fe opponant. Commemorant humilem
peccatorum confeffionem : commemorant
gemitus & lachrymas,poenitentiæ figna.
Vix à rifu abftinüiffe püto,cum le&or ab ip
fis fubornatus haec recitaret. Quanquam
dum hiftriones agere volunt : voxTillis vna
interim excidit,quæ mihi inftarvaticinii coe
leftis videtur habenda. Qgid enim prohi
bet,quominus,vt olim Caiphas,ita nuncquo
que prophetent Chrifti hoftes*spiritumfan
&um fibi non adeffe affirmant, nifi feipfi ac *.

cufent:negant etiam adfuturum, quamdiu re

cufabant peccata fua audire.Oraculum acci
pio. Mentiuntur quidem poftea, fé fletus
videre,vt conuentum fuum örnent. Sed cum
res ipfa clamet, obftinátos federe, ad ftabili
endum impietatis regnum:credamus éorum
vaticinio,nihil minu$,quàni à fpiritu Dei ip
fos gubernari. Et quis non videat arcanò
Dei
 IN A N T I D O Τ V M. A9
Dei impulfu, quafi adhibita quæftione, coa
&os fuiffe præter animi fui Ä; ad hanc
confeffionem * Teftis ab ipfis aduocatur
Ezechiel:qui Deú refponfa daturú negat po
pulo, nifi uas,patrumque fuorum abomina
tiones prius agnouerint. Vbi talis apud ip
fos agnitio ? Sileant igitur:aut fateantur fe
temere cerebri fui figméta proferre. Qubd
fi nondum hoc omnibus perfuadeo : memi
nerint faltem le&ores, cüm ad ipfam rerum
tra&ationem ventum erit, iudicium ex ip
faveritate faciendum effe,an à fpirituffan&i
afflatu prodierint ipforum decreta. Antehac
refponfa Dei fine exceptione, effe ia&abant,
quæcumque Synodo placuiffent. Nunc vero
hanc illis vocem, tanquàm maleficis in ecu
leo, Deus extorfit: hac nota difcerni opor
tere, nunquid fuae fynodo praefideat Dei
fpiritus,fi É patrum'que abominationibus
damnatis, ad veram refipifcentiam conuerfi
fuerint.Qgifquis fponte falli non volet, ad
hanc regulam examinet, quae poftea fequen
tur decreta. Nifi luce clarius oftendero,ni
hilò plas in illis fuiffe refipifcentiæ, quàm in
Ifraelitarum peffimis,habeant fane quodpo
ftulant,Dei nor, hominum effe vocem. Ergo
vt libet, cum Efra, Neemia, & reliquis po
puli veteris ducibus, fuam cateruam cofife
rant: fua & populi peccata,cum fpiritu moe
- ID
3o P R AE F A T I o
roris,{e fatis abunde defiere, per os le&o-
ris,dicant. Sit, inquam, illis impunita haec
licentia,vt fan&is Dei miniftris tam atrocem
contumeliam inurant,illos cum impuro por
corum grege comparando : & ficcis oculis.
lachrymas fuas impudenter ia&ent. Quid
enim ipfis non liceat? Et tamen le&oribus
non eripienthanc libertatem, quominus ex
reipfa fiat aeftimatio potius,quam ex verbis.
Id verö perquam ridiculum,quód poftquam
fe abunde in fpiritu moeroris fua peccata
deflere prædicarunt, poftea fe & alios hor
tantur,vt lachrymarum fontes aperiant.
Obliuiofum fane rhetoré fuiffe oportet, qui
hancillis declamationem compofuit.Et quid
fi ipfos ludibrio,yt digni funt,exponere vo
!uerit?Fieri quidem póteft, fed rem nihil ad
me pertinentem omitto. -

Piget fingula perfequi:neque opus eft.

Nam ita laudes exhortationibus permifcent,
vt nihil fit in vtrifque nifi fi&um, & fimplici
ter falfum. Quód ecclefias noftras accufant,
quia paftoribus expulfis,laicos in eorum lo
cum fubftituerint,ordines confuderint,eccle
fiaftica bona diripuerint, curfum verbi Dei
impediuerint:prompta eft ac expedita ad ta
Jes criminationes refponfio. Initio,paftores
nominant , quos fugatos effe conquerun
tar. Qgoufque autem titulo hoc fe vg:
unt,
 1N A NT rD o Tv M 51
bunt,qui,praeter argentei pedi infigne nihil
paftorale habent?Ordinum confufio, quam -
deplorant,nihilaliud eft,quàm modica difci
plinae reftitutio. Sacrofan&os enim fe habe
rivolunt,iure vn&ionis.Hoc priuilegio mu
niti,fua vitia attingi fas effe negant.Quare,
modd liceant illis omnia : nihil erit non rite
ordinatum. Si violatur facer ordo : perinde
cöfafa funt önia,eorum,quidé iudicio,acfi cœ
lum rueret. De bonorum direptione vtinam
noftris hominibus tã parata effet fatiffa&io
coram Deo,quàm ingenua verâque aduer
fus illos defenfio nobis conftat.Odiofis ven
tribus ademptas fuiffe facultates,quas ingur
gitabant,fateor. Videamus,an Ecclefiae erep
tum quidquam fuerit. Conftat certe à præ
donibus fuiffe occupatum, quod venerandi
legati Ecclefiae nunc,voce fua dedicant.Con
ftat, non ad farciendam modò eorum inglu
uiem fuiffe infumptum : fed in fcortationes,
aleam,faltationes impudicas, & fumptus ni
hilo honeftiores turpiter dilapidatum fuiffe.
Pauperes negligebantur. A' fcholarum ma
giftris potius aliquid emungebant,quàm vt
ftipendiis eos iuuarent. Nünc veró fi non
dum tam para eft fan&a'que adminiftratio,
quam optandum effet : pii faltem paftores
aluntur, qui falutis do&rina pafcant ani
mas:aliquid in fcholas impenditur:in paupe
2
5* P R AE F A T I O

res erogatur plas decuplo,quàm habere fo

lerent:confertur etiam nonnulla portio in
aliosvfus, nec profanos, nec reprehenfioni
obnoxios. En cur direptionis infimulent no
ftros homines. Sed quid de impedito ver
bi Dei curfu di&urus füm f Grauiffimum eft
crimen.Prorfus haereo.Vos,o'nefariiverae do
&rinæ extin&ores, facrilegium,cuius rei eftis
coram Deo,& angelis ipfius, toto'que mun
do,nobis audetis imputare?Neque tamen fic
in tali coetu locutos effe miror:vbi nihil fcie
bant faturum plaufibile, nifi quod nequiter
di&um foret. ` - .
Sed enim accefferunt alii monitores:
uibus curæ fait emendare, fi quid vel omif
Ä':; peccatum fuerat à Legatis. Extant
aliquot orationes à monachis habitæ, quos
credibile eft veluti canales fuiffe, quibus in
ora patrum influxit fpiritus fà&us. Vna etiä
epifcopi nefcio cuius,qua nihil poteft inep
tius omnino fingi. Hæc porrò omnium eft :
fumma:nos breuibus decretis obruendos ef
fe:quia fixum manere oporteat, nihil in fua
do&rina, antequam prodirent noftri, fuiffe.
nifi probum ac fincerum.Quia Dominum Ie
faias murum,& antemurale Ierofolymae fo
re pronmittit:fotus quidam(quod nomen bar
dum,ac fatuum fonát lingua Gallica ) duplex
Ecclefiæ munimentum excogitat : ex diuinis
 I N A N T I D O T V M. 59

&humanis legibus.Et in hoc tam ftulto com

mento perinde exultat, acfi magnificum de
nobis triumpham ageret. Ego'ne, in exagi
tanda hac beftia, perderem operam, & tefii
pus? Atqui mihi plus fatis eft,rem digito bre
uiter indicaffe. Quia muro & vallo muniun
tur yrbes:Dominus fe vnum pro vtroque fo
re denunciat. Soti autem interpretatio
vallum ad humanasleges tranffert:nec aliter
reftitui poffe Ecclefiae ruinas docet, quàm fi
interruptio à nobis fa&a farciatur.
Alter quoque nomine Marinarius excu
lina CarmeIitania fumos exhalat:nos liberta
tem Euangelicam omne genus corruptelis
praetexere. Atque vt aliquid elegantiæ af
pergeret fuae orationi,exclamat: O' coenum,
d jÉÉ; nihil habeät frontis:negare
tamen non audebunt, quin maior apud fe
graffetur vitiorum licentia. Plus certe apud
nos effe veræ caftae'que feueritatis,& ar&io
ris difciplinae,teftes funt quotidianae noftrae
conciones. Et tamen hunc canem e'coeno
fœtidi clauftri emerfum nihil pudet ita no
bis oblatrare. Atqui votis abrogatis, refra
&o coelibatu,facris precibus contemptis, cal
catis ieiuniis,reie&is patruminftitutionibus,
arripuimus occafionem peccandi,quafi vitae
ducem. Qualis igitur apoftolorum fuit vi
tarquibus ignotus fuit sitate;pro
1.)
quo di
2
34 \ P R AE F A T 1 9 . . _ -

micant Papiftæ:fub quibus nulla fuitvnquani

votorum mentio, qüi nullam in ciborum áe
le&u neceffitatem impofuerunt confcientiis:
qui contenti ea regula, quam Dominus prae
fcripferat,nullos vnquam legum aut tradi
tionum laqueos iniicere tentarunt. Nihil
enim in nobis calumniatur,cuius nö idem no
bifcum crimen faftineant Apoftoli. Quae vo
torum genera improbemus, ex fcriptis no
ftris conftat. Quântam fpurcitiarum colla
uiem orbi vniuerfo intulerit eorum coeliba
tus, quem fan&o coniugio mutatum capi
mus,vtinam minus effet hotum. Coelibatum
in iunioribus viduis vt olim Paulus repre
henderet,hoc argumento addu&us fuit,quia
quaedam ad fathanam defecerant.Hodie plus
effe in clauftris monachorum & monialium
obfcœnitatis, quàm in vllis lupanaribus,fatis
compertum efí.Quocunque penetrant facrifi
ci,fignum aliquodfuae impudicitiæ impreffum
relinquunt. Quafi in hunc folum finem pro
hibitifint à coniugio,vt libidinem fuam vbi
uis profundant . T Et tot experimenta non
tantum apud nos valebunt,vt illis coelibatus
neceffitas remittatur : Chriftiana ieiunia, &
facras preces à nobis damnari,improbe men
titur. Sed ideo fecare facit,quia fciebat tan
tb fe maiori cum plaufu fa&urum,quantb pe
tulantior,in nos debacchando, foret.Et inte
- - fJrr.
 I N A N T I. D O T v M. 3£
fim bonus eaarigelicae libertatis vindex, eius
fraötus, folatia, delitias, & fomenta vocat
quidquid ferailium eft fuperftitionum in pa
patu.Mirum cur non coelitum quoque ne&ar
& ambrofiam appellauerit.Quid hac pecude
facias? Paulus Chriftianæ libertatis partem
in libera rerum indifferentium vfurpatione
pofitam effe,docet : & quanquam externum
vfum charitati fubiicit,vt decet:confcientias
tamen nullo vinculo patitur adftringi:ac fe
dulò admonet, cauendum effe iugum ferui.
tatis,ne eo implicemur. Hic lepidus veneris
frater (nam ex mari ambo momen habent)
faluam fore negat libertatem,nifi infinitis ce
remoniarum,legum'que cumulis obruatur.
tandem exclamat,próbatas nos patrum fen
tentias,facramenta, fan&orum honores, &
quidquid facri eft,execrari.His figmétis fole
bant antehac plebeculas reram omnium in
fcias in nos inflammare.Nunciudicare prom'
ptum eft, quam alii de aliis opinionë mutub
habeant, cùm ex tam illiberali mentiendi li
centia plaufum captant in facerrimo fuo con
feffu. Qua in re,obfecro, minuimus fan&o-
rum honoresrnifi quòd idola fieri vetuimus.
An hoc eft honore fan&os afficere, ereptum
Deo honorem in ipfos tranfferre, vt cum
Deo promifcue colantur* Id apud fe fieri ne
gabant;quia latriæ,& duliæ vocabulis adhi
- D 4
56 , P R AE F A T I. O

betur difcrimen. Egregia fcilicet cauendae

idololatriae ratio, cum duabus voculis pror
fus fimiles cultus, tanquam equos in eodem
ftabulo longuriis,diftihgunt : & interim fan
&os indifferenter cum óeo coli permittunt.
Quid paffim in populo Ifraelitico damnant
Prophetæ?nifi qubd fuffitum adoleat fuis ido
lis,qubd facras epulas inftruat, ornet dona
riis, faceila dicet,coram illis fe profternat? In
his omnibus Ifraelitas fuperät Papiftae. Nam
mortuis fimulacris mortüorum lampades ac
cereos accendunt,fuffitum afpergunt,folem
nibus epulis celebrant eorum memoriam, al
taribus imponunt.oblationibus profequun
tur, circunferunt humeris in pompa,longas
• ad ea vifenda peregrinationes fufcipiunt.co
ram illis proftrati adorant,fimul & orant.
Quinetiam mulierculæ & idiotæ fore omnes.
in orando Hugone,vel Lubino,non alia pre
candi forma vtuntur,quàm quae nobis tradi
ta eft à filio Dei. ItaTigni truncus erit illis
coeleftis pater. Tam horrendis facrilegiis
adeo fe nemo opponit, vt occinant facrifici
& Tj*£££££; nobis magni cri
minis loco obiicitur, qubd ÉÉÉÉ
Dei cultum ftuduimus à tot profanationibus
repurgare.Hinc nominamur facrorum om
nium hoftes. Neqae tamen quidquam no
bis accidit noui:cüm idem & Prophetæ, &
- Apo
 I N A N T I D O T v M. 57

Apoftoli audierint.Alia conuitia non attin

go:quae ipfa rerum tra&atione melius difcu
tientur. Nifi quòd vnum prætermitti non de
bet:nos nihil molirialiud,nifi vt veteris & A
poftolicæ Ecclefiæ prætextu, carnale vereris
Adae filiam,Satanae'que fponfam erigamus:
piae reformationis loco,Chriftianæ Reip.per
turbationem,vitiorum'que omnium licenti
am ingeramus. Atque vt omnem defenfio
nem nobis præcidat:hoc totum addit euentu
iam compertum effe.Qualem Ecclefiam vo
tis optemus,Deus quidem præcipue nouit,
ac nobis teftis eft : fed plurima etiam docu
menta mundo abunde teftatum faciunt.Non
aliunde certe,quàm ex do&rina, & ex reipfa
iudicium verius ac re&ius fieri poteft. No
ftra cum illorum fcriptis conferat quifquis
volet:tum ad reiinfpe&ionem oculos conuer
tat:nihil dico amplius,nifi mox planum fore,
quàm iuftis de caufis Ecclefiae defieamus in
teritum,& collapfum eius ftatum reftitui fla
gitemus : in praefcribenda autem ratione,
quàm nihil admifceamus carnalis vel pruden
tiae,vel ftudii : fed noftros omnes fenfus, no
ftra confilia,ftudia,conatus referamus ad ve
ram & vnicam regulam. Quid porrò tota
eorum hierarchia, quam faftuofe praedicant,
confentaneum vel affine habet Chrifti &
Apoftolorum gubernationi * Imo quid non
D 5
58 P R AE F A T I Q
penitus aduerfam:Sed ignofcendum eft Ma
rinario,qüi dum ora patrum Tridétinorum
intuetur,admiratione tanti fplendoris rap
tus,Chriftum fe videre & audire putat. Ita ni
hil mirum,fi turbidas fpumas proverbis,ecfta
ticus homo euomat. Vos,iniquit,patres dum
contemplor ecclefiaftica dignitate praeminem
tes,omni'que do&rinae genere infi gnes, vos
mundi lumina & decorâ,Chriftum videre vi
deor fuper aquas ambulantem, eundem'que
audire dicentem: Confidite : ego fum . Haec
caufa eft fcilicet,cur in nos tam atrociter in
uehatur,quia diuinum illum Synodi Triden
tinæ fplenidorem,ad quem obftupefcit,nihilo
pluris facimus, quàm puerile aliquod ludi
crum. Ego autem tam fordidâ adulationem
quibus verbis infe&er * Qganquam vix,in
Carmelitae perfona, infe&atione digna eft:
quando iampridem affuefa&as eft orbis, ne
quid ingenuitatis in eiufmodi mendicabulis
requirat.
Inflat deinde fuam buccinam Ambro
fius Catharinus,ex ordine Dominicanorum.
vetus ille Lutheri antagonifta : quem ego
putabam ante annos viginti pudore confu
fum inobfcuras latebrâs fe abdidiffe. Tan
to enim dedecore à Luthero, nouitio adhuc
milite,proftratas fuerat,tam fuerat turpiter.
ordinum omnium confenfu , exibilatus, vt
 I N A N T I D O r V M. 59
prodire in hominum confpe&um,fifaperet,
nunquàm debuerit. Nunc autem,vt video,
bulla concilii publicata, quafi edi&o iubilæo
excitatus,tanquã nouus homo,in lucem rur
fus prodit : idem tamen eft qui prius erat.
Ergo qui Catharini infulfitâtes aliquando
jÉÉ nefcirent putridam il!ud cadauer
adhuc fpirare, nifi concionem in Synodo
habitam legerent,vbi Chrifti mater fidelif
fima eius fócia vocatur, & affidere fingitur
eius throno,vt gratiam nobis impetret. Mul
ti antehac,impudentiæ fuæ frena laxarunt.
Sed qui fociam Chrifti nominaret, dum fi&i
tiis titalis volant ornare fan&am virginem,
inuentum puto neminem fuiffe. Et vocem
adeo facrilegam in tali confeffu prolatam,&
exceptam non paruo fauore,pofteritas nun
uàm credidiffet : nifi ab illis publicata fuif
Ä. oratio . Quid enim eft Chriftum lace
rare,fi hoc non eft*Proinde,qubd à Deo no
bis aduocatam faiffe datam commemorat,
perinde loquitur,ac fi quod de Chrifto prae
dicant'apoftoli,in illam dimidia ex parte có
peteret.Et fe audet Simeoni comparare hoc
filicernium : cum ille venerandus fenex in
vnicam Dei falutare,etiam nondum reuela
tum,toto animo intentus fuerit:huic autem
Chriftas vnus fit ex turba aduocatorum.
Poftquàm ordinem in cœlo tam conj;nnem
atu 1 f
6o P R AE F A T I O

ftatuit,ad terrenam hierarchiani delabitur:

& alienum effe à Chrifti corpore pronun
ciat, quifquis recufat Paulo tertio fubeffe.
uid ? Etiam'ne fi inter impios tanquàm
diabolus quifpiam,tenebit principatum:fieri
inquit,aliter non poteft, quin Chrifti fit vi
carius,qui Ro.Sedem occupat.Nondum pu
det iftos nugatores tam futilibus næniis lu
dere,quas fciunt,ad taedium vfque fuiffe mil
l1es refutatas. Quo tempore adhuc Romae
erat & ecclefia & epifcopatus : mentio pri
matus,qualem nunc fibi arrogant Romanen.
fes,nulla fuit. Vnius enim Chrifti eft vni
uerfalis epifcopatus,cuius parté in folidum
finguli fibi paftores vindicant : vt eft apud
Cyprianum. Haec vero appellatio fi in ho
mfuem conferatur, Gregorius facrilegam,
& nefariam, & fceleftami, prænunciam'que
antichrifti fore, paffim teftatur. Quid ? An
à corpore refecti erant Aphricani, cum ne
primi quidem aut fummi epifcopi titulum
Romano concederent * An ab ecclefiæ com
munione fe abdicabat Cyprianus, cam Ste
phanum Ro. Epifcopum non modò coge
bat in ordinem, vt fe docilem fuis collegis
praeberet:fed erroris,infcitiae,&praefra&ae ob
ftinationis illum damnabat * An faciendæ à
Chrifti grege difceffionis authorerat Hiero
nymus,cum fuperbia diuitiaram,vel pauper
tatlS
 IN A N T I D o T v M. 61.
tatis humilitate fuperiorem vel inferiorem
epifcopum fieri,negaret:fiue Romanus effet
fiue Eugubinus?Sed enimvt,nobis annuenti
bus,in tertium cælum euehaturRo.Sedes:quá
ridiculum eft,primatemepifcoporum facere,
qui epifcopo non magis eft fimilis, quàm lu
pus agno: Parum eft,nihil in eo cerni epifco
pale | Verum cum fit profeffus Chrifti, &
ecclefiae hoftis : etiam'ne Chrifti vicarìum
agnofcemus * Qganquam has difputationes
longius protrahere,non eft præfentis infti
tuti. Et ex fcriptis noftris petere fatius eft,
quæ ad hanc rem fáciunt. Et ipfa Cathari
niverba nos admonent, diutius non effe hîc
immorandum.Nam fîmul atque peierauit,fe
minimè gratiam,adulando,aucupari, conti
nuo fubiicit:Sed ad rem. Quo verbo innuit,
fe extra rem euagatum, & abs re locutum
effe.Ad rem verò vt nos reducat, nulla fpes
eft: nifi prius ad fanam mentem redeat.
: Si leonem ab vnguibus æftimare pla
cet:iam habent le&ores, quid de Tridenti
no concilio fentire debeant.Ná credibile eft
ex monachis,quiadfuerunt,hosquibus potif
fimá datus eft declamitädi locus,habitos fuif
fe primarios,& quafi fele&um florem. Eof
dem ergo fciamus effe, ex quorum ingenio
prodierant decreta:qui patribus cornutis di
&arunt,quod tacitö nutu,quafi mutae perfo
-
&, p R AE F A T 1 o.
nae,approbarent. Qgb recidimus:vt pro di
uinis oraculis habéda fint quæcunque talibus
beftiis libuerit,obftrepera voce, in aliorum
aures demurmurare. Quanquam non fum
adeò rerum ignarus, vt credam orationes,
quae iftorum fiomine editae funt,qualefcüque
fint,ab ipfis fuiffe compofitas. Habent enim
fuos logodaedalos,quibusfuas infulfitates,ne
rifum pueris moueant,aliquo verborum co
lore fucandas tradunt. Sed fingamus nihil
efíe,quod non induftria fua limauerint. . Id
tamen in magno lucro ponendum eft, tale
extare fpecinien,in quo formidabilis illa pa
patus fapientia appareat. -

' Nec vero prætereundus eft epifco

copus nefcio quis Cornelius nomine, qui
vt fuperiores ómneis dignitate,ita & ftufti
tia longe fuperat. Si quid alias graue effet,
aut ferium in a&ionibüs Synodi? huic dice
res attributas effe morionis parteis in fabu
la. Sed quia dubium non eft, quin dele&us
fuerit hicvnus inter epifcopos,in quo totus
ordo fua decora oftétaret: nifi eos Ä pigeat
iam ac pudeat,vehementer me ipforum mi
feret.Vnum eft,quod illis peftringere queat
oculos,qubd ÉÉ. omnes vndique colli
get imo quidquidvnquäelegantiæ didicerat,
fedulo in fuam oratiónem inferciit,vt fe pro
diferto venditaret.Ac per me fane licebit,vt
{e
 I N A N T I D O T V M. 69
fe putet difertiffimum, fuis'que talis videa
tur. Ciceroni quidem valde familiarem
fuiffe oportet : ex quo tanta fiducia laceras
fententias mutuatur:ex quibus fuam oratio
nem male confarcinet. Verum vt fcurrili
more ludendo,emendicatam illam fuam gar
rulitatem ad opprimendam Chrifti regnum
contorqueat,& fcripturam pro libidine pro
fanet,id vero nullo modo ferendum. Quoni
am fingula notare infiniti effet operis : gu
ftum ex paucis capiant le&ores. Poftquam
hilaris orator triplici gaudio perfudit au
ditoriam,fibi & fociis gratulatur,qubd OCUI •
lis iam videant,& manibus tangant beatam
illam fpem,quam multi videre, cum cupe
rent,non potuerunt.Quod partim de prio
re Chrifti in mundum aducntu,partim de vl
tima reuelatione, quàm adhuc expe&amus,
di&um eft:quispiu$ fine ftomacho audiat ab
iftoinfano äd Tridentinam colluuiem tranf ,
ferri: Et ne quid ad impudentiae cumulum
deeffet,tertiüm membrum ex vndecimo ad
Hebraeos capite,devltima fidelium perfeétio
ne.affuit. Poft haec præludia, quid non fibi
licitum putaret ? Itaque non dübitat Chri
ftum nudare,vt eius É Papam fuum or
net.Papa,inquit,lux venit in mundum. Os
facrilegum,Ttu'ne facrofan&o illo elogio,
quod fió nifi in filium Dei competebat,foeti
 v- I

'64 P R AE F A T I o
dum illud tuum monftrum commendabis? T
Si quem effe Deum crederes,an non ipfe ne- |
fariae vocis fonitus te fubito horrore percu
liffet, ac reddidiffet attonitum * An fi quis
in præclara illa Synodo fuiffet pietatis fen
fus,tanta non modo fcripturæ profanatio,
fed in filium Dei contumelia non omnes
iracundia inflammaffet : Et adhuc fpiritum
fan&um ia&abunt præfidere,vbi redemptor
nofter ita impune illuditur* Qujd enim illo
honore magis Chrifto propriumrvt euange
lifta nominatim Baptiftam, vel potius fab
eius nomine vniuerfos, mortales ipfos ex
cludens,illi vni afferat. Illic autem clamat,
filium Dei lacem noftram e coelo apparuiffe.
Eiufmodi eft fentétia,quæ excitare pios om
nes animos ad fummam reuerentiam debe
at. Excipitur autem à Synodo quafi ludi
crum aliquod di&erium. An fatis, pro indi
ÉÉÉ poffet tanta impietas*Sed
ene eft,quòd non multis verbis indigent
le&ores, vt eam fuo pondere examinent.
Quamobrem & reliqua omnia leuiter per
curram.Cum in laudesPauli tertii erumpit,
gicas cum ex pleno fonte haufiffe quod pro
fert. Tantum eft verborum profluuiüm.
Fortiffimus, inquit, & optimus poft homi
num memoriam : quem gentium omnium
linguæ celebrabunt de cuius laudibus nulla
vnquàm
 I N A N T I D OT V M '& j
vnquam ætas conticefcet. Legerat hæc
aptid Ciceronem.Eleganter putaüit diâa ef
fe,yt funt:modo aptèaccommodentur. Sed
quàm bene £5? tertio,teftes fint
$orum confcientiæ, qui vel eius tyrannidi
funt addi&iffimi. Ineptus nimiam fim, fi fin
£!: encomia ÉÉÉÉÉÉ: detonandis
ic nugator gutturfuum exercet.Poftquam
mirabili Dei prouidentia conferuatum fuif
fe dixit,vt fide,fapientia, poteftate fua nos
bearet:iubet vencrandos patres, tripudian
tium more, exclamare: Viuat fan&iffimus.
Viuat oecumenicus : Viuat Apoftolicus.
«O'bone patercule,quätb praeftaret te fanum
effe, quàm non mortuo folum, fed exitiali
peftiferbqae monftro occinere illud tuum,
viuat. Nam quod poftea coelo dignum præ
dicas,nefcioani intelligas quod omnes iudi
cant:terra effe indignú.Sed in eo veheméter
•errafti,qubd proculâ coelo, debueras fuá illi
ftation£affignare.De reliqua laudä cögerie, .
quibas idolífaíionerat lepidus encomiaftes,
hoc tãtùm habeo quod dicã.vetus forte pro
uerbiam audierat: Dulcis cantilena,laus.Nö
animaduertit,quorfum fpe&aret. Itaque vt
fuauis orator videretur, totum fe in laudes
profudit. Inde tranfit ad Synodum: & ex
tribus legatis vnum facit coeleftem,Cardina
emfci licet à monte,quem omnes psal
 66 p R AE F A T I o •-• •

to ingenio, feris'que moribus effe norant?

fecundum Chriftianae politiae feueram exa
&orem,qui vtinam à fuo cubiculo inciperet:
tertium angelum, qui vtinam ambitionem,
præcipuam carnis partem,exuifíet. Tandem
illi concilium eft noua Ierufalem:& quid nö*
Hoc fcilicet profe&um eft graui illa obtefta
tione,quavfi fuerant legati,ne quifpiam lau
daretur.Verum illud perquá facetum,qubd
cum haec omnia di&urus effet , indignátio
nem fuorum deprecatur. Nemo,inquit,ve
ftram, mihi fuccenfeat. Nam meliora funt
vulnera diligentis, quàm fraudulenta ofcu- '
la odientis.immites fanè,&formidabiles ef
fe beftias oportet, fi tam blandis palpatio
nibus irritantur. Quid enim facerent du
rius laceffitae* Poftea,quafi placatis illis,fe
currus exultat.Venimus: vidimus: vicimus,
potuit hoc quidem ia&are Caefar. Sed quàm
ridiculi funt ifti pæanes in vmbra vallis Tri
- dentinae, extra hoftis confpe&um ■ Velim
enim fcire,quid viderint,vt vincerent. Peri
… culum eft,ne me calumniari excipiat: cum
, ratio mox fequatur,apertis concilii foribus,
apertas ef{e fores coeli. - Nempe, nifi omni
bus palam effet,quantum inter concilium&
coelum interfit:Sed homini deliro conceden
dam eft,fi extra metas vagatur.Proinde fibi
gratulatur, reftitutam eííe ecclefiam, quâ
- 13 In
 1 N A N T 1 D o r-v M. 67
iam ad interitum inclinauerat, nifi noua lux
Dei, & eius qui ad Deum proxime accedit,
Pauli tertii oblata effet. Quid* Etiam'ne
angelis:Etiam'ne prophetis, & apoftolisfu
perior eft Paulus*Video quid fit.Legerat Ci
- ceronem, quem paulò deterius imitatur,
$.[uàm hominem fimia,populo Ro.fic aliquâ
fuiffe adalatum. Tam bellum di&eriùm
- perdere noluit. Sed interim quae pia mens
aon talem blafphemiam execretur, -

- Qgis fpiritum Synodo abeffe neget,

quem talibus flabellis videmus excitări •
Quanquam epifcopulus,de fan&iffimi Pau
li & patrum clementia,magnifice conciona
tur.Prædicat enim Paulum fui oblitum, no
* ftri memorem,nihil nifi humanum & pater
' num meditari. Atque hoc quidem fperabi
mus,'adeb manfuetum effe Pauli animum.
vbi ipfumfui oblitum effe,apparuerit.Fucus
tamén ifte aliquanto eft tolerabilior, quàm
<rudele incitamentum rhetoris,non dico cu
ius (nomen enim, honoris caufa, taceo) qui
forte veritus, ne fcribendis fanguinariis de
<retis parum audaces forentTridentini,eos
ad aadendum hortatur:& fimul atque iuffe
rint,paratas fore carnificum manus,promit
tit.Ita'ne verb? vt tu,qui nefcius non es, in
dignis modis'tra&ari innoxios:&qui potius.
fi quem haberes confcientiae fenfùm, capμ*
'- E 2
 - -

68 * . P R AE F A T 1 O. *
tuam opponere debueras, acuere ad faeui
tiam non dubites,quiiam toti ardent imma
ni ac beluina rabie. Adeo ne fenfus omnes
tuos profanauit aer Italicus,vt non cogites
filium Dei,cuius agitur caufa,iuftum aliquá
do fore iudicem * An oblitus es, quànti re
gnum fuum faciat* quod euangelii prædica
tione continetur* An memoria non tenes,
qudm feuerum fe,vel imminutæ patris glo
riæ vindicem denunciet? Qgibus eloquen
tiæ pi&urishorribiles illas ininas delebis,qui
bas aduerfus perfidam fimulationem fül
minat*Quæ tarita amentia te excaecauit, vt
calcare pedibus facrum martyrum fangui
nem non verearis*quem fibi non fruftra affe
rit effe gregiofamyna denique iftavox tibi
Aefú. fa
horrorënäincutitfVaequimentiuntur,lacé
effe tenebras. - Egoverö,tua caufa tQtus ex
pauefco,dumformidabilem illam vltionem
mente concipio,quæ te breui manet, nifi in
viam redeas.Atque ideb tibi non parco, ve
Dens parcat. Sed ita eft profe&o,meretri
cias tandem rhetorum linguas fieri opor
tetvbifemel meritoriæ effecoeperunt.Quòd
fi illi ad maledicédum funt diferti:nos,ad re
primendam eorum virulentiam, mutos effe
non conuenit, Turpis enim ignauiae effet.
dum martyrum memoriá,quá,vt interpios
benedi&a effet, ore fuo dóminus confècra
uit,
 $ e c v N d A s E s s I o. 6$ .
bit,quibus poffunt probris lacerant, nos dif
' fimulando,id pati. Perfidiæ vero nimis fa
' gitiofae , dum æternam Dei veritatem , cu
' ius defenfio nöbis tantopere commendatur,
infamant,nos tacendo, velut eam prodere.
Sed iam ad fecundæ Seffionis decretum,
tanqúam ad primum fabulæ a&um venia
mu$ , - '.

D Ec RET vM pv B l i-
: catum in Secunda Seffionefacri
Conci!ii Tridentini,Die
VII.Ianuarii.M.D.
- X LV I.

[£;e
I. §.
W

æs?§£;iii;
sæsaAcrofan&a
Tridentinâ
-. . •
Sy
fan&o legi ... - - _ , - . ;., i . * •

$§'g|;inè cgngfegata, in ea Prí

g¤fidentibus eifäem tribus A
poftolicæ Sedis Legatis ; àgnofcens
cúbeatoIacóbo Apóftoló,quòd omne
datúoptimum,& ómne dofium perfe
άum defurfumeft, defcendensà Patre
luminum,qui iis,quipoftulant à fe fa
pientiam, âat omnibus affluenter,&
7ö • sEcV ND A .
non improperat eis, & fimul fcie ---
quòd initium fapientiæ timor Doi - -
ni:ftatuit & decreuit omnes &fingu-_ :
Chrifti fideles in ciuitate Trident
congregatos, exhortandos effe,pro
exhortatur, vt feâ malis & pecca
ha&enus commiffis emendare, ac .—
cæterò in timore Domini ambula1
&defideria carnis nonperficere,orat
nibus inftare,fæpius confiteri, Euch.
riftiae facramentum fumere, Ecclefi. .
frequentare,Præcepta denique Dom II
nica(quantumquifque poterit) adim II -
plere,necnon quotidiepro pace Prin -
cipum Chriftianorum,ac vnitate Ec -
clefiae,priuatim orare velint. Epifco - - -
pos verò,& quofcunque alios in ordi --
ne Sacerdòtaliconftitutos,cecumeni…- .
cum Concilium in ea ciuitate cele- … ---
brantes, vt affiduè Dei laudibus in- * -
cúbere,hoftias,laudes&precesofferre, – –
facrificium Miffae quolibet faltem die -=-=
Dominico(in quo Deus lucem condi- …
dit, & à mortuis refurrexit, ac Spiri-. *--.
tum fan&umindifcipulosinfudit)per *- :-;.
age- … ,
 Í -
- -
- - - -
- —

Ę;;:::::::==i==——
;íTiíí:33::-
.:……irrr -
?i;
Ę:::::ze zzz --> -----
-

ÍT 13 --=. tzz = t-i-

]!
[§
Ę ======-====-
壣fi:,t - I. tli-t-= tri
ί
£i:ac;*: ------- -- ---=-
% ÉÉfam cli- T_I£T . E---=-
3. $imuf,&::=: -<------=-*-
•
| i£, Ptr*-*;*---.-.ttt ri--
εάεm É-g-. : a-= ====-=
[*Iam;;33-: tz=t- = ==-
'Ερμιρ<t3=*==; It-rat
h£tm cííe::.:. ftg- = =-=-
íscélé:er-r xii. = $tra
íUmlztzt: &z zzz=:t--
$ilhocinit.:=:=.1-2 2*2 =*-
iiaiem 3.* £xz====-======
lriix,&ora::=-=,. T-zz^==-
Šuofàcraperag------ --…---
Wis&confi$u.z:z:z:ztfz=3=-
Wt&animocele>-z- zz *.---
Etquonia- <:<-- =-:-:--
£itftpfèeri-:=.::-:..-.*:-
ìmuií* beneprzpzzzzzzzzz -=-; tr
It 4
;
7o • ' S E C V N D. A

non improperat eis, & fimul fciens,

quòd initium fapientiæ timor Domi- .
ni:ftatuit& decreuit omnes &fingulos
Chrifti fideles in ciuitate Tridentina
congregatos,exhortandos effe,prout
exhortatur, vt feâ malis & peccatis :
ha&enus commiffis emendare, ac de
cæterò in timore Domini ambulare,
&defideria carnis nonperficere,oratio
nibus inftare,faepius confiteri, Eucha
riftiae facramentum fumere, Ecclefias .
frequentare,Praecepta denique Domi- .
nica(quantumquifque poterit) adim
plere,nec non quotidie pro pace Prin
cipum Chriftianorum,ac vnitate Ec
<lefiae,priuatim orare velint. Epifco
pos verò,& quofcunque alios in ordi
ne Sacerdotaliconftitutos,cecumeni
cum Concilium in ea ciuitate cele
brantes, vt affiduè Dei laudibus in
ςübere,hoftias,laudes&precesofferre.
facrificium Miffae quolibet faltem die ,
Dominico(in quo Deus lucem condi- .
dit, & à mortuis refurrexit, ac Spiri-.
tum fan&umindifcipulosinfudit)per
- age
 S Ε S'S f O. zi
agere fatagant: facientesficut idem
Spiritus fan&usper Apoftolüpræcepit
obfecrationes,orationes,poftulationes
gratiarum a&iones, pro fan&iffimo
i).N. Papa,pro imperatore, pro Regi
bus,& cæteris,qui in fublimitate con
ftituti funt,ac pro hominibus: vt quie
tam,& tranquillam vitam agamus,pa
ce fruamur, &fidei incrementum vi
deamus. Præterea hortatur vt ieiu
nent, faltem fingulis fextis feriis, in
memoriam paffionis Domini, & elee
mofynas pauperibus erogent.In Eccle
fia autem cathedrali , fingulis quin
tis feriis celebretur Miffa de Spiritu
fan&o,cum lætaniis, & aliis orationi
bus adhoc inftitutis. In aliisverò Ec
clefiis,eadem die dicantur, ad minus .
Lætaniae , & orationes. Tempore au
tem,quofacra peraguntur, colloquu
tiones,&confabulationesnon fiant:fed
ore& animo celebranti,adfiftatur. '
- Etquoniam oportet Epifcopos
effe irreprehenfibiles, fobrios, $í
domuifüae benepraepofitos: hortatur
- - - - - - -. *-, • ' E 4
#i S E C V N D A

etiá,vt ante omnia,quilibet inmenfa,

feruet fobrietatem , moderationém
que ciborum.Demùm quuin in eo lo
co faepe ociofi fermones oriri foleant:
vt in ipforum Epifcoporum menfis,di
uinarú Scripturarum le&tio admifcea
tur:familiares verò fuos vnufquifque
inftruat&erudiat,ne fint rixofi,vinofi.
impudici,cupidi,elatiblafphemi,&vo
luptatum amatores: vitia demùm fu
giant,&virtutes ampleétantur,&inve
ftitu &cultu,& omnibus a&ibus,hone
ftatem prae fe ferant,ficut decet mini
ftros Dei. ,
Ad hæc cum huius facrofan&i Con
cilii præcipua cura,folicitudo. & in
tentio fit,vtpropulfatis hærefum tene
bris(quæ per tot annosoperuerunt ter
ram)catholicæ veritatis lux(IefuChri
fto,qui vera lux eft annuente) candor,
puritásque refulgeat, & ea quae refor
matione egent,reformentur: ipfa Sy
nodus hortatur,omnes catholicos hîc
congregatos,& congregandos, atque
cos præfertim,qui facrarüliterarú pe
r1v
 $ E s s r O. 7»
ritiâ habét,vt fedula meditatione dili
géterfecüipfi cogitétquibuspotiffimú
v11s & modis, ipfius Synodi intentio
dirigi,& optatum effe&tumfortiri pof
fit:quò maturiùs,&confultiùs damna
ri damnanda,& probádaprobari que
ant: vt per totum orbem omnes vno
ore,& eadem fidei confeffione glorifi
cent Deum, & Patrem Domini noftri
lefu Chrifti. * -

In fententiis verò dicendis, iuxta

Toletani Cócilii ftatutú, in loco bene
di&ionis confidentibus dominis facer
dotibus nullus debeat,aut immodeftis
vocibus perftrepere, aut tumultibus
perturbare:nullis etiam falfis,uantfue
aut obftinatis difceptationibus con
tendere.Sed quicquid dicatur, mitiffi
ma verborum prolatione temperetur:
vt nec audientes offendantur,nec re&ti
iudicii aciesperturbato animo infle
&tatur.
Infuper, ipfa facra Synodus ftatuit,ac
decreuit,quòd fi forte contigerit ali
quos debitoinloco non refidere,&fen
- E 5
z4 s E c v N D AE s E s s.
tentiâ etiam fub verbo placet profer
re,congregationibus intereffe,& alios
quofcunque a&us facere,Contulio du
rante: nulli propterea præiudicium
generetur,nullique nouum ius acqui
ratur.

IN D E C R E T v M ,S Ε
cundae feffionis.

Via honorabile effe concilii no

£men fciunt : commendationem
\inde fibi accerfunt apud bonos
Hviros,quibus funt ignoti. Nam
S&Vdum ifitumefcunt iftaeampullæ s.
acrofan&a,oecumenica, & vniuerfalis Syno ;
dus , in fpiritufan&o legitime congregáta:
perftringunt fimplicium oculos.verum, vt
Chriftianae modeítiæ eft, ecclefiae authorita
tem vereri:ita & prudentiae eft, circumfpice
re, ne fallaci prætextu nobis fathan illudat.
Qganquâ hîc nó tá exa&a pradétia opus eft.'
Neqae enim,velâ praeftigiisvelab occaltiore
aliquo afta nobis &aaëdüm eft. Tátam aperi
amus 9culos,& perfpiciemas nihil effe,quod
tam fplendidis titulisobtendunt. Campabli
garent hoc decretum,viginti forte epifcopi
.
fedebant. En cur vniuerfalem Synodam fe
' appel
 A N T 1 D o T v M. , 75
úppellét/nec eocötenti, quò magis terreant
ignaros,noméGræcüvfurpät,quafi vox igno
tavim habitura fit magicæ incântationis.Sed
quid tamen valet oecumenicaSynodus? Per
inde ac fi quis dicat,vndique Tridentum con
faxifTe epifcopos, quaquauerfum habita
cur orbis. At fi prouincialis foret Synodus.
deberet eos pudere fuae paucitatis.Vnde au
tem, aut quo iure ÉÉ hanc Syno
dam cenfebimus*Quoufque tandem fibi du
<ent cum pueriseffe negóciamrvt crepitacu
lis rifu dignis maieftatém fibi concilient. In
fpiritufan&o rite fe effe congregatos, vnde
nobis fidem facient*nifi forte exballari indi
&ione. Qgafi verb femper fafcinatas hoc,
ftupore teneant hominum mentes, fpiritum
fan&am e coelis elici,Papæ nutu.Quo tempo
rehabita funt concilia, quibus ipfi primari
'um honorem deferre coguntur, nulla penes
Ro,epifcopum indi&ionis erat poteftas.Sed
eam T Imperator cum reliqais, fuo edi&o
conaenire iubebat . Hoc fuiffe obferuatum,
non in quatuor folum magnis conciliis,quæ
vocant , fed etiam in plurimis aliis, vetufta
a&a,quæ adhucfuperfant,& omnes hiftoriæ
teftantar. Ac ne caufentur indi&ioné fuiffe
parum legitimam, id Leonis epiftolis refel
litur, quibus fappliciter petit à Theodofio,
valentiniano,& Marciano.A A Avt,pro Im •
76 s E c V N D AB S E S $.
peratoria poteftate, locum, & diéíìèpifco*
pis edicant. Idem & Gregorius âliquanto
poft à Mauricio petiit. - - - -

verum tres fedis Apoftolicæ Legati

fpiritum fan&um forfan attúlerant.Si itä eft,
non fuit fynodus Nicena rité cógregataiqtiae
Romanæ Ecclefiæ legatos in quartuiii locum
reiecit. Qgid de Aquileienfi dicendum* quæ
cum in Italia celebráretur;effet'que vniuerfa
lis : nullam facit Ro. epifcopi fiientionem.
Si non eft rite conftitutas ördo,nifi præfide
ant Papæ legati;quid refpondebant Aphrica
ni, qui duobus Bonifacii legatis Philippo.
& Afello poftremum locum affignarunt,
quöd prefbyteri tantum effent,non ex ordi
fie epifcopális Nunc Romanæ Ecclefiae diaco
nus,modb rubro pileo fit infignis,altùs emi
nebit fuper omnium epifcoporum cápita.
Tametfi,quem quifqueinter eos gradùiii ob
tineat,miea nihil refért:nec ea de catìfâ illis
moleftris ero.Qgin facile patiar mitras à gale
ris vinci;rnodo fie fpiritü faii&ú laruis fitiper
è fe cópofitis alligét: vt vbicúá cófpeétisfae
rit púrpuræ fulgór,Synodusfit ritë cögrega
ta.Et tamê,fihäc nobis legè imipontifificaffy
nodus Bafiliéfis legitima)illordri, iudicio,nö
habetur Quis ferät tantâ impudentiam , vt
fpiritum emiittat homo,& quotieslibuerit re
uocet*Proinde vt vero argümento perfuade
ant,
 A N T I D O T. V M. 77
ant,fpiritumDei fuum effe præfidã:imprimis
probent neceffe eft, Chrifti nomine & au
fpiciis,fe effe congregatos. -

Atqui longè fecus effe, a&a clamitant.

Nam fimul ac bùccas ita infarunt, primum
nihil dignum proferunt tanto hiatu : deinde
É? ftatim ingreffu,quod fibi videntur ha
ere optimum,ex craffiffima fuperßitionum
fece hauriant. Ac de priore quidem parte,
quàm flaccidi fint & emortui, omni'que fpi
ritus energia vacniin primo fuo decreto, le
&oribas iüdicium relinquam : quia nemo eft
mediocri intelligentia praeditus,qui non per
{e animaduertat. Secundam attigiffe, fuffi
ciet:qaia ex breui indicatura iudicium facere
promptum erit.Epifcopos,& facerdotes con
cilium celebrätes,hoc eft,feipfos,hortantur,
ad peragendum, quolibet faltem dominicò
die,miffae fàcrificiám. En præclaræ reforma
tionis initia. Clamamus, mißalefacrificium ,
nihil aliad effe,quàm impiam coenæ Domini
cæ profationem.Idque ex claris Dominiver:
bis planum facimus.Neque enimfacrificandi
partes nobis iniungit ififacra coena inftitu
<nda:fed ad participandam, quod ipfe vnus
& femel obtúlit facrificium, hos inuitat : di
£ribationem fieri præcipit:vtroque fymbolo
communicare omnes pariter,iubet. Neque
veuim obfcura funtverba: Accipite:diftribuite .
 78 s E c v N'D AE s e s s.
inter vos:bibite ex hoc calice omnes> *
Quid fimile inter eiufmodi a&ionem, quae
Dómini mandato refpondet,& papalem mif
' famrvbi fe Chriftum Patri offérre fingunt.
ad expianda fuo facrificio mundi peccata:ne
que id folum, fed etiam ad impetrandam
mortuis redemptionem. vbi nulla fit ad par
ticipationem inuitatio, fed potius vnas fe à
toto grege feparat: qubd fi quis forte acce
dit,à dimidia parte arcetur.' Olim cum mi
nor effet populi frequentia, dicebat Chryfo
ftomus:fruftra erg6 adftamus ad altare. Di
cebat hoc,qui iami tamen affaeaerat multis
corruptelis.Quid di&urus eft Dominus, non
corrupta modb,fed euerfa prorfus fuainfti
tutione?Eant igitur: & magis magis'que fuo
facrilegio iram Dei iam plds fatis çoncitatam
rurfus de integro infiamment.Secundb hor
tantur,vt fingulis faltem feriis fextis, in paf
Gal.4. fionis & c. memoriam . Hoccine eft, quod
Col.i-
de obferuatione dierum docet Paulus: Hócci
ne eft quod de ciborum dele&u admonet, ea
dem ad Coloffenfes epiftola * *4*» ef e vasa ææ
effe,hoc eft, commentitiam Dei cultum,qui
vtcunque fpeciem habeat fàpientiæ, quia ta
amen pendet ex hominum placitis,vnà cum ci
bis ipfis euanefcit,qui vfa ipfo pereant.vbi,
$? legerunt, Dominum talem commen
affe mortis fuae memoriam • Quin potius
1nOr1
 . . . . A N T 1 D o r v M. 79,
imoriendo,quidquid tale eft,abrogauit.Qgid
ergo de praeparationibus iftis dicéndum, qui
bus fpiritum fan&um elicere de coelovolafit*
nifi fatuas effe fuperftitiones, de quibus ad
focum fedétes cum lana & cola aniéalæ faba
lantur. His demum adiungunt litanias: hoc
eft, centones ex totidem £íí confu
tos,quot verbis. Quo enim colore excufa
bant, quöd cum de Chrifti interceffione illic
altum fit filentiam, aduocatorum fibi centu
rias, exquibus volunt mortuis, deligunt?
.Qgid hoc vel cú fcripturæ do&rina,velcum
veteribus piorum inftitutis fimile habet ? vt
præterito vno Dei & hominum mediatore,
hominatim enamerent, quos fibi finxerunt,
pro fuo arbitrio:& tandem vniuerfum fan&o
*um chorum, quafi vno fafciculo colligatum
inuocentrvt difcedere fibi permittant à pu
ra euangelii do&rina:certe quo tempore eb
vfque inualaerat fuperftitio, vt reάanu line
amî tenere non poffent fan&i paftores : difer
tis tamen verbis prohibitam fuit in concilio
carthaginenfi, ne fan&i ad altare inuoca
'rentur:& ne hanc vocem proferrent facerdo
tes: San&e Petre,velPaule ora pro nobis.
- Qgalis nunc ab his fperanda reformatio, jg
à corrupti fecalivitiis tantopere in peius €•
generant? •
• I
8o ; - -

pR1MvM D E C R E T V M.
publicatum intertiaSeffioneiTri
dentini Synodi, die Iouis,
IIII.Februa- -

rii.M ,
D. X L V I, .

sæiNNomine fan&ae,& indiui

άΚ]duæ Trinitatis,Patris,&Filii,
[. - £Sfifií fan&i.Hæc facro
3®fan&a Oecumenica,& gene
ralis Tridentina Synodus in fpiritu
fanéto legitimècongregata,in ea præ
fidentibus eifdem tribus Apoftolicæ
Sedis Legatis: magnitudinem rerum
tra&andarum confyderans , præfer
timearum,quæ duobus illis capitibus
de extirpandis hærefibus,& moribus
reformandis continentur,quorum cau
fa præcipuè eftcongregata.Agnofcens
autem,cum Apoftolo,non effe fibi col
lu&ationem aduerfus carnem & fan
guiné, fed aduerfus fpirituales nequi
t1as incoeleftibus:cum eodem omnes &
fingulos inprimis hortatur,vt confor
-
tentur
 T E R T IA S E S § I O. 8f
tentur in Domino,& in potentia virtu
tis eius, in omnibus fcutum fidei, in
squo poífint omnia tela nequiffimi
Jgnea extinguere,atquegaleam fpei fa
lutis accipiant, cum gladio fpiritus,
quod eft verbumDei.Itaque vt haecpia
eius folicitudo principiú, & progref
fum fuumper Deigratiam habeat:an
te omnia ftatuit & decreuit,præmitten
dam effe confeffionem fidei, patrum
exempla in hoc fequuta,qui facratiori
bus Conciliis hoc fcutum contra om
nes hærefes in principio fuarum a&io
nuin apponere confueuere: quo folo
aliquando,& infideles ad fidem traxe
runt,Hæreticos expugnarunt,& fideles
confirmarunt.QuareSymbolum fidei,
quo fan&a Romana Ecclefiavtitur,tan
quam principium 1llud,in quo omnes,
qui fidem Chrifti profitentur, nec non
conueniunt,ac fundamentum firmum,
& vnicum, contra quod portæ inferi,
nunquam præualebunt,&totidem ver
bis,quibus in omnibus Ecclefiis legi
tur: exprimendum effe cenfuit , quod
8£ *r E R T I A
uidem eiufmodi eft: -

, C R E D O in vnum Deum Patrem

omnipotentem,Fa&oremcœli,&terræ.
vifibilium omnium,& inuifibilium. Et
in vnum dominum Iefum Chriftum fi
lium Dei vnigenitum, & ex Patre na
tum ante omnia fecula,Deum de Deo,
Lumen de lumine, Deum verum, de
IDeo vero,Genitum non fa&ü, confub
ftantialem Patri,per quem omnia fa&a
funt.Qui propter nos homines, & pro
pter noftramfalutein dcfcendit de coe
lis:& incarnatus eft de Spiritu fan&o.
ex Maria virgine. Et Homo fa&tus eft,
«Crucifixus etiam pro nobis fub Pon
tio Pilato.paffus,& fepultus eft, & refur
rexit tertia die, fecundum Scripturas,
& afcendit incoelum, fedet ad dexte
ram Patris, Et iterum véturus eft cum
gloria iudicare viuos, & mortuos: cu
jus Regni non erit finis.Et in fpiritum
fan&um Dominum, & viuificantem,
qui ex Patre, Filióque procedit, qui
cum Patre.& Filio,fimul adoratur,&
conglorificatur, qui locutus eft per
• •' ' PrQ
 S E S S I O I ' 83
Prophetas.Et vnam fan&am catholi
cam,& Apoftolicam Eccleiiam. Confi -

teor vnum Baptifma, in remiffioncm

peccatorum,&expe&to refurre&tionem
mortuorum. Et vitam venturi feculi,
Amen.
Eadem Sacrofan&a oecumenica,&
generalisTridétinaSynodus,infpiritu
fá&o legitimè cógregata, in ea præfidé
tibus eifdem ûribus Apoftolicæ fedis
HLegatis, inte!'igens multos Prælatos,
ex diuerfis partibus accin&oseffe itine
ri, nonnullos etiam in via effe,quò huc
veniant:cogitánsque omnia ab ipfa fa
cra Synodo decernenda, eò maioris
apud omnes exiftimat1on1s,& honoris
videri poffe,quò maiori fuerint,& ple
niori patrum Concilio, & præfentia
fancitâ, & corroborata:ftatuit,& decre
uit futuram Seffionem,poft præfentem
celebrandam effe die louis, quæ fubfe
quetur Dominicam Letare proximè fu
furam.Interim tamen,non differri dif
cuffionem,& examinationem eorum.
quae ipfi Synodo difcutienda & exami
fianda videbuntur. F 2
 IN D E cR E T v M T E R- *
tiae feffionis.

ìII C A s,altum nefcio quid velle ex

- Éadere venerandos patres,cum de
fpirituali armatura ex Paulo con
32]cionantur. Sed ex monte'inflato,
præter inané fumum,nihil tâdê prodit,quod .
faltem præfenti necefíitati feruiat. Nam fidei
cófeffioni duntaxat fubfcribunt, quæ in tem
plis canitnr. Initio Ianuarii primum decre
tum publicauerant.Huius fecundi publicatio
nem differunt in Februarium.Quid tam lon
ga confultatione opus fuit in re liquida* An
verò menfis vnius fuit haec inquifitio* valde
fedulos,& laboriofos in rebus arduis effe o
portet,qui,vbi nihil eft negocii,tandiu occu
pantur.Ergo quafi non früftra tempus con
fumpferint,vbi dies aduenit, cöfedere duces.
& vulgi ftante corona, alta voce pronunci ì
ant fe credere,de quo nihil effe cótrouerfiae.
fciebant omnes.Höc dicent ex ritu,inftituto'
ue veteri faiffe fa&um.Atqui an nullius dif
É ceremoniola menfem integrum re
#. Nimis certe puerilis eft hic fucus.
um fed£t ad nihil dicendum,qub probent,fe
non fuiffe ociofos.Sed qua grauitate pronun |
ciant? Symbolum,iniquiiunt, profitemur nos
credere,vt eft in Miffäli. vt eorum ineptias
nOm.
 Q_v R T A s E s s 1 o. 85
non exagitem:mirum,nifi eos fponte fui pa
deat.Qjòd multos prælatos putabant ex va
riis partibus accin&os effe itineri,eos fefellit
opinio. Nam ad extremum vix ad quadra
ginta fuerunt colle&i. Quare illam exiftima
tionem,quam fperabant ex magno numero,
perdiderunt.Tametfi,mea opinione,fibifunt
iniurii,dum paucitati fuae detrahunt. Nam
tanti apud me eft ipforum authoritas : vt fi
quingentos præterea haberent fui fimiles,ne,
minimum quidem mOm €ntum acceffarum
fit ad pondus.

P R IMVM . D E C R ET V M
I 1 I I.Seffionis,V I I I. Aprilis,
1546. celebratæ Conci
liiTridentini.

RtA CROSA C T A oecumeni

ÉQ3]ca,& generalisTridentinaSy
3% Yjnodus, infpiritu fanétolegiti
$$$2*jmè congregata, præfidenti -
bus in ea eifdem tribüs Apóftolicæ Se
gis Legatis: hocfibi perpétuò ante ocu
los proponens, vt fubfatis erroribus,
puritas ipfa Euangelii,in Ecclefia con
feruetur, quod promiffum anteper Pro
* --. ' F 3
86 Q_V A R T A
phetas, in Scripituris fä&is Dominus
nofterIefusChriftusDei Filius proprio
ore, primùm promulgauit,deinde per
fuos Apoftolos, tanquam fontem om
nis,& falutaris,veritatis, & morum di
fciplinae,óni creaturæ prædicari iuffit.
Perfpiciénsque hanc veritatem,& difci
plinam contineri in Libris fcriptis, &
fine fcripto traditionibus, quae ipfius
Chrifti ore ab Apoftolis acceptæ, aut
ab ipfis Apoftolis Spiritu fà&ò di&áte
quafi per manus traditae,ad nos, vfque
peruenerunt, Orthodoxorü patrü ex
empla fequuta,omnes Libros,tam vete
ris,quám noui Teftamenti,quum vtri
ufque vnus Deus fit author, nec non
traditionesipfas,tum adfidem,tun1 ad
mores pertinentes,tanquam,vel ore te
nusà Chrifto,velâ Spiritu fan&o di&ta
tas,&continua fucceffione in Ecclefia
Catholica conferuatas,pari pietatis af
fe&u,ac reuerentia fufcipit, &venera
tur. Sacrorum verò Librorum indi
cem, huic Decreto afcribendum cen
fuit, ne cui dubitatio fuboriri poffit,
- qut
 S E S S I O. . 87
qui'nam fint,qui ab ipfa Synodo fufci
p1antur. Sunt verò infra fcripti,Tefta
ment1 veteris,quinque Mofis,id eft, Ge
nefis,Exodus,Leuiticus,Numeri, Deu
teronomuum,Iofueh, Iudicum, Ruth,
c\uatuor Regum, duo Paralipomenô.
Efdrae primus,& fecundus, qui dicitur
Neemias,Thobias,Iudith,Hefter, Iob,
APfalterium Dauidicum,centum quin
quaginta Pfalmorum,Parabolæ, Eccle
fiaftes,Canticum canticorum,Sapien
tia, Ecclefiafticus, Efaias , Hieremias,
cum Baruch,Ezechiel, Daniel, duode
cim Prophetæ minores,id eft Ofeas,Io
el,Amos, Abdias, Ionas,Micheas,Naü,
Habacuh, Sophonias,Aggeus, Zacha
rias,Malachias, duoMachabeorü,pri
mus & fecundus,Teftamenti noui, qua
tuor Euangelia,fecundum Mattheum.
Marcum,Lucam,Ioannem,A&us Apo
ftorumâ Luca Euangelifta confcripti.
Quatuordecim Epiftolæ Pauli Apofto
li,ad Romanos,düae ad Corinthios, ad
Galathas, ad Ephefios, ad Philippen
fes,ad Coloffenfes, duae ad ThefTaloni
- - 'F 4
88 Q_V A R T A
cenfes duae,adTimotheum,* dTitum,
ad Philemonem,ad Hebræos, Petri A- .
oftoli duae,Ioannis Apoftoli tres,lac6
1 Apoftoli vna,ludae Apoftoli vna,&
Apocalypfis Ioánis Apoftoli.Si quis au
tem Libros ipfos integros cum omni
bus fuis partibus,prout in Ecclefia Ca
tholica legi confueuerunt,& in veteri
vulgata latina æditione habentur pro
, facris, & Canonicis non fufceperit, &
traditiones prædi&as fciens,& prudés
contempferit, Anathema fit. Omnes
itaque intelligant,quo ordine,& via ip
fa Synodus poft ia&ú fidei cófeffionis
•fundamentum, fit progreffura.& qui
bus potiffimum teftimoniis, ac præfi*
diis in confirmandis dogmatibus, & in
ftaurádis inEcclefia noribusfitvfura.

Secundum Decretum eiufdem

quartæ 8effionis.
IN S V PE R eadem facrofan&a sy
nodus,confyderans non parum vtilita
tis accedere poffe Ecclefiæ Dei, fi ex
omnibus Latinis æditionibus quæ cir
cunferan
' • . S E S S I O. 89
côferuntur facrorum Librorum, quæ- .
nam pro authentica habenda fit,inno
tefcat:ftatuit,& declarat,vt hæc ip{a ve
tus,& vulgata æd1t1o,que longo tot fe
culorum vfu in ipfa Ecclefia probata
eft,in publicis le&ionibus, difputat1o
n1bus,prædication1bus,& expofitioni
bus,pro authentica habeatur,& quod
nemo illam reiicere quouis prætextu
audeat,vei præfumat. . .
Præterea ad coercenda petulantia
ingenia,decernit,vt nemo fuae pruden
tiæ innixus,in rebus fidei,& morum,ad
aedificationem do&rinae Chriftianæ
pertinentium, facram fcripturam, ad
fuos fenfus contorquens, contra eum
fenfum,quem tenuit & tenet fanéta Ma
ter Ecclefia,cuius eft iudicare de vero
fenfu,& interpretatione Scripturarum
fanétarum , aut etiam contra vnani
mem cófenfum patrum ipfam Scriptu
ram facram interpretari audeat,etiam
fi eiufinodi interpretationes nullo vn
quâm tempore in lucem ædendæ fo
rent. Qui contrauenerint per ordina
… - F 5
3» 6 ' Q_v A R T A -

rios declarentur,& pœnis à Iure ftatu

t1s puniantur.
Sed & imprefforibus modum in hac
|
parte,vt par eft,imponere volens, qui
1am fine modo hoc eft putantes fib 1 11
cere, quicquid libet, fine licentia fu
|
periorü Ecclefiafticorum, ipfos facræ
Scripturæ libros, & in fuperånotatio
nes,& expofitiones quorumlibet indif
ferenter faepe tacit6,faepe etiam emen
tito praelo, & ( quod grauius eft) fine
nomine authoris imprimút:Alibi etiâ
impreffos libros, huiufmodi temere
yenales habét:decernit&ftatuitvt poft
hac facra fcriptura, potiffimum verò
haec ipfa vetus,&vulgata æditio quàm
emendatiffìmè imprimatur.NulIi'que
liceat imprimere,vel imprimi facere.
quofuis Libros de rebus facris fine no
mine authoris,neque illos in futurum
yendere,aut etiamiapud fe retinere,ni
fi primùm examinati,probati'que fue
rint ab ordinario,fub pœna anáthema
tis,&pecuniae.in Canone Concilii no
uiffimi Leteranenfis appofita.Etfi regu
/
Jares
 s E s s 1 o. 9i
lares fuerint vltra examinationem,&
probationem huiufmodi , licentiam
quoque à fuis fuperioribus impetrare
teneantur,recognitis per eoslibris,iux
ta formam fuarum ordinationum.
Qui autem fcripto eos communi
cant,vel euulgant,nifi antea examina
ti,probati'que fuerint,eifdëpornis fub
iaceant, quibus Impreffores,& qui eos
habuerint, vel legerint, nifi prodide
I»
rint authorem,pro authoribus habe
antur.Ipfa verò huiufmodi librorum
probatio in fcriptis detur, atque idco
infröte libri,veIfcripti,vel impreffi au
tenticè appareat.Itaque totum, hoc eft
probatió,& examé gratis fiat:vt probâ
da probétur,&reprobétur improbáda.
Pofthaec temeritatem illam repri
mere volens,qua ad prophana quaeque
conuertuntur,& torquentur verba, &
fététiae facræ Scripturæ ad fcurrilia,
fcilicet fabulofa, vana, adulationes.
detra&iones, fuperftitiones impias, &
diabolicas incantationes,& diuinatio
nes, fortes, Libellos etiam famofos:
»* Q_v A R T AE s E s s.
mandat,& præcipit ad tollendam hu |!
iufmodi irreuerétiam, & cótemptum, i
& ne de cæterò quifquam, quomodoli f
bet verba Scripturæ facræ ad hæc, & |
fimilia audeatvfurpare,vt omnes hu- ;
ius generis homines, temeratores & !
violatores verbi Dei , 1uris & arbi- I.
trii pœnis per Epifcopos coerceátur. !
Item hæc facrofan&a Synodus fta !
tuit,& decreuit, proximam futuram ;
Seffionem tenendam, & celebrandam
effe feria quinta,poft facratiffìmum fe
ftum Pentecoftes.

IN Q_V A R T A M S ES
fionem. -

É]Etus eft prouerbium : Romani fe

§|fedo vincunt.Hac fiducia,degene.
£|res ifti ac fparii romanæ fedis,hoc'
Ez- eft magnæ meretricis filii,ad vinca '
-.

dum fe cQmpofuerunt, indi&a tertia Seffio

ne , Qgid enim prohibet, quominus, ere
άo trophæo, voti compotes ábeant : fi illis
cóceditur quod vno decreto complexifunt*
Qgatuqr autem funt capita. Primo defini
ant,in do&rina non folis fcripturis ftandum
effe,
 A N T I D o Tv M . s3
.

! effe,fed traditis etiã per manas placitis. De

inde , in conficiendo fcripturæ catalogo,
eadem libros omnes creta notant: & apocri
phos vetant ex aliorum ordine fubmoueri.
Tertib, repudiatis aliis quibufcunque inter
pretationibus,v ulgatam folam retinent, ac
iabent effe authenticam. Poftremò, fibi in
locis omnibus vel obfcuris, vel dubiis,ius in
terpretationis vindicant,abfque prouocario
ne. Qgatuor iftis conftitutis:quis neget ef
fe debellatum * Itaque fuperüacuæ magis
• oftentationis caufa póftea difputarunt, qüá
qubd ita neceffe foret. Quidquid enim pro
talerint, fi nulla fcripturæ authoritate ful
• tum erit , inter traditiones numerabitur:
quas nihilominus fidei habere volunt,quàm
legem & prophetas. Qgid verò iam licebit
imiprobare * cum nullum fit tam craffum aut
anile delyrium, quod non hoc praetextu de
fendant. Imo nulla eft tam prodigiofa fu
i perftitio,cui non huncvelutiAiacis clypeum
applicent,quo muniatur.Adde,qubd fibi no
• uafaffragiâ comparant, cum libros apocri
phos authoritate dignantur. Ex fecundo
machabeorum & purgatorium probabitur,
& fan&orum interceffio.Ex Tobia fariffa&io
nes,exorcifmi: & quid non * Ab ecclefiaftico
' - ná paaca mutuabúntat.Vnde enim fecé me
lias haurirent* Qganquàm non is fum . qui
3 4. q_v A R T AE s E s s.
le&iofi& hori librorumvelim prorfus impro
bare.Sed fidê illis tribuere,quæ ha&enus ná
- quã habita fuit,quorfumattinebat:nifivt ad
colorãdos fuos errores adulterinofucovteré
tur, verum quia faepe ex Hebraica aut Græca
veritate refellitur iftorum infcitia in citâdis
fcripturis,& temeritas cohibetur,ade6que re
tunditur Thrafonicaia&antia: huic quoque
modoingeniofe occurrút,dumftatuunt,vtfo
la ad fidëvaleat vulgata träfatio.Eant nunc
qui multioperae, têporis'que cófumpferüt in
linguariftüdio,vtgenuinâfcripturæ fenfum
ex fontibus ipfis peterét.Salté ne pofthacRo.
manéfibus molefti fint, hoc decreto abundé
prouifumeft.Non'ne hoc eft Graeciâ, totum
que Orienté fubigere: Vnum adhuc deerat.
Sęper enim emergunt homines morofi,qui
bus fatiffieri aliter nequit,nifi fcripturis pro
betur,quodvertitur in quaeftione.Sunt alii ni
mium perfpicaces,qui etiáin vulgata träflati
one arma reperiit, quibusad lacéffendum pa
patum inftruátur.Ne quid indeaccipiát dáni,
optimum remedium excogität,dum fibi legi
timâ adiudicät fcripturæ interpretationem.
Quis iam male prouidos exiftimet? qui vno
capite huc perueniunt, vt quiduis habeät ex
fcriptura probatg:& nullo fcripturæ teftimo
nio quátumuis cótrario vrgeátur.Ná ficöfef
fio probãda eft:in pröptu érit illud:Oftendi
•- te
 A N T I D o r v. M. 35.
fe vos facerdotibus.Si quæratur,an ad mor
tuorum interceffionë cöfugiédum fit:ftatim
illud occurret:Ad aliqué fàn&orum cöuerte
re.Itê:Pro hac orabit ad te omnis fan&as.Nec
purgatorium deftituetur certo fundamêto: '
quia fcriptum eft:Nó exibit inde, donec fol
uerit vltimi quadräté. Denique licebit quid
libet ex quolibet facere. Cum antehac éiuf
modi teftimonia proferebát,iä erant pueris
quoque ipfis ridiculi. Nunc ius authenticc
interpretationis fcrupulum omnem, fi iiis
creditur,eximet. Quod autem tam clarnm,
aut firmum teftimonium illis contra obirie
tur,quod non eludent * . Impune enim qia
licunque cauillo fe expedient.Aduerfas col
trarias rationes hic oppofitus erit muris
aheneus:Tu quis es,qui ecclefiae interprea
tioni obftrepis* Hoc fcilicet eft,quodvulg.
ri prouerbio inter fe prædicant: Scripturam
effe nafum cæreum : quia conuerti poffit in
omnes formas. Si eiufmodi poftulata Ma
thematicis darétur: non modo ex cubito pal
mum facerét: fed ftadium euincerent cubito
breuius,donec mifcerent coelum terræ.
Quid ergo cum hac vi&rice, & iam
quafi triumphali Seffione nobis agendum
eft * Nempe, vt ftando difcutiamus iftos fu
mos, Qgbd ad traditiones attinet: fcio il
larum non raram fieri mentionem à vetu
£is fcriptoribus:fed non eo confilio,vt fides
S6 Q_v A R T AE s E s s.
noftra extra fcripturas excurrat, in quibu$
ipfam perpetub includunt. Ritus tantum
quofdam Apoftolis referunt acceptos : quo
rum pars ab illis videtur habere originemi:
pars autem 1llis authoribus indigna eft. Et
tamen omnes quos attingunt, & numero
pauci funt,& genere tolerabiles. Nunc verb
quidquid Romanenfibus libuerit obtrudere.
jd ex Apoftolorum traditione fiuxiffe, credi
volunt. Adeóque nihil habent frontis, vt
quae non ita pridem inter ignorantiæ tené
5ias obrepferunt,in illum ordinem, fablato
dicrimine, referät.Ergo,vt illis demus,infti
tuta quaedam pofteris Apofto!os domini per
nanus tradidiffe,quae fcriptis núquam mäda
terint,primumhoc nihil ad fidei do&rinâ:vt
ayiculumvnum inde eliciant Sed tantum ad
externos ritus,vel decoro,vel difciplinaefer
aientes : deinde probare neceffe habebunt,
traditionem effe apoftolicam, quancunque
hoc titulo commendabunt.Proinde non eft
u6d putent, hoc fibi quidquami fuffragari,
vel ad tyränidem legum fuarum ftabiliendä.
quibns confcientiasmifere excarnificant,vel
ad fuas fuperftitiones obtegendas,quas COn
farcinatas effe exvitiofis ominiùm feculorum
gentiam'que ritibus,conftat.Praecipue verb
repudiandi illud,quod do&rinae certitudina
ex iis,quaevocät '«y?«?«,nó minus quit; ex
Cr1
 A N T I D O Τ V M. ' 37
fcripturis pendere volunt.Tenendum enim Libro de
femper eft illudeffe.
ris conceptam $yj;Pci
Auguftini:Fidem ex fcriptu- 19.c.i8.
* De libris omnibus in Canoné promif
cue receptis, non dicam aliud,nifi præter ec
clefiae veteris confenfunm id fieri.' Scitur
enim quid Hieronymus ex communi maio
rum fententia referat. Et Ruffinus etiam,
tanquam de re minime controuerfa, cum
Hieronymo pronunciat,Ecclefiafticum,Sapi
entiam Solomonis,Tobiâ, Iudith,&Macha
baeorum hiftoriam,libros nö canonicos à pa
tribus, fed ecclefiafticos fuiffe vocatos, qui
ad populum quidem legerentur,fed ad fidem
dogmatum faciendam non valerent. Nec
me tamen latet, idem quod nunc Tridenti
ni patres ftatuunt,in concilio Carthaginenfi
tertio haberi. Quod Auguftinus quóque in
libro de do&rina Chriftiana fecutus eft. Sed
cum variis locis teftetur Auguftinus, non
idem, fua ætate fenfiffe omnes : relinquatur
id fanè in medio. Qgód fi argumentis ex re
ipfa fumptis pugnandum fit: præter phra
fin ipfam,multa oftendent, debere inferiore
loco fubfidere, quæ Tridentini patres in al.
tam extollant. IV t alia omittam, quifquis
Machabæorum fcripfit hiftoriâ,infiné optat,
vt bene & congruenter fcripferit. Sin mi
nas:veniam deprecatur. Quantum , obfe
G
- 58 Q_v A R T AE s E s s. -.
cro, à fpirituffan&i maieftate aliena eft hæc
confeffio ? ì

In tranflationibus,præter vnam vul-;

gatam damnandis, vt craffior eft infcitia:
ita magis barbarum edi&um. Sacra Dei
oracula Moifes & prophetæ lingua Hebrai
ca, Apoftoli Græca prodiderant. Ne quis
mundi angulus expers effet tanti thefauri,
acceffit etiam donum interpretationis , Fa
&um eft,nefcio quibus modis,certe nec iudi
cio,nec re&o dele&u: vt ex interpretationi
busdiuerfisvna obtinuerit inter indo&os,fal
tem qui nulla linguarum notitia inftru&i,
qualecunque ignorantiæ fuæ fabfidium quae
rebant.Porro qui linguas tenent, hanc inter
pretationem deprehendunt infinitis erratis
fcatere:id'que apertiffimis demonftrationi
bus planum faciunt. Patres decernunt ex ad
uerfo,etiamfiex fonte ipfo purum liquorem
proferant, etiamfi ex certa veritate falfum
coarguant,minime effe audiédos.Nemovn
quam fenfu communi praeditus, hoc bono
priuare aufus eft ecclefiam Dei. veteres,
quamuis linguari cognitione, ac praefertim
Hebraicæ,deftituerefitur , ingenue tamen
femper agnofcit,nihileffe melius,quä ipfam
cófulere,vt indeverus germanus'que fenfus
hauriatur.Vltra progrediar. Nemo eft me
diocriingenio.qui vulgatam tranflationem
Cú nnl
 A N T 1 D o T v M. ' 35
3üm aliquot aliis conferendo, non facile vi
deat,multa foeliciter in his effe reftituta,quæ
perperam in illa habebantur. Hic nos Sy
' nodus cogit ad perfpicuam lucem cæcutire,
vt fponte erremus. T Quis putaffet tam fore
amentes,vt bonorum iudicia tam fecure con
temnerent, nec dubitarent omnibus fe inui
fos ac deteftabiles reddere * QUi fciebant
eos nihil vtile meditari, fic tamen perfuafi
erant : vt fucum aliquem mundo facerent,
negocium cudendæ nouæ traflationis iura
tis fibi hominibus daturos.Atqui non frau
dulenter agunt.vitiofiffima tranflatione nö
modo contentos e{{e nos iubent : fed eam,
non aliter ac coelitus delapfam, volunt ado
rari:& cum omnibus confpicuae fint mendae,
quidquam defiderari prohibent. En à quo
rum arbitrio ecclefiae inftauratio pendeat.
Locos perperam infulféque redditos notare,
quàm longi effet operis? Adeò nulla eft in
tegra pagina: vt vix tres fint continui ver
fus,non infigni aliquo errore fadati. Suffi
ciat in fpecimen vfius pfalmorum liber:cu
ius pauca exempla obiter attingam : magis
vt, propofito tenui guftu,innité le&ores ad
cognofcendum,quàm vt eos doceam. Pfal
mó fecundo præclara eft exhortatio: Ofcu
!amini filium. Pro qua vetus tranflatio ha
bet:Apprehendite difciplinam. Nihil fimile.
- z G
 reo Q_v A R T AE s E s s,
Illud cumveram effe conftet:hoc cur potius
Pfal.4. authenticum habebitur? Vulgaris interpres
habet : Filii hominum vfquequo graui cor
de*Cum verbaHebraica |j fimile contine
ant: fed , Vfquequo gloria mea ad ignomi
pfal.32. niam* Vbi Dauid conqueritur fuccum fuum
conuerfum fuiffe in ficcitates aeftiuas : inter
pres fappofuit: Conuerfus fum in ærumna
mea,dum cófigitur fpina. Item alteroverfu:
In lupato & freno ora eorum,ad coercédum
neaccedátadte.Interpresvero fic:Inchamo
&freno maxillas eorum cöftringe,qui nó ap
proximant ad te. Et quid intelligemus per
lumbos impletos illafionibus* quód legitur,
Pfa.38.Qganquä imprudéter fácio,quifyluâ
immenfam ingrediar. Proinde ad vnicum.
Pfalmum me recipiam. Is erit fexagefimus
o&auus. Vbi Daaid inter alias Dei laudes
hanc quoque recenfet, quod vnicos habi
tare faciat in domo : hoc eft,orbos & folita
rios ditet familia. Interpres verb fupponit.
vnius moris.Sequitur:Rebelles autem in fiti
culofo loco. Pro quo interpres: Similiter
eos qui exafperant : qui ÉÉÉ, in fepul
chris. Poftea vbi Ê optimè fluit in ver
bis Dauidis,interpres ænigmata inuoluit,vn
de fe nullas Oedipas expédiat. Sic loquitur
Dauid:Reges exercituum fugeríit,fugerant:
& habitatrices domus diuifèrunt fpólia:hoc
eft.
 * A N T I D O T V M. ' i6f

eft,mulieres quæ domi quiefcebant. Inter

pres verò : Rex virtutum dile&i dile&i : &
fpeciei domus diuidere fpolia. Paulo poft:
Et fi dormiftis inter medias ollas. Interpres
vertit,medios cleros.Sufpicarimötes coagu
latos pofuit,pro inuidere moAtibus opimis.
Vbi habet Hebraica veritas: Etiam defe&o-
res:vt inhabitet Dominns Deus : interpres
mutat:Etiam non credentes inhabitare Do
minum Deum. Item, cum ita fit ad ver
bum : Reducam ex Bafam, reducam ex pro
fundis maris : interpres ex aduerfó : ' Ex
Bafam conuertam , conuertam in pro
fundum maris. Item , Ibi paruulus Ben
iamin dominator eorum. Interpres nefcio
quid cogitans:In mentis exceffu. Dimidiam
Pfalmi partem,aut paulo plus recenfui.Quæ
tamen monftra híc agnöfcunt le&ores?T
qganquam, vt verum fatear, danda eft ve
nia latinointerpreti, qui græcam tranflatio
nem,qua potuit diligéntia,expreffit. Iftos
verb afinos quis ferat, dum interpretatio
nis donum eripiant ecclefiæ:& hoc tanquam
luto oppofito,aditum præcludunt,ne ad pti
rä Daüidis intelligentiâ accedat*Adde,qtibd
nó ignorantiämodolapfus'queinterpretum
praeferunt veræ aliorum cognitioni:fed nul
la erit tam craffa hallucinatio, quae non diui
ni oraculi vim habeat.Quale exemplum pfal
G }
*6* Q_V A R T AE s E s s.
mo.ra . extat. Nam cum illic Dominus vi
&um fe populi fui benedi&urum promittat:
facrificulus quifpiam lufciofus duas literas
coniun&im legens,c. & t. putauit fcriptum
effe vidum . Qgia autem vox erat nullius fi
giiificationis, interpofita litera induxit no
uam le&ionem , quæ in toto papatu regnat.
Nullum enim eft Italiae,Galliae,Hifpaniae,Ger
maniae templum, vbi non magno clamore
reboent: Viduam eius benedicens benedi·
cam. Et tam funt vel attenti,vel perfpica
ces,vt nemo tam ridiculam corruptelam a
nimaduerterit. Sed nihil mirum,fi erepta
nobis panis voce, nomen viduitatis indu
cant:cum in hoc fint toti,vt animas pane coe
leftis vitæ crudeliter viduent. Quid? vul
gatam noui teftamenti verfionem authenti
cam facere, an eos non pudet ? cum in om
nium manibas verfentarvallæ, Fabri,&Eraf
mi fcripta, quae innumeros in ea locos vitia
tos digito vel pueris demonftrant. Primo
ad Ro. capite intrepres Chriftum nominat
praedeftinatum Dei filiam. Laborant in ifta
voce explicanda, qui Græcam linguam non
tenent:quia proprie, quæ nondum funt,ea
dicimas prædeftinari. " Porrb Chriftus fi
lius eft æternus Dei. At vero in Graeca vo
' ce nihil eft difficultatis, quæ declaratum fi
gnificat.vnam exemplum produxi. In reli
quis
 ' ^ ' A N T I D O *r' y M . 'To5
quis fuperuacuus effet labor. Summa fit:
' mion al1ter ratum hoc fore edi&um , nifi effi
'ciant Tridentini patres, vt mundus,apertis
oculis,oblatam fibi lucem non cernat. -

Venio ad ius interpretandi quod fibi

arrogant,quoties de fenfu dubitatur.Suufn,
inquàm, effe aiunt, de fcripturæ fenfu dare
• refponfa,quibas acquiefcere oporteat.Nam
quidquid ecclefiæ deferunt,fibi deferunt ip
fis. Equidem fateor,ficuti non priuato ho 1. Pctr.t, .
' minum arbitrio a£lata eft fcriptura:ita indi
, gnum effe, vt ad priuatam cujufque fenfum
trahatur. Quinetiam fi de obfcuro loco am
bigatar, quo'nam fenfa accipi debeat : non
: - alia via meliore ad veram intelligentiâ po£
' fe perueniri, quàm fi pii do&ores, religiofa
, difceptatione,in commune inquirant. At
1. qui non hoc agitur. Volunt enim tyran
„ nico fuo edi&o,libertatem omnem ex eccle
, fia tollere: fibi autem arrogare infinitam li
, • centiam. Nam qualemcunque fua libidi
„ • ne fenfum affinxerint fcripturæ, eum mox `
H ample&i neceffe erit.Præter ipfos verò nemi
, * ni fas erit, quidquam ex fcripturis probare.
» Atque vtinam præftandæ tantæ rei pares fo
3. rent. Sed boues ephippia fibi vfurpant:vel
, potius afini lyram.Denique hoc moliuntur,
;. • vt fcripturam in tenebris abditam reaeream
,, tur omnes,tanquam Cereris myfteria:nemo
ῦ. G 4
το4. Q_v A R T AE s E s s.
ad eius intelligentiam adfpirare auft. Nu!-
lus effet exitus, fi exempla vndecunque col
ligerem,vnde palam fieret le&oribus,quàm
iniquæ & non ferendæ feruitutis laquei hoc
decreto ne&antur. Ergo in vnius tantum
Synodi exemplo fpecimen ante oculos po
nam . Circiter annum à Chrifto nato o&in
gentefimum habita eft Synodus Nicena,
quæ & euerfas fub Leone imagines reftituit,
& adorandas decreuit. Eam Synodum Pa
piftae,quia idololatriae fuffragatur, fan&am
& legitimâ effe ducunt. Proinde, fecundum
eorum axioma,in fcripturæ expofitione erra
re non potuit. Atqui fi tales audiendi fint
facrorum interpretés, quod eft di&u abomi
nädum,praeftabit AEgiptiorum religio Chri
ftianæ. V t fimulachris ac pi&uris templa
rite ornari, ex fcripturis conftaret, addu&i
funt hi loci in medium : Creauit Deus ho
minem ad imaginem,&fimilitudinem fuam.
Iofue duodecim erexit lapides. Nemo accen !
dit lucernam,&ponit eam fub modio: vnde
colligebant, fuper altaria collocandas effe
imagines. Item: Signatum eft fuper nos lu
1menvultus tui domine:fcut audiuimus,ita&
vidimus. Domine dilexi decoré domus tuæ.
Oftende mihi faciem tuá:quia fpeciofa eft.
Vt adorationem ftatuerent,his teftimoniis
funt abufi: Abraham populum terræ adora
u1t.
 A N T I D O Τ V M. 1o5
tit.Iacob erexit titulum,ac benedixit. Item:
Adorauit fummitatemvirgæ filii fui Iofeph.
Vultum tuum deprecabitur omnes diuites
plebis. Adorate fcabellum pedum eius.
Mirabilis Deus in fan&is fuis. ` Et ne quid
deeffet ad impudentiæ cumulum : ÉÉ
rant ex alioPfalmo:San&is qui funt in terra,
id'que ad imagines retulerünt. Scio vix cre
quæ narro.Et ipfe obftupui, cum
dibilia fore
legerem. Quanquam debent nobis iampri
dem ad haec quamlibet abfurda, occalluiffe
aures. Quöd fi mihi colligendæ effent eo
rum interpretationes, pueris etiam ipfis ri
dendae:nec hæ quidem omnes,fed quæ nota
bili aliqua infulfitate excellunt, triplo quàm
fcriptura ipfà longius conficiendum ę VO
1amen. In fumma, hoc vo!uit fpiritus Tri
dentinus fuo decreto,ne quid nobis fignificet
fcriptura,nifi quod monachi fomniando lu
ferint.Quid enim per ecclefiam aliud intelli
untrNam vt confluant ex toto orbeRoma
fiéfes epifcopi, hoc eft quotquot fub vexillo,
aufpiciis'que illius Antichriftianæ fedis mi
litant:quam tandem,collatis inter fe capiti
bus,interpretationem nobis conflabuntfBo
na pars vix Grammaticæ elementa didicit.
Hoc eerte mihi negare non audebant : vix
centefimum quenque ex illis effe , qui inte
grum vnum prophetarum librum,aut vnam
- G $
Io6 Q_v A R r AE s E S S. A N T.
Apoftolorum epiftolam,aut vnam euangehii
hiftoriam legerit. Aliis enim curis magis'
funt occupati,quàm vt vacet illis facra lege
re.Supereft, vt hoc fedi Apoftolicæ priuile
gium tribuant : atque facrum iliud os Pauli
Fernefii de fcripturæ interpretatione rogan
dum effe, dicant. Alioqui ecclefiam nobis af
fignent , quæ fuftinendo tanto oneri par
futura meritó credatur. Nam quibuf
cunque fedem Romanam extollant elo
giis , nanquam fanis hominibus perfua
-debunt, vel Cepham effe caput : vel pudi
, cum fan&um'que coniugium carnalem effe
vitam,quæ fit coram Deó maledi&a. Qgo
rum vtrumque Papalibus refponfis eft prodi
tum. Clamábunt,totam Ecclefiae authorita
tem labefa&ari,fi ius illi interpretandæ Scri
pturae adimitur: atque ita ianuam patefieri
lafciuis ingeniis,vt quouis perrumpant. Imo
folent hoênobis crimen, ad confiandam in
gidiam, obiicere, nos ideo arrogare nobis
fcripturæ interpretationem, ne'quo freno
cohibeatur noftra libido. De nobis quomi
nas dicam quod res habet,impedit verecun
dia. Veriffime tamen licebit profiteri, nos
intelligendis fcripturis plus lacis attuliffe.
quàm omnes,qui âb exorto Papatu inter eos
extiterunt,do&ores.Neque hanc ipfi laudem
detrahere nobis audent.Atqui nemo interea
„eft
 Q_V r N T A s E s s I o. ro7'
eft noftrum,qui non libenter fuas lucubratio '
nes Ecclefiae iudicio fubmittat. Ergo Eccle
fiae authoritatem neque contemnimus,neque
extenuamus: nec proteruis hominibus habe
nas laxamus,vt quiduis audeant.Vtinam ve
ro Ecclefiam nobis oftenderent,qualem fcri
ptura ipfa depingit.Facile de hoiiore conue
miret.Sed cum falfum Ecclefiae titulum emen
tientes,eius expilatæ ac nudatae fpolia fibi ra
piant:qaid aliud poffumus,quàm reclamare:

P R I M V M D E CRET V M
quintæ Seffionis, habitæ die
X V I I. Iunii, M.D.
X LVI.Cóci
lii Tr1dé
tini.

£T fides noftra Catholica, fine

qua impoffibile eft placere
s. § Deo, purgatis erroribus, in
D fua iinceritate integra,& illi
bata permaneat,& ne populusChriftia
nus omni vento do&trinæ circumfera
tur,quum ferpens ille antiquus, huma
ni generis perpetuus hoftis,inter pluri
to8 Q_v 1 N T A
ma mala,quibus Ecclefia Dei his no
ftris temporibus perturbatur,etiam de
peccato original1 , eius'que remedio,
non folum noua,fed etiam vetera dif
fidia excitauerit: Sacrofan&a Oecume
nica,& generalis Tridentina Synodus,
in Spiritu fan&to'legitimè congregata,
præfidentibus in ea eifdem tribus Apo
ftolicæ Sedis Legatis,iam ad reuocan
dos errantes,&nutantes confirmandos,
accedere volés, facrarum Scripturarü,
& fan&torum patrum,ac probatiffitno
rum Conciliorum teftimonia, & ipfius
Ecclefiae iudicium,& confenfum fequu
ta,haec de ipfo peccato originali fate
tur,ftatuit,ac declarat. -

Si quis non confiteatur primum ho

minem Adam, quum mandatum Dei
in Paradifo fuiffet tranfgreffus, ftatim
fan&titatem, & iuftitiam,1n qua confti
tutus fuerat,amififfe, 1ncurrifféque per
offenfam præuaricationis huiufmodi,
iram & indignationem Dei,atque 1deo
mortem , quam antea illi commina
tus fuerat Deus,& cum morte captiui
ta
 S E S S I O. 1o9
tatem fub eius poteftate,qui mortis de
inde habuit imperium,hoc eft diabo
11, totum'que Adam,per 1llam preuari
cationis offenfam fecundum corpus,&
animam,in deterius commutatum fuif
fe:Anathema fit.
Si quis Adæ preuaricationem fibi
foli,& non eius propagini afferit no
cuiffe,acceptamà Deo fan&itatem, &
iuft1t1am, quam perdidit, fibi foli, &
non nobis etiam eum perdidiffe; aut in
quinatum illum, per inobedientiae pec
$.
catum,mortem,& poenascorporis tan
tum in omne genus humanum tranffu
diffe, non autem,& peccatum,quod eft
mors animæ : Anathema fit , quum
contradicat Apoftolo dicét1:Per vnum
hominem peccatum intrauit in mun
duin, & per peccatum mors, & ita in
omnes homines mors pertranfiit, in
quo omnes peccauerunt.
Si quis fioc Adae peccatum, quod
origine vnum eft,& propagat1one,non
imitatione tranffufum omnibus, ineft
vnicuique proprium,vel per huma
ij6. Q_y I N T A
næ naturævires,vel per aliud remedi
um afferit tolli,quam per meritíi vn1us
mediatoris Domini noftri IefuChrifti,
qui nos Deo reconciliauit in fangui
ne fuo,faétus nobis iuftitia , fan&ifica
tio,& redemptio,aut negat ipfumChri
fti Iefu meritum per Baptifmi facra
mentum,in forma Ecclefiae ritè colla
tum,tam adultis,quâm paruulis appl1
cari,Anathema fit. Quia non eft aliud
nomen fub coelo datum hominibus, in
quo oporteat nos faluos fieri. Vnde 11
la vox:EcceAgnus Dei,ecce, qui tollit
peccata mundi:& illa , Quicunque bap.
tizati eftis,Chriftum induiftis. -

Si quis paruulos recentes ab vteris

matrum baptizandos negat, etiamfi.
fuerint à baptizatis parentibus orti:
aut dicit in remiffionem quidem pec
catorum eos baptizari , fed nihil ex
Adam trahere originalis peccati,
quod regenerationis lauacro neceffe
fit expiari ad vitam æternam confe-.
quendam,vnde fit confequens,vt in eis
forma baptifmatis in remiffionem pec
CatO
 -

sae s s 1 o : , • • rr

catorum,non vera,fed falfa. intelliga

£ur:Anathemafit.Qgoniam non aliter
intell1gendum eft,id quod dixit Apo
ftolus: Per vnum hominem pecca
tum intrauit in mundum,& per pecca
tum mors, & ita in omneis homines
mors pertranfiit,in quo omnes pecca
uerunt, nifi quemadmodum Eccleiia
catholica,vbique diffufa femper intel
lexit.Propter hanc enim regulam fi- ,
dei,ex traditione Apoftolorum, etiam
paruuli, qui nihil peccatorum in fe
metipfis adhuc cömittere potuerunt,
ideo in remiffionem peccatorum vera
citer baptizátur, vt in eis regeneratio
ne mundetur, quod generatione con
traxerunt.Nifi enim quis renatus fue
rit ex aqua,& Spiritu fan&o,non poteft
introire in Regnum Dei.
Si quis per Iefu Chrifti Domini no
ftri gratiam,quæ in baptifmate confer
tur, reatum originalis peccati, remit^
ti negat:aut etiam afferit non tolli to
tum id, quod veram, & propriam pec
cati ratiónem habet,fed illud dicit tan
!
11 2 Q_y I N T A
tum radi,autnon imputari:Anathema
fit. In renatis enim nihil odit Deus,
quia nihil eft damnat1on1s 11s,qu1 verè
confepulti funt cum Chrifto per bap
tifma, in mortem, qui non fecundum
carnem ambulant, fed veterem homi
nem exuentes,& nouum,qui,fecundum
Deum creatus eft, induentes, innocen
tes, immaculati, puri,innoxii, ac Deo
dile&i effe&i funt,hæredes quidé Dei,
cohæredes autem Chrifti: ita vt nihil
prorfus eos ab ingreffu coeli remore
tur.Manere autem in baptizatis concu
pifcentiam,vel fomitem,hæc fan&aSy
hodus fatetur, & fentit,quæ cùm ad a
gonem reli&ta fit, nocere non cöfentien
tibus,& viriliter per ChriftiIefu grati
am repugnantibus non valet, quinimo
qui legitime certauerit, coronabitur.
Hanc concupifcentiam, quam aliquan
do Apoftolus peccatum appellat:fan
&a Synodus declarat,Ecclefiam catho
licannunquam intellexiffe peccatum
appellari,quod verè,& propriè in rena
tis peccatum fit:fed quia expeccato eft,
 S Ε S S 1 O. fi5
& ad peccatum inclinat.Si quis autem
contrarium fenferit,Anathema fit.
Declarat tamen, hæc ipfa fan&a Sy
nodus non effe fuaeintentionis,compræ
hendere in hoc Decreto,vbi de pecca
to originali agitur,beatam,&immacu
latamvirginem Mariam, Dei genitri
cem:fed obferuandas effe conftitutio
nes fœlicis recordationis Sixti Papæ
quarti, fub poenis in eis Conftitutioni
bus contentis,quas innouat. -

Decretum Secundum eiuf *

dem Seffionis. «v

E A D E M facrofan&a Synodus,
piis fummorum pontificum,&probato
rum Conciliorumconftitutionibus in
hærens,eafque ample&ens,&illis adii
ciens,ne cœleftis ille facrorum Libro
rum thefaurus, quem Spiritus fan&us
fumma liberalitate hominibus tradi
dit,negleétus iaceat:ftatuit,& decreuit,
quòd in Ecclefiis illis, in quibus præ
benda, aut præftimonium, feu aliud
quouis nominenuncupatum,ftipendr
H.
3#4 q_v 1 N t A
um,pro le&oribus facræ theologiæ de
putatum reperitur, Epifcopi, Arch 1e
pifcopi,Primates.& alii locörum ordi
narii,eos,qui præbendam, aut præfti
monium, feu ftipendium huiufmodi
obtinent,ad ipfius facræ Scripturæ ex
pofitionem, & interpretationem, per
feipfos, fi idonei fuerint, alioquin per }
idoneum fubftitutum ab ipfis Epifco
pis,Archiepifcopis,Primatibus,& aliis
locorum ordinariiseligendum, et1am
per fubtra&ionem fru&tuum cogant,&
compellant.De cæterò vero præben
da,præftimonium,aut ftipendium hu
iufinodi,non nifi perfonis idoneis, &
qui per feipfos id munus explicare
poffint conferantur,&aliter faéta pro
uifio,nulla fit,& inualida.
In Ecclefiis autem Metropolita
nis,vel Cathedralibus, fi ciuitas infi
gnis,vel populofa, ac etiam in Colle
giatis, exiftentibus in aliquo infìgni
oppido, etiam nullius Diocefis:fi ibi
£lerus numerofus fuerit,vbi nulla præ
benda,aut praeftimonium feuftipendi
úm

" -. - -
 s e s s t o. τῖς
um huiufmodi deputatum reperitur:
præbenda, quomodocunque praeter
quam ex caufa refignationis primò va
catura,ad eum vfum ipfo fa&o perpe
tuò cóftituta,& deputata intelligatur.
Et quatenus in 1pfis Ecclefiis,nulla vel
non fufficiens præbenda foret, Metro
politanus, vel Epifcopus ipfe per affi
gnationem fruétuum alicuius fimpli
cis beneficii (eiufdem tamen debitis
fupportatis oneribus)vel per contribu
tionem beneficiatorum fuae ciuitatis
&Diocefis,vel aliâs,prout commodius
fieri poterit, de capituli confihio ita
prouideat,vt ipfa facrae fcripturæ le
&io habeatur:ita tamen,vt quæcunque '
aliae le&iones vel confuetudine,vel qua
uis alia ratione inftitutæpropter id mi
nimè prætermittantur.
Ecclefiæ verò quarum annui pro
uentus tenues fuerint,& vbitâ exigua
eft cleri , & populi multitudo,vtThe
ologiæ leòtio in eis commodè haberi
non poffit,faltern magiftrum habeant,
ab Epifcopo , cum concilio capituli *
H 2
if6; Q_v 1 N T A
eligendum,qui clericos, alios'que fco
lares pauperes Grammaticam gratis ,
doceat:vt deinceps ad ipfa,facræ Scrip
turæ ftudia,annuente Deo,tranfire pof
fint.Ideoque ill1 Magiftro grammati
ces,vel alicuius fimplicis beneficii fru
&us,quos tandiu percipiat,quandiu in
docendo perftiterit, affignétur:dum ta
men beneficium ipfum,fuo debito non
fraudetur obfequio, vel ex capitulari,
vel Epifcopali menfa,condigna aliqua
merces perfoluatur:vel aliâsEpifcopus
ipfe, aliquam rationem ineat fuæ Ec
clefiæ, & Diocefiaccommodain,ne pia
hæc vtilis, atque fru&uofa prouifio,,
quouis quæfito colore negligatur.
In Monafteriis quoque Monacho- .
rum,vbi commode fieri queat,etiam le
&tiofacræ Scripturæ habeatur:qua in
re,fi Abbates negligentes fuerint, Epi- .
fcopi locorum in hoc prouideant,vtfe ,
dis Apoftolicæ delegati eos ad id op
portunis remediis compellant. -

Inconuentibusverò aliorum regu

larium,in quibus ftudia commode vi-.
gere
 - s E s S t o. r 17
gere poffunt facræ Scripturæ,le&io fi
Ímiliter habeatur:quæ fe&io à capitu
lis generalibus,vel prouincialibus affi
gnetur dignioribus Magiftris.
In Gyninafiis etiam publicis,vbi
tam honorifica,& cæterorum omnium
maximè neceffaria, le&tio ha&enus in
ftituta non fuerit : religiofiffìmorum
Principum,ac rerum publicarum pie
tate, & charitate,ad Catholicæ fidei de
fenfionem,&incrementum,fanae'que do
&trinæ conferuationem, & propagatio
nem,inftituatur,& vbi inftituta foret,
& negligeretur, reftituatur. -

Et ne fub fpecie pietatis, impietas

diffeminetur:ftatuit eadem fan&a Sy
nodus,neminem ad huiufmodi le&tio
nis officium,tan publicae,quàm priua
tim admittendum effe, quìn prius ab
Epifcopo loci,de vita, moribus, &fci
entia,examinatus, & approbatus fue
rit.Qgod tamen de Le&oribus in clau
ftris Monachorum,non intelligatur.
Docentes verò ipfam facram Scrip
turam,dum publice in Scholis docue
- H 3
118 Q_v 1 N T A -

rint,&Scholares,qui in'ipfis fcholis ftu

dent,priuilegiis omnibus, de percep
tione fru&uum, præbendarü,& benefi
ciorum fuorum in abfentia,à iurecom
muni conceffis plenègaudeant,&fruan
tur.

Quia verò Chriftianæ Reipublicae

non ninus neceffaria eft prædicatio
Euangelii,quàm Le&io,& hoc eft prae
cipuum Epifcoporum munus: ftatuit,
& decreuit eadem fanéta Synodus,om- '
nes Epifcopos,Archiepifcopos,Prima
tes,& omnes alios Ecclefiarum Præla
tos,teneri per feipfos,filegitimè impe
diti non fuerint,àd przdicandum fan
&tum Iefu Chrifti Euangelium.
Si verò cótigerit Epifcopos,& alios
praedi&tos legitimo detineri impedimé
to:iuxta formam generalis Concilli,vi
ros idoneos affumere teneantur,ad hu
iufmodi prædicationis officium falu
briter exequendum.Si quis autem hoc
adimplere contempferit, diftri&ae fub
iaceat vltioni.
Archipresbyteri quoque,plebani,
- - - -

&
- -
 - S. E S S I O. 119,
& quicúque parochiales,vel aliâs curâ
animarum habentes,Ecclefias quocun
que modo obtinent,per fe vel alios ido
neos,fi legitimè impediti fuerint, die
bus faltem Dominicis,& feftis folemni
bus,plebes fibi commiffas, pro fua &
earum capacitate pafcant falutaribus
verbis:docendo ea, quæ fcire omnibus
neceffarium eft ad falutem, annunciam
döque eis cum breuitate,& facilitate
fermonis, vitia, quæ eos declinare, &
virtutes quas fe&ari oporteat, vt pœ
nam æternam euadere,&coeleftem glo
riam confequivaleant.Id verò fi quis
eorum præftare, negligat, etiamfi ab
Epifcopi iurifdi&ione quauis ratione
$
exemptum fe effe prætefideret, etiamfi
?
Ecclefiæ quouifmodo exemptæ dice
rentur,aut alicui Monafterio, etiamex
tra Diocefim exiftentis forfan anne
xæ vel vnitæ, modo reipfa in Diocefi
fint:prouida paftoralis Epifcoporum
folicitudo nö defit,ne illud impleatur:
Paruuli petierunt panem, & non erat
qui frangeret eis.Itaque vbi ab Epifco
- - ---.. H 4
1I2O Q_v 1 N T A
po moniti trium menfium fpacio, mu
ineri fuo defuerint,per cenfuras Ecclc
fiafticas,feu aliâs ad ipfius Epifcopi af
bitrium cogantur:ita vt etiam fi ei fic
expedirevifum fuerit,exbeneficiorum
frü&ibus alteri,qui id præftet, honefta
aliqua merces perfoluatur,donec prin
cipalis ipfe refipifcens,officium fuum
impleat.
Si quæ verò parochiales Ecclefiæ
reperiantur fubie&tæ monafteriis in
nulla Diocefiexiftentibus, fi Abbates,
& regulares prælati in prædiétis negli
gétes fuerint:â Metropolytanis, in quo
rum prouinc1is diocefes ipfae fitæ funt,
táquá quo ad hoc fedisApoftolicæ de
legatis compellantur.Neque huius de
creti exequutionem cöfuetudo,vel ex
emptio,aut appellatio,autreclamatio,
fiue recurfus impedire valeat, quouf
que defuperâ competenti Iudice, qui
fummariè,& fola fa&i veritate infpe
&ta procedat, cognitum, & decifum
fuerit. -

Regulares verò cuiufcunque ordi

n1S,
 S E S S 1 O. 1 *r

nis,nifi à fuis fuperioribus,de vita, mo

ribus,& fcientia,examinati,& approba
ti fuerint,ac de eorum licentia: et1am
in Ecclefiis fuorum ordinum prædica
re non poffint.Cum qua licentia perfo
naliterfecoram Epifcopis præfentare,
& ab eis benedi&ionem petere tenean
tur,antequam prædicare incipiant.
In Ecclefiis verò,quæ fuorüm ordi
num non funt,vltra licentiam fuorum
fuperiorum,etiam Epifcopi,licent1am
habereteneantur:fine qua in ipfis Ec
clefiis,non fuorum ordinum,nullo mo
do prædicare pofîint.Ipfam autem li
centiam gratis Epifcopi concedant.
Si verò(quod abfit)prædicator erro
res,aut fcandala diffeminauerit in po
pulum,etiamfi in Monafterio, fui vel
alterius ordinis prædicet: Epifcopus
ei prædicationem interdicat.Qgòd fi
hærefesprædicauerit, contra eum,fe
cundum iuris difpofitionem, aut loci
confuetudinem procedat, etiamfi ipfe
prædicator generali vel fpeciali priui
legio exemptum fe effe prætenderet:
H 5
rA 2 ' Q_v 1 N T A s E s s 1 o.
quo cafu Epifcopus authoritate Apo
ftolica,& tánquam fedis Apoftolicæ de
legatus procedat.Curent autem Epi
fcopi,nequis prædicator, vel ex falfis in
formatiónibus,vel aliâs calumniofe ve
xetur, iuftam'ue de eis conquerendi
occafionem habeat.
Caueant,præterea Epifcopi,ne ali
quem vel eorum,qui cum fint nomine
regulares,extra clauftra tamen, & obe
dientiam religionum fuarum viuant,
vel presbyterórumfeculariü, nifi ipfis
noti fint, & moribus atque do&rina
probati,etiam quorülibet priuilegio
rum prætextu,in fua ciuitate velDioce
fi prædicare pernittant,donec ab ipfis
!
EpifGopis fuper ea re,fan&a fedes Apo
ftolica confulatur, àqua,priuilegia hu
iufmodi,nifi tacitaveritate, & expreffo
mendacio,ab indignis, extorqueriveri
fimile non eft. -

Quaeftores verò eleemofynarii, qui

etiam quaeftuarii vulgo dicuntur, cu
iufcunque conditionis exiftant, vllo
modo,nec per fe,nec per alium, prædi
Carc
 Q_V I N T AE , s E s s. A N T. 1 25
care præfumant:& contra facientes ab
Epifcopis,& ordinariis locorum, pri
uileg11s quibufcunque non obftátibus,
opportunis remediis omnino arcean
tu r.

Item, hec facrofan&a Synodus fta

tuit,& decernit primam futuram Sef
fionem tenendam, & celebrandam effe
die Iouis,feria quinta,poft feftum fan
&i Iacobi Apoftoli.

I N Q_V I N T AE S E S S I O.
nis decretum prius.
\

HT fit in hoc decreto aliquid,quod

53|Praefationi refpondeat,prima qua
\/%}]tuor capita ex veteri, probatâque
2®lecclefiae do&rina mutuantur: 'de
quibus fcilicet nihil erat controuerfiae. Ita
malitiofe fa&um apparet, qubd fe diffi
j;uecomponere velle præfantur, quæ hoc té
pore fuerint excitata. Quorfum,obfecro,
attinebat,tot anathemata detonare: Nifi vt
imperiti crederent aliquid fubeffe caufae,
cum tamen nihil fit. Inquinto capite, vbi
.1* 4 Q_V I N T AE ' S E S s.
iam aliquid fuum afferunt, agere incipiunt ,
fuo more:hoc eft,inculcare fophiftarum fuo
rum nænias,&pertinaciter tueri.Anathema
effe iubent, fi quis neget totum in baptifmo
tolli quod propriampeccati rationemhabet:
fed tantum radi, aut non imputari doceat.
Aftute hîc admifcent radendi verbum,quod
odiofum effe norunt. Nam & inde Augu
ftinum grauabant Pelagiani. Ergo valeant
cum fua rafura, Nos,totum peccati reatum
vere tolli in baptifmo,afferimus : ita vt quae
manent peccati reliquiæ, non imputentur.
Qgo res clarius pateat, in memoriam reuo
ceat le&ores, duplicem effe baptifmi grati
am. Nam & peccatorum remiffio illic, &c
regeneratio nobis offertur. Remiffionem
plenam fieri docemus, regenerationem in
choari duntaxat,fuos'que tota vita facere
progreffus. Proinde manet vere peccatum
in nobis,neque per baptifmi ftatim vno die
extinguitur: fed quia deletur reatus, impu
tatione nullum eft. Nihil hac do&rina ma
gis expeditum. Eam cur Synodus Anathe
mate damnet, videndum. Nihil, inquiunt
venerandi patres,in renatis odit Deus. V c
hoc illis concedam : an propterea fequitur,
nihil odio effe dignum* ac non potius ideo
nihil odit,quia qüod iure poffet odiffe,igno
fcit* Nam teftimoniam apoftoli,quod arri
- piunt,
 A N T 1 D o T v M. **5
piant, nobis plane fuffragatur : Nihil effe Rom.8:
damnationis iis, qui funt in Chrifto Iefu:
quia fideles his verbis non eximit à culpa,
quafi puri fint, & omni peccato immunes:
fed tantum reata liberat, eo qubd fub pecca
ti onere gementes,hac confolatione fiilcian
tur,cuius ante meminerat, & de qua fufius
poftea differit,vt mox videbimus. Addunt
praeterea,nihil effe quod eos ab ingrefíu coeli
rem foretur. Fateor,nó tamen qubd nihil im
pedimenti habeant,fed quia Chrifti innocen
tia veftitis nihil noceat . Ipfi vero cornuti
patres longe aliam caufam affignant. Q uia
fcilicet veterem hominem exuentes , & in
duentes nouum, qui fecundum Deum crea
tus eft,puri fint ac innoxii. Quis non eos præ
uaricari dicat? Nam qui adhuc in a&u funt,
nondum effe&um habént. Non ergo caret
aperta repugnantia, eos vocari puros & in
noxios,qui adhuc proficiunt in veteri homi
ne exuendo. Qubd fi præfenti tempore,lo
co præteriti,fe abufos effe,refpondeant:illos
omittam. Fideles enim Paulus alloquitur,
cum iubet, Ephefios veterem hominem e
xuere. Quo fignificat, nó vnius diei efíe häc
tantum mutationem, qua ex carne in fpiri
tum renouamur. Quid ha&enus in verbis
Tridentinorum obferuarunt fani leëtores.
quod minima ex parte eos iuaet ? Imo
 v.

1 16 Q_v 1 N T Ae s e s s.
quod non illis fit penitus aduerfum? --

Pergamus tamen in excutiendo eo

rum decretò. Negant,concupifcentiam vel
fomitem peccati , quem fatentur manere in
renatis, nocere poffe non confentientibus,
cum ad agonem relidus fit. Nempe ideo
non nocet, quia Deus virtutem fuam in no
ftra infirmitäte perficit . Sed fi exercendae
tantum virtutis cotem effe volunt : falfo có
Aomw?.
queritur Paulus,hoc folo nomine fe effe rfiife
rum. Tametfi ineptè facio, qui ex voce mi
feriæ aduerfus eos pugnem : cùm nec concu
pifcentiæ, nec vitii, nec peccati nomina eos
moueant. Si prauitas in voluntate non eft
peccatum : neque homo eft animal. Sivi
tium coram Déo culpa caret:fol non eft luci
dus. De peccato quid dicam: Cauillantur,hoc
verbo abufum Ä Paulum,quia peccati cau
fa fit, & poena. Quafi non palam reclamet
:
contextus.Poftquam enim peccati meminit:
mox fubiicit : " Inuenio per legem volenti
mihi facere bonum, adiacere malnm. An
hoc quoque illis impropriè di&um videtur?
Si verbi tantum effet quaeftio : tamen nihilo
plus effent audiendi', quàm qui infantes ne
gant proprie cum peccato nafci. Vtrique
peccatum eodem modo interpretantur.Hoc
intereft,'quod pofteriores de originali pec
cato generaliter fic loquuntur.Ifti autem ve
nerandi
 A N T I D o T v M. 1*7
fierandi patres, eandêrem cötendant à bap
' tifmo non amplius effe,quod prius erat,cum
tamen eadem res maneat. Si caufam fuam
meliorem effe volunt , imprimis doceant
oportet,ita conuerti rerum naturas,vt quod
idem eft,fibi fit diffimile. Sed ipfa rei conj
deratio certamen omne tollit . . Negari
enim, nifi impudenter, non poteft,quifi re
pugnantia aduerfus legem Dei vere fit pec
catum. Atqui hoc de morbo in renatis hae
rente Apoftolus prædicat. Sequitur ergo,
fuapte natura effe peccatum, tametfi non
imputetur, ac pr9inde Chrifti gratia aboli
tus fit reatus.Si ifta eft vera inftitiæ regula:
Deum ex toto corde diligere, ex tota men
te, ex totis viribus : cor certe alio inclinari
non poterit,quin à iuftitia declinet. Atqui
fe impediri conqueritur Paulus, ne bonum,
quod capit,faciat. Perfe&um,inquam,Dei
amorem lex requirit.Non præftamus. Cur
rendum erat.Nos claudicando lente progre
dimur. Nihil in tali defe&u reperiunt ve
nerandi patres, cur peccatum cenfere de
beant.
Eiufdem eft improbitatis, quod de
clarant,ecclefiam nunquam fecus iritellexif
fe. Atqui Ambrofitis, tefte Auguftino,
diferte iniquitatem nominat. Quid ipfe
Auguftinus* Multi funt loci,ex quibus non
'*, v.
132. Q_v 1 N T AE s E s s.
obfcara eius confeffio apparet. Qemad
modum cum tradit libro fecundo contra
Iulianum,peccati legem in baptifmo remit
ti,non finiri. Item folutum effe reatum,
ipfam manere. Item,mortuum effe pecca
tum,in reatu,quo nos tenebat:fed mortuum
quoque rebellare,donec fepulturæ perfe&io
ne fanetur. Item homilia in Ioannem.41.
Quandiu viuis, peccatum neceffe eft effe in
membris tuis. Saltem regnum illi aufera
tur:non fiat quod iubet . Caeterum ex
multis locis vnum opponere fufficiet : qui
videtur, data opera, ad refutandam eorum
vanitatem,confcriptus. Nam libro aduer
fus Iulianum quinro, nominatim tres caufas
enumerat,cur peccatumvocetur,etiam in re
natis. Verba Ε; cæcitas cordis pecca
tum eft,quo in Deum non creditur: & poena
peccati,qua fuperbum cor digna animaduer
fione punitur:& caufa peccati,cú aliquid cæ
ci cordis errore committitur: ita concupif.
centia carnis, cui refiftit bonus fpiritus , &
peccatum eft,quia illi ineft inobedientia ad-,
uerfus dominatum mentis:& poena peccati,
quia reddita eft meritis inobedientis. & cau
fa peccati,defe&ione confentientis, vel con
tagione nafcentis. Significationem verbi,
quam veteri ecclefiae fùiffe incognitam Sy
nodus declarat, primo loco hîc poni à pri
mar1O
 A N T 1 D o T v M. 1*5
mario antiquitatis tefte , nemo eft qui non
videat.Multum certè valebit Synodi'defini
tio,fi tenebras ex tam clara luce efficiat : at
que ita fafcinet hominum oculos, vt fiu
uium fe videre putent in arbore. -

JN S E C V N D v M D E C R E.
tum Seffionis quintæ. -

jRimum fcirevelim,quæ'nam fint i!

fjla probata Concilia, quae fummis
ÉÉÉjPontificibus adiungunt.Nam quo
- gë9]tempore legitima concilia,probae
que notæ habebantur: nemo vnus agnofce
batur fummus pontifex , ac ne primus qui
«dem epifcopus. Nam id nominatim in Sy
nodo Carthaginenfi vetitum fuit . . Proih
de videmus, quæ tam fpeciofo fuco hîc pin
guntar conciIia, non alia effe,quàm fex aut
feptem adalterina, poft extin&am fanae do
&rinae lucem,poft collapfam difciplinam ha
bita,quibus meri afini & craffi boues inter
fuerunt : quae nihil praefeferunt antiquæ di
gnitatis: fèd Gothicam Romanaefedis tyran
nidem redolent , O'exa&am reformiatio
nem: vt quæ ex patida corruptiffimi fe
culi fece collegit Synodus Lateranenfis, &
pofterioribus cöciliis in deterius etiamnt m
snutata funt,poftliminio reuocentur. Quan
I
g56 Q_v 1 N T Ae s e s s.
quam hic erro: ná fe,nefcio quid, addituros
profitentur. Ergo qualis iftâ fit acceffio, ex
decretis videndam.
Iubent, vt qui praebendas obtinent
facræ theologiae le&oribus deftinatas,docen
di officium exerceát,vel per fe,vel per alios,
/
fi minus erunt idonei.tndottis itaque homi
nibus, & penitus ineptis locum,qùë fraude,
quem iniuria,quem facrilegio, quem nulla
iuris fpecie occuparunt, rélinquit Synodus:
modb vicariis aliquantulam ftipendii por
tionem erogent. Sed in poftcrum diligen
ter cauet : Tne quis, nifi idoneus, admitta
tur. Quorumiiudicio * Et quibus iniun
erent has partes,nifi loci canonicis ? Crea
it '£ epifcopus qualem volet leâorem.
É erit tam morófum collegiumrcui non
fufficiat ille,qualifcunque fuerit * Vertim
fi improbari contingat:lis orietur.Nifi plus
quam monftrum appareat, rata erit epifco
pi nominatio. Iam quis legendi ordor quod
tempusrquod auditorium * Quae omnia
prudenter tacent venerandi patres : vt fim
plicibus perfuadeant aliquid fe agere,cum
nihil egerint. . Qgid enim * Non'ne quod
praefcribunt vfitatum eft t vt fingalis ÄÈ
manis le&or, retinendæ poffeffiónis caufa.
' duos aut tres ex compotoribus inuitet ad
inane le&ionis fpe&aculum. T
T Secun
 * , * A N T I D o T v M. ... 13r
, Secundo capite nouas le&iones infti
triunt. Vbi * In metropolitanis ecclefiis,
aut epifcopalibus:fi tamen erit infignis ciui
tas ac populofa.Quorfum ifta addita eft ex
ceptio* Veriti funt fcilicet,ne frigeret au
ditorium:fi minus celebris effet locus.Hocve
rö perinde eft, acfi nihil dicerent. Sed vo
lunt idem ius in oppidis infignibus feruari.
Dicunt quidem : ?? quam rationem expe
diant* Vt vel epifcopus ftipendium ex fim
plicibeneficio affignet:vel contribuat clerus
diocefeos,vel à canonicis ineatur alia ratio.
Iftae verò difian&iua tantundem valent,ac fi
totidem feculis res protraheretur. - -

- Simile eft,quod de magiftris fubiici

unt.Namvt facerdotia in eum vfum confe
rantur,nunquam fperandum eft.Multò vero
minus,vt epifcopi de menfa fua quidquam
detrahant. Supereft tertium,vt epifcopus
modum aliquem difpiciat. Atqui priuf
quàm inter eam & clerum de contributio
ne lis finiatur,fepulta erit Tridentini conci
1ii memoria.Neque hoc ingnorant boni de
cretiftae.Sed aliquid fingi oportuit;ne ftatim
palam fieret, nihil effe a&am.
Qgartum caput fi obiter legatur, non
paruum terrorem monachis incutere queat.
ne ad theo'ogiam reuocentur. Sed duæ funt
illic exceptiónes , quæ omni eos metu li
- ` I z
s4* Q_v 1 N T Ae s E s s. A N r.
berant. Neque enim alibi le&iones ordię
nafit, quàm vbi erit commodum . . Atqui
nullum eft monafterium,quod non fit boâis
omnibus ftudiis magis inihofpitale, qaàm
9lim Cyclopam regio. In fecundavero
tutius etiamnum quiefcent.Mandatam enim
datur epifcopis,vt abbates compellant,fi ne
gligentes:fuerint. Id'que faciant, vt fedis
Apoftolicæ delegati. Ergo fi quis epifco
pus mQleftiam abbati hę : mox interpe
niet prouocatio. Romae agetur caufa. Qgis
exitus*Prius totam fcripturâ monach vora
bunt, quàm cogantur ad le&ionem vnam
audiendam. * - -

Porrb ne quod celebre gymnafium

theologicale&ioné careat:principes,acRefp.
hortantur ad fumptas conferendos. Qgäfi
multum ponderis habitura fit perfun&oria
haec commendatio. Præfertim cum fatis
conftet,plus centuplo ingurgitari ab ociofis
ventribüs, quàm qudd ifihtihcvfum fuffice
ret. Cur ergo ifide potius fumi non prae
cipiant *. nifi quia cauent veluti data opera.
ne quid fiat. '
* Quando eiufdem generis funt reli
gua:non eft quôd excutiendis talibus næniis
bonas horas male perdam. Certam quidem
eft,eos,verba fandendo,voluiffe tenebras'of
fundere fimplicibus, vt aliquid rei
-
$
CrCC1©-.
 s E x T A s E s s 1 6. *4#
, £rederent,donec experimento difcerent, fe
i fuiffe delufos. äî
autem vnciam ha
bet fani iudicii, mecum agnofcet,nihil effe,
præter raucum
* ipfi quidem verborum
exaudiri murmur,• quodiiè
volunt. - , ,

.- … S.E X T A S. E S S I O. …
-'. : \ . ** ; ... ' ' ' -

ĘV M hoc tempore non fine

?ZÉÉ|ánimarum 1a&tura , & graui
{§{£? ? Ecclefiafticaevnitatis detrimé
$S2-23]:o,erronea quædanidiffefhina
tafit,deIuftificationé do&rina: ad lau
dem,& gloriamonmnipotefitis Dei, Ec
clefiae tranquilitateifi,& animarum fa
lutein:facrófanää,& œcumenica Tri
dentina Synodus,inSpiritu fan&o legi
timè congregata, præfidentibus in ea
nomine San&iffimiim Chrifto Patris,
&D.N.Pauli diuina prouidentia Papæ.
11 I. Reuerendiß.d6.io.Maria,Epifco
po præneftino, de monte, & Mafcello
Tit.fan&ae Crucis,in Hierus, presbyte ,
ros Ro.Eccl.Card.& Apoftolicis,dela-,
tere legatis:exponere intendit omni
'-'- I 3
75% - S E X TA -

bus Chrifti fidelibus,veramfanam'que

'do&rinam, ipfius iuftificationis: quàm
fol iuftitiae C R I S T V S , fidei no
ftrae au&or,&confumator docuit, Apo
ftoli tradiderunt, & catholica' fan&a
Ecclefia,Spiritu fan&o fuggeréte, per
petuò retinuit.Diftri&ius inhibendo:
ne deinceps audeat quifquâ aliter cre
dere,praedicare,aut docere,quàm, pre
fenti – decreto ftatuitur , & declára
tur.' - - .

• .
De imbecillitate naturæ, ac legis,ad
- iuftificandos homines.

1 I. Declarat fan&a Synodus ad iufti

ficationis do&rinam,proprie acfincere
intelligendam oportere, vt vnufquif
que agnofcat,& fateatur:quòd cumiom
nes homines in præuaricationeAdae,in
nocentiam perdidiffent,fa&i immundi,
&,vt Apoftolus inquit, natura filii iræ:
quemadmodum etiam in decreto de
peccato originali expofuit:vfque adeo
erant feruipeccati,&fub poteftate dia
boli,ac mortis, vt non miodò Gentes,
per
 S Ε S S r o. r55
pervimnaturae,fed nec Iudæi quidem,
per ipfam etiam litterâ legis Moifi, in
de liberati,aut furgere poffent,tametfi
in eis liberum arbitrium minimèextin
&tum effet, licet viribus attenuatum,&
. inclinatum. /

Ibe difpenfatione, & minifterio

- aduentus Chrifti.

I II. Quo fa&um eft,vt coeleftis Pater

mifericordiarum,& Deus totius confo
lationis, Chriftum Iefum Filium fuum,
& ante legé & legis tépore, multis fââis
Patribus declaratü,ac promiffum,cum
venit beata illa plenitudo temporum.
ad homines mifèrit,vt& Iudæos,quifub
lege erant redimeret,& gentes quae non
fe&abantur iuftitiam, iuftitiam appre
henderent , atque omnes adoptionem
filiorum recipérent : hunc propofuit
Deuspropitiátorem,per fidem in fan
guineipfius,pro peccatis noftris, non
folumi autem pro noftris,fed etiam pro
totius mundi.
1 4
w36 S E X T A. -

• Qgi per Chriftam iaftificentur.

1 III. Verùm,& fi ille pro omnibus
mortuus eft,non omnes, tamen mortis
eius beneficium recipiunt, fed hi dun
taxat, quibus meritum paffionis e1us
communicatur.Namficut reuera ho
m1nes, nifi ex femine Adae propagati
nafcerentur, non nafcerentur iniufti,
cum ea propagatione,per ipfum, dum
concipiuntur, propriam iniuft1t1am
contrahant: ita , nifi in Chrifto re
• nafcerentur,nunquam iuftificarentur:
cum ea renafcentia per meritum paf
fionis eius,gratia,qua iufti fiunt, illis
tribuatur. Pro hoc beneficio Apo•
ftolus,gratias nos femper agere horta
tur Patri,qui nos dignos fecit in par
tem fortis San&orum inlumine,&eri
puit nos de poteftate tenebrarum,tran
ftulit'que in Regnum Filii dile&ionis
fuae. In quo habemus redemptionem.
& remiffionem peccatorum.
Infinuatur defcriptio iuftificationis im
pii.& modus eius in ftatu gratiæ.
V. Quibus verbis, iuftificationis im
p11
 s E s s 1 o. 197
pii defcriptio infinuatur, vt fittranfla
tio ab eo ftatu, in quo homo nafcitur
filius primi Adae,inftatü gratiæ & ado
ptionis filiorum Dei, per fecundum
Adam,1 E S V M Chriftum faluato
rem noftrum : quæ quidem translatio
É Euangeliunm promulgatum, fine
auacro regenerat1on1s, aut eius voto
fieri non poteft,ficut fcriptum eft: Nifi
quis renatus, &c. • ,. •

De neceffitate præparationis, ad iuftifi

cationem,in adultis,
& vnde fit .
V I. Declarat præterea ipfius iuftifica
tionisexordiüinadultis,àDei perChri
ftum Iefum gratia præueniente fumen
dum effe:hoc eft ab eius vocatione,qua
nullis eorum exiftentibus meritis vo
cantur,vt qui per peccata,à Deo auer
fierât.per eius excitantem, atque adiu
uantem gratiam,ad conuertendum fe,
ad fuam ipforum iuftificationem , e1
dem gratiæ libere affentiendo,&coope
rando difponantur : ita vt tangente
Deo cor hominis,per Spiritü fan&uni
I 5 .
138 s e x T A. -

illuminationem,nequehomo ipfe nihil

omnino agat,infpirationem ipfam per
cipiens:quippe qüi & illam abiicere po
teft:neque tämen fine gratia Deimoue
re fe ad iuftitiam coram ipfo,liberafua
voluntate poffit. Vndein'facris litteris,
cum dicitur:Cöuertimini ad me,& ego
conuertar ad vos:libertatis noftræ ad
monemur.Cumverò refpódemus:Con
uerte nos Domine,& ad te cöuertemur,
Dei nos gratia præueniri confitemur.
Modus iuftificationis.

YII. Difponuntur autem ad ipfam iu

ftitiam,dùm excitati diuina gratia,&
adiuti,fidem ex auditu concipientes,li
berémouentur in Deumcreäentes,ve
£a£ffe,quae diuinitus reuelata,&promif
£funtÂtque illud in primis:abeo iu
ftificari impium per gratiam eius,per
fedemptionem, quæ eft in C H R I
S T O I E S V: & dum peccatores fe
effe intelligentes,à diuina:iuftitiæ timo
Te,quo vtiliter concutiuntur, ad confi
derandam Deimifericordiam, fe con
uerten
 - s Ess1 o. 13 si

uertendo, in fpem eriguntur, fidentes

Deum, per Chriftum fibi propitium
fore:ilfum'que,tanquam omnis iuftitiae
fontem,diligere incipiunt.Ac propter
ea mouentur aduerfus peccata , per
odium aliquod, & deteftationem: hoc
eft, per eam pœnitentiam, quam ante
baptifmum agi oportet. Denique dum
proponunt fufcipere baptifmum, in^
choare nouam vitam,& feruare diuina
mandata.De hac difpofitione fcriptum
eft: Accedentem ad Deum oportetcre
dere , quia eft, & quod inquirentibus
eum remunerator fit:&,Confide fili re
mittuntur tibi peccata tua,&,Timor
Domini expellit peccatum:&,Poeniten
tiam agite,& baptizetur vnufquifque
veftrum in nomine Iefu Chrifti,& acci
pietis remiffionem peccatorum veftro
rum,& donum Spirituffan&i:&, Euntes
docete omnes gentes baptizantes eos
in nomine Patris,& Filii,&fpiritus fan^
&i,docentes eos feruare ea,quæcunque
mandaui vobis. Denique : Præparatc
corda veftra Domino,& c.
146 - sexTA ,
Quid fit iaftificatio impii,& quæ ››
eius caufae.

VII I. Hanc præparationem, feu dif

poiitionem,iüftificatio ipfa confequi*
tur, quæ non eft fola pcccatorum re
miffiö, fed &fan&ificátio, ac renoua
tio interioris hominis,per voluntariá
fufceptionem gratiae,& donorum: vn
de hómo ex iniufto fit iuftus,ex inimi*
co fit amicus:vt fit hæres, fecundumi
fpem vitæ æternae. Huius iuftificatio
nis caufae funt: Finalis quidem,gloria
Dei,& Chrifti, ac vita æterna.- Effi
c1ens verò , mifericors Deus , qui
gratuito abluit,&fan&ificat,fignäns
& vngens Spiritu promiffionis fan&o,
qui eft pignus fiaereditatis noftræ ;
Μeritoria autem, dile&us vnigenitus
Filius fuus D.N. Iefus Chriftüs, qui
cum effemus inimici,propter nimiâm
charitatem', qua diléxit nos,fua fam
ôtiffìma paffione,in ligno Crucis, no
bis iuftificationem méruit,& pro no
bisDeo Patri fatisfecit:inftrumentalis
item,facramentum baptifmi, qüod eft
facra
 S Ε S S I O. 14*
fàcramentumfidei, fine quanulli vn
quam contigit iuftificatio.: Demùm
vnica formalis caufa, eft iuft1t1a Dei,
non qua ipfe iuftuseft:fed qua nos iu
.ftos facit, qua videlicet ab eo donati
renouamur fpiritu mentus noftrae,&nó
modò reputamur: fed verè iufti no
minamur,& fumus, 1uftitiam in nobis
recipientesvnufquifque fuam, fecun
dum menfuram quam Spiritus fan
&us partitur fingulis,prout vult,& fe
cundú propriâvnius cuiufque difpofi
tionein&cooperationem Qgamquam
enim nemopóffit effe iuftus,nificui me
-rita paflionis Chrifti cómunicátur: id
tamen in hac impii iuftificatione fit:
dum eiufdemfanëtæ pafíionisnmerito,
per Spiritum fan&um charitas Dei
diffunditur in cordibus eorum, qui iu
ftificátur,atque ipfis inhæret:vnde in ip
faiuftificatione,cum remiffione pecca
torum,hæc omnia fimul infufa accipit
homo,per Iefum Chriftú,cui inferitur,
fidem,fpem,& charitatem: nam fides,
pifiad eamfpes accedat,&charitas,ne
74* .. S E X T A. ** .

que vnit perfe&e cum Chrifto, nequé

corporis eiusviuum membrum efficit.
.Quâ ratione veriffìmè dicitur,fidemfi
: neoperibus mortuam,& ociofani fore:
& in ChriftoIefu,neque circuncifioné,
neque præputiüaliqüid valere,fed fidê
uæ per charitatem operatur.Hanc fi
$j ante baptifmi facramentum, ex
traditione Apoftolorü, cathecumeni
ab Ecclefia petunt,cum petunt fidem,
vitamæternam præftantem, quam fine
fpe,& charitate,fides praeftare non po
teft.Vnde ftatim verbumChrifti audi
unt:Si vis ad viam ingredi,ferua man
data.Itaqueveram,& Chriftianam lu
ftitiam accipientes, eam, ceu primam
ftolam, pro illa, quam Adam fua in
obedientia fibi, &nobis perdidit, per
Chriftum Iefum illis donatam caridi
dam,& immaculatam,iubentur ftatim.
renaticonferuare,vt eam proferant an
tetribunal Domini noftriIefuCHRI
ST I,& habeant vitamæternam.

Qgo:
 s E s s 1 o. Í45
çygomodo intelligatar impiam, per fidem,
& gratis iuftificari.
IX. Cumvero Apoftolus dicat,iuftifi
ficarihominé,per fidé & gratis: ea ver
ba, in eo fenfu intelligéda funt, qué per
petuus Ecclefiæ catholicæ cófenfus te
nuit,& expreffit, vt fcilicet, per fidem
ideo iuftificari dicamur, quia fides eft
humanae falutis initium, fundamentú
& radix omnis iuftificationis, fine qua
impoffibile eftplacere Deo, &ad fifio
rumcófortiú peruenire. Gratis auté iu
ftificari,ideo dicamur,quia nihil eorú
quae iuftificationé præcedunt,fiuefides
fiueopera,ipfâiuftificationisgratiâpro
meretur.fic enim gratia iá nó ex operi
bus,alioquingratia,iá non effet gratia.
Contra inanem hæreticorum fiduciam.
X. Quamuis autêneceffarium fit crede
re, neque remitti, neque remiffa vn
quam fuiffe peccata, nifi gratis, diui
na mifericordia,per C H RISTVM:
nemini tamen fiduciam, & certitudi
nem remiffionis peccatorü fuorum ia
&anti,& in ea fola quiefcenti, peccata
144 s E XT A . - -

dimitti,vel dimiffa effe dicendum eft:

cum apud hæreticos,& fcifmaticos pof
fit effe.Imo noftra tempeftate fit,& præ
dicetur,magna contrà Ecclef.cathol.
contentione,hæc vana,& ab onin1p1e
tate,remota fiducia.Sed neque;illud af
ferendum eft:oportere eos qui vere iu
ftificati funt,abfquevlla omnino dubi
tatione apud femietipfosftatuere,feve
re effe iuftificatos, neminem'que abfol
ui à peccatis,ac iuftificari,nifieum qui
certò credat fe abfolutü,ac iuftificatüef
fe:atque hac fola fide abfolutioné ac iu
ftificationé perfici:quafi quihocnôcre
dit, de Dei promiffióne,de'que mortis, ,
ac refurre&ionis Chrifti dubitet effica
cia.Nâficut nemopius deDeimifericor
dia, de Chrifti merito, ac facramétorú
virtute, & efficacia,dubitare debet: fic
quibibet dum fuá propriâ infirmitaté,
aci indifpofitionem refpicit,de füagra
tia formidare, ac timere poteft:cum
nullus fcire valeat certitudine fidei:cui
non poteft fubeffe falfum,fe gratiam ,
Deieffe confecutum. - - -

- De
 s E s s I o. ' t45
De acceptæ iuftificationis incremento.
XI. Sic ergo iuftificati,& amici Dei,
& domeftici faéti: euntes de virtute
in virtutem renouantur, vt Apofto
lus inquit,de die,in diem:hoc eft,mor
tificátes membra carnis fuae,& exiben
tes ea arma iuftitiæ Deo, in fanétifica
tionem, per obferuantiam mandato
rum Dei , & Ecclefiae , in ipfa iuftitia
per Chrifti gratiam accepta, coope
rante fide, bonis operibus , crefcunt:
& magis, ac magis iuftificantur, ficut
fcriptü eft:Quiiuftus eft,iuftificetur ad
huc:& iterü,Ne verearisvfquead mor
té iuftificari:&rurfus,Videtis quoniã ex
operibus iuftificatur homo,& nó ex fi
de tátü.Hoc vero iuftitiæ incremétum
etit fan&a Ecclefia,cum orat: Da no
Éi, Domine,fidei,fpei,& charitatis aug
mentum,&c. -

IDe obferuatione mandatorum, de'que illius

neceffitate,& pofíibilitate.
XII. Nemo autem quantumvis iufti
ficatus, liberum fe effe ab obferuatio
ne mandatorum putare debet : ne
mo temeraria illa,&à patribus fub 2n2
lz
 £46 S E X T A

themateprohibita voce,vti debet, Dei

præceptâ homini iuftificato, ad obfer
uandum effe impoffìbilia. Nam Deus
impoffibile non iubet,fed iubendo mo
net, & facere, quod poffis, & petere,
quod non poffìs,&adiuuat vt poffis:cu
ius mandata grauia non funt: cuius iu
gum fuaue eft,& onus leue. Qui enim
Dei funt, C H R IS TV M diligunt:
qui autem diligunt eum , vt ipfemet
teftatur, feruant fermones eius. quod
vtique cum diuino adiutorio praefta
re poffunt.licet enim in hac mortalivi
ta,quantumuis iufti, & fanéti, in leuia
faltem, &quotidiana, quæ venial1a di
cuntur peccata , quandoque cadant,
non propterea definunt effe iufti. nam
iuftorum illa vox eft,&humilis, & ve
rax: Dimitte nobis debitanoftra.Ouo.
fit, vt iufti ipfi, eò magis fe obligatos
effe ad ambulandum invia iuftitiae fen
tire debeant, quò liberati à peccato,
feruiautem fa&i Deo, fobriè, iuftè, &
piè viuentes , proficere poffìnt , per
C H R I S T V M I E S V M, per
' *-' '
' ' querfi'
 s e s s 1 o. •" --- -

147 . .
quem habuerunt acceffum in gratiam
iftam. Deus nanque fua gratia femel
iuftificatos non deferit,nifi prius ab eis
deferatur. Itaque nemo fibi in fola fide
blandiri debet, putans fide fola hære
dem fe effe conftitutum, hæreditatém
que confecuturum : &fi Chrifto non
compatiatur, vt & conglorificetur.
Nam & ipfe C H R 1 S T V S , cum
effet Filiüs Dei, didicit , ex his quæ
paffus eft , obedientiam, & confuma
tus fa&us eft omnibus obtemperanti
bus fibi , caufa falutis æternae. Pro
pterea Apoftolus ipfe, monet iuftifica
tos, dicens: Nefcitis, quòd hi, qui in
ftadio currunt , omnes quidem cur
runt,fed vnus accipit brauium:ficcur
rite,vt comprehendatis. ego igitur fic
curro , non quafi in incertum: ficpu
gno,non quafiaeremverberans,fedca
ftigo corpus meum, & in feruitutem
redigo, ne cum aliis prædicauerim , i
pfe reprobus efficiar. Item Prin
ceps Apoftolorum: Satagite,vtper bo
* nãopera, certam veftram vocationé
lz z
fa
• 148 - S EX T A
ciatis,& ele&tionem:hoc enim facien
tes non peccabitis aliquando.Vnde cô
ftat eos religionis Orthodoxæ do&ri
næ aduerfari, qui dicunt iuftum in om
.ni opere bono peccare, faltem veniali
ter;âut,quod intolerab1l1us eft,poenas
aeternas mereri. Atque etiam eos, qui
ftatuunt in omnibus operibus iuftum
peccare,fi in illis fuam ipforum focor
diam excitando,&fe adcurrendum in
ftadio cohortando,cum hoc,vt impri
mis glorificetur Deus,mercedem quo
que intuetur æternam,vt fcriptum eft;
Inclinauicor meum, ad faciendas iu
ftificationestuas, propter retributio
nem.Et deMoife dicatApoftolus,quod
afpiciebat in remunerationem. -

Praedeftinationis temerariam præfumptio.

- - nem cauendam effe. -

XIII. Nemo quoque, quandiu in

hac mortalitate viuit , de arcano
diuinæ prædeftinationis myfterio vf
í adeo praefumere debet , vt certò
atuat,feomnino effe innumero præ
deftinatorum: quafi verumeffet,quod
T T iuftifica
 - S Ε S S Í O ; f49*
fuftificatus, aut amplius peccare non
poffìt,aut fi peccauerit,certam fibi re
fipifcentiam promittere debeat: nam
fpeciali reuelatione fcirenon poteft,
quos Deusfibi elegerit.
- De perfeuerantiae munere?
XII I I. Similiter de perfeuerátiæ mü
nere,de quo fcriptumeft:Qui perfeue
rauerit, vfque in finé, faluuserit,quod
quidem aliunde haberi non poteft, ni
fi ab eo,qui potenseft,eum qui ftat,fta
tuere, vt perfeueranter ftet,& eum qui
cadit, reftituere : nenio fibi certi ali
quid, abfoluta certitudine pollicea
tur, tametfi in Dei auxilio firmiffimâ
fpemcollocare&reponere oés debent.
Deus enim nifi ipfi illius gratiæ defue,
rint,ficut coepit opus bonuim,ita perfi
cict,operans velle, & perficere:tamen
qui feexiftimat ftare,videat ne cadat,
& cuni timore, ac tremore, falutem
fuá operetur, in laboribus,invigil1is
& in eleemofynis,in orationibus, & in
oblationibus,in ieiuniis, & caftitate.
Formidare enim debentes; quòd .
- z 3
75o S E X T A

in fpem gloriae,&nondum in gloria re

nati funt,de pugna, quae fupereft cum
• carne, cum mundo, cum Diabolo, in
qua viétores effe non poffunt, nifi cum
Dei gratia, Apoftolo obtemperent di
centi,Debitores fumusnon carni,vt fe
cundum carnem viuamus.fi enim fe
cundum carnem vixeritis, moriemini,
fi autem Spiritu fa&acarnis mortifica
ueritis,viuetis.

De lapfis,& eoram
reparatione.

X V. Qgi verò ab accepta iuftifica

tionis gratia , per peccatum excide
runt, rurfus iuftificari poterunt, cum
excitante Deo , per poenitentiae facra
mentum , merito C R I S T I, amif
famgratiâ reparare procurauerint.Hic
enim iuftificátionis modus eft,lapfi re
paratio , quam fecundam poft naufra
gium depérditæ gratiæ tabulam , aptè
nuncuparunt patres. Etenim pro his
qu!
 S. E'S S I: O . 1 gr.
qui poftbaptifmum, in peccata labun
' tur,Chriftus lefus facramentum ftatuit
pœnitentiæ, cum dixit:Accipite Spiri
tum fan&um, quorum remiferitis pec
cata, remittuntur eis:& quorum reti
nueritis,retenta funt. Vnde dicendum
eft, Chriftiani hominis poenitentiam,
poft lapfum, multò aliam effe à baptif
mali, eam'que contineri non modo,
ceffatione â peccatis, & eorum detefta
tione, autcorde contrito, & humilia
to: verumetiam eorundem facramen
tali confeffione: faltem in voto, & fuo
tempore facienda, & facerdotali abfo
lutione.Itémque fatiffa&ione,per ieiu
n1a, eleemofynas,orationes,&alia pia
fpiritualis vitae exercitia, non quidem,
pro poena æterna,quæ etiam facramen
tivoto, vnàcum culpa remittitur, fed
pœna tenporali, quæ, vt facrae litterae
docent, non tota femper, vt inbaptif
mo fit, dimittitur illis, qui gratiæ Dei,
quam acceperunt ingrati Spiritü fan
&ücontriftauerunt,& templüm Dei vi
olare non funt veriti.De qua poeniten
- lz 4
-
13 1 . , S E X TA -

tia fcriptum eft:Memor eftovndè exci

deris:age poenitentiam,& prima opera
fac.Et iterum: Quæ fecundum Deum
triftitia eft, poenitentiâ infalutem ftabi
lem operatur. Et rurfus: Pœnitentiam
agite, & facite fru&us dignos poeniten
t1ae. - -

Quolibet mortali peccato amitti

gratiam,fed non fidem.

XV I. Aduerfus etiam quorundam ho

minum callida ingenia,qui per dulces
fermones, & benedi&iones, feducunt
corda innocentum: afferendum eft, nö
modò infidelitate,per quâ etiam ipfa fi
des amittitur,fed etiã quocunque alio
mortali peccato,quainuis non amitta
tur fides,acceptâ iuftificationis gratiâ,
diuinæ legis do&trinam defendendo.
quæ à Regno Dei, non folum infideles
excludit,fed & fideles quofcunque,for
nicarios, adulteros, molles, mafculo
rum concubitores,fures,auaros,ebrio
fos,maledicos,rapaces,caeteros'que om
nes,qui letalia commitunt peccata,à
quibus
 . . s E s s 1 o. 1 54
quibuscum diuinæ gratiae adiumento
abftinere poffunt, &pro quibus,â Chri
fti gratia feparantur.
De fru&u iuftificationis , hoc eft, de
merito bonorum operum, déque
ipfius meriti ratione.
XVII. Hac igitur ratione, iuftificatis
hominibus,fiue gratiam acceptam per
petuò conferuauerint,fiue amiffam re
cuperauerint,proponenda funt Apofto
1i verba: Abundate in óni opere bono,
fcientes,quod labor vefter non eft ina
nis in Dómino: non enim iniuftus eft
Deus,vt obliuifcatur operis,& dile&tio
nis,quam oftendiftis,in nomine eius: &,
Nolite amittere cöfidentiam veftram,
quæ magnam habet remunerationem.
Atque ideo bene operantibus vfque in
finem,& in Deo fperantibus, proponen
άa eft vita æterna , & tanquàm grat1a
filiis Dei, per Chriftum lefum miferi
corditer promiffa,&tanquam merces,
ex ipfius Dei promiffione, bonis ipfo
rum operibus, & meritis fideliter red
{Z ;
154 .S E X T A
denda.Hæc eft enim corona iuftitiae,
quam poft fuum certamen, & curfum,
repofitam fibi effe aiebat Apoftolus, à
iufto 1udice fibi reddendam, non fo
lùm autem fibi,fed & omnibus qui dili
gunt aduentum eius.Cum enim ille ip
fe Chriftus Iefus, tanquam caput in
membra,& tanquam vitis in palmites,
in 1pfos iuftificatos iugitervirtutem in
fluat,quæ virtus bona eorum opera an
tecedit,comitatur,&fubfequitür,&fine
qua nullo pa&to Deo grata,&meritoria
effe poffent: nihil ipfis iuftificatis am
plius deeffe credendum eft , quomi
nusplenè illis quidem operibus, quae
in D E O funt fa&a, diuinæ legi, pro
huius vitae ftatu fatiffeciffe , & vitam
æternam fuo etiã tempore, fi tamen in
gratia decefferint, confequendam ve
rè promeruiffe cenfeantur. Cum
C H R I S T V S faluator nofter di
cat: Si quis biberit ex hac aqua, quam
ego dabo ei , non fitiet in æternum:
fed fiet in eo fons aquæ falientis in
vitam æternam , Ita neque propria
noítra
 s E s s I o. 155

noftra iuftitia, tanquam ex nobis pro

pria ftatuitur, neque ignoratur, aut
repudiatur iuftitia D E 1. quæ enim
iuftitia noftra dicitur, quia per eam,
inhærentem nobis, iuftificamur: 1lla
eadem D E I eft, quia à D E O no
bis infunditur,per C H R 1 ST I meri
tum . Neque verò illud omittendum
eft , quod licet bonis operibus in fa
cris litteris vfque adeo tribuatur,vt
etiam qui vni ex minimis fuis potum
aquæ frigidæ dederit,promittat Chri
ftus eum non effe fua mercede cari
turum: Et Apoftolus teftetur, id quod
in præfenti eft momentaneum,& leue
tribulationis noftrae , fupra modum
in fublimitate, æternum gloriæ pon
dus, operari in nobis: Abfit tamen,vt
Chriftianus homo in feipfo, vel confi
dat vel glorietur,& non in Domino:
cuius tanta efterga omneshominesbo
nitas, vt eorum velit effe merita, quæ
funt ipfius dona. Et quia in multis
offendimus omnes , vnufquifque,
ficut mifericordiam , & bonitatem,
1 56 S E. X T A -

ita feueritaté,& iudicium,anteoculos

habere debet: neque fe ipfum aliquis,
etiam fi nihil fibi confcius fuerit,1ud1
care,quoniã omn1um hominum v1ta.
non humano iudicio examinanda , &
iudicanda eft:fed Dei,qui illuminabit
abfcondita tenebrarum, & manifefta
bit confiliacordium, & tunc laus erit
vnicuique à Deo,ficut fcriptumeft:Re
det vnicuique, fecundum ópera fua.
Poft hanc catholicam,de iuftificatio
ne do&rinam,quamnifi quifque fideli
ter,firmiter'que crediderit, iuftificari
non poterit:placuit fanétaeSynodo,hos
canones fubiungere, vt omnes fciant,
non folum quid tenere,& fequi:fedeti
am,qu1d vitare,&fugere debeant.
C A N o N E S.

I. Si quis dixerit.Hominem, fuis ope

ribus,quae,vel per humanæ naturæ vi
res,vel per legis do&rinâ fiunt, abfque
diuina per Chriftum gratia,pofíe iu- .
ftificari: Anathema fit.
Si
 S E S S I O. '. 757
}:I, Si quis dixerit,Ad hoc folum di
uinam , per C R I S T V M Iefum
grat1am dari,vt facilius homo iuftè vi
uere,ac vitam æternam promereri pof
fit, quafi per liberum Κ
gratia, vt cunque, fed ægrè tamen, &
difficulter poffit:Anathema fit.
III. Si quis dixerit,Sine præueniente
Spiritus fanéti infpiratione, atque eius
adiutorio hominem credere, fperare,
diligere,aut poenitere poffe, ficvt opor
tet,vt ei iuftificationis gratia compa
retur:Anathema fit.
IIII.Si quis dixerit:Liberum hominis
arbitrium,à Deo motum,& excitatum,
nihil cooperari affétiédo, Deo excitá
ti & vocáti: quo ad obtinédâ iuftifica
tionis gratianm, fedifponat,atque præ
paret, neque poffe diffentire, fed velut
inanime quoddá,nihilönino agere,me
ré'que paffiuè fe habere; Anath . fit.
V. Si quis liberum hominis arbitri
um,poftAdæ peccatum, amiffum & ex
tin&um effe dixerit:aut rem effe de titu
lo folo , imo titulum fine re, figmen
#58 . sExTA
tum denique, â Sathana inue&um in
Ecclefiam:Anathemafit.
V I.Si quis dixerit,Nó effe in hominis
poteftate, vias fuas malas facere , fed
mala opera, ita vt bona, Deum opera
r1, non permiffiuè folum , fed etiam
propriè ,& per fe, adeo vtfit propri
um eius opus,nó minus proditioIudæ,
quam vocatio Pauli: Anathemafit.
V I I. Si quis dixerit:Opera alia, quæ
ante iuftificationem fiunt, quacunque
ratione fa&a fint, verèeffe peccata,vel
odium Dei mereri, aut quantò vehe
métius quis nititur fe difponere ad gra
tiá,tátò eü grauius peccare: Anath. fit.
V II I. Si quis dixerit,Gehennæ metú,
per quem ad mifèricordiâ Dei,de pec
catis dolendo confugimus,vel à pecca
tis abftinemus, peccatü effe aut pecca
torcspeioresfacere:Anathema fit.
I X.Si quis dixerit, Sola fide iuftificari
inpium, ita vt intelligat nihil aliud
requiri, quod ad iuftificationis gratiâ
coafequendam cooperetur,& nulla ex
parte neceffe effe, eüm fuae voluntatis
motu
 -*

S E S S I O. 759
motu præparari atquedifponi:Ana.fit.
X.Si quis dixerit,Homines fineChrifti
iuftitia,per quam nobis meruit iuftifi
cari,aut per eam ipfam, formaliter iu
ftos effe:Anathema fit.
X I.Siquis dixerit,Hominem iuftifica
ri, vel fola imputatione iuftitiae Chri
fti , vel fola peccatorum remiffione,
exclufa gratia, & charitate, quæ in
cordibus eorum per Spiritü fan&um
diffunditur , atque illis inhaeret, aut
etiam gratiam, qua iuftificamur, effe
tantum fauorem Dei: Anathema fit.
X I I.Si quis dixerit,Iuftificationcm,ni
hil aliud effe, quàm fiduciâ diuinæ mife
ricordiae,peccata remittentis per Chri
ftum,vel eam fiduciam folam effe, qua
iuftificamur:Anathema fit. - -

X I I I.Si quis dixerit, Homini cuilibet,

ad remiffionépeccatorum affequâdam
neceffarium effe,vt credat certò, & abf
que vlla haefitatione propriae infirmita
tis,& indifpofitionis,peccata fibi remif
fa.Anathema fit.
XI III.Si quis dixerit,hominé abfolui
r6o S E X T A.

â peccatis, aut iuftificari ex eo, quòd

fe abfolui, aut iuftificari certò credat:
aut neminem effe iuftificatum verè.ni
fi qui credit fe effe iuftificatum,& à fola
fide abfolutionem , & iuftificationem
perfic1:Anathema fit.
X V. Si quis dixerit,Hominem rena
tum, vel iuftificatum teneri ex fide, ad
credendum fecertò effe in numero præ
deftinatorum: Anathema fit.
XVI. Si quis dixerit,Illud magnum
' perfeuerantiæ donum,fe certò habitu
rum, abfoluta & infall1bili certitudi
ne,nifi hoc ex fpeciali reuelatione didi
cerit:Anathemafit. -

XVII.Si quis juftificationis gratiam,

non nifi praedeftinatis ad vitam contin
gere dixerit:reliquos vero omnes, qui
vocantur,vocari quidem, fed gratiam
non accipere, vt pote diuina poteftate
prædeftinatos ad malum: Anathema
fit.
XVI I I. Si quis dixerit,Dei præcepta,
homini etiam iuftificato, & fub gratia
conftituto,effe ad obferuandum impof
fibilia:
 S E S. S I O. 1 61
' fibilia:Anathemafit.
XIX: Si quis dixerit, Nihil præceptum
effe ιn Euagelio,præter fidé, caetera effe
indifferétia,neque præcepta,neque pro
h1b1ta,fed libera, aut decé preceptâ,ni
h1l pertinere adChriftianos:Anath.fit.
X X. Si quis hominem iuftificatum,&
quantumlibet perfe&um dixerit, non
teneri ad obferuantiam mandatorum
Dei,& Ecclefiae,fed tantum ad creden
dum,quafi vero Euangeliü fit nuda, &
abfoluta promiffio vitæ æternae, fine có
ditione obferuationis mandatorum:
Anathema fit.
XX I. Siquis dixerit, Chriftum Iefum
à Deo hominibus datü fuiffe redempto
rem, cui fidant,non item vt legislatoré,
cufobediant:Anathema fit. .

XXI I.Si quis dixerit,Iuftificatum, vel

fine fpeciali auxilio Dei,in accepta iu
ftitia perfeuerare poffe, vel cum Dei
auxilio non poffe: Anathema fit.
XX 1 I I. Si quis Hominé femel iufti
ficatum dixerit amplius peccare non
poffe,neque gratiâ amittere,atque ideo,
. . * L
 16$. ' $ E X T. A s -

eum quilabitur,vcl peccat,níquá verè

fuiffe iuftificatum, aut poffe tota vita
peccata omnia, etiam venialia vita
re,nifi exSpiritus Dei priuilegio, quem
admodum de beata Virgine tenet Eς
.*. clefia: Anathema fit.
XXI III.Si quis dixerit,Acceptam iu
ftitiam non conferuari, atque etiã non
augericorâ Deo, per bona opera, fed
opera ipfa,fru&usfolummodo,&figna
effe iuftificationis adeptae,non etiam ip
fius augendæ caufam:Anathema fit.
XXV.Si quisin quolibet bono opere.
iuftum,faltem venialiter peccare $
rit,aut,quod intolerabiliüs eft, mortali
ter,atque ideopoenas æternas mereri,tâ
tum'que ob id, non dânari, quia Deus
ea opera non imputet ad
nem:Anathema fit.
ã: -

XXVI.Si quis dixerit,Iuftos non debc

re,probonis operibus,quæ in Deo fue
runt faéta,expe&are,& fperare æternâ
retributionemà Deo.per eius miferi
cordiam,& IefuChriftimeritum,fi bene '
agendo,& diuina mandata,cuftodien
-
do.'
 s E s s 1 o. 165
dovfque infinéperfeuerauit.Ana. fit.
XXVI I. Si quis dixerit, Nullum efTe
mortale peccatum,nifi infidelitatis,aut
nullo alio quantumuis graui,& enor
mi, preterquam infidel1ta tis peccato,
femel acceptam gratiama mitti: Ana
themafit. - .
XXVII I.Si quis dixerit, Amiffa per
peccatum gratia,fimul&fidem femper
amitti,aut fidem,quae remanet, non ef
fe veram fidem,licet non fit viua, aut
eum,qui fidemfine charitate habet,nô
effe Chriftianum:Anathema fit.
XXIX. Siquis dixerit,Eum,qui poft ,
baptifmum lapfus eft,non poffe,perDei
gratiam refurgere, aut poffe quidem.
fedfolafide,amiffam iuftitiam recupe
rare ,fine facramento poenitentiae : & ,
prout fan&a Romana,&vniuerfalis Ec- ,
clefia,à Chrifto Domino,& eius Apofto ,
1is edo&a,hucufque profeffa eft, ferua
uit,& docuit:Anathema fit. .

XXX.Si quis poft acceptâ iuftificatio ,

nis gratiam,cuilibet peccatori poenité,
ti,ita * culpam remitti,aut reatum aeter
"' ' T* ' '' ' ' ` ' ' L •
364 sExT A s E s s 1 o.
mæ pœnæ deleri dixerit,vt nullus rema
neat reatus poenae temporalis exoluen
dae,vel in hoc feculo, vel in futuro, in
purgatorio,antequam ad regna coelo
rum aditus patere poffit : Anathema
fit. - - -

XXX I. Si quis dixerit, Iuftificatum

peccare,dum intuitu æternæ mercedis
operatur bene:Anathema fit.
XXX I I.Si quis dixerit,Hominis iufti
ficati bona opera ita effe dona Dei, vt
non fint etiam bona ipfius iuftificati
merita, aut ipfum iuftificatum bonis
operibus,quae ab eo per Dei gratiâ, &
I E S V Chriftimeritum,cuius viuum
mébrum eft, fiüt, non vere mereri aug
mentum gratiæ in vitâ æternam, & ip
fius vitæ æternæ, fi tamen in gratia de
cefferint cófequutionem, atque gloriæ
et1a1n augmentum: Anathema fit.
XXX III.Si quis dixerit, Hanc do&ri
nam catholicam, de iuftificatione, à
fan&a Synodo, hoc præfenti Decreto
expreffam,aliqua ex parte gloriæ Dei,
vel n1eritis I E S V Chrifti, Domini
- noftri
 S E X T AE s E s s. A N T. ré;
hoftri derogari,& non potius verita
t& fidei noftrae,Dei denique, ac Chrifti
Iefu gloriam illuftrari: Anathema fit.

I N s E x T A M
Seffionem.

ÉÉÉ] O&rina, de hominis inftificati6

8] ne,facilis effet explicatu, nifi falfae
Jopiniones , quibus praeoccupati
§§
&=#32] fünt hominum animi, tenebras
claræ luci obducerent. Hæc autem præcipua
obfcuritatis caufa, qu6d ægerrime addüci
mur, vt vni Deo in folidum relinqtiamus iu
ftitiæ gloriam. Cupimus enim femper ali
quid effe:&,quae noftra ftultitia eft,etiam no
bis videmur.Eiufmodifuperbia, ficut ab ini
tio ingenita fuit hominibus, ita Sathanae ia \

nuam aperuit, ad eos multis impiis, prauis'-

que perfuafionibus imbuendos , quibufcum
hodie nobis lu&andum eft. Et extiterunt fe
culis omnibus sophiftae, qui in extollenda
hominum iuftitia, quod fciébant foré plaufi
bile,ftylum exercerènt. Pofteaquam fihgula-, .
' ri Dei beneficio fa&um eft, vt communivete.
ris Ecclefiæ confenfu Pelagii impietas repu
diaretur, non tam proterae amplius de ho:
- L 3
¥66 ' s E x T. AE s E ss. . .
minum meritisgarrire aufi funt:mediam ta
men viam excogitarunt,vt in homine iuftifi
cando, neque totum Deo, neque nihil da
rent.

Hæc moderatio eft, quam tenent ve

nerádi patres,ad errores corrigendos,quos,
de iuftificatione hominis, noftra ætate exor
tos effe dicunt. Sic quidem praefantur,vt ini
tio nihil fpirent præter Chriftum. Sed cum
ad rem ventum eft,multum abeft,quin illi re
linquant quod fuumeft. Imo nihil tandem
alitid continet eoram definitio,quàm tritum
illud fcholarum dogma : partim gratia Dei,
partim operibus propriis iuftificari homi
nes: vt aliquanto fe magis verecundos often
dant,quàm fuerit Pelagias. Qgod ex reipfa
iudicare,promptum erit.
' Nam capite fecundo, vbi de peccato
originali differant, liberam arbitrium pro
nunciant viribus fuiffe attenuatum, & incli
natum:non tamen extin&um. De nomine ,
non litigabo . Sed cum libertatem minime
extin&ám fuiffe contendant, hoc fanè intel
ligunt, aliquid reftare facultatis humanae vo
luntati,ad bonum eligendum. Vbi enim non
eft interitus, illic faltem aliqua eft vitæ por
tio. Tollunt deinde omnem ambiguitatem,
cum attenuatum dicunt & inclinatam. Er
go , fi illis credimus, debilitauit nos pecca
- túm
 AN r1D o T vM. i8z
- tum originale, vt voluntatis noftrae vitiam
non prauitas fit,fedinfirmitas. Nam fi praua
omnino voluntas effet : non inclinatæ modo
effetfanitatis & attenuatae, fed perditæ, do
'nec noua fieret. Atqui hoc pofterius vbique
*scriptnra docet. Vt innumera teftimonia
omittam, Paulus cum de natura humani ge
* neris concionatur, non infirmitatis damnat Rom£\
* liberum arbitrium : fed omnes effe inutiles
pronunciat,auerfos à Deo, & tyrannidi pec
' tati addi&os : ita vt idoneos effe neget, ad 2.cor.£
quicquam boni cogitandam. Neque tamen
interea negamus,quin maneat homini volun
tas,fed mala.Nam lapfus Adae nonfuftulit vo
` ` lantatem : fed ex libera feruam fecit, vt non
modo ad peccandum fit procliuis, fed pecca
to obnoxia. Qua de re paulopoft rarfus di
* cendum erit.
Tertiam & quartam caput non attin
go.Circa finem quinti capitis,tranflationem
in ftatum gratiae fieri negant, fine baptifmo,
'aut eiasvöto. Quaefo an non praeftitiffet di
“cere: verbo,& facramentis communicari no
bisChriftum:vel,fi ita loqui magis placebat,
applicari : quàm folius bäptifmi facere men
tionem , vèrtim infantes à regno Dei arcere
`libuit,qui ante erepti funt ex É vita, quàm
* offerri ad baptifmum potuerint. Quafi vero 1. corin.7).
`de nihilo di&um fit, eos nafci fan&os qui ex
 § 63 S E X T AE , S. E S S.

fidelibus na cuntur . Imo quo iure ad baptif

mum eos admittimus, nili qudd promifíio
nis funt hæredes ? Nifi enim iam ante ad eos
pertineret vitæ promiffio: baptifmum profa
naret quifquis illis daret. Qubd fi Deus in
regnum fuum eos adoptauit : quanta iniuria
fit promifíioni, quafi per fe ad eorum falu
tem non fufficiat: Inualuit contraria opinio,
fateor . Sed iniquum eft, hominum errore,
uamuis diuturno,obrui Dei veritatem. In
Gen.17. clufa eft infantium falus in promiflione, qua
Déus fidelibus teftatur, fe före illis & feniini
eorum in Deum. Hac ratione fibi nafci pro
nunciabat, qui ex Abraham ducebant origi
nem. Huius promiffionis beneficio recipiün
tur ad baptifmum, quia cenfentur Ecclefiae
membra. Non à baptifmo igitur initium ha
bet eorum falus: fed quae iam in verbo funda
ta erat,baptifmo obfignatur. At obtrudunt
toam.3• definitionis archite&i illam fententiam : Nifi
quis renatus fuerit ex aqua & Spiritu. Pri
mum fi aqua baptifmum illis fignificat : quis
eis concedet , fimul etiam fignificare baptif
mi percipiendi votum?At fi dicam alium effe
loci fenfum : ac quofdam ex veteribus fecu
tus, aquæ nomen pro mortificatione accipi
am:non erunt,opinor,tam infefti,vt me pro
pterea hæreticum iudicent. Ego tamen epi
theti vice additum interpretor,vtvim natu
ram'que
 A N T I D o T v M. 169
ram'que Spiritus exprimeret. Neque enim
efficient, vt magis hic
aqua fumatur proba
ptifmo, quàm alibi ignis pro quouis facra
imento,cüm dicitur:fn Spiritu fan&o &igni. **-
En cur fibi fummum ius interpretandae icri
pturæ vfurpent.
Sexto capiteafferunt, gratia Dei nos
præparari,ad percipiendam iaftitiam. Sed
huic gratiæ partes affignant excitandi,&ad
iuuandi:vt ipfi libere cooperemur. Nempe
putidas naenias hic audimus, quas in fcholis
deblatterare Sophiftae folent. I Ego autem
quæro, fit'ne idem excitare voluntatem , &
adiuuare per fe infirmam: an cor nouum for
mare in homine,vt velit. Refpondeant er
go,an cor nouum creare, ex corde lapideo fa
cere cor carneum ( quorum vtrunque Scri-,,..„,.,«
ptura teftatur
liud fit, quàm Deum in nobis
fapplere quodfacere) nihil a- Pfal.$i.
deeft infirmæ Philip.;•

voluntati. Qu'od fi minus eos mouent illa

teftimonia : refpondeant,an qui efficit in no
bis velle, fimpliciter voluntatem adiuuet.
Paulus totum Deo vendicat: ifti nihilei,prae
ter adminiculum,acceptum ferunt. Sed in
quo hominem Deo focium adiungunt, Quia
gratiam Dei, quam repudiare poffet, libere
recipit, & Spirituffan&i illuminationem.
Quantum ex Dei virtute detrahant, quæ à ere.*t.
Propheta defcribitur * Dabo,inquit,legem 1

- L 5
 1 76 s p. X T AE S Ε S S.
¥zech.;s. meam in corda veftra, faciam'que,vt in præ
:;:;:;:; ceptis meis ambuletis. Sed hoceft fcilicet,
ΣΕΚquod alicubi ab Auguftino traditum eft. La
***mita- borant,inquit, homines, vt inueniant in no
ftra voluntate, quid boni fit noftrum, quod
nobis non fit ex Deo:& quid inueniri póffit,
ignoro. At vero,vt alibi tradit : Si relinque
2e correp, retur homini fua voluntas, vt in adiatorio
*gratia- D.; maneret,fi vellet: nec Deus etiam effice
ret ipfum velle : inter tot ac tantas tentatio
nes, infirmitate fua voluntas faccumberet.
Ideo fubuentum eft infirmitati voluntatis
humanae,vt diuina gratia indeclinabiliter,&
infeparabiliter ageretur : & ideo, quamuis
infirma,non deficeret. Excudunt autem
Neptunii patres in noua officina, quod Au
guftino fuit ignotam:non effe ex Deo gratiae
receptionem : quia libero voluntatis pro
priæ mota Deo vocanti affentiamur. At re
' pugnat Scriptara, quae Deum authorem fa
cit bonæ voluntatis. Aliud eft,moueri à Deo
voluntatem,vt obfequatur,fi libeat. Aliad
autem,formari vt bona fit. Porro non fe fa
-&urum promittit Deus, vt poffimas bene
velle:fed vt bene velimus:imovltra progre
• ditur,cum dicit:Faciam vt ambaletis. Quod
diligenter ab Auguftino annotatum eft. At
que idem Paulus affirmat, cum docet, Deum
effe,qui & velle efficit in nobis, & perficere.
§2 Pro
 A N T I D o T v M. . 171
pro fuo beneplacito. In eo hallacinantur,
quod motum nobis offerri fomniant , qui
mediam ele&ionem nobis relinquat:nihil au
tem de efficacia illa cogitant, qüa cor homi
nis renouatur,vt ex prauo fiat re&um. Haec
verò efficax Spirituffan&i operatio ab Iere.
cap.3 4.defcribitur,cum ita loquitur in perfo
na Dei:Ponam timorem nominis mei in cor
dibus eorum, ne declinent à mandatis meis.
1)enique in eo falluntur, quod nullam obfer
uât inter regenerationis gratiam, quæ nunc
miferiæ noftrae fubuenit, & primam, quæ A
dæ data fuerat, difcrimen : quod diligenter
Auguftinus exponit. Per mediatorem Chri 1Ltb.ad Bo
ftum,inquit, ex malis Deus facit deinceps in nif.2.ca.ès
aeternum bonos. Iftam gratiam non habuit
primus homo, qua nunquam vellet effe ma
las.Tale quippe erat adiutoriam,quod defe
reret cum vellet:&in quo permaneret,fi vel
let:non quo fieret,vt vellet. Sed potentior
eft gratiâ in fecundo Adam, qua fit etiam,vt
velimus:tantam'quevelimus, ac tanto ardo
rediligamus, vt carnis voluntatem contra
ria concupifcentem voluntate fpiritus vinca
mus. Páulopoft. Eft in nobis,per hanc Dei
gratiam, in bono recipiendo & perfeaeran
ter tenendo,non foldm poffe quod volumus:
* verumetiam velle quod poffumus. Quan
quam longius eft argumentum , quàm vt
 17* ' s E x T AE s E ss.
tam breuiter expediri queat: non tamen ve*
reor, ne mea, quamlibet breuis admonitio
non fufficiat apüd fanos le&ores refellendis
eorum commentis . At Scripturam fibi quo
que fuffragari obtendunt.Nam cum dicitur,
1ere.;t. Conuerte me Domine,& conuertar:ex eo col
ligunt,praeueniri homines Dei gratia. Rur
fum ex his verbis : Conuertimini ad me,& e
go conuertar ad vos : liberi arbitrii vim eli
ciunt.Scio alicubi Auguftinum hac diftin&io
ne vti.Sed longe diuerfo fenfu.Difert'e enim
teftatar,id'què plurimis locis, gratiam Dei
fic operari iii nobis, vt ex noleiitibus volen
iib.ad £o tes faciat.Vnde etiam concludit,nihilhomi
nif.z.c. S. - - -

nem boni facere, quod Deus in ipfo non fa

ciat . Qgid ergo,inquies, fibi vult Augufti
nus,cum de libertate voluntatis loquitur? .
Nempe quod toties repetit : non cogi homi
„,„. nes !nuitos Dei gratia,fed volantarios reg1.
bono perf. Vt fponte pareant ac fequantur:ideo tamen,
$,. quia eorumyoluntas ex mala verfafit in bo
Ë'& nam. vnde illud. Nos ergo volumus: Sed.
uibe arbit. Deus in nobis operatur & velle. Nos opera
mur, fed Deus efficit & operari. Item, bo
num, quod non tenemus nifi propria volun
tate,non tamen tenebimus, nifi operetur in
nobis & velle. Item,Certum eft,nos velle
cum volumns:fed ille facit,vt velimus. Cer
tum eft,nos facere,cum facimus,fed ille facit.
vt
 A N T I D O T V M. 173
vt faciamus,præbendo vires efficaciffimasvo
luntati. Haec fit fumma:Perperam eos face
re,qui fic inter Deum & nos partiuntur, vt
obedientiam piae voluntatis, quæ Dei gratiae
affentitur,ad nos tranfcribant: cum propri
um fit ipfius Dei opus.
Sed infiftant Prophetæ verbis : quod
conuerfionem à nobis exigendo, libérum
arbitrium compellet: quod fruftra faceret,
eorum quidem opinione , nifi aliquod effet
liberum arbitrium. Fateor fane, abfurdas
fore eiufmodi locutiones , nifi effet aliqua in
homine voluntas . Non tamen propterea
concedo,liberam obfequendi facultatem in
de poffe colligi. valde enim nouitios effe
oportet venerandos iftos patres,fi ex præce
ptis æftiniant, quid valeat homo : cum ideo
potius requirat à nobis Deus quod fupra vi
res noftras eft,vt imbecillitatis noftrae conui
&i,fuperbiam omnem exuamus. Memineri
mus ergo,aliud effe voluntatem in homine,
aliud liberam boni ac mali ele&ionem.Subla
ta enim poft lapfum primi hominis eligendi
libertate,{ola voluntas reli&a eft,quae füb pec
cati tyrannide captiua vfqueadeo tenetur,vt
non nifi ad malum feratur.
Porrb ne longius hîc immoremur,dico aper
te pugnare quod hîc pronunciant Tridenti
ni patres,cum illaChrifti fententia: Quisquis
 173 s E X T AE S E S S.
tss^.;. audiuit à Patre meo,venit ad me. Nam vè
prudenter animaduertit Auguftinas : inde fe
o.,... quitur,nullum à Deo audire & difcere, quin
££*£
tib.i.c.8.
fimul in Chriftum credat: motum'que Spiri
- -

tusfan&i fic effe efficacem, vt fidem femper

gignat. Conftituunt autem hoc in homi
his optione, vt Dei infpirationi,fi velit, auf
cultet. Haec nullo modo inter fe conciliari
poffunt:omnes qui à Deo didicerint, Chrifto
credere:& non aliter valere ratam'que effe
Dei infpirationem,nifi homines ex fèipfis af
fentiantur. Prioris fententiæ authorem ha
bemus Filium Dei, qui fecum minime diffi
det. Secundam ergo, quæ prorfus contra
ria eft,cui acceptam feremus,nifi patri men
dacit?
Poftquam feptimo capite,de modo præ
parationis,ita frigide tra&arunt, vt quemuis
• non prorfus infipidum Papiftam merito tan
tæ infulfitatis pudere debeat,tandem, capite
o&auo, vbi Ἐ ipfam definitionem ventum
eft,imprimis hoc cauent,ne fola fide conftare
videatur hominis iaftificatio. Quaeftio eft
verbi,quid fit iuftificatio.Negant fólam effe
remiffionem peccatorum : fed renouationem
& fan&ificationem fimul contineri volunt.
Nunquid hoc verum fit,videamus. . verba
Paulifunt capite ad Ro. 4.Dauid Beatitudi
nem hominis dicit, cui Deus imputat iufti
tiam.
 «t-

`A N r I D o r v M. — 175
tiamifiae operibus : Beati, quorum remiffae Pfal.;s;
funt iniquitates.Si ex hac Dauidis fententia
Paulus gratuitae iuftitiae definitionem ritè eli
cit: fequitur, in remiffione peccatorum effe
pofitam. Sic enim interpretatur Paulus,iu
' ftum à Dauide nuncupari,cui Deus iuftitiam
imputat,non imputando peccata.Sic& idem
Apoftolus,non addu&o alterius teftimonio,
alibi loquitur.Erat Deus inChrifto,mundum
fibi reconcilians,non imputando hominibus,.c..i,.c
peccata.Deinde continuò poft adiicit: Eum
qui peccatum non nouerat, pro nobis pecca
tum fecit,vt effemus iuftitiaDei in illo.Quid
apertius requiras, quàm nos coram Deo iu
ftos cenferi, quia Chrifti facrificio expiata
fint peccata noftra,ne amplias fub reatu nos
teneant, Nec locus eft vulgari cauillo: de iu
ftificationis inirio,ipfum agere.Namvtroque
loco tra&at,non qualiter incipiant iufti effe,
qui fuerant ha&enus infideles: fed quonodo
iuftitiam,quam femel confecutì funt,retineät
toto vitae curfu . Dauid enim de fe loquitur.
poftquä inter filiosDeifuerat cooptatus.Et °
Paulüs afferit,hanc effe perpetuam legatio
nem,quæ in Ecclefiaquotidie auditur.In eun
dem quoque fenfum ad Ro. 1o. Moifes iufti-pcuso.
tiam legisdefcribit,quod qui fecerit ea,viuet
in ipfis. Fidei autem iuftitia fic dicit : Qui
crediderit & c . Videmas ideo legls iuftitiae
•• • a
•
 176 s. E X T AE S E S S.
opponi fidei iuftitiam, quod operibus mini
me conftet,ficut illa. Idem fibi voluntverba
A&. ig.
quibus Lucas apud Antiochenos ipfum effe
vfum refert:Per hunc vobis annunciatur re
miffio peccatorum : & ab omnibus, à quibus
non potuiftis iuftificari in lege Moifi, in hoc
omnis qui credit,iuftificatur. Nam & remif
fioni peccatorum iuftificatio, velut interpre
tationis loco,fubiicitur:& abfolutionem pro
culdubio fignificat:& legis operibus detrahi
tur,vt fit gratuita : & fide percipi dicitur.
Quid * iuftificatio publicani, Lucæ 17. quid
aliud fonat, quàm iuftitiæ imputationem,
1.Corin .1• dum gratis acceptus eft deo:Et quoniam de
verbi proprietate lis eft;cum Chriftus à Pau
lo iuftitia, & fan&ificatio noftra praedica
tur,certe inter haec duo ftatuitur difcrimen,
uod Tridentini patres confundun
t.Nam fi
iì;fan&ificat:iu
eft gratia , qubd nos Chriftus iuftifi
cat,& ftitia vitae innouationem
fub fe non compleâitur.Nec aliter poteft ex
poni illud ad Ro.8. Qgis accufabit aduerfus
ele&os Dei* Deus eft qui iuftificat, quàm de
gratuita acceptione. -

Nqllem de verbo litigare, nifi inde to

tus caafae ftatus penderet. Verum cum tunc
iuftificari hominem tradunt,cum in obedien
Rom. 4.
tiam Dei reformatur:totum illud Pauli argu -
métum euertunt:Si ex lege eft iuftitia:exina
- ` nita
 -

* • *
A N T I D o r v M.
- - . • • - -•
177
•

nita eft fides,& abolita promißio. Intelligit

£nim,neminem inuentum iri inter hominës.
in quo falatis promiffio compleatur, fi inno.
centiae conditione fit implicita:
& ruituram
mox effe fidem,fi operibus fulciatur. Qgod
ideo verum eft , quia quandiu refpicimus
ôïíïìáí eft nos coram Deo tre
pidare.Tantum abeft, vt certa & inconcuffa
vitæ æternæ fiducia nobis confìet.De regene
ratis loquor.Quantum enim abeft à iuftitia,
quæ in hac vita inchoatur, vitae nouitas:
•Neque tamen interea negandum eft,
quin perpetub coniun&ae fint äc cohæreant
duæ iftae res:fan&ificatio,& iuftificatio. Sed
perperam inde infertur,vnam ac eanda effe.
Exempligratia: Solis lumen, & fi nunquam
feparatur à calore, non tamen calor exißi
mandas eft. Nemo'que tam rudis inuenitur,
qui non vnum ab altero diftinguat.Fatemur
ergo,fimul atque iuftificatur quifpiam,necef.
fario innouationem quoque fequi. Neque
vero de eo ambigitur;an fàn&ificet Chrißus
nec ne,quofcunque iuftificat . Hoc enim efíet

lacerare Euangelium,adeo'que Chriftum ip

fum difcerpere, fi quis iuftitiam, quam fide
confequimur,feparare velit à pœnitétia. Sed
tota noftra difceptatio eft, de caufa iuftifi
cationis. Hanc Tridentini patres duplicem
378 S E X T AE. S E S S.
effe fingunt:ac fi partim remiffione peccato
rum,partim fpirituali regeneratione iufti e£
femus. Vel,vt aliis verbis exprimam quod
fentiunt: ac fi partim imputatione, partim
qualitateiuftitia noftra conftaret. Egoau
tem vnicam & fimplicem effe affero,quæ tota
continetur gratuita Dei acceptione. Eam
præterea extra nos conftituo : quia in folo
Chrifto iufti fumus. Proferant fi quod ha
bent ex fcriptura teftimonium, vt perfuade
ant quod docent. Ego cum totam habeam
fcripturam mihi fúí , hac vna ra
tione nunc contentus ero:quod cum mentio
fit iuftitiæ operam,eam lex & Euangelium.
in perfecta legis obedientia conftituunt. Ea
cum nufquam appareat,nihil aliud faciunt re
liqui,nifi vt confugiamus ad folumChriftum:
vt in ipfo iufti cefifeamur,quod in nobis non
fumas. An mihi locum vnum proferent, qui
inchoatâ nouitatem pro iuftitia apud Deum
robari teftetur,vel in totum, vel ex parter
Qubd fi authoritate deftituuntur:cur non li
ceat repudiare quod hic obtrudunt figmen
tum,de partiali iuftitia * -

Porrò quàm friuola fit & nugatoria

caufarum partitio,quae ab illis commemora
tur,fuperfedeo dicere. Nifi qubd taceri hoc
nec debet, nec poteft, nimis effe abfurdam:
quod caufa inftrumêtalis nominatur folus ba
T T ' ' ptifmus
 A N T I. D o r v M. ^ 17s
ptifmus.Qgid igitur fiet Euangeliot An'ne
poftremoquidem angulo hærebit Sed baptif
mus eft fidei facramentum.Quis negat : vbi .
tamen omnia di&a fuerint : hîc nihilominus
obtinebo,nihil effe aliud,quàm Euangelii ap
pendicem.Præpoftero igitur ordine primas
illi deferant:ac perinde omnino faciunt, ac fi
quis inftrumentalem ædificii caufam diceret
effe trullæ manubrium. Sane quisquis, poft
habiro Euangelio, baptifmum infer falutis
caufas numerat : eo ipfo, quid fit baptifmus,
aut quid valeat, quodnam fit eius officiú,aut.
quis vfus,nefcire fe prodit.Quid in caufa for
mali præterea defiderem,canone. 1o. diceri
dum erit. Tantum hîc £j$ præfen
ti loco conuenit.Iterum enim affirmant, nos
vere iuftos effe,nô tantú reputari.Ego cótrà,
tametfi cöcedo,nunquä recipi nos in Dei gra
tiä,quin fimul nos regeneret invitae fä&itaté:
falfùm tamen effe contendo,vllâ iuftitiæ par
té in qualitate fitam effe,vel habitu,qui in no
bis reíideat:fed gratuita acceptione, nos effe
iuftos. Nam-cum docet Apoftolus, propter Rorn•$,
vnius obedientiam iu(tos conftitui multos:fa
tis,nifi fallor,oftendit, mutuari nos aliunde
iuftitiam,cuius in nobis indigemus.Et primo
ad Ephefios capite,cum dicit nos praedeftina
tos effe in adoptionem filiorum Dei, vt gra
ti effemus in filio : fummam iuftitiæ noftræ
M z
 -r-

186 s E x T Ae s e s s.
comple&itur. Quantulacunque enim portio
in opera noftra conferatur, eatenus vacilla
bit fides,& falus noftra hoc modo tota pe
*hilip.3•
riclitabitur. Ergo cum Apoftolo difcamus,
iuftitiam noftram,quæ ex lege eft, tanquam
noxium impedimentum,abiicere, vt illam ob
tineamus,quæ ex fide eft Iefu Chrifti. Qualis
autem fit iam ante abundè demonftrauimus.
Et vno verbo Paulus, tertio capite ad Gala
tas,indicat:cum negat, iuftitiam legis cum
iuftitia fidei congruere,quia in operibus fita
fit. - -

Sed quid facias iftis beftiis* Nam poft

quam multas iuftificationis caufas recenfue
runt, obliti de caufa iuftificationis fibi effe
tra&andum,iuftitiæ partem operibus confta
re hinc colligunt, qubd nemo abfque fpiri
tu regenerationis per Chriftum Deo recon.
cilietur. At quàm craffa eft ifta hallucinatio*
Perinde enim id valet, ac fi dicerét:Remiffio
peccatorum diuelli à pœnitentia non poteft.
Ergo hæc eft pars illius.Hoc vnicum eft con
tröuerfiae caput:quomodo iufticéfeamur co
ram Deo:vbi fides noftra,qua fola iuftitiam
percipimus,eam quærere debeat. Vt millies
repetát non poffè nos aliter merito paftionis
Chrifti cömunicare,quin fimul regeneremur
eius fpiritu,non tamen efficient çquominus il
lud fixum maneat;ideo propitium nobis effe
D eum,
 A N T I D O T V M, > 18;
f}eum;quia Chrifti morte placatus nobis fue
fit:ideo nos reputari iuftos coram ipfo,quia
illo facrificio expiatæ fuerint noftræ iniqui
tates. Habemus,inquit Paulus,propitiatio
nem per fidem in fanguinem Chrifti. Deni- Aom.v.
que,vbi de caufa quæritur: quorfum attinet,
accidens Ê obtruditDefinant ergo
iftis ineptiis lüdere,vel cauillis ineptire: acci
ipit homo fidem,fimul & fpem,&charitatem.
Non igitur fola fides iuftificat.Nam fi nobis &
oculi,fimul & aures,& pedes,& manus confe
runtur:non propterea tamen, aut pedibus
mos audire,aut manibus ambulare,aut palpa
-re oculis,dicendum eft. De Pauli teftimonio
perperam addu&o alibi dicetur. -

J Sequitur putidæ illius diftin&ionis approba

batió:de fide informi,& formata. Pudet qui
aem venerandos patres voces iftas vfurpa
re.Sed cum balbutiunt,non vniri fola fide ho
minem Chrifto,nifi fpes quoquef& charitas
accedant: fidem certè fominiafit charitate va- -
cuam, quæ à Sophiftis vulgo informis voca
tur.Qgo infignem fuam infcitiam produnt. .
Nam fiverami eft quod docet Paulus, Chri- e;*;;
ftum habitare in córdibus noftris per fidem:
nihilo magis fidem à charitate feparabunt, A&.ig.
quàmChriftum à fpiritu fuo.Si fide purifican , *
fur corda „quemadmodum Petrus affrmat: ,.;,,…,
fi quicunqué credunt,habét vitam æternam, io43.
* ~.
 17 * S E X T AE $ E S S.
1{om.4.
quod toties pronunciat Chriftus:fi fide obti
netur æternæ vitæ hæreditas, longe aliud eft
' fides,quàm mortua nefcio quæ perfuafio. V i
In cap. ua nos Chrifti membra fide effici,negant.
Ioan.ute
Quantò meliusAuguftinus*qui fidem appel
lat animæ vitam,ficut animajvita eft corpo
ris.Qyanquam non tam Auguftinus hic citâ
Gal.* , -dus aüthor eft,quàm Paulus,qui fatetur fe fi
de Chrifti viuere.Ignofcendas forte effet illis
hic error, quia non aliter de fide garriunt,
quàm de fabulofis infulis ( quis enim eorum
vnquam,vel fummis labris,guftauit quid effet
fidest)nifi miferum orbem eademfecum igno
rätia in exitium traherent.Nos autem memi
nerimus, fidei naturam à Chrifto aeftiman
dameffe:quia qaod nobis offert Deus in Chri
fto,non nifi fide recipimus.Proinde quidquid
nobis eftChriftus,id ad fidem träffertur,quæ
nos compotes & Chrifti, & omnium eius
bonorum facit.Neque aliter verum effet il
i.ioan.%. lad Ioannis, fidem noftram effe *vi&oriam
qua mundus vincitur : nifi nos in Chriftum
Ioan.16.
infereret,qui folas eft mundi vi&or. Ac eo
ram ftaporem animaduertere operæprecium
eft,quod dum citant illum Pauli locum, fides
Gal.%. 3î per charitatem operatur : non cogitant
< hoc quafi gladio iugulari. Ná fi fru&as eft,
ac effe&us fideicharitas:quis non videt' infor
më illâ fidê quâ fabricarât,inane effe figmen
- t '' . … T T T tum
 *. A N T. f D Ο Τ V M. 173
t;*, Erit enim perquá abfurdum,fifilia matré
interimat. Quanquâ monendi funt le&ores,
locú illum intempeftiue adduci,cum de iuftifi
catione agitur. Quädoquidé illic nö difputat
Paulus,qüid ad hominé iuftificádum valeant
fides,aut charitas: fed quæ fit Chriftiana per
fe&io.Quemadmodum cum alibi fcribit ; Si
quis in Chrifto:noua creatura. 2.corin.£.
Longum effet,ac moleftum, fingula no
tare:fed hoc magis infigne eft, quàm vt prae
te jÉÉÉÉÉÉÉ fidem
ab Ecclefia petentibus refponfum dari:Si vis Matth. 19.
ad vitam ingredi,ferua mandata. Væ eorum
cathecumenis,fi tam dura illis conditio impo
nitur.Qgid enim aliud,quàm æterna illis ma
Hediëio indicitur * Siquidem agnofcant cum b Gal.3>
Paulo,maledi&os effe omnes, qui legi funt o
noxii. At Chriftum habent authorém. vti
nam Obferuarent,quorfum ita locutus fuerit.
Ouod iudicari non poteft, nifi ex contextu,
& perfonae ratione. Interrogauerat ille, cui
refpondet Chriftus:Quid facere oportet, vt
habeam vitâ aeternam , Certe quifquis vitam
9peribus vult promereri,regulam habet fibi
A lege praefcriptam:hæc fac,& viues.Sed con-.
fiderandus eft,qufà Paulo indicatur finis: vt
vfres fuas expertus homo, vel potius impo
t£ntiae fuae conui&us, depofita fuperbia, nu
dus ad Chriftum confugiat. Neque enim lo
m 4 •
 384 S E X T- AE + S E S S.
cum habet fidei iuftitia, donec comper
tum habuerimus,fraftra,nobis falutem ex le
ge promitti . Quod enim impoffibile erat
mom.8•
legi,quandoquidem in carne noftra infirma
erat: Deus per filium fuum praeftitit, peccata
noftra per facrificium mortis eius expian
do,vt iuftitia fua impleatur in nobis. Adeo
Gal.3.
autem præpofteri funt Tridentini patres, vt
cum Moifi officium fit nos ad Chriftum ma
nu ducere, ipfi nos à Chrifti gratia ad Moi
fem traducant.
Ac ne parum fint in praedicandis homi
num viribus liberales, iteram in hoc capite
repetunt,fpiritum Dei agere in nobis,fecun- .
dum propriam cuiufque difpofitionem , &
cooperationem. Qgalem,obfecro,difpofitio
nem inueniet fpiritus Dei 1n cordibus lapi
deis*,An non pùdet eos difpofitionem finge
re,vbi fpiritus ipfe vbique in Scripturis pro
nunciat,omnia effe contraria* Nam hoc gra
tiæ initium eft,vt ex nolentibus adeo'que re
pugnatibus faciat volentes. Vt fides,tam in
fui$ exordiis,'quàm incrementis, ad vltimà'-
Ephe.t, que vfque perfe&ionem , Dei fit dgnum : &
gratuifa Dei ele&io fit fufcipiendæ gratiae
1ib.de pre præparatio,vt ait Auguftinus. Et clara fune
deft.fan
&or.t.cap.
pauliverba: Deum nos benedicere,omni bene
9.lO.ll. di&ione fpirituali,quemadmodum nos elegit
in Chrifto, fecundum placitum voluntatis
• .. - fuae.
 A N T I D O Τ V M. 185
fuae. Quibus certè nos cohibet,ne in tanto
beneficio gratiæ Dei , placito gloriemur vo Cap.S.
luntatis noftrae,inquit idem Aùguftinus.Ita'-
.nervt quod Deo acceptum referre homo de
beret,id illi quafi meritum opponat * Nam
vnde prima difpofitio * nifi quia fumus Chri
fti oues* Quis porro fibi tantum aufit fume
re,vt fe ouem faciat ? Itaque Lucas cum de A&.tg.
efficacivocatione loquitur,credidiffe eos do
cet, non qui à feipfis erant difpofiti , fed qui
ad vitam erant præordinati. Et Paulus vnde ephe.*•
re&a fit difpofitio exprimit, cum docet,prae
.parata effe à Deo bona opera, in quibus am 1lib.v.de
ííí Potius itaque Auguftinum audia bono p< rfe
mus,qui longe aliter docet , quàm iftiblate uer.ce7•
rones. Poft cafum hominis,inquit, non nifi
ad gratiam fuam pertinere voluit Deus, vt
homo accedat ad eum:neque nifi ad gratiam
- fuam pertinere voluit,vt homo non recedat
ab eo. Ipfe enim eft,qui fe daturam cor pro
mittit, vt intelligamus, & aures, vt audia
mus. Quamobrem fola eft eius gratia,quae
nos difcernit: quemadmodum Paùlus admo
net.Atque vt eiufdem Auguftini verbis con
cludam:Voluntas humana,non libertate gra Il{b de cor
tiam confequitar,fed gratia libertatem:& vt rep.&grav•
perfeueret,dele&abilem perpetuitatem,& in ca 8.
fuperabilem fortitudinem. -

Capite nono, dum aliquam dare fta

- M 5
 186 S E X T AE S E S S.

dent modeftiæ fignificationem,imptdentiami

fuam magis produnt.Quoniam in promptu
erat Scripturae do&rina eorum placitis repu
gnans : vt hanc fufpicionem auertant, pri
mùm quid fit,fide iuftificari hominem,expo .
nunt.Nempe,quod fides falutis fit initium,&
fundamentum iuftificationis. Quafi hacfolu
tione effent expediti, mox ad alteram tranf
uolant:gratis nos iuftificariideo Apoftolum,
docere,quia quæcunque iuftificationem prae
cedunt,fiue fides, fiue opera, ipfam non pro
merentur. Quaefo,fi in re feria verfari fe pu
tarent:an adeo leuiter, quafi ofcitantes, per
fungerenturOmitto,qubd hominum iudicia.
nihil veriti funt: quafi íacrofan&o hoc decre. !
to omnium oculos confodiffent: Fides iuftifi !
cat,quoniam inchoat iuftitiam. Primb,hoc
cominentum fenfus cömmunis refpuit.Qgid ,
enim magis puerile, quàm totum effe&um
velle reftringere ad folam a&um inchoandi*
Sed infpiciamus paulifper,nunquid Pauliver.
Rom.f. ba patiantur tam facile fe peruerti. Euange
lium, inquit, potentia Dei eft,in falutem o
mni credenti : quia in eo reuelatur Dei iufti
tia ex fide,in fidem. Quis non videt,princi
pium & finem pariter hic defignari? Alioqui
dicendum erat, ex fide in opera : fiquidem
ftabac.*• perficerent quod fides inchoat. Eodem facit
Habacuc teßimoniam:Iuftus ex fide vi&urus
eft,
 * A N T 1 D o T v M. r 87

eft : quod improprie di&um foret, nifi vitam

perpetuaret fides. In Abrahae perfona relu
cet praecipuum iuftificationis fpecùlum. Au
diamus ergo, quo tempore fides illi ad iufti
tiam imputata fuiffe prædicatur. Non erat gcnag.
certe nouitius: fed reli&a patria, iam annos
complures Dominum fecutus erat: vt effet
: non vulgare fan&itatis, omnium'que virtu
tum exemplar.Non ergo aditum illi ad iufti
tiam patefacit fides, vt aliunde poftea iuftifi
catio compleatur.Et tandem concludit Pau Rom.$. ”
lus,nos ftare in ea gratia, quam fide confecu
ti fumus.Quantum diftat fixa & immota fta
tio à momentaneo tranfitu:tantum à Pauli
fenfu diftant in fuo ifto dogmate. Omnes
scripturæ locos colligere,& longum effet,&
fuperuacaum. Satis quidem faper'que ex his
'paucis liquere arbitror, non minüs iuftitiæ
complementum,quàm initium,fidei tribuen
dum effe.
Secundum membram eft, gratuitam
ideo iuftificationem vocari à Paul6,quia nul
lum meritum præcedat.Quid ergo:cüm idem Rom.3.4•
Paulus clamat,excludi omnem carnis gloria
tionem lege fidei, an ad antea&ae vitae dunta
*at merita refpicit * ac non potius admonet,
nihil effe,quo glorientur homines, vfque ad
vitae finemi,qui fide iufti funt • Nam cum ex
Dauide afferit,imputari,abfque operibus,iu
 I88 S E X T AE S E S S.

ftitiam, perpetuum fidelium ftatum decla

Pfà»g*. rat.Quemadmodum & Dauid,fe,ac reliquos
omnes Dei filios,non in vnum diem,fed tota
vita,peccatorum remiffione beatos effe excla
nat. Nec de vnius nomenti iuftificatione lo
A&.15.
quitur apud Lucam Petrus, cum dicit : Per
gratiam Iefu Chrifti credimus nos effe fal
uos,quemadmodum & patres noftri . Ille e
nim erat quæftionis ftatus : an exigenda fo
ret à gentibus legis obferuatio. Id fieri de
bere negat : quòd non alia fit falus in Chri
A&.4. ftiana Ecclefia,quàm perChrifti gratiam:nec
alia vnquam fuerit. Et merito. Nec enim ali
komi, 4s ter firma erit promiffio, nifi ex Dei gratia
pendeat, ac fide nitatur,inquit Paulus. An
illic etiam de præcedentibus meritis agi, gar
rient* Imo fele&iffimis quibufque falutis fi
duciam pofíe conftare negat, nifi recumbat
in Chrifti gratiam. Fidem igitur abolet, qui
• noa retinet hanc vnicam iüftitiam vfque ad

j mortem. Iuftificamur gratis,inquiunt, quod

nulla opera, quæ 1uftificationé præcedät,ipfâ
promerétur. Atqui dumi Paulus Abrahæ ma
teriam adimit gloriandi,eò quòd fides fit illi
imputata ad iuftitiam,probationis loco mox
fubiicit : vbi funt opera,illic debitum praemi
um rependi:fidei autem quod datur, gratui
„tum effe. Notemus de fan&o patriarcha ver
ba fieri.Negat Paulus, quo tempore mundo
re
 A N T I D o r v M. - * 8s
renunciauerat, vt fe totum Dei obfequio
addiceret,vllis operibus fuiffe iuftum. Siex
cipiant adulteriniifti patres,tunc demum coe
iffe iuftificari : aperte refellitur hoc cauil
É facræ Hiftoriæ contextu.Multis enim an
nis fe exercuerat in quotidiana Dei inuoca
tione, & Dei vocationem conftanter fecutus
erat,in qua vitæ æternæ promiffio contineba
tur. Non'ae ergo ter cæci iudicandi funt, qui
gratuitam Dei iuftitiam non vident, nifi in i
pfo veftibulo* regnare autem in ipfo ædificio
putant operum merita . Verum attendere
conuenit, qualem tam craffæ impietati fu
cum inducant.Hoc quippe modo fatiffa&um
pronunciant Apoftoli fententiae: Si ex gra- aom.n,
tia:ergo non ex operibus. • Atqui Paulus,
qubdfaluæ fiunt reliquiæ, & ab æterni exitii
periculo mirabiliter à Deo conferuantur vf.
que in finem, id acceptum refert Dei gratiæ.
Multum igitur abeft, quin ad tantulam por
tionem,hoc eft,ad folum principium, reftrin
t. -

Abfurdum quidem illud delyrium : fed

hoc etiamnum aliquanto craffius : quòd eo
rum opinione,nihil omnium,quae iuftificatio
nem praecedunt , ipfam promeretur : fiue fi
des,fiue opera. Quae nobis hic opera com
nminifcuntur iuftificatione priora? Cuius hoc
erit ordinis,vt radicem fru&us tempore præ
196 . s E x T AE s e s s. _
cedat* In fumma : vt intelligant pii le&ores,
quantum ad do&rinae corre&ionem profe
&um fit, monachi reuerendis patribus, quo
ram partes erantauribus annuere, vetei em
hanc dictarunt cantilenam : bona opera,quæ
iuftificationem praecedunt,non meritoria ef
fe æternæ falutis,fed præparatoria duntaxat.
Atqui,fi qua opera fidem anteuerterent, ipfa
quóque venirent in calculum. Sed ideo nul
fum meritum:quia nulla funt opera. Nam fi
opera fua quaerant homines, mala duntaxat
inuenient. Pofteris vix perfuadebitur, tan
tum fuiffe ftuporis in papatu, vt iuftificatio
ni vllum opus præponerent, etiam fi nega
rent effe tantiboni meritorium . Quid enim
ab homine prodibit,donec Spiritu Dei fuerit
regenitus: Longe diuerfa eft Pauli ratiocina
tió. Ephefios admonet,cap. z. vt fe memine
rint gratia faluatos effe,non ex feipfis,neque
ex propriis operibus. Probationem fubiicit,
non qua lymphatiifti patres vtuntur,opera,
quæ præcedunt,nulla fufficere:fed quam ego
adduxi,non aliis operibus nos effe præditos,
nifi quæ Deus præparauit : quia fumus illius
fa&ura,ad fan&am & piam vitam creati. Fi
des porro iuftificationem ita præcedit,vt ta
men Dei refpe&u fequatur. Quanquam de
fide quod dicunt, tunc fortaffis locum habe
ret, fi fides ipfa, quæ nos in poffeffionem iu
- - T ' £titiæ
 A N r 1 D o T v M. . 19ì
ftitiâ mittit,à nobis effet. verùm cum ipfa
quoqge gratuitam fit Dei donum : fayeraa-„
cua eft ifta,quam ponant,exceptio. Quan- ÉÉÉ.
quam Scriptura hanc dubitationem alia ra
tione tollit,dum fidem opponit operibus:ne
inter merita cenfeatur.] Neque enim quid
quam noftrum affert fides ad Deum : fed
quod vltro nobis offert Deus,recipit. Hinc
fit,vt fides, quamuis imperfe&a , perfe&am
nihilominus iuftitiam poffideat : quia non a
iium , quàm gratuitæ Dei bonitatis, refpe
&um habet.
Capite decimo,in vanam, vtipfi qui
dem ia&ant, hæreticorum fiduciam inuehun
tur.Ea autem eft,fecundam eorum definitio
nem, dum certb ftatuimus nobis remiffa effe
peccata:in ea'que certitudine acquiefcimus.
vertam fi hæreticos facit talis certitudo : vbi
erit fœlicitas,quam Dauid prædicat: Imo vbi Pfàl.32.
erit paxilla,de qua Paulus concionatur quin
to ad Romanos capite, fi alibi quàm in fola
IDei beneuolentia acquiefcimus*Vnde porrò
Deum habemus propitium,nifi quia non in
trat nobifcum in iudicium * Fatentur nun
quam, nifi gratis, remitti peccata propter
Chriftum : fed hoc in fufpenfo relinquunt,
quibus & quando remittantur, dum omnes
confcientias tranquilla fiducia fpoliant. Vbi
igitur àudacia illa,de qua alibidocet Paulus,
 19* S E X T AE , S E s S,
ephe.3. & acceffus cum fiducia ad Patrem per fidem
Chrifti: Non contentus fiduciæ nomine,auda
cia nos inftruit:quae certe plus quidquam eft,
laom.8. quàm certitudo. Quid etiam quòd certitudi
nis vocem aliquoties vfurpat ? Neque alibi
eam fatidat, quàm in fola gratuiti Dei amo
ris perfuafione. Imo omnem veram Dei in
uocationem ifti euertunt, cum piorum ani
mos trepidatione fufpendunt, quae fola no
IaCoele
bis ianuam præcludit. Qui haefitat, inquit Ia
cobus,fimilis eft fu&ui maris,qui à vento cir
cunfertur. Non ergo exiftiment tales, fe
quidquam impetratúros à Domino. Sed qui
vult exorare,nihil haefitet. Notanda eft anti.
thefis inter fidem,& haefitationem:vnde col
ligere promptum eft,fidem deftrui, fimulac
tóllitur certitudo. - - -

Sed quo melius tota eorum theolo

gia patefiat fe&oribus:expendant,quæ in eo
dem capite fequuntur verba.Sed neque illud
afferendum,oportere eos,quivere iüftificati
funt, abfque dubitatione apud feipfos ftatue
re,fe effe iuftificatos. Si ita eft:videant qua
ratione conciliari queat a A* ? •?•? '* cum du
bitatione. Illam enim Paulus fidei perpe
tuam facit comitem.Taceo quòdinftar axio
matis hic ponunt, quod Paulus pro ingenti
abfurdo ducit . Si ex lege eft haereditás,in
*^"* quit,exinanita eft fides.Fidei nullam fore cer
ti
 A N T I D. O T V M. , * * 95
titudinem argumentatur, fi operibus m.ta
turfalus hominum.Non dubitat hoc pro ab
fardiffimo in medium proferre. Et merito.
Cum mox, abolitam quoque effe promiffio
nem,inde colligat. Pudet autem me quafi de 1.

pre ambigua contendere, cum iis qui fe Chri

ftianos appellant.Clara eft Scripturæ do&ri

na.Scimus,inquit Ioannes,nos effe filiosDei.1.1oang.
Et poftea, vnde hæc fcientia nafcatur, expo
• nit:nempe ex Spiritu quem dedit nobis. Si
cat & Paulus admonet, non mandi fpiritum . . . . .
nos accepiffe:fed Spiritum qui ex Deó eft, vt *°**"*
fciamus,quæ à Deo donata funt nobis. Alibi
etiam expreffius: Non accepimus iterum fpi
ritumferuitutis in timorem : fed adoptionis aoni.s.
Spiritüm,in quo clamamus: Abba, Pater.
Hinc acceffusille cum fiducia & audacia, cu
ius pauloante meminimus. Et fane totam fi
dei naturam ignorant, qui eam dubitatione
mifcent. Si dubitaret Paulus : non auderet,
morti & inferis infultare:quemadmodum fa
cit Rom.o&auo,vbi fe tam certum effe ia&at
de amore Dei, vt nihil eum ab ifta perfuafio
ne dimouere queat. Non auderet,capite quin
to,gloriari fuperfpe gloriæ Dei. Qgod ex
eius verbis liquido apparet. Caufam enim
affignat : quod charitas Dei in corda noftra
diffufa fit, per Spiritum fan&um qui datus.
eft nobis. Qgo fignificat,confcientiam no
- N -
 35Ä S E X T AE S E S S.
ftram, teftimonio Spirituffan&i acquiefcen
tem, intrepide apud Deum de fpe æternæ fa
lutis gloriari. Sed non mirum eft,fi haec,
quam Spiritus Dei piorum cordibus obfi
gnat,certitudo fophittis ignota eft. Sicenim
fore praenunciauit Chriftus : Mundus eum
***** non çognofcet : fed vos foli apud quos ma
net.Non mirum eft, eos qui,abie&o fidei fun
, damento,in opera potius recumbunt, huc &
illuc vacillare. Veriffimum enim eft illud Au
guftini: Quia non fecundum merita noftra,
InPfal.ss. fed fecundum eius gratiam firma eft promif
fio:nemo debet cum trepidatione prædicare,
de quo non poteft dubitare. -

videntur tamen fibi quibuflibet obie

&is ingeniofe occurrere,cum de Chrifti gra
tia generalem perfuafionem commendánt.
Prohibent ne quis dubitet de efficacia mor
tisChrifti.Sed vbi'nam locari volunt* In ae
re:vt confufa tantdm fit imaginatio.Nemini
enim permittunt fibi gratiam, firma certitu
dine fidei,applicare. " Quafi de nihilo defti
nentur nobis iftae promiffiones : Ecce Rex
*;;;;;;: tuas venit, vos hæredes eftis promiffionis.
ZÉ* Complacuit Patri in te.IuftitiaDei in omnes
Ê & fuper omnes qui credant. Sane fi conce
* dant, fide nos percipere quod Deus offert:
nön ita mihi,& aliis proponitur Chriftus,vt
tantum credamus, Abrahae fuiffe redempto
rem :
 A N T I D O T. V M. 755
£Efi: fed vt quifque fibi propriam,quæ ab ip
fo parta eft, íalutem faciat.Et cuius,obfecro,
improbitatis eft id afferere * Nemo fcire fidei
certitudine poteft, fe gratiâ Dei cófecutum.
Paulus & Ioannes inter Dei filios non agno
fcunt,nifi qui id fciunt. De qua fcientia id in
terpretabimur, nifi quam Spirituffan&i ma
gifterio didicerint ? Præclare enim Bernar- serm.;. in
das: Fidem h?c nobis fubuenire neceffe eft: dedic. t*p.
hîc oportet fuccurrere veritatem : vt quod
de ï latetjin corde patris, per Spiritum
reueletur : & Spiritus perfuadeat cordibus
noftris,qubd filii Dei fimus. Perfuadeat au
tem, vocando & iuftificando gratis per fi
dem.Qgod fi Paulus,dum Corinthios horta-, cori;
tur,vt femetipfos probent , fint ne in fide, o- -

mnes reprobos pronunciat, qui Chriftum

non cognofcant in fe habitantem : ego cur
verear bis reprobos pronunciare, qui tale
examen à tota Ecclefia procul arcent, ac de
gratia Dei nihil certi reliquum faciunt*
Capite vndecimo, vbi incrementa iu
ftitiae defcribant, non modo gratuitam iufti
tiae imputationem confundunt cum operum ,
meritis : fed illam propemodum exterminât.
verba funt : Crefcere fideles in iuftitia bonis
operibus per obferuationem mandatorum
Idei & Ecclefiæ:magis'queinde iaftificari.Sal
$em fi hac Aaguftini exceptione vterentur:
; - IN s
 396 S E X T AE S E S S. x.
μύr.a... Iuftitiam fidelium, quandia degunt in man
vigesi*» do,magis peccatorum remiffione conftare,
**** quàm Éerfe&ione virtutum. Tametfi ne illâ. }
quidem operum iuftitia, quam contemptim
nominat,nitendum vlla ex parte docet. V.
lib ad Ro nam enim piorum omnium,qui fub carnis in
*** *** firmitate gemant, fpem effe hanc prædicat,
qubd mediatorem habent Iefum Chriftum,
quifit pro peccatis eorum exoratio . . Con
trà Tridentini patres : vel emptitii potius
monachi,qui tanquam Latini tibicines, qua
lecunque volunt carmen illis componunt:
modis omnibus difcipulos fuos auocantes à
gratiae intuitu, falfa operum fiducia excæ
cant. Libenter fane confitemar,quotidiano
bonorum operum profe&u crefcere debere
fideles.Bona'que eorum opera,quibus orna
ti funt à Deo,interdam iuftitiæ titulo infigni
ri . Verum cum haec tota operum dignatio ,
non ex alio fonte manet, quàm gratuitae ac
ceptionis:quàm abfurdum foret,hanc ab illa
labefa&ari? Car non reminifcuntur, quod
pueri in fcholis didicerunt * non pugnare
quod fubordinatur. Dico gratuita imputa
tione fieri,vt coram Deo iufti cenfeamur:di
co, inde quoque alterum beneficium proue
nire, vt iuftitiæ nomen habeantopera, quæ
proculalioqui à iuftitiæveritate abeffent.
Denique nón proprio merito, fed fide fola..
- tant
 , A N T I D O T v M. 192
tam perfonam quàm opera, iuftificari affir
mo : & ex perfonae iuftificatione hanc ope
-rum,tanquam ex caufa effe&um,pendere.Er
go & ordine ÉÉ , & gradu ita fu
peremineat neceffe eft,vnica fidei iuftitia:ne
quid eam vel præuertat,vel obfcuret. Proin
de iniquiffima eft calumnia, gratuitæ iuftitiæ
meritoriam nefcio quam fübftituere : vt fe- '
mel nos gratis Deus momento vno iuftifi
cet:nos autem tota vita legis obferuatione,
iuftitiam ipfi nobis comparemus. De obfer
uatione mandatorum Dei, hoc mihi velint
nolint fatebuntur : multüm à perfe&o eius
complemento diftare omnes mortales.Nunc
mihi refpódeant: an qualifcunque eius pars,
iuftitia fit, aut pars iuftitiae. , Pofterius hoc
ftrennue afferent.Verüm repugnat fcriptu
ra,quæ hunc honorem,nifi perfe&ae obedien
tiae,nequaquam tribuit: Qgi fecerit haec vi- „,.
uet in ipfis. Maledi&us autem qui non com
pleuerit omnia. Item,Qgi defecerit in vno* Iaco.zó
fa&as eft omnium reus. T Nemo eft qui non
agnofcat,etiam me tacente,maledi&ioni fab
iici nos omnes, quandia in legis obferuatio
ne claudicamus? proinde aliunde mutuan
dam effe iuftitiam, quandoquidem operibus
ablata eft.De mandatis Ecclefiae, quæ permif
cent,alibi dicendum erit. Obiter tamen mo
niti fint le&ores, nullam hic omitti impieta
- N 3
 :
1358 S Ε X r AE S Ε S S.
tis genus. Quis enim facrilegiam hoc excd
fet,qubd fuis etiam inuentis iuftificandi vim
arrogare non dubitant* Id ne Pelagius $t
dem vnquam tentauit. Impia nempe perfua
'fione fafcinare miferos homines conatus eft.
quafi diuinæ legis obferuatione,iuftitiam ac
quirere fibi ipfi poffent. Humanis verb legi
bus tantum deferre, nunquam illi venit in
mentem. Eft enim execrabilis in Deum blaf
phemia, vbi eo temeritatis prorumpit quif
quam mortalium , vt fuis traditionibus vitæ
aeternæ mercedem affignet.
Sed quo me vertam ? Loquitur enim
facra Synodiis,quae errare infcripturæ inter
pretatione non poteft. Habet autem fcripta
ræ teftimonia:primum ex Ecclefiaftico: Ne
verearis vfque ad mortem iuftificari. Vna,
opinor,ratio eft,qua me expediam. Locum
infpiciant le&ores,& à bonis patribus impn
denter corruptam fuiffe inuenient. Dicit
enim fcriptor ille: Ne veteris, hoc eft,prohi
bearis vfque ad mortem. Quanquam potius
vertendum erat,ne differas.' Nàm Græcam
verbum eft μ a^ vw •. Inuehitur enim aduer
fas eorum focordiam, qui fuam ad Deum
conuerfionem procraftinant.Quod de initio
di&um eft, religiofi patres ad progreffam.
£aco.s.
non tantam craffa infcitia, fed aperta etiam
malitia falfo referunt. In loco Iacobi plus
ali
 .* A N T I D O t V M . 19$
aliquanto coloris habent. Verüm quifquis
fcripta noftra legit, fatis intelligit, nihil eti
amillis Iacobum fuffragari. Iuftificationem
quippe non pro caufa iaftitiae,fed pro appro
batione tantum accipit. Quod ex contextu
plane liquet. Plufquam ridiculum verdeft,
quod inde homìnem colligunt iuftificar1bo
nis operibus:quoniam Ecclefia fibi fidei,fpei,
& charitatis augmentum precatur. Quis •
iftis crepitaculis non terreatarrnifi qui plane
paer non eft. -

Capite duodecimo vetus illud anathe

ma renouant : ne quis Dei præcepta homini
iuftificato ad obferuandum impoffibilia di
cat. De voce impoffibilis litigare, nihil atti
-
net. Mihi abunde fufficit: É; etiam de
bet piis omnibus, ac minime contentiofis:
neminem extitiffe vnquam,qui legi Dei fatif
fecerit:nec vllum poffe inueniri. Quid enim*
An Spiritum fan&um arguemus mendacii?
qui vniuerfos non vnius tantum feculi,homi
nes tranfgreffionis reos peragit : fed quot
quot vfqüe in finem mundi fatari funt.Non 1, Reg.8ç
eft homo fuper terram, inquit Solomo, qui
non peccet. Dixerat autem Dauid:Non iufti
ficabitur in confpe&u tuo vllus viuentium.Si Pf*l**
poffibile eft aliquem inueniri , qui legem im
pleat : retra&et Spirituffan&us hæc óracula.
Sed abfit,vt diabolica hominum fuperbia ae
M 4
 zo6 , s E X T AE S E S S. .
ternum veritatis authorem faciat menda>
Gal.3. cem. Qginetiam euanefceret illud Pauli ar
gumentum. Scriptum eft:Maledi&us omnis
qui non permanferit in omnibus quae fcripta
funt, Ergo quicunque funt fub lege, maledi
&ioni funt obnoxii. Promptum enim erit ex
cipere : Legem poffe impleri. fed Apoftolus
pro confefio principio fumit, quod anathe
mate ifti damnant. Itaque alibi,cum feruitu
Rom.7• • tem deplorat, qua ipfe cum fan&is omnibus
premebatur,non aliud remedium tandem in
.uenit,nifi vt liberetur à corpore. Vexabant .
etiam Auguftinum hac calumnia Pelagiani.
Fatetur Deum, fi velit, poffe quidem homi
nesad tantam perfe&ionem euehere: fed ne
que feciffe vnquam,nec fa&urum: quia aliter
fcripturæ doceant. Ego autem vlterius pro
gredior:ac impoffibile effe affero, quod fcri
pturae nunquam futurum pronunciant.
Quanquam fi de locutione agitur : ea quo
que expreffa eft à Petro A&o. 15. cum legem
iugum appellat, quod nullus patrum ferre
potuerit.Fallitur enim qui putat,ad ceremo
nias tantum hoc fpe&are. Quid enim tam
arduum continebät ceremoniae,vt omnes hu
manæ vires fub earum onere deficerent ? Sed
proculdubio fignificat, impares fuiffe ab ini
tio vniuerfos mortales legis obferuationi,
hodie'que effe:ideo nihil reftare, nifi vt con
fu
 A N T I D O T V M. ' 2or

fagiamus ad Chrifti gratiam,quae, foluto le

| gis iugo, fub libera cuftodia quodammodo
I nos continet.Acnotádum,de regeneratis ip
fum loqui:ne cauillentur Tridefitini patres,
*, de carnis infirmitate id effe di&um, vbi abeft
auxilium fpiritus. Prophetas enim,& Patri
: archas, & pios reges, vtcunque Dei fpiritu
* adiuuarentur,ferendo legis iügo pares fuiffe
, negat: nec ambigue pronunciat, impoffibilé
fuiffe legis obferüatiónem.
l^ At Scripturam ipfi quoque ex aduerfo
teftem prodúcunt. Nami Ioannes mandata .ioan.;:
eius non effe grauia tradit.Fateor : modò ne
• illam,de peccatorum remiffione do&rinam
excludas,quam omnibus mandatis præponit.
, Nam fi gráue non fit legem præftare : homi
nes mihi complures abfque peccato reperies,
rqui Deum faciät mendacem:quod ab eodem 1. Ioan.f.
* Ioáne traditur. Sed afini ifti nó cófiderát,in
de pendere facilitatem de qua Ioannes loqui
' tur, qubd fan&i paratum habent remedium,
> quo defe&as fuos fuppleant: dum fcilicet ad
veniam confugiunt. Hinc etiam fit,vt fuaue
fit Chrifti iugüm,& onus eius leae: qubd fan
- &is alacritatem faciat fua libertas, dum fe nö
| amplius fub lege effe agnofcunt.Nam &hunc
tanquam optimum exhortationis ftimulum
illis admouet Paulus. Et Dauid idem docet: *°**
Apud te eft propitiatio,vt timearis.Illam mi- Pßli,o.
N 5
 zo : s E x T AE s E s s,
hi veniae fpem tolle:& minimum legis man
datü onus erit AEthna grauias.Verum quid
hoc ad ociofos monachóstqui ne minimo qui
dem digito vnquam attigerunt mädatorum
obferuationem,de cuius facilitate tam auda
&er garriunt. Imo fuam Epicurifmum aper
te produnt, vel hoc vno dogmate. Quid
enim*Ecce eximius ille Apoftolus fe capti
Ἀom.7.
uum teneri gemit,quominus legi,vt par eft,
obfequatur: morbum'que incurabilé effe cla
mat,donec morte fanetur.Ifti robufti do&o-
res fuauiter rident:fruftra'que tales querimo
Matt.tt. nias fandicanunt,cum leue fit Chrifti onus.
Subiiciant poftea:Chriftum diiigunt fai difci
Joau.14.
puli. Qui autem diligunt eum, feruant eius
fermonem.Hoc totú verú eft.Sed vbi Chrifti
Matt.32. perfe&as amor?Vbi inquam amor ille ex to
to corde,ex tota anima,ex totisviribus*Nem
pe vbi caro non concapifcit aduerfus fpiri
tum.Ergo nequaquä in hoc módo. Chriftum
itaque Έ & fincero cordis affe&a diligunt
fui difcipuli:& pro menfara dile&ionis fer
monem eius feruant.Sed hoc quantulum eft.
prae illa tam exa&a perfe&ione,cui nihil om
nino- defit ?
Nunc attendât fanile&ores,quàm bene
cohæreát patram di&a. Vbi legé à fidelibus
impleri poffe,fortiter afferaerünt: fatentur,
etiam fanâiffimos faltem in leuia& quotidia
112,
 * A N T 1 D o T v M. 2o9

fia peccata interdum cadere.Primum quæro.

an vllum fit omnino quamliber leue pecca
tum,quod non legis obferuantiae repugnet*
Quae enim vitiofa cogitatio obrepet in ho
minis animum, fi totus Dei amore occupe
tur, Non autem fatiffit legi, nifi cum diligi
tur Deus ex toto corde. At non propterea
definunt effe iufti:fateor. Sed vnde id * nifi Pfal.ga.
quia beati funt,quibus non imputantur pecca
tarQgod fi iuftos operibus effe volunt,vt hac
fiducia nitantur eorum confcientiae apud
: Deum:primum fidem euertunt, & iniuriam
faciant gratiæ Dei minime ferendam.Deinde
nihil afferunt,quod impiam ipforum perfua
fionem inuet, de poffibililegis obferuatione.
í Nam fi pro nihilo ducant leuiores, quos vo
cant,lapfus:infonat horribilis illa fupremi iu
dicis fententia: Qui vnum ex minimis iftis
mandatis contempferit, minimus vocabitur
in regno coelorum. Quanquam fcire velim,
quæ vocent faltem leuia peccata.Sic enim ex
tenuandi gratia loquuntur. & cur potius
quandoque dicant iüftos in ea cadere, quàm
affidue, vel identidem. Vix enim momen
tum præterit,quo non contrahamus nouum
aliquem reatum.Leuia peccata illis funt om
ne genus concupifcentiae,quae nos ad quæuis
mala folicitant:t£tationes item omne genus,
quæ nosvfque adDei blafphemias impellunt.
 /

2o4 S E X T AE S E S S.
Quidquid fit:in manifefta contradi&ione hic
tenentur. -

Quæcunque poftea continentur in eo

dem capite,nihilo plus caufæ præfenti ferui
unt,quàm fi quis ex pedum ingreffu probare
velit,manus non palpare.Aliquot ad piam vi
tam exhortationes colligunt. Qgid tandem
inde extorquebanttnifi quod cétuplo melius,
& longe alia energia,tum ex fcriptis, tum ex
cöcionibus noftris,tum ex quotidianis etiam:
m.The.4. fermonibus difci poteft,nó ad immunditiem
i.Tit.z.
Col.3. nos effe vocatos,fed ad fan&ificationem : ap
paruiffe Dei mifericordiam,vt,abnegatis car ;
nis cupiditatibus, pie & fan&e viuamus in
feculo: nos cam Chrifto refurrexiffe,vt coele
ftia cogitemus. At magnum quiddam vi
dentur fibi effeciffe, dum colligùnt, fruftra
gloriari coelefti hæreditate, qui paffionum
Chrifti confortes effe nolunt. T At nos id ip
fum quantò melius,iudicent le&ores. Vnum
Rom.S. tamen intereft,quod nos,dum communican
i.Tim.z. dum effe docemus paffionibus Chrifti, vt ad
focietatem perueniamus beatæ refurre&io
nis, non feparamus Chriftum à feipfo. Ifti,
quod nullo modo fequitur,perperâ inferunt:
nos patiendo mereri vitam æternam : & in
eo fitam effe iaftitiae noftrae partem, ne fola
Dei gratia nitamur.
Verum,improbius etianmum ludunj;Ul2\
 A N T I D O T- V M. 2o5
fua confequentia. Nam inde colligunt, ini
micos effeTreligionis Chriftianæ, qui iuftos
tradunt in omnibono opere, faltemi veniali
ter,peccare.Scire velim,ex qua diale&ica ta
les confequentias didicerint: Sic currite, vt i.Cor.io.f
præmium apprehendatis.Ergo in bonis fan
&orum operibus nihil eft reprehenfione di
num . Non'ne ter beftias efle oportet, qui
asbeftiae iftae perfuadebunt, à fpiritu fan&o
proficifci tales nænias* Verum hac quoque
infulfitate præterita,rem ipfam videamus.
Concedant neceffe eft,opera ex interiore po
tius animi affe&u,vnde manât,& ex fine qùo
fpe&ät,aeftimäda effe,quàm ex larua exterha,
quæ hominibus apparet. Cor enim intuetur
Deus,vt Samueli di&um eft:& oculi eius veri
taté refpiciunt, vt monet Ieremias. Nunquã Cap.£.}
autem perfe&o nos Dei amore ferri agi'que,
ad obfequendum eius iuftitiæ, plus fatis con
ftat.Variis enim cupiditatibus retrahimur à
curfu,vt vix ambulemus,cum fumma conten
tione feftinareDeus præcipiat:vix'que teporé
afferamus,pro funmo ardore. Qubd fi de
fe&umhunc , præ hypocrifi , non fentimus: 1 ob.4.
Deus tamé cernit,&iudicat:in cuius cófpe&u
ne{tellæ quidem liquidæ funt,nec follucidas.
Denique feptimum caput ad Ro. controuer -

fiâ iftám dirimit, vbi in fua piorú'queomniú

perfona,fatetur Paulus,fe à perfe&ione difta
2o6 S E X T AE S E S S.
re,etiam cum optima eft voluntas. Qgare
blandiatur fibi homo,vt libet:fi tamen in iu
dicium Dei vel praeftantiffimum opus quod
vnquam fuerit,vocetur,naeuo aliquo reperie
tur deformatum . Atqui Deo probantur.
Quis negat?Tantum contendimus, fieri non
poffe, vt abfque venia placeant. Quid au
tem eft,quod Deus ignofcat, nifi peccatum*
Inde fimül conficitur,non effe tantopere ex
agitandos,qui dixerunt,quamlibet bona ope
rà, fi exa&o rigore cenfeantur, æterna potius
damnatione, quàm vitæ præmio digna effe.
vbi enim peccatum, quamlibet nóbis exi
guum videatur, illic nemo fanus mortis effe
materiam,negabit. Fit tamen immenfa Dei
mifericordia,vt in coelo mercedem habeant,
quæ non modo nihil tale merebantur, fed
mortis æternæ præmium habitura erant:ni
fi per Chriftum abfterfa effet immundities,
tia alioqui fedata erant.Porro quàm inepta
t argumétatio, qua ex n6minc mercedis di
gnitas,aut neritum elicitur,multis locis do
cui. Nec obfcura eft ratio:cum retributio
ipfa,quam fophiftae in merito fundatam vo
lant,à gratuita acceptione pendeat.
Capite decimo tertio, fi tantum quod
præfefert titulus agerent, me quoque habe
irent fubfcriptorem. Sed quia fe temerariae
praefumptioni velle occurrere profeffi, hac.
tOtO
- --•-*
 A N T I D o T v M. £5?
t6t6ftadio incambant,vt totam fuæ ele&io
nis fiduciam ex piorum animis deleant : hic
repugnare illis cogor: quia fcriptura palam
repugnat. Quorfum enim Paulus,primo ad
Ephefios capite, tam prolixe de æterna Dei
ele&ione concionatur,nifi vt perfuafum ha
beant, ea fe cooptatos effe in vitam æternâ?
Nec fane conie&uris opus eft.faepius enim ita
concludit:debere ita Ephefios habere in ani
mis fuis conftitutum:fe vocatos effe,& Euan
gelii fa&os participes:quemadmodum, ante
quä mandas conderettir,in Chrifto ele&i fue
rant. Capite item ad Ro.o&auo,nominatim
ele&ionis do&rinam cum fidei certitudine
coniungit . Fateor equidem, & fedulb nps
omnesάocemus,nihil effe magis pernitiofi,
quàm in arcanum Dei confilium inquirere,
vt inde ele&ionis noftræ notitiam petamus:
adeóque hanc effe voraginem,quæ nos in exi
tiam âbforbeat.Sed cum æternæ noftrae ado
ptionis fpeculum nobis in Chrifto proponat
caeleftis pater:nemo quid nobis perChriftum
datum fit,vere tenetjnifi qui fecun certo fta
tuit,fe illi à patre datum cffe,ne pereat.Quid
enim*an de nihilo hæc dicuntur:Patrem, qui
nos in filii fui tatelam ac fidem tradidit,maio
rem effe omnibus*Nec paffurum effe filium, toä.6.uo

vt quidquam pereat? Imo ideo dicuntur, vt

quicunque funt filii Dei, tali falutis fuae freti
 2o8 S. E X T AE S E S S.

caftode,inter media pericula tutos fe effe,

non dubitent:imo periculis infinitis obfeßì, :
fuam falutem extra periculum effe confidant,
quia in manu Dei fit.Sed enim quos Deus ele
gerit,nifi ex fpeciali reuelatione, fciri 'poffe,
negant. Concedo. Atque ideo dicit Paulus,
rcorin* non fpiritum nos huius mundi accepiffe : fed
fpiritum qui ex Deo eft:vt fciamus quæ àDeo
nobis donata fint.Donum autem alibi inter
pretatur adoptionem, qua cenfemur inter
kom.$.
eius filios:quá adeo vult nobis certameffe,vt
clara voce de ipfa gloriemur. Caeterum quid
per fpecialem reuelationem defignent, non
me latet. Ego auté eam voco,qua filios fuos
peculiariter dignatur Pater coeleftis. Nec
eam,qualem prædico, ex meipfo cöminifcor.
Nota enim funt Pauli verba. Nobis,inquit,
quæ abfondita funt humanis fenfibus,reuela
uit Deus,per fpiritum fuum, qui etiam Dei
profua diffima fcrutatur.Item: Quis mentem
i.Cor.* Domini cognouit * Aut quis confiliarius eias
fuit*Nos vero mentem Chrifti tenemus.
Videmus ergo in fumma, vt veneran
dis Patribus nihil aliud fit temeraria damna
ta'que praefumptio,nifi fan&a reuelatæ nobis
per Chriftum noftræ adoptionis fiducia, ad
quam vbique fuos Deus animat. · · ·

Prohibent capite decimo quarto,ne quis

perfeaerandi conftantiam fibi,ábfoluta certi
tuI
 A N T I D O T V M. £os
tadine, ex Deo polliceatur : tametfi firmiffi
mam de illa fpem in Deo collocari, non im
probant. Sed nobis primum,oftendant,quo
nam cæmento coagmentari queant res tan
topere inter fe diffidentes,firmiffima fpes, &
fufpenfa expe&atio.Nam certè, qui ita expe
&at vitam æternam, vt abfoluta certitudine
nö nitatar,eumvariis dubitationibus circum
agi oportet. Talem fpei naturam nequa
quam defcribit Paulus:cum fe certò perfua
fum effe commemorat, neque vita , neque Rom.£•

morte,neque præfentibus,neque futuris, dif

folutum iri charitatem,qua ipfum comple&i
tur Deus in Chrifto.Hoc non diceret,nifi vlti
mum vitæ finem fuperaret fpei Chriftianæ
certitado.Et quid promiffiones fonant • Non
modo pronunciat fpiritus,iuftum fide fuaviae Abasz
re : fed vi&urum effe. Huc ergo fpes fe exten
dat,oportet.Quod etiam demonftratPaulus,
cum hoc illi tribuit, qu'od per patientiam ex
pe&et,quæ adhuc funt abfcódita. Atqui fpem
non tollunt,fed abfolutam certitudinem.
Quid ? an dubiae opinionis, vel conie&urae
vox efticum tam intrepide affeuerat Paulas, z.Tim.45
'repofitam fibi effe coronam iuftitiæ * An ali
quid eft conditionale in iftis verbis:dum no,
bis datam adoptionis noftrae arram prædicat,
vt Deum audeamus,alta voce,patrem clama
re?Confugiunt ad illud, quod iam ipfis ex
 Έτό S E X T AE. S Ε S $.

cnffi,friuolam cauillum:id ex fpeciali renela

tione Paulum habuiffe. At nihil fibi tam fpe
ciale arrogat, quod non cunctis fidelibus fe
cum faciat commune: cum tam auda&er mor
ti fimul ac vitae, praefentibus ac futuris inful
tat,fuo,pariter & omnium nomine. Nec fibi
vni priuatim vindicat Ioannes fcientiam il
v. Ioá.3 • lam,qua gloriatur cum dicit: Scimus,nos fi
miles futuros Deo:quia videbimus eum ficu
Rom.$. ti eft. Atque idem Paulus cum dicit: Gloria
2.Cor.5•
mur fuperfpe gloriae Dei.Item:Scimus, cum
terrenum hoc tabernaculum ceciderit,nobis .
domicilium in coelo paratum effe.
Facum faciunt ex eo quod habetur vn
decimo ad Ro.capite : Qui ftat,videat ne ca
dat.Cuias duplex eft folutio. Nam neque ali
ud quàm carnis arrogantiam illic cohibet
Paulus, quae cú fpei certitudine nihil cómune
habet:neque folos compellat fideles: fed qui
cunque ex gentibus Chrifto nomen dederát:
inter quos permulti effe poterant inani confi
gentia turgidi. Nam quæ illic ponitur Ia
dæorum ciim gentibus cöparatio,nô ad folos
ele&os reftringitur : fed omnes comprehen
dit,qui titulo tenus ad Ecclefiam pertinebát.
Ego tamen vnica illa refponfione contentus
ero:quia abunde fufficit : non praecipi nobis
timoré,qui vel tantillum minuat de fidei, aut
fpei certitudine: fed tantum qui nos in Dei
t1m Ore
 A N T I D O T V M. £ir
timioréfolicitos contineat. At nondum in
gloria renati funt,fed duntaxat in fpem glo
riæ:& mnltum adhuc pugnae reftat. Nempe fi
inde colligerent,excutiendum igitur effe tor
porem:nec fecuritati indulgendum:nemo fa
nus non illis fubfcriberet. Sed cum,hoc qua
fi ariete,fpei noftræ firmitudinë cöcutere mo
liuntur,cum nos ad formidinem impellunt:
minimevero id ferendum eft. Nam quod ex
ceptionem addunt ad Pauli fententiam, tunc
demum à Deo perfe&um iri in nobis opus fa
futis quod inchoauit, fi non defuerimus eius
gratiae,nimis infcite faciunt: quia non obfer
uant,hanc quoque effe partem gratiæ, quod
IDeus nobis adeft,ne gratiæ fuæ defimus. Ne
que tamen occafionem dare focordiae debet
haec do&rina. Tantum agnofcant homines,
quid Deo acceptum referre,& quid'ab eo ex
pe&are debeant.
Optarem multa præterire,fi liceret fine
præuaricationis nota: fed quid facerem? Vix
vnus eft verfus,qui non aliquo notabili erro
re confperfus fit:& qui diffimulationem non
ferat. Capite decimioquinto, vbi de repara
tione poft lapfum tra&ant,aptam effe poeni
tentiae definitionem afferant:quod dicit Hie
ronymus, effe fecundam tabülam à naufra- `
gio. Si di&um Hieronymi vellem exagita
re:rogarem,cur non & tertiam, & quartam
- O 2
-
 21* ^ s E x T Ae s E s s.
appellauerit. Qgotus enim quifque eft , qui
non nifi vnum naufragium tóta vita faciát*
Imo quis vnquam repertus eft,quem non ex
qu9tidianis naufragiis eripuerit Dei gratia?
Sed cum Hieronymio nihil eft mihi fiegocii
in præfentia.Tridentini Patres non de pæni
tentia tra&ant: fed de poenitentiae Sacramen
Ioan.2o« to,quod à Chrifto inftitutum fingunt, vbi
nam* Quia dixit: Accipite fpiritüm fan&um.
Quorum remiferitis peccata, remiffa erunt.
Primum fi Chriftus hâc authoritate donauit
Apoftolos:eft'ne propterea Sacramenti infti
tutio*vbi Symbolum : vbi forma • Deinde
quis ignorat,munus illic fuiffeApoftolis iniun
&um,quo erga extraneos fungerentur ? O°
Patrum aures bene patulas:quas tam infalfae
delyri monachi ineptiæ præterfluere nullo
obftaculo potuerint. Chriftus teftimoniam,
uod de peccatorum remiffioneApoftoli red
jÉ; erät mundo,confirmat.Ea porrb lega
tio eft,quæ per Euangelium defertur: & qui
dem in Ecclefiam nondum cooptatis.Blatero
quifpiam ex monachis,qui cócilium regunt,
cum nunquam locum forte infpexiffet, cer
te nunquam expendiffet, commentum fuum
recitauit.praefcribi illic formulam,qua in fta
tum gratiaereftituerétur,qui poft baptifmum
lapfi erant. Patres ad fefquipedem vfque au
riti annuerunt.Locustamen ipfe clamitat,im
pudenter
 A N T I D O T V M. *r5
pudenter fe alib fuiffe detortum,quàm opor
tuit.Inde inferút, Chriftiani hominis pœnité.
tiam poft lapfum,longe aliam effe à baptif
mali. Quafi vnam tantum fpeciem attingat
Chriftus:ac non potius idem,quod Lucæ 24.
doceat,prædicandam,in fuo nomine,effe pœ
nitentiam, & remiffionem peccatorum.
Vltra fe proripiunt:conftare hâc,de qua
nugantur,poenitentiam non tantum contri
tione cordis,fed oris confeffione, & operum
fatiffa&ione. Quanquam ne parum clemen
tes appareant,rigorem legis fuae mitigant,
dum confitendi voto fe placari finunt. Quid
longam hic difputationem ordiar? De remif.
fione peccatorum agitur:quae falutis eft fcien lac.i*
tia. Eam nobis gratuitam promittit Deus, -

in Chrifti fanguine: de auriculariconfeffione as...,

verbam nullam facit. Noui ifti legiflatores
confitendi formulæ alligant,præter Dei man
datum:& fatiffa&ione redimi afferunt. Quid
miferis confcientiis reliquum fiet, fi difcede
re cogantur à Dei verbo,vt in hominum pla
citis acquiefcant* Cupio falutis meæ fieri cer
tior. Via mihi fimplex in verbo Dei mon
ftratur, quæ me in fólidam, tranquillam'que
täti boni poffeffioné re&à inducât. Nihil di•
cam amplius. Homines funt, qui iniiciunt
manum,ac confitendi neceffitate me obftrin
gunt,qua me foluit Chriftus. Satiffaciendi
-' C 9
£f4. .. S E X T AE S E S S.
onus mihi imponunt, vt à meipfo afferanE
uod à fuo vnius fanguine petendum, often
$; Chriftus. An mihi diu ambigendum eft,
quidnam facere expediat? Imo vero faceffat
ómnis confultatio, vbi ab vnico falutis au
thore abducimur. Millies licet crepent; fylla
ba nulla reperietur, vbi Chriftus in aurem
hominis confiteri peccata iubeat. Quæcun
que, de peccatorum remiffione extant pro
miffiones, ne tenuiffimam quidem eias rei
mentionem faciant. Apoftolis fuit ea lex
prorfus incognita. In tota Ecclefia Orientali
nullus vnquam propemodum vfus fuit. Imo
vbique géntium diutius mille annis libera
fuit obferuatio: donec Innocentius tertius,
cum pauculis cornutis beftiis, laqueum hunc
populo Chriftiano induit,qué Tridentini pa
tres adftringunt. Qgod dico,fatis fuper'que
teftatum eft veteribus hiftoriis. Teftimoniis
referti funt noftri libri. Atque horum nihil
ignorât,qui concilio di&arunt præclarähanc
formulam. Et tamen tam funt impudentes,
vt perfuadere vnoverbo velint,claufâ effe fa
lutis ianuam, nifi fi&itiæ confeffionis claue
aperiatur. At verò,quis tantum eis licen
tiæ concedat,vt qua velint conditione impo
fita.Chrifti promiffiones reftringát:adeòque
claudant quod ille aperit * Non difputo in
praefentia, quàm crudelis fit torquendis, ac
©XCrU!•
 A N T I D Ο Τ V M. * 15
excruciandis confcientiis carnificina, lex illa
Innocentii,quam iterum promulgant: quàm
multos in defperationem egerit praecipites:
quale,ad alios fopiendos,hypocrifeos condi
' mentum fuerit:quot ex ea flagitiorum mon
ftra fcaturierint. Quinetiam fingamus quod
ipfi falfb ia&ant,non nihil inde Vtilitatis ma
nare:totum hoc tamen nihil ad rem faciet.
Qgæftio enim vertitur:quomodo in Dei gra
tiam reftituantur,qui ab ea exciderunt. Scri
ptura vbicunque modum oftendit,confeffio
nem non attingit:quæ longo poft tempore
* in humanis cerebris excufà eft. Cuius auda
. ciae eft, ad fpem veniae obtinendæ aditum prae
cludere,nifi accedat eiufmodi confeffio,quam
praefcribere libuerit* De pœnitentia habetur
fermo.Eius totam vim ac naturam tam fre
quenter,tam copiofe,tam aperte depingit in
lege,in prophetis,in Euangelio Spiritu$fan
&us,vt nullam fit do&rinae caput luculefitius
explicatum. De confeffione, qualem ifti fin
gunt,altum vbique filentium. Quis ergo cre
det negantibus veram effe poenitentiäm, cui
non ÄÈÉ fit illa appendix * imo nifi eam
fub fe contineat*Haec mihi duo abunde fuffi
ciant:qubd pœnitentiam prorfus aliam cöfin
gunt,quàm quae nobis in fcriptura cómenda
- tur:&impeträdae peccatorumi remiffioni códi
tionem ftatuunt,qua nos folutos effe voluit,
– – O 4
\
2 16 S E X T AE , s e S S.
penes quem vnum remittendi eft potefta$>
hoc vero pofterius perindevalet,ac fi Deum
vetarent falutem promittere,nifi ex fuo per.
miffa:vel faltem illi fe opponerent ne fidem
falutis,quam dedit,praeftare audeat. Neque
enim aliter illi permittunt peccatorum facere
veniam,quàm fi religione,qua nosipfi obftrin
gunt,exoluti fuerimus.
Quod ad fatiffa&iones fpe&at,fubtiliter
diftingtiere fibi videntur, cum fecem corra
díit ex putridis fophiftarú cómétis:nóæternas
quidé pœnas fcilicet: fed téporales fatiffa&io
nibus penfandas effe.Quis fophiftas nefciebat
ita garrire?Quanquam dum poenam æternam,
vnâ cum culpa, nobis confeffione remitti fin
unt, vel confitendi voto:quid aliud fibi vo
fîî nos opere promereri,quod gratui
tb fe daturum promittit Deus*Sed nunc viden
dam,quid valeat diftin&io. Prophetæ fane ]

cum gratuitam peccatorum remiffioné cóme- |

morant,fere referunt ad alterum illum finem, (

placatum fore Deum,ne amplius vindicet po- W

puli fcelera,yel flagellis fuis perfequatur. (

Quifquisinfcripturæ le&ione mediócriterver I

fafus eft,veriffimum effe agnofcet quod dico: |

mitigari,laxari,finiri denique poenas, quibus

digni eramus,quia
mérito nobis Deus ignofcit,
aliquo fioftro,tanquam non
çompenfatio- I

ne placatus,fedfola prouócatus fua mile;

\ dia.
 A N T I D O T v M. * * 17
dia. Exilium Babylonicum poena temporalis
erat. Qubd feptuaginta annis terminatur,
cum longe magis didturnum promeriti effent
Ifraelitæ, id gratuitæ fuæ clementiae acceptum
vult ferri Déus. Ac paffim hic fru&us comme
moratur gratuitæ reconciliationis, qubd cef
fant fiagella, quæ fe infi&urum Deus mina
tus erat. Poenæ certe temporalis relaxatio
nem his verbis promittit D E V S: Non
propter vos faciam, fed propter nomen me
um. Et Iefaias,cum admonet fatiffa&ionem, Iefa.48,£}
aut precium pacis noftræ impofitum fuiffe
` Chrifto, non ab æterna modo poena nos fuif
fe eius beneficio liberatos: fed ideo poenas o
mnes,quibus folet peccata noftra vIcifci Do
minus, aut caftigare, ipfum fubiiffe noftra
caufa, vt quantumuis indigni,etiam praefen
tis vitæ bonis fruamur. At fideles nihilomi
nus Deus etiamnum caftigat. Fateor. Sed
quorfum? An vt poenas fümendo,fibi ac judi
cio fuo exoluat quod debetur* Minime. Sed
vt,incaffo iræ fuá terrore, eos humiliet : affi
ciat ferio refipifcentiæ affeâu, impofterum
cautiores reddat. At remedia funt, quibus
eafdem poenas auertant. Nempe cum ipfi
fponte præoccupant, non eft car eos Deus
quafi violenter trahat. Quorfum enim feru
larnifi cum deeft voluntaria corre&io*proin &. Cor.ft.
de docet Apoftolus,non iudicatum iri à Do
[O • 5
 2 18 S E X T AE S E S S.
mino, qui feipfos iudicauerint. Sed quàm
praepofterum eft, fatiffa&iones inde elicere?
IDeprecati funt plerique fidelium Dei fiagel
la,quibus fe fecerant obnoxios. Qginetiam
1. Reg.if. Achab,vbi fe vltro humiliat,mitiorem fentit
Dei manum.Sed ipfe quoque deprecationes,
- É funt fan&i, locupletiffimæ funt te
es gratuitae fatiffa&ionis. £j nihil affe
runt,quod non teftimoniis probent. Sic e
2.Cor.7. nim docet Paulus : Triftitiâ, quæ fecundum
Deum eft,poenitentiam in falutem, non poe
nitendam efficit. Quid*An ad fatiffa&iones
nos hîc reuocat Paulus : Nullum enim ver
bum audio. Satis quidem improbe nobis il
ludunt. Improbius tamen quód fequitur : de
1Luc*3. eadem poefiitentia intelligendam effe Ioan
nis concionem:Poenitentiám agite : & facite
fru&us poenitentiae dignos. Sed enim quos
compellabat Ioannes his verbis* Non'ae qui
fe ad Baptifmum offerebant, nondum Chri
fti fide imbuti * Paulam abfimile eft,nec ta
men minus abfonum, quod citant ex Apoca
lypfi, cap. z. Memor efto vnde excideris : &
primùm opera fac:cum prima opera,vel prio
' ra illic legantur Hortatur fcriptor Ephefios,
vt ad priftinam vitae ftatum redeant. Qua
fronte hoc ad fatiffa&iones trahetur * Cum
tam proteru'e albi nomen nigro impone
rent, putabant'ne fore oculos fuae es¥it;
grit!•
 A N T I 1) O T V M. z 19

aeftimatores * Dixit aliquando Lyfander le

gatis in fociorum coetu imperiofiùs locutis,
quàm par effet : opus illis effe ciuitate, quæ
morigeramfe illis praeberet. Iftis vero ma
giftris opus effet boum armento : fi audito
rium habere velint, cui perfuadeant quod
volunt. Nunc fe immediate regiâ Spiritu
fan&o ia&ent: cum in deprauandis fcripturae
teftimoniis palam fint falfarii.
- Vt fummam colligamus: cum affidua
debeat effe inter fideles poenitent1ae medita
tio:rarum nefcio quid effe imaginantur fan
&i patres. Cum fcriptura pœnitentiam pro
nunciet totius hominis effe innouationem:
cum fontem ipfum defignet, timorem ex ve
ro diuini iudicii fenfu conceptum : partes e
numeret,abnegationem noftri, quae conftat
peccati odio,noftrae'que prauitatis difplicen
tia : & vitae nouitatem, aut regenerationem ,
Spiritus, quæ nihil aliud eft, quàm diuinæ in
homine imaginis inftauratio: effe&us fedulo
notet,totam'que eius naturam explicate de
finiat : nihil afferunt venerandi patres, prae
ter dillutas naenias,quibus fub papatu adulte
rata fuit pœnitentiæ do&rina. Quae ab Eccle
fiafticis do&oribus de externa difciplina di
&a funt, quæ ad folennem poenitentiæ profef
: fionem fpe&abat:ea imperitè ad fpiritualem
renouationem detorquent, de qua fermo
 z 2o S E X T AE S E s s.
nem inftituerant. Ne longior fim in finguliô
recenfendis : fi quis ÉÉ eorum lucu
brationem cum fcriptis noftris conferat:
conuerfam ab illis lucem fuiffe in tenebras,
inueniet,ac fatebitur. -

Ha&enus dedi operam,ne quid accu

fatorium continerent mieae cenfura*.Atque id
animaduertent æqui le&ores, nihil me, nifi
coa&um,reprehendere.Sed nulla eft fenten
tia , quae non mihi plus extorqueat, quàm
vellem. Qualis eft quæ habetur capite deci
mofexto : Non infidelitate modo:fed quoli
bet peccato mortali , amitti iuftificationis
gratiam. Si intelligerent,eiici nos à tanti bo
ni poffeffione per malam confcientiam: mini
me pugnarem. Nempe quoad nos attinet.
Tametfi enim non abiicit nos Deus . mala
tamen confcientia eiufmodi inter nos & i
pfum diffidii caufa eft,vt viuifica illa,& iufti
ficatrice paterni erga nos eias amoris noti
tia minimè fruamur. Sed in eo primüm funt
praepofteri,qubd nullum peccatum, nifi craf
fam & palpabile, mortale agnofcunt : cum
pleraque interiora grauius, ad interitum vf.
qae, animas vulnerent : deinde qubd bonam
confcientiam non intelligunt indiuiduam ef
£&.t*
fe fidei comitem. Alioqui qaomodo ftaret il
2. P lud:Fide purificari corda. T Item,Bonae con
** fcientiae refponfionem effe ex fide refurre
&io
 ' A N T I D O T V M. 2*f
&ionis. Item, Chriftum fide habitarein cor- Egh&#?
t.Io2n.y.''
dibus noftris. Item, vi&oriam effe noftram, É';
qua mundum vincimus.Item,Scutum effe re- t.Ephe$.]
Pct.\,
pellendis Diaboli infultibus. Item, Fide nos
in virtute Dei cuftodiri in falutem. Non er
go dubium eft, quin fepulta fit, obruta'que
fides in homine, fimul atque vi&us eft tenta
tione aliqua,vt à timore Dei difcedat. Non
enim magis Spiritus fan&ificationis à fide,
quàm Chriftus ipfe feparari poteft. Neque
tamen affero,cum excidimus à timore Domi'
ni, prorfus extingui in nobis fidem , _ Sed
quemadmodum prauis concupifcentiis op
primitur Dei timor, ita hanc fuffocari dico,
vt vim fuam nihilo plus, ad tempus, exerat,
quàm fi quodammodo effet intermortua.
Aftute fcilicet cuniculum effodere moliun
tur fan&i patres, in quo dogma illud fuum
impium occultent:non fola fide nos iuftifica
ri.Sed quia hac non fuccedit,alia adoriantur
; via. -

supereft poftremum capdt, de merito

bonoram operum.Nihil porrb inter nos con
trouerfiae eft, quin exhortandi fint ad bona
opera fideles, & propofita etiam mercede
ftimulandi. . Quid igitur* Primum,qubd vi
tam æternam faciunt mercedem, in eo ab il
lis diffentio. Neque enim fi invita æterna
Deus opera remuneratur:inde protinus con
.
 • *2? s E x T Ae s E s s.
ficient , vitam ipfam effe, quæ in ea rependi
tur,mercedem .… Quin potius hæreditatem
effe,vbique fcriptura clamitat, quæ non alio,
quàm gratuitæ adoptionis iure, nobis obue
niit. Sed maior eft in eo contradicendi mate
ria,cum eos affirmare non pudet,nihil deef
fe fidelibus, qnominus legi Dei, pro huius
quidem vitae ftatu,fatiffeciffe, & vitam æter
fiam promeruiffe cenfeantur. Vbi ergo erit
illa beatitudo,quæ àDauide prædicatür,Pfal.
3z.fine qua fumusomnes termiferit vae au
tem miferis iftis, qui non intelligant, eum
ui proxime ad perfe&ionem acceffit , non
É; ad dimidium vfque iter progreffam ef
,ii,a..…. fe. Nam veriffimum effe illud Auguftini fen
uit.Dei, 19 tiunt,quicunque exercitatam habent confci
°7* entiam : San&orum inftitiam in hac vita re
miffione peccatorum conftare magis, quàm
perfe&ione virtutum. Verius etiámnùm il
,.;;,;,a Ro lud alteram quod iam citaui:quandiu fub car
nifje. 3. nis infirmitate gemunt, vnicam illis fpem re
liquam effe, qubd mediatorem habent Chri
ftum, per quem Deo reconciliantur. Sed
non mirum eft,craffulos monachos, qui nul
lam vnquam certamen confcicntiae experti,
nunc etiam vel ambitione inaebriati, vel cra
pula,fuo tantüm idolo ventilare fe cupiant,
de legis perfe&ione ita garrire. Eademi fecu
ritate coelum promercäle exponunt, ipfi in
- terea
 A N T I D O T V M. ?r5
terea in præfenti mercede, cui inhiant, oc
cupati. _ Frußra enim pulchris iftis, quos
poftea inducant,coloribus oculos non pror
fus hebetes tentant perftringere: dum prohi
bent,ne quis operibus vel glorietur,vel con
fidat:quoniam fint Dei dona. Siquidem vt
omittam, quod humanis viribus maiori ex
parte, prius arrogarunt, quæ dona effe Dei
nunc fatentur : tria funt in eorum decreto,
quae ferri non debent,errata.Nam etfi obiter
attingunt, Chrifti merito bona piorum ope
ra Ä meritoria : quod tamen imprimis ne

ceffe erat,prætereunt:nullum effe opus,quod

non infe&um fit labe aliqua, nifi êÊ fan
uine abluatur . Qjin potius falfam operi
$. dignitatem affingunt, vt fine venia pla
ceant. Speciofum quidem eftquod obten
dunt:fiuere omnia à Spiritu Chrifti . Sed vbi
abfoluta Spirituffan&i virtus reperietur : An
non ad menfuram, vnicuique diftribuitare 1.Ccr.123 '
Debebant ergo obferuare, femper aliquid
noftrae fecis admixtum , quod puritatem il
1am inficiat. Cum autem deformet coram
IDeo quidquid à nobis operum prodit, quae
nobis inhæretvitiofitas : vnum fupereft, vt
ratuita acceptione, gratiam, quam non ha
É. à feipfis,recuperent. Id fit, dum in aefti
mationem non veniunt ipfa:fed fuum à Chri
fto precium mutuantur,& quafi emendicant.
 *z4 S E X T AE S E S S.
Haec iam nimis craffa impia'que hal
lucinatio :,non agnofcere, hoc folo demum
nomine acceptum effe Deo quidquid ope
rum à nobis prodit, cum paterna indulgen
tia,quidquid vitiofum eft,ignofcitur. AItera
aatem fere fimilis:quod non reputant.fiquid
etiam opere vno fimus promeriti, totum id
quatuncunque fit, contraria tranfgreffione
Iacob.*• perire : Qui deliquerit in vno,fa&us eft o
mnium reus. Qgam tibi promittis merce
dem,vbi nihil,quàm mortis aeternæ reatus in
dicitur: Faciunt itaque perperam, dum ad v
nicum hoc remedium non confugiunt, vt li
berali fauore dignetur Deus fi quid in no
bis eft boni, mala, quæ longe & numero, &
pondere fuperant,non imputando . Tertius
vero errorlonge deterrimus: quòd falutisfi
duciam ab operam intuitu fufpendant . Ver
bo quidem vno prohibent,ne nobis fidamus:
fed cum rurfus in opera iubent intueri,vt ea
tenus nobis certa fit fpes falutis, quantam il
lic reperiemus fperandi materiam*non'ne to
tam in nobis fiduciam aperte locant * Itaque
& claufulam adiungunt tali do&rinae con
ruentem : dubio eüenta militandum effe in
É vita:donec vnicuique Deus fecundum e
ius opera rependat. Qùo totam fidei noftrae
R ^rn 4.
gloriationem euertunt:velvt Pauli verbo v
tar,fidem exinaniunt ipfam. At Paulus igit
C3•
 A. N T I D 6 r v M. 2* 5
ficatum fe negat : etiàm fi nihil fibi fit confci-i.ca.4;
us.Fateor.Ideoque vt ftabilis conftet,ac tran.
quilla iuftitiae poffeffio, pofthabita operum
mentione,iudicem noftrum deprecari conue
Pfal.t4g.
nit:vt ne in iudicium intret nobifcum. Hic
enim vnicus fecuritatis, noftræ portus eft,
quòd iudicis perfonam Deus exuit,vt fe nobis
Patrem exhibeat. . . • . -

* Nec tamen pudet iftos porcos, territan- '

dis fimplicibus faeuam denunciationem into
nare : neminem iuftitiæ compotem futurum,
qui non firmiter teneat quod praefcribunt.
Quid * 'An noua iuftificationis ratio nuper
'exorta eft * Ac non potius ficut vna eft falus,
ita eâdem omnes ad ipfam peruenimus via?
Qgid ergo Prophetis & Apoftolis fiet : qui o
peram tälibus magiftris non dederunt.Proin
de Tridentina fchola valere iuffa, eam tenea
mus fixam fidem, quam ex Chrifti Spiritu no
bis Prophetæ & Apoftoli tradiderunt, fcien
tes vnde didicerimus. Cæterum ne cui obfcu
rum foret, venerandos patres ex eorum effe
numero,quorum os malediétione plenum ef.
fe clamat Dauid: totidem fere,quot ipfi funt Palle
homines,anathemata truculentis buccis def.
pumant,quibus honorificum,& plaufibile im
ponunt Canonum nomen. :
•
l.

- Et tamen ne Έ agere videar,.

-

quafi eius,quam ha&enus feruaui,moderatio

 **6 S Ε X . T AE S E S S.

his fim oblitus:tribus primis libenter fubfcri

bo.Reliquis breues cenfuras attexam.
c A N o N v M ANT ID o T v M.
In I.Canonem,?.& 3. Amen.
In 4,
Di&um eft fupra, quomodo liberum.
arbitrium Deo affentiatur vocanti, & exci
tanti. Obfequimur certe Deo volentes : fed
volantate,quam in nobis formauit. Qui er
go motum aliquem libero arbitrio propri
_ um tribuunt,& feparatam à Dei gratia,nihil
aliud quàm Spiritum fan&um difcerpunt.
„;„„.,, Neque verô Paulus volendi facultatem ng
bis dari,fed velle ipfum in nobis effici prædi
cat:vt non aliunde quàm à Deo fit affenfus,
vel obfequium re&ae voluntatis. Intus agit.
corda tenet,corda mouet, eos'que voluntati
bus eorum,quas in illis operatus eft , trahit:,
inquit Auguft.lib.de correp.& grat.cap. 14.
Et qualis erit cordis ferrei à feipfo præpara
tio,donec mirabili conuerfione carneum effe,
JEaec.11,36 coeperit ?
Qgod folidum effe Dei opus,tefta
tur Propheta. Diffentiet quidem à Deo ho
minis voluntas,quandiu erit contraria. Ve
rüm fi in obedientiam compofita fuerit ; iam.
fublatum eft diffentiendi periculum . Atqui
eam effe diuinæ gratiae efficaciam, vt fubaâa,
` ` ' . omni
 - A N T I D o T v M. - * *7
omni repugnantia,ex inuitis nos faciat obfe
qaentes,nón ipfi fumus authores : fed Domi
fius per Prophetam : cum fe fa&urum pro
mittit,vt in praeceptis fuis ambulemus. Item
Chriftus cum dicit: Quifquis audiuit à Patre i.„.«;
meo,venit ad me.
- * In 5.
Deverbo ne moueamus rixam. Sed
quia per liberum arbitrium intelligant eli
endi facultatem, quae fit in vtranque par
tem libera & foluta:titulum fine re effe,qui af
firmant,Chriftum habent authorem,cum di
cit,liberos fore, quos filius liberauerit : alios
effe feraos peccati. Libertas certe,&feruitus,
contraria funt. Qgbd ad ipfam vocem atti
net:audiant Auguftinum : qui liberam homi
nis voluntatem effe negat , qaandiu vincen- p,a.44.
tibus & vincientibus cupiditatibus fubdita ad Anäâ.
eft. Alibi aatem fic loqüitur: vi&a vitio,in ïî*
quod cecidit voluntate, caret libertate natu- D; pęa.
ra. Item, Libero arbitric male vfus homo & ííi
{e perdidit,& ipfum. Item,Magnas homo li-夤
'beri arbitrii vires, cum conderetur, accepit: 5:g*
fed peccando amifit. Non attendant ftulti"*
homines, in liberi arbitrii nomine fonare li
bertatem. Si autem ferui funt peccati : quid
; fe de libero arbitrio ia&anttA quo enim quis ,
deui&as eft,huic & feraus addi&us eft. Qui n£; £f.
etiam alibi palam nomen ipfam ridet. libe-£“
- P ?
 2:3 ' s E x T Ae s e s s.
rum,inquit,arbitrium,fed non liberatum. Li
berum iuftitiae,feruuni peccati. Quid ergo .
tantopere fuccenfent miferos homines ad
monentibus fuæ feruitutis, vt ad liberato
rem confugere difcant? - - -

In 6.
Ego cum à paradoxis abhorream, li
benter etiam hoc repudio, tam proprium ef
fe Dei opus Iudæ proditionem, quàm Pauli
vocationem . Sed permiffiue tantum agere
Deum in malis, cui perfuadeant, nifi qui to
tam fcripturæ do&rinam ignorat? Magis e
ref.iov nim yrgent fententiæ, quæ reprobos teftan
347 §'' fan&ificatos effe ad opus Dei exequen
É*' dum, effe eius retia, gladios & fecures, quæ
Aά,λ•4• manu eius regantur,excitari eius fibilo,con
uenire ad peragenda quæ Dei manus & con
filium decreuit, Chriftum à Iudæis definito
eius confilio interéptum, quàm vt permiffio
nis fuffugio eludi queant. Melius ergo Augu
P: gt;Pgftinus:qüi citatis fcripturæ locis,vbi & Pater
*°*° filiam tradidifTe dicitur,&Chriftas feipfum,
mox fubiicit:quid ergo fecit Iudas,nifi pecca
tam*Nec verò iure reprehendetur quod alibi
fcribit,operari Deum in cordibus hominum.
ad inclinandas eorum volantates , quocun
j;i voluerit: fiue ad bona,pro fua mifericor
ia : fiue ad mala,pro meritis eorum : id'que,
iudicio fuo interdùm aperto,interdum occul«,
: . . to.
 •. . A N r £ D 6 r v M. **9
■ to,femper autem iufto. Si quidem addatur£grat:&
exceptio, quam continub adhibet: malitiam Ębit.
:;% non ipfius effe opus.Quemadmodum & pau- cap.zo.
ifi; loante pofuerat: Non iubendo praecipere im
piis,vbi obedientia laudetur:fed volúntatem
proprio vitio malam,occulto iufto'que iudi
çio,in hoc vel illud maleficium inclinare. Ni
hil enim hic audimus,quod non,iifdem pro
pe verbis,fcriptura doceat. Nam & inclinan
di & vertendi, obdurandi, & incitandi, & a
gendi verba ili; exprimuntur.
n 7. ' • .
p.
'. ' Certe arbor mala non poteft,nifi ma-Matth. 7.
j£ los fru&us,producere. Quis autem,nifi per
' ditus,neget,nos malas effe arbores,donec in
fiti in Chriftum fimus:Ergo fi quis bonus fru
άus in homine laudatur,in fidé quæratur ra
dix,vt Auguftinus admonet. Deinde toties £l*
clamat Déus, fe non morari externas laruas: ”
fed fidem cordis infpicere: & nominatim per, -

Ieremiam. Qgalis äutem erit cordis muiidi-'“'

ties,aut veritas, quod non nifi fide purificari A&
docet Petrus* Ergo præclare Auguftinus ad íí í.
Bonifacium: Religio noftra iuftos ab iniuftis
hon operum,fed ipfa fidei lege difcernit:fine
qua,quæ videntur bona opera,in peccata ver
tuntur. Adhæc,ideo peccant infideles,quid
quid agant,qubd fa&a fua non ad legitimum
finem referant. Qua de re copiofe difputat
- P 3
 336 s. E x f Ae-.s E s s.
idem fcriptor, libro aduerfas fallianum 33
Vnde & eleganter alibi erroneam vocat illo
rum curfam:in quo vt quifque magis eß ftrá
£t: in nuus;longius à meta recedit : ideóque fit mi
ferior. Ac tandem concludit,melius effe in
via claudicare,quàm extra viam currere. Et
quid plura volumus ? Apoftolum anathema
hebr.it. tifent, qui negat, abfque fide poffe quempi
am placere Deo.Chriftum & Paalum anathe
ioan.s. matifent, qui omnes infideles mortuos effe
*P*** pronunciant:ac per Euangelium à morte fu
fcitari. -

In 8.
Refpondeo:Amen. Nec cuiquam id
uto vnquam in mentem veniffe. Qualis e
nim ab illis defcribitur, veram poenitentiam
continet,ac cum fide eft coniun&us. Sed de
feruili illa geennae formidine, quæ aliquouf
que cohibet infideles, ne tam furiofo praeci
piti'que impetu ruant in maleficia,idem fen
„a a,„n, timus cum Auguftino, cuius verba fant : Et
çìåíïí, quis coram Deo innocens inuenitur, quivult
Ä; quod vetatur, fi fubtrahas quod time
tar • Ac per hoc in ipfa voluntate reus eft,
qui vult fácere quod fion licet fieri : fed ideo
non facit,quia impune non poteft fieri. Nam
quantum in ipfo éft:mallet non effe iaftitiam
peccata prohibentem,atque punientem. Et
vtique fi mallet non effe iüftitiam : quis dnbi
taue•
 - A N T I D O T V M. ' 13 f
tamefit,qubd eam,fi poffet,auferret? Ac per
hoc quomodo iuftus eft, iuftitiae talis inimi
cus,vt eam, fi poteßas detur, præcipientem
: auferat,ne comminantem vel iudicantem fe
rat * Inimicus ergo iuftitiæ eft, qui poenae ti
more non peccat. Et fane,vbi non alius eft
profeétas, quàm vt peccator terrore cohibi
tus fremat åduerfus Deum,quis peccatum ta
li contumacia augeri neget
In 9.
Hic canon minime eft canonicus: quia
rerum inter fe pugnantiam complexionem
continet. Fide enim iuftificari hominem
imaginätur,nullo fuae voluntatis motu.Qua
fi vero non corde credatur ad iuftitiam.Hoc
inter cos & nos intereft , qubd motum fibi
perfuadent oriri ab ipfo homine.Nos autem
volantariam fidem ideo afferimus, qubd vo
luntates noftras Deus ad fe trahat." Adde.
qubd hominem fola fide iuftificari cum dici
mus, fidem non fingimus charitate vacuam:
fed ipfam folam iüftificationis caufam effe.
intelligimn S.
In ro. -

Si pondus haberent haec anathema

ta:non leuem fimplicitatis fuae poenam datu
ri effent, quicunque in fophiftica non funt
- exercitati.Prius tn fuis placitis , vnicam for
:malem iuftificationis nóftræ caufam effe,affe
… - P 4
 *3 * , s E x T AE s E s s.
rebant,iuftitiam Dei. Nunc anathematizant.
qui formaliter nos Chrifti obedientia iuftos
&fíe dicunt. Sed alio fenfu.Video equidem,
vel faltem fubolfacio.Sed quotufquifque am
biguitate non falletur ? Quanquam fieri po
teft,vt, quam forte alicubi legerint fententi
am,non intelle&tam auda&er damnent. Nam
ficut impíe dicetur, nobis Chrifti iuftitiam,
exemplar duntaxat vel typum effe: ita fi quis
formaliter,hoc eft,non qualitate,fedimputa
tione iuftos effe doceat:vt fignificet in prædi
camento relationis fitam effe noftram iuftiti
am, nihil in eo erit reprehenfione dignum.
Atqui ad vtrunque fenfum extenditur aduer
bium formaliter. - -

In • I I. - -

Hoc femper le&oribus teftatum effe

volo : quoties in hac quæftione nominamus
folam fidem, non mortuam à nobis fingi, &
quæ per charitatem non operatur: fed ipfam
Gal.5.
R.om.3• ftatui vnicam iuftificationis caufam. Fides
ergo,fola eft quæ iuftificet : fides tamen quae
iuftificat,non eft fola . Quemadmodum folis
calor folus eft,qui terram calefaciat : non ta
men idem in fole eft folus,quia perpetuò con
iun&as eft cum fplendore. Quare totam re
generationis gratiam non feparamus à fide:
fed vim iuftificandi, ac facultatem fidei in fo
lidum,vt necefíe cft,vindicamus. Neque verò
- tam,
 A N T I D O T V M. [233
eam nos,quàm Paulum anathematizant Pa
tres Tridéticolæ,cuius ea eft definitio:iuftiti
am hominis conftare peccatorum remiffione.
Verba funt capite ad Ro.quarto. Beatum ho
minem dicit Dauid, cui Deus acceptam fert Pfal.31e
iußitiam,fine operibus:Beati,quorum remif
fæ funt iniquitátes.videmus,vt beatitudo,&
iuftitia idem Paulo fignificét.Vbi verò vtram
que,nifi in'fola peccatorum remiffione, collo
cat*Idem fibivolunt quæ tradit capite fecun
dæ ad Corinthios quinto:Erat Deus in Chri
fto mundum fibi reconcilians,non imputando
hominibus peccata.Nam mox quomodo ad
nos perueniat illa reconciliatio,fubiicit: Lega
tione,inquit,fungimur,quafi Chrifti nomine
obfecrantes.Eum qui non nouerat peccatum
pro nobis peccatum fecit : vt finus iuftitia
Dei in illo.En vt Chrifti facrificio recöciliati
T)eo,fimuletiäiufti,&quidã in ipfo,céfeamur.
Qgid tamen vnum atque alterum locum ci
torcum paffim hanc dó&rinam prophetæ, &
Apoftoli nobis occinant? Porro, operæpreci
um eft notare,quàm dextre ipfi fcripturam
accommodent.Charitatem negant oportere Rom.%•
excludi,quæ per Spiritum fan&um diffundi
tur in corda noftra.Et jam fecundo hoc tefti
monium ita deprauant.At Paulum non de no
ftra ipforum charitate illic, fed de paterno
IDei erga nos fauore loqui,contextus indicat.
- - P 5
 £34. . s E x T AE s E s s.
Nam cófolationcm in rebus omnibus aduer
fis hanc proponit,quod fpiritus nobis fugge
rat diuinæ erga nos beneuolëtiæ teftimoniú.
Porci ifti in contrariam partem detorquent,
non pudefieri nosfperando, quia Deum dili
gamus.Et fimulac gutture infonuerint, fuos
ru&us inftar oraculorum haberi volunt. Eiaf.
gem eft notae,qubd ex gratia iuftificante ha
bitam faciunt:idei fauörem effe negant. At
verò plufquam clara funt Scripturæ verba in
JRom.4.
contrariam partem . Nam Paulus cum dicit
imputari credentibus mercedem non fecun
dum debitum,fed fecundum gratiam: item,
hæreditatem effe ex fide,vt fit fecundum gra
tiam:quis aliter exponet,obfecro, quàm de
gratuito fauore * Et quid aliud propofitum
ratiæ fignificat Imprimis vero illuftris eft
Ë. Ephe. 1.capite,vbi docet,Patrem nos fi
bi reddidiffe grätiofos in filio, verbum ex
-

verbo deducens. -

In 1 z.
Non placet venerandis patribns, fidem
iaftificantem effe fiduciam, qua mifericordi
am Dei peccata propter Chriftum remitten
' tis ample&imur.At placet Spiritui fan&o,qui
per os Pauli fic loquitur:nos gratis iuftifica
tos effe Dei gratia,per redéptionem quæ eft
ro 1m3• in Chrifto : quem Deus propitiationem con
ftituit,per fidem,quæ eft in fanguine eius, in
remi£
 A N T I D o T v M. 235
femiffionem præcedentiam deli&oram. Nec
aliter poteft exponi quod dicit poftea:nos fi- xon.;.
de iuftificatos pacem habere cum Deo.Vnde
enim id* nifi quod tunc demum tranquillae
fant confcientiæ, dum in mifericordiâ Dei
acquiefcunt. Qggd etiam diferte continuo, e..
poft exprimit:addita ratione, quod charitas
Dei in corda noftra diffufa fit per Spiritum
fan&um,qui fcilicet nobis gratuitae adoptio
nis teftis eft:nec id modo,{ed etiam arra& fi
; . gillam.Item alibi: In Chrifto habemus feca- p„,„,;
ritatem & aditum cam fiducia,quæ eft per fi
'dem eius. do&rinam
appellat fidei,Euangelium
Eadem ratione potiùs quàmideo
le- Roman®e
gem.Porrò alibi Euangelium prædicat lega z.Cor.% •
tionem effe reconciliationis.
. - In 13.
^ Id fibi tamen vult paulas,cam exinanita rom.4…"
fide,abolitam effe promiffionem,concludit.Id
fibi vult vocabulam ra* £ o£ o ? /aa, quo aliquo
. ties idem vritur.Proinde non aliter cenfet rite
illaminari oculos mentis noftrae, nifi cerna- BP*°
mus quæ fit fpes noftræ hæreditatis.Et ex tefti
moniis fuperioribus fatis conftat, non effe re
&am fidem,nifi cum audemus, tranquillis ani
} mis,nos in confpe&am Dei fiftere.] Nam,vt s„.,.„.
praeclare Bernardus,fi turbetur confcientia,nó ticâ.fcr.is
perturbabitur,vulnerum domini memor.Illic
enim tata firma'que infirmis requies, &feca
 236 s E x T AE s E S S.
Cap.3. ritas.Quod ipfum fonantzachariæ verba: De
fcendet quifque in vitem faam,fub ficu fua ha
bitabit fecure,ci remiffa fuerit terræ iniquitas.
In I4. . - -

Non video quorfum idem bis damnent : nifi

quod timebânt,ne cafum effet prius fulmen.
Atqui nihilo plus aduerfus táliquidâ Dei ve
ritatem proficient,centies fulminando.Dicit
Chriftus : Fili,confide:remittuntur tibi pec.
cata tua.Hanc fententiam abominantur cor
nati patres,fi quis abfolutionem doceat,fide
fola perfici.Qganquam meminiffe debet pius.
le&ör,non excludi à nobis poenitentiam:quæ
omnino neceffaria eft:fed de caufa obtinendæ *
abfolutationis c1 quæritur, folâ fidê nomina
ri.Et meritò . Quomodo enim vere Deum ti
mere incipiet, nifi qui, iá fibi propitium effe,
perfuafus fuerit*Vnde autem perfuafio,nifi ex
abfolutionis fiducia ?
- In t $.
veram'eft quid&:noxiam effe, ideo'que
fugiendam, nimis fcrupulofam huius reiin
quifitionem. Id'que fedulo docemus. Sed ea
fcientia praedeftinationis,quam nobis cómen
dat Paulus,nec faeuum Neptuni tridentê, nec
omnes AEoli fiatus, nec Cyclopum frago
res, nec vllas tempeftatum procellas formi
Ephe.uâ
dat. Vult enim hoc fcire,ac pro certb habe
re Ephefios,fe participes fa&os cœleftis gra
t1a
 A N T I D O T V M. * j?
i?.
ii
tiæ in Chrifto,quemadmodum ele&i in ipfo
fuerant ante mundi creationem. Sic ergo
-•
füae ele&ionis certos effe conuenit Jîïí
fideles,vt illam in Chrifto,tanquam in fpecu
lo,intueri difcant.Neque verò de nihilo Chri '
ftus fuos hac confolatione animat : ex iis qui
fibi dati funt à patre periturum neminem Et
quid aliud,amabo, eft certa praedeftinationis Rom.s.
iioftræ cognitio, quàm illud adoptionis tefti
monium,quod piis omnibus commune facit
fcriptura *
In 16.
, Ne fæpius eadem repetere cogar : nihil
aliud híc damnant,quàm quod certis Spiritus
fan&i oraculis proditum effe, prius oftendi.
- In 17.
V erba Lucae funt : Crediderunt omnes, A& .igi
qui præordinati erant ad vitam.V nde in vno
auditorio tale extiterit difcrimen, vt alii cre
diderint,alii perftiterint in fua obftinatione,
indicat: fimiliter Paulus eos vocari afferit,
quos ante elegit Deus. An'non etiam vocan Rom.$.
tur reprobi.Sed nön efficaciter. Hoc enim in
tereftin Dei vocatione,qubd omnes promi
fcue inuitat verbo fuo:ele&os autem folos in
tus docet., Qgemadmodum ait Chriftus: ioan.6.
Qgidquid mihi dedit pater ad me veniet.De
nique regenerationis fpiritum non dari,nifi
ele&is, quifquis ignorat, nefcio quid in fcri
pturis teneat.
 a 38 s E X T AE S E S S.
In 18.
si perfe&a effet regeneratio in hac vf
ta: poffibilis effet legis obferuatio. Sed cum
fideles, quandiu hicviuunt, medio ex ftadio
ad metam adfpirent, magnis'que difficultati
bus anhelét : vbi reperietur,quam ifti fomni
ant,obedientiæ perfe&io*Sed non mirum eft,
de rebus
Dulce ignotis
enim bellumtam auda&er eos garrire.
inexpertis. -T

In 19.
Amen.
In zo. -

' Sicuti nemo fanus Dei iugum à fidelium

humeris excutiet,quafi non debeant manda
ta eius ÉÉÉ, eft , à mandato
rum obferuatione nequaquam pendére falu
tis fiduciam.Stat enim femper illud Pauli, in
eo differre à lege Euangelium , quia non fub
conditione opérum,ficüt illa: fed ex fide vi
tam promittat.Quid enim illa antithefi cla
aom.io. rius:Lgis iuftitia talis eft:Qui fecerit haec,vi
uet in ipfis.At quæ ex fide eft iuftitia, fic ha
bet:Qui crediderit,& c. Ebdem & alter ille
aom.4.
locus fpe&at:Si ex lege effet hæreditas:exina
nita effet fides:& abólita promiffio. Ergo ex
fide eft : vt fecundum gratiam, firma fit pro
miffio omni credenti.De legibus Ecclefiae ipfi
viderint.Nos vnicum agnofcimus legiflató
fa *^.4.
rem,cuius eft tradere vitæ regulam, É ab
eo vitam habemus. T· · In
 A N T I D o T v M. 24:9
-

In z 1 .

i Neque hoc quifquam dicit. Sua igitur /

ipforum figméta ànathematifant patres. Nifi

I| forte ideo fuccenfeant, qubd Chriftum nega
mus legiflatorem,qui nouas aliquas leges or
bitradiderit. Quöd ipfi ftulte imaginantur.

; Neque enim vana erat illa Moifi teftificatio,

legem quam tulerat,viam effe vitae & mortis. Deu-.;s;
-Item: Hæc eft via:ambulate in ea. Nec fruftra,
uoties de vera & folida iuftitiae perfedione
É Prophetæ & Apoftoli,ad legé ipfam
nos reuocant.Nec fruftra refpondit Chriftus
pharifæo: Si vis ad vitam ingredi, ferua man- Matth...;
data.Proinde cam leg& infirmitatis Paulus in- Luciis.
fimulat,vitium nö cönftituit in eius do&rina,
quominus falutem nobis conferat : fed in
carne noftra, Ro.feptimo capite,& o&auo.
- - In zz. - - **-

Amen, - *

- In z 3.
Qgi hominem femel iuftificatum pecca
re poffe negant,eos damnamus:qui item ve
reiaftificatos effe negant, quibus labi con
tingit:fimiliter eos,qüi etiam à minimis pec
catis abftinere poffeTafferunt hominem Dei
Spiritu regeneratum. Sunt enim haec fanati
cöram defyria,qui vel Diábolica arrogantia
dementant,velhypocrifi fafcinant hominum
mentes,vel in præcipitiam defperationis eas
*\
 -
-

]
a 46 S E X T AE S E S S. |
adducere moliantur. De fpeciali virginis |
Mariæpriuilegio.cum coelefte diploma protu |
lerint,credemus quod ia&ant. Nam Ecclefi
am quid appellant,nifi confilium Claronion- |
tanum*Ecclefiæ certe membrum erat Augu- .
ftinus:qui tametfi,amoliendæ inuidiæ caufa, |
mauult alicubi de Beata virgine filere:paffim.
tamen,fine eius exceptione, totum Adae ge- |
nus peccato inuoluit. Quinetiam prope difer ;
tis verbis eam in peccatorum ordinem aggre
gat,cum ad Marcellium fcribens,multum eos ,
errare tradit,qui vlli fan&orum,præterquam. -

vni Chrifto,neceffariam fuiffe hanc depreca

tionem negant : Remitte nobis debita no
ftra,minime'que eos placere fan&is quos lau
dant.Membra Ecclefiæ erant Chyfoftomus &. .
Ambrofius, qui ambitione tentatâ faiffe fufpi
cantur.Quæ omnia non alium in finem com
memoro, quàm vt intelligát le&ores, nullum.
effe tam nugatorium figmentum,quod inter
fidei dogmata ab iftis afinis non cenfeatur.
In 24. *. *

Qgin bona piorum opera mercede ,

profequatur Deus, priores'que gratias aliis
nouis & amplioribus cumulet,nón negamus.
Opera autem quifquis augendæ iuftificatio-*
nis caufam effe afferit:ille nec quid nomen iu .
ftificationis valeat,nec quid fit caufa, tenet.
Tum nos cenferi iuftos, cum accepti fumus.
Deo, *
 A N T 1 D o T v M. *4*
Deo,iam ante probatum eft. Hinc quoque
mutuantur opera quidquid habent gratiæ.
! In z 5.
Re&e Solomon,cam admonet, homi- Prouis ,
ni re&as videri vias fuas,at Deum corda pon
derare.Vnde enim fit,vt hanc execrationem
cornutiafini fundant, nifi qubd peruerfa opi
nionis fuæ trutina, non Dei ponderibus exa
minant * Dei iudicio nihil eft fincerum nec
probum, nifi quod ex perfe&o eius amore
nunquam eo vfque reformatur in
\ manat. Si
hac vita cor hominis,quin multis vitiis labo
ret, quin diftrahatur cupiditatibus variis,
qain fæpe mundi illecebris titilletur : aliquid
inde inquinamenti femper trahant opera,ne
ceffe eft.Nullum ergo opus quod non fit pec
catum,nifi ex grataita aeftimatione precium
acquirat'. :
- In 26. -

- Nihil miram,tam effe audaces, qui nul

1o vnquam ferio diuini iudicii affe&â ta&i
fuerafit. Expe&ent fane pro bonis operibus
vitam æternam : modo, authore Paulo, nos
eam ex Dei gratia fperemus. At gratiam fic
loquendo, non euertunt. Tametfi dimidia ex
parte relinquunt gratiæ nomen : quandiu ta
men,in quaerendafalutis caufa, ad opera cir
cunfpe&ant confcientiae,fi trepidatione vacil
lant, væ;illis : quia fidei certitudine excide
QL
 * 42 S E X T AE S E S S.

runt:fi quid certi fibi audent polliceri, væ ite

rum:quia diabolica arrogantia funt inflatae.
-
Maneat ergo illud Pauli,non ex lege effe hæ
wom.4- reditatem,fed ex fide, vt fecundam gratiam
} firma fit promiffio omni credenti.
- In 37.
Quemadmodum peccatum quoduis.
uoniam Dei lege damnatum eft,mortale ef
è fatemur,& fentimus:ita ex infidelitate ma
nare omnia,vel faltem ex fidei defc&u,Spiri
tus fan&us docet.Mors fane æterna eft Dei
maledictio,quae adulteris,&furibus, & periu
ris denunciatur. At vbicúque regnabit fides,
irâ Dei,peccatis omnibus expulfis, non fecus
auertet,acfi quis igné extingueret, fubdu&o
ligno •

In 28. -~

Semen aliquod fidei manere in homi

ne, licet fuffocatum, etiam inter grauiffimos .
lapfus, non nego. Id quantulumcunque eft.
particulam fateor effe veræ fidei; addd etiam
viuae:quando aliter non poffet ex ea oriri fru
êtus, Verum quoniam non apparet ad tem
pus,i;ec fe vfitatis fignis exerit:perinde habe
tur atque emortua,quoad fenfum noftrum.
Sed nihil tale in mentem venit patribus, aut
eorum di&atoribus monachis. Tantum in
fulfum illud,de fide informi & formata,{uam
dogmavolebant ftabilire.Hinc illud,quod ve
172 IT$
 A N T I D O T v M. . 243
fam effe fidem contendant, quæ tamen fit
mortua.Quafi vero animæ vitâ poffit effe fi
des:quemadmodum eam,ex perpetua fcrip
turæ do&rina,eleganter ipfam nuncupat Au
guftinus:quæ ipfâ viua non fit. Idem valet.
uod Chriftianos effe contendunt, qui nihil
É charitatis. Ita vt anathema pronun
cient, fi quis fecus fentiat.Nempe ergo Spiri
tum fan&um anathematifant,qüi falfamChri
ftianifmi profeffionem deridet,ac pro nihilo
ducit._ Paulus Ifraelitas effe negabat, qui
non effent veri Abrahæ filii. Verùm quoque
Chriftianifmum definit, cum deponitur ve
tus homo:& ab iis,qui pic non viuunt,Deum
abnegari pronunciât.
In z 9 .
Prius membrum , vnà cum autho*
re eius Nouato , nos quoque execramur.
Quod ad fecundum attinet, fi non recipi
untur in gratiam lapfi , nifi per pœnitentiæ
Sacramentum:quid Petro fiet * cui poft tam
horribilem cafüm defuit,quod plufquam ne
ceffariò exigunt remedium.Imò quid fiet tot
hominum myriadibus,quibus,per aliquot fe
cula, ignota fuit auricularis ifta confeffio,
uam nunc ianuam falutis efte fingunt* Nam
quod Chrifti & Apoftolorum magifterio glo
riantur, hac in parte nimis inpudenter faci
únt:cum de confeffione ante annos quadrin
Q_ .
* 44 s E x T AE s E S S.
gentos legem nullâ extiffe, etiam ex eorum,
hiftoriis cöftet. Ergo fi tam improbis figmen,
tis fidem haberi velint,non modò omnia ve
tuftatis monumenta ex hominum memoria
exterminent,neceffe erit : fed vt hominibus
etiam iudicium,mentem'qae adimant.
In 3o.
Culpa remiffa, pœnæ reatum manere
volunt. Atqui remiffae culpae fru&um hunc
vbique fcriptura commemorat,qubd flagella
fua remouet Deus : ac irae fuae, vltionis'que
oblitus,nos benedicit. Et cum Dauid beatos
effe clamat,quibus non imputat Deas pecca
ta,non folam profe&b culpae remifíionem de
fignat: fed de poena loquitur potiffimum, Et
quis,obfecro,finis erit aut modus:fi de pecca
tis hominum pœnas exigere incipiat Deus?
quæ & numerò funt infinita,& pondere tam
grauia, vt centefima pars ad profundiffimos
vfque inferos nos deprimat.Facilequidem eft
Patribus,Diabolica fecuritate ebrii$,tempora
les vocare poenas:quibus peccatum fere nul
lum eft,nifi quis hominem occiderit : quibus
fcortatiovix leuiculum eft erratum:qaibus fœ
diffimæ libidines virtutis fit exercitiâ, quæ in
1aude ponunt, qui nullum occultum cófcien
tiæ vulnus pilo æftimant. At nobis, qui poft
longam exâmê,quafi obrati & cófafi;in hanc
demum vocem,cumDauide,erumpere cogi-.
1Γ\U r ;
 +;

A N *r I D O T V M. 24$
mar: Deli&a quis intelliget*non tam explicata
eft folutio.Neque tamen negamus,quin,data
culpæ venia,nós interdum Deus caftiget:fed
vt moneat & corrigat,non vt vindicet. Pro
fanum ergo figmentumeft,qubd putant Dei
iudicio pœnas exolui.Adde,quod neque aequa
li omnes modo puniantur:nec quantum quif
que deliquit: fed prout quemque feralis gpas
habere Deus iudicat,vt impoíterum tali di
fciplina eruditus melius fapiat. Cæterum hic
demonftrant Patres,quàm ftrennui fint archi
te&i,qui verbulo vno labyrinthum ex mille
labyrinthis compofitum abfoluunt. Immen
fami fane gurgitem effe oportet, quo omnes
animas jÉÉÉ tradunt : nos qüidem vni
uerfas mundi opesvidemus exhauriri. In
eius conftru&ionem faltem pauloplas operae
infamere debuerät. Pargatorii nalla prorfus Epif*
- • - - - - r ••. •
in tota Scriptura fit mefitio. Atqui,tefte Au-;?'§Â°
É res naturaliter obfcura modu- tum.
úm noftrum vincit, & aperte Scriptura non
fubuehit: temere hinc aliquid definire huma
|na conie&ura praefumit. Quid ergo hic fta
tuendum, quàm temere facere ißos nebulo
nes,dum exfuo capite fabricare audent,quod
nullam habet in verbo Dei fundamentum*
i Nifi forte inftarvaticinii accipi volunt fuum
de purgatorio commentum, quia à ventrilo
: quis procedit.Nullam enim É refer
Q_ 3 I
 346 S E X T AE S E S S.
ciendos eoram ventres aeque valeat. Quid aú
tem,quod ftare nequit purgatorium quod fa
bricarunt,quin tota Scripturaeveritas deftraa
tur* Longa effet eius reidemonftratió. Sed in
fcriptis noftris laculenta extat. Deniqae,
fatiffa&ionibus euerfis , ruere fimul par
gatorium neceffe eft. - -

In 3 r.
gi vere iuftificatus eft,non negliger,
fateor,mercedem fibi repofitam,fed eâ, tán
quam optimo ftimulo, ad bene agendi ftudi
um incitabitur. Attamë hunc folum refpe&i
non habebit.Nam cum ingenuam à filiis fais
obedientiam requirat Deüs: feruile eiufmodi
obfequium non repudiabit modb: fed procul
etiam reiiciet. Idedque longe alium pie fan
&éque viuendi fcopum,Spiritus fan&us cum
in Scriptaris paffim,tum per os Pauli nobis
praefigit,primo ad Ephe.cap.
In 3 z .
Qgo iure, aut quo fenfu noftra vocen
tur,quæ in nobis efficit Chrifti Spiritus bona
opera,breuiter Auguftinus docet,cum fímili
tudinem ex oratione domini adducit:vbi pa
lib.&le nem,quem petimus nobis donari,noftrum fi
vcrb.Apoft
Cap.ti. mul,non alio quàm donationis titulo, nuncu
Aàeyxtum pamus.Itaque,vt alibi docet idem fcriptor.
&« B onif.
* pitt. ro5. dona Chrifti nemo ample&etur, nifi fua me
& loc. rita oblitas.Rationem aliquoties reddit:quia
nihil
 A N T t D O T V M. £47
nihilaliud eft quod dicitur meritam , quàm
gratuitum Dei donum.Nos ergo crepare fi
hamus Patres iftos,meritum à gratia feparan
do,perperam lacerantes,quodverè vnum eft.
Quid porro mereantur opera,quiex fuperio
ribus cenfuris noftris didicerit, non magno
pere praefentem anathematis crepitum ex
horrefcet.
- In 33.
Ingeniofa vero cautio : ne quis videat;
nod viderit omnes.Param abeft,quin &Dei
gloriam,& fimul Chrifti gratiam exinaniaiit.
Ét interim dira execratione fanciunt,ne quis
aliqua ex parte vtrique derogari patet.Perin
de ác fi quis hominem interficiat, medio fo
ro,fub omnium confpe&u : & cædem omni
bus confpicuam prohibeat,tamen veram cre
di. Porrò hîc fuopte fe indicio prodant fori
ces,cum anathematis terroré aliis incutiarit.
ne impietatem cernere aufint, cuius ipfi fibi
confcii erant.

S E PT I M A S E S S I O.

D confumationem falutaris
| de iuftificatione do&rinae,
quae in præcedenti proxima
i Seffione,vno omniú Patrum
Q_ 4.
 248 sep r1MA
confenfu,promulgata fuit: cófentane
um vifum eft , de fan&iffimis Eccle
fiae Sacramentis agere, per quæ omnis
vera iuftitia vel incipit,vel coepta auge
tur,vel amiffa reparatur.Propterea,ta
crofanéta œcumenica,& generalis Tri
dentinaSynodus,inSpiritu fan&o legi
timè congregata, e1fdem praefident1
:bus & Apoftolicae Sedis Legatis,aderro
res eliminandos,&extirpandas hærefes,
quæ circa fanétiffìma ipfa Sacra111enta
hac noftra tempeftate, tum de damna
tis olim àPatribus noftris hærefibusfuf
'citatæ,tum etiam de nouo adinuentæ
funt, quæ catholicæ Ecclefiae puritati,
& animarum faluti magnopere offici
unt: fáëtarum Scripturarum do&rinae,
Apoftolicis craditionibus,atque aliorú
Conciliorum.&Patrumconfenfuiinhæ
rendo:hos præfentes Canones ftatuen
dos,&decernendos cenfuit,reliquos qui
;
fuperfunt, ad coepti operis præfe&io
nem deinceps diuino Spiritu adiuuan
te,editura.
- De
Vf ---
 -*
-
- : s e s s 1 o.- 249.
p E s A cR AM E M rIs
in genere:
I. Si quis dixerit,Sacramenta nouae
legis non fuiffe omnia à Domino no
* ftro Iefu Chrifto inftituta, aut effe plu
ra vel pauciora quàm feptem, videli
cet: Baptifmum,Confirmationem, Eu
chariftiam, Poenitentiam, Extremam
vn&ionem, Ordinem, & Matrimoni
um, aut etiam aliquod horum feptem
non effe verè,&propriè facramentü:A-
! nathemafit.
' I I. Si quis dixerit, Ea ipfa nouæ le
gis facramenta, à facramentisantiquæ
}, legis non differre, nifi quia ceremoniæ
() funt,aliæ & alii ritus externi:Anath.fit.
í 1 I I. Siquis dixerit, Haecfeptem fa
? 'cramenta ita effe inter fe paria,vt nulla
ratione aliud fit alio dignius: Anat.fit.
III I. Si quis dixerit, Sacramenta no
uæ legis non effe ad falutem neceffaria,
fed fuperflua,& fine eis, aut eorum vo
to per folam fidem homines à Deo gra
tiâ adipifci iuftificationis, cum omnia
Q- 5
25o S E P T I M A
fingulis neceffaria nonfint: Anathe.fit,
V. Si quis dixerit, Hæc facramenta
propter folam fidem nutriendam infti- ;
tutafuiffe:A nathema fit. 1

V I. Si quis dixerit,Sacramenta nouae

1

legis non continere gratiam, quam fi

gnificant, aut gratiam ipfam non po- !
nentibus obicem non conferre, quafifi
gna tantum externa fint acceptæ per fi
dem gratiae, vel iuftitiæ, & notæ quæ
dam Chriftianæ profeffionis,quibus a
pud homines difcernantur fideles ab
infi delibus:Anathema fit.
V II. Si quis dixerit,Non dari grati |

am per huiufmodi facramenta,femper

& omnibus, quantum eft ex parte Dei,
& fi ritè ea füfcipiantur, fed aliquan
do,& aliquibus:Anathema fit.
VIII. Siquis dixerit, Per ipfa nouæ
legis facramenta, ex opere operato
non conferri gratiam,fed folam fidem
diuinæ promiffionis ad gratiam con^
fequendam fufficere:Anathema fit.
I X. Si quis dixerit, In tribus facra
mentis,Baptifmo fcilicet,confirmatio
n©,
 S E S S I O. * 5r
ne,& ordine non imprimi cara&erem
t! in anima: hoc eft fignum quoddam fpi
rituale & indelebile, vnde ea iterari
non poffunt:Anathema fit.
X. S1 quis dixerit,Chriftianos omnes
in verbo,& omnibus Sacramentis ad
miniftrandis haberepoteftatem: Ana
thema fit. -

X I. Siquis dixerit,In miniftris, dum

facramenta conficiunt , & conferunt
non requiri intentionem faltem facien
di,quod facit Ecclefia:Anathema fit.
X 1 I. Si quis dixerit, Miniftrum in
peccato mortali exiftentem, modò o
mnia effentialia, quæ ad facramentum
conficiendum,autconferenduni perti
nent feruauer1t,non conficere, aut non
conferre facramentum: Anathema fit.
XII I. Si quis dixerit, Receptos,& ap
probatos Ecclefiæ catholicæ ritus, in
folenni facramentorum adminiftratio
ne adhiberi confuetos, aut contemni,
aut fine peccato à miniftris pro libito
omitti, aut in nouos alios per quécun
queEcclefiarum Paftorem mutari pof
»
25£ s E P T I M A
fe:Anathema fit.
D E B A PT I S M O.
I. Si quis dixerit,Baptifmum Ioannis
habuiffe eandem vim cum baptifmo
Chrifti:Anathema fit. ' . *' -.

I I. Si quis dixerit, Aquam veram,

naturalem non effe de neceffitate Ba
ptifmi, atque ideo verba illa Domini
noftri Iefu Chrifti: Nifi quis renatus
fuerit ex aqua,& Spiritu fan&o, ad me
taphoram aliquam detorferit: Anathe
mafit. - - -

III. Si quis dixerit, In Ecclefia Roma

na ( quae omnium Ecclefiarum mater
eft, & magiftra) non effeveram de Ba
' ptifmi facramento do&rinam: Anathe
ma fit. -

IIII. Si quis dixerit,Baptifmum, qui

etiam datur ab hæreticis in nonmine
Patris,& Filii,& Spirituffan&i, cum in
tentione faciendi, quod facit Ecclefia,
non effe verum Baptifmum: Anath.fit.
V. Si quis dixerit, Baptifmumlibe
rum effe,hoc eft,non neceffarium ad fa
lutem: Anathemafit.
* vi.
 S. E S S r o. 259. .
VI. Siquis dixerit, Baptizatum non
poffe, etiam fi velit,gratiam amittere,
quantuncunquepeccet,nifi nolit crede
re:Anathema fit.
VI I. Si quis dixerit, Baptizatos per
baptifmum ipfum, folius tantum fidei
debitores fieri, non autem vniuerfæ le
gis Chrifti feruandae: Anathemafit.
y 1 1 I. Si quis dixerit , Baptizatos li
beros effe ab omnibus fan&ae Ecclefiæ
præceptis, quae vel fcripta, vel tradita
funt.1ta vt ea obferuare non teneantur,
r) 1fi fe fua fponte illis fubmittere volue
rint:Anathema fit.
IX. Si quis dixerit,Ita reuocandos ef
fe homines ad Baptifmi fufcepti me
moriam, vt vota omnia , quae poft Ba
ptifmum fiunt,vi promiffionis, in ba
ptifmo ipfo iam faëtæ,irrita effe intelli
gat , quafi per ea fidei , quam pro
feffì funt detrahatur, & ipfi Baptifmo:
Anathema fit.
X. Si quis dixerit,Peccata omnia,quæ
poftBaptifnumfiunt, fola recordatio
ne & fide fufcepti Baptifmi vel dimitti,
354, s E P T I M A
vel venialia fieri:Anathema fit.
X I. Siquis dixerit,Verum,& ritècol
latum Bapt1imum iterandum effe, illi,
qui apud infideles fidem Chrifti nega
uerit, cum ad pœnitentiam conuerti
tur:Anathema fit.
X I I. Si quis dixerit, Neminem effe
baptizandum, nifi ea ætate, qua Chri
ftus baptizatus eft,vel in ipfo mortis ar
ticulo:Anathemafit.
X 1 I I. Si quis dixerit, Paruulos, eò
quòd aëtum credendi non habent, fu
fcepto Baptifmo inter fideles compu
tádos non effe,ac propterea cum ad an
nos difcretionis peruenerint,effe reba
tizandos, aut præftare omitti eorum
ÉÉÉÉÉ eos fine a&u proprio
credentes baptizari in fola fide Eccle
fiae: Anathema fit. `
XIII I. Si quis dixerit, Huiufmodi
paruulos ÉÉ; , cum adoleuerint
interrogandos effe,an ratum habere ve
lint,quod Patrini eorum nomine,dum
baptizarentur, polliciti funt,&vbi fe
nolle refponderint fuo effe arbitrio,re
lin
 s E s s 1 o. * 55
linquendos , nec alia interim pœna ad
Chriftianain vitam cogendos, nifivt
ab Euchariftia,aliorum'que facramen
torum perceptione arceantur, donec
refipifcant:Anathema fit.
DE C O N F IR M A T I O N E.
I. Si quis dixerit, Confirmat1onem
baptizatorum ociofam ceremoniam
-effe,& nón potius verum ac proprium
facramentum , aut olim n1h1l aliud
fuiffe quàm catechefim quandam, qua
adolefcentiae proximi fidei fuae ratio
nemcorâ Ecclefia exponebât:Anat.fit.
I I. S1 quis dixerit, Iniurios effeSpiri
tui fan&o,eos qui in facramento confir
mationis, Crifmati virtutem aliquam
tribuunt:Anathema fit.
III. Si quis dixerit,San&ae confirma
tionisordinarium miniftrum non effe
folum Epifcopum,fed quemuis fimpli
cem facerdotem:Anathema fit.

E A D E M facrofan&a Synodus eif

dem præfidentibus & Legatis,incoe
ptum refidentiæ & reformat1on1s nego
j.
256 S E P T I M A.

cium,ad Dei laudem,& Chriftianæ re

ligionis incrementum profequi inten-.
dens: vtfequitur ftatuendum cenfuit,
falua femper in omnibus fedis Apofto
licæ authoritate. .
Ad cathedralium Ecclefiarum re
gimen, nullus nifi ex legitimo matri
monio natus,& ætate matura, grauita
te morum,literarum'que fcientia, iux
ta Conftitutionem Alexandri.III.quae
incipit.Cum incun&is, In Concilio La
teranenfi promulgatam,præditus,affu
n1atur. . '

Nemo quacunque etiam dignitate,

gradu, aut præeminentia præfulgens,
plures Metropolitanas, feu cathedra
les Ecclefias, in titulum fiue commen
dam,aut quouisalio nomine,contra fa
crorum Canonum Inftituta recipere,
aut fimul retinere praefumat: cum val
de foelix fit ille cenfendus,cui vnam Ec
clefiam benè ac fruétuofè, & cum ani
marum fibi commiffarum falute rege
re contigerit. Qui autem plures Eccle
fias, contra præfentis Decretitenorem
11U111C
 * S E S S I O. * 57,
nunc detinent,vna quam maluerint re
tenta,reliqua infra fex menfes, fi adfi
beram fedis Apoftolicæ difpofitionemi
pertineant,alias infra annum dimitte
re teneantur. Alioquin Ecclefiae ipfae,
vltima obtenta duntaxatexcepta, éo i
pfo vacare cenfeantur.
Inferiora beneficia, præfertim cu
ram animarum habentia, perfonis d1
gnis,& habilibus,& quæ in loco refide
re,atque per feipfos curam ipfam exer
.cere valeant,iuxtaconftitutionem Ale
.xandri III. in Lateranenfi, quae inci
pit: Quia nonnulli, & aliam Gregorii
X. in generali Lugdunenfi Confilio,
quae incipit, Licet canon.editam, con
ferantur. Aliter autem fa&ta collatio,
fiueprouifio,omnino irritetur,& ordi
narius collator poenas conftitutionis
Concilii generalis,quæ incipit: Graue
nimis,fe nouerit incu rfurum.
Quicunque de cætero plura cura
ea,aut aliâs incópatibilia beneficia Ec
clefiaftica, fiue per viam vnionis ad vi
cam,fiuecommendae perpetuae,autalio
* 58 $ E*P'T I M A -

, quocunque nomine & titulo, contra

formam facrorum Canonum,& præfer
tim conftitutionis Innocentii 1 I 1. quae
incipit,De multa,recipere, ac fimul re
tinere, praefumpferit. beneficiis ipfis,
iuxta ipfius Conftitutionis difpofitio
nem ipfo iure, etiam præfentis Cano
nisvigore priuatus exiftat. -

Ordinarii locorum quofcunque

plura curata, aut aliâs incompatibilia
É, Ecclefiaftica obtinentes, di
fpenfationes fuas exhibere compel
lant,& aliâs procedant iuxta conftitu
tionem Gregorii X. in generali Lug
dunenfi Concilio,quæ incipit, Ordina
rii: quam eadem facrofan&aSynodus,
innouandamcenfet,& innouat.Addens
infuper, quòd ipfi Ordinarii , etiam
per idoneorum Vicariorum deputa
tionem,& congruam portionis fru&u-
um affignationem, omnino prouide.
ant : vt animarum cura nullatenus ne
- gligatur, & beneficia ipfa, debitis obfe
: quiis minimè defraudentur, appellatio
nibus,priuilegiis,&exemptionibus qui
- buf
 S Ε S S 1 O. ^ * 5$
bufcunque, etiam cum Iudicum fpe
ciali deputatione, & illorum inhibitio
nibus, in præmiffis nemini fuffraganti
bus.Vniohes perpetuae,à X L. annis ci
tra faétae,examinari ab ordinariis, tan
quam à fede Apoftolica delegatis, ÉÉ
fint:& quæ per fubreptionem,vel obre
ptionem obtentæ fuerint, irritæ decla
rétur. Illæ verò quæ à diâo tempore ci
tra conceffae nondum intoto,vel in par
te fortitæ funt effe&um,& quæ deinceps
adcuiufuis inftantiam fient : nifi eas éx
legitimis, aut aliâs rationabilibus cau
fis,coram loci ordinario, vocatis quo
rum intereft,verificandis, fa&as fuiffe
conftiterit:per fubreptionem obtentæ
praefumantür:ac propterea, nifi aliter
a fede Apoftolicâ déclaratum fuerit,
viribus omnino careant. -

Beneficia Ecclefiaftica curata, quæ

<cathedralibus collegiatis, feu aliis Ec
clefiis, vel Monafteriis, beneficiis, feu
collegiis,aut piis locis, quibufcunque
perpetuò vnita,& annexa reperiuntur:
ab ordinariis locorum annis fingulis
- R z'
s6o , S E PT I M A
vifitentur, qui follicitè prouidere pro
curent, vt per 1doneos V1carios perpe
tuos, nifi ipfis ordinariis pro bono Ec
clefiarum regimine, aliter expedire vi
debitur,ab eis,cum tertiæ partis fru&u-
um, aut maiori vel minori, arbitrio ip
forum ordinariorum,portione,etiá fu
per certa re affignanda, ibidem depu
tandos , animarum cura laudabiliter
exerceatur : appellationibus, priuile
giis,exéptionibus,etiâ cum iudicum de
putatione , & illorum inhibitionibus
3quibufcunque, in praemiffis minimèfuf
fragantibus, "
Locorum Ordinarii Ecclefias quaf
cüque,quomodolibet exemptas, autho
ritate Apoftolica fingulis annis vifita
re temeantur, & opportunis Iuris reime
diis prouidere , vt quae reparatione
indigent reparentur, & cura anima
rum,fiqua illisimmineat,aliis'que debi
tis obfequiis minimè defraudentur.Ap
pellationibus,priuilegiis,confuetudini
bus, etiam ab immemorabili tempore
praefcriptis, Iudicum deputationibus,
- vel
 $ E $ S. I O. . 26f

vel illorum inhibitionibus,penitus ex

clufis.
Ad maiores Ecclefiaspromoti,mu
nus confecrationis infra tempusâ iure
ftatutum fufcipiant, & prorogationes,
vltra fex menfes conceffae nulli fuffra
- gentur.
Non liceat capitulis Ecclefiarum,
fede vacante,infra annum,à die vaca
tionis ordinandi licentiam , aut literas
dimifforias , feu reuerendas (vt aliqui
vocant)tam ex iuris conmmunis difpo
fitione, quàm etiam cuiufuis priuilegii,
aut confuetudinis vigore alicui, qui be
neficii Ecclefiaftici recepti, fiue recipi
endi , occafione, ar&tatus non fuerit,
concedere.Si fecus fiat, capitulum con
traueniens, Ecclefiaftico fubiaceat in
terdi&o,& ficordinati, fi in minoribus
ordinibus conftituti, nullo priuilegio
clericali , præfertim in criminalibus
gaudeant, in maioribus ab executione
ordinum,adbeneplacitum futuri Prae
lati,fint ipfo iure fufpenfi.
Facultates de promouendo à quo
R 3
26£ sEpT1 MA
cunque,non fuffragentur: nifi habenti
bus legitimamcaufam,ob quam â pro
priis Epifcopisordinarinon poffint, in
Iitterisexprimendanm;&tunc non ordi
nentur,nifi ab Epifcopo in fua Diocefi
refidente, aut pro eo Pontificalia exer
cente,& diligenti primo examine.
Facultates de non promouendo,prae
terquam in cafibus à iureexpreffis con
ceffae,ad annum tantum fuffragentur.
Præfentati,feu ele&i, vel nominati
quibufuis Ecclefiafticis perfonis,etiam
Sedis Apoftolicæ nunciis,ad quæuisbe
neficia Ecclefiaftica non inftituantur,
neque confirmentur, neque admittan
tur, etiam prætextu cuiufuis priuile
gii,feu confuetudinis, etiam ab imme
morabili tempore præfcriptæ: nifi fue
r1nt prius à locorum ordinariis, ido
ne1 reperti, & nullius appellationis re
inedio fe tueri poffìnt, quominus exa
men fubire teneantur: præfentatis ta
men ele&is,feu nominatis ab Vniuerfi
tatibus, feu Collegiis generalium ftu
diorum exceptis.
In
 - S E S S. I O. '265
In exemptorum caufis, Conftitutio
Innocenti1 III I. quæ incipit,Volentes,
.
M.
in generali Concilio Lugdunenfi aedi
ta,feruetur : quam eadem facrofan&a
Synodus innouandam cenfuit,& inno
; uat. Addendo infuper, quòd in ciuili
buscaufis mercedum, & miferabilium
erfonarum clerici feculares, aut regu
É extra monafteria degentes quo
modolibet exempti:etiam fi certum Iu
£ dicem à Sede Apoftolica deputatum
in partibus habeant. In aliis vero fi i
pfum Iudicem non habuerint, coram
locorum ordinariis, tanquam in hoc
ab ipfa Sede delegatis, cóueniri,& iure
j'; ad foluendum debitum cogi,&
compelli poffint:priuilegiis, exemptio
nibus , conferuatorum deputationi
bus.& eorum inhibitionibus aduerfus
præmiffa nequaquam valituris. -

Curent Ordinarii , vt Hofpitalia

quæcunque, à fuis adminiftratoribus,
quocunque illi nomine cenfeantur ,eti
am quomodolibet exemptis, fideliter
& diligenter gubernentür : Conftitu
R 4
* 164 s E P'T 1 M AE 2 s E ss.:
tionis Concilii Viennenfis, quæ inci
pit, Quia contingit, forma feruata.
Quam quidem Conftitutionem eadem
fan&ta Synodus innouandam induxit,&
innouatcumderogationibus,in eacon
t€nt1S. - -

I N S E pT IM A M.

- Seffionem.
z¤ Vàm fit in qualicunque certa.
ï3 mine fudandum,vbi mala caufà
agitur,proxima Seffione exper
Éì ti erant venerandi patres. Er
- o ne fe nimiam fatigarent fe
cundo conHctu, ad illud fuum compendium
maluerunt redire,vt fulminatione rem tran
figerent.Et fane diétatorio ipforum ftylo in
dignum erat, rationis reddendae fubire mo
leftiam. Quid ergo? Nempe,aera foriant Co
rybantes, & clangorem fuum ingeminant,
Expauefcite pueri. Quifquis autem fcintilla
virilis animi præditus erit, contemptis nihili
crepitaculis, quid tandem contineant eorum
placita,intrepidus,animo'que compofito,in
quiret. Ego quàm infulfis abfurditatibus fca
teant,digtto me oftenfurum,profiteor.
2. In
 A N T 1 D o T v M. i65
- In 1. Canonem.
volunt, feptem à Chrifto inftituta effe facra
-menta.Cur ergo non ipfum iubebant inftitu
- -ere?Nobis curfuccenfeant,nihil eft caufae.Se
ptenarius nnmerus,quem fub anathemate fá
-ciunt, non modo à fcriptura nullum habet
' teftimonium, fed ne ab vllo quidem probato
authore.Param eft:ex facramentis,quae nume
rant,alia oftendimus fuiffe temporaria,vt eft
infirmorú vn&io : alia falfo ita vocitari,vt eft
-matrimonium. Planæ & firmae funt rationes,
quibus id euincimus.Qgid enim?An dono fa
nationum pollere fe ia&abunt? Si eius doni
Symbolum eft vn&io,non'ne fimiae funt,dum
eam abfque re vfurpant: Deinde, quænam in
-hac ceremonia eft promiffiofquæ quidem ad
nos pertineat.Si gratia fpirituali,& externo
figno conftat facramentum: quidnam tale in
poenitentia reperient* Matrimonium verò
cur hoc nomine cenfeant , non alia ratio
eft, quàm craffa monachorum infcitia : qui Ephe.$.
cum, in epiftola ad Ephefios,facramentum le
gerent,pro myfterio, & quidem de arcana
• Chrifti & Ecclefiæ coniun&ione,ad matrimo
- nium tranftulerant. Harum omnium rerum
demonftrationes in fcriptis noftris luculentæ
- extant & copiofae,quas boni patres vna ana
thematis vocula repellunt.Id eft abfque cer
tamine vincere;aut potius abfque vi&oria
triumphare. R 5
 266 s E P T I. M. AE s E s S.
In z.
Qgando Sacramenroram vtriufque te-.
ftamenti idem eft author, eædem promiffio
nes,eadem veritas, & idem in Chrifto com
plementum: merito dicimus, externis fignis
inter fe differre, in illis autem rebus , quas
commemoraui,vel fummatim in reipfa con
uenire. Sunt enim do&rinae appendices.At
qui do&rinae eadem fubftãtia.Sequitur ergo,
id quoque in facramenta competere . Forte
nofi intelligerent le&ores, quorfum h9c ful
men iaculentur Patres Tridentini,nifi breui
ter eos admoueam.vulgare eft apud Sophi
ftas dogma: Sacramenta legis Mofaicae figa
raffe gratiam,noftra verò exhibere. Nosau
I^orm.3• tem Deum afferimus femper in fuis promifiis
fuiffe veracem:nec quidquam figuraffe ab ini
tio,quod nó patribüs reipfa exhibuerit.Nam
fub Moife conftabat circumcifionis veritas. Et
1 coriio. tanc eandem fuiffe efcam fpiritualé, qua par
ticipabant, eundem'que potum fpiritualem,
teftis eft Paulus.Quid habent quod refponde
ant : nifi aliter in fcholis tradi. Paucis ver
bis attingo, quæ ex fcriptis noftris fafe dif
cent le&ores,fi volent.Summa hæc fit:ex Dei
verbo, non Romanenfium placitis , difcen
dum effe,quid vel difcriminis, vel fimilitudi
nis inter fe habeant facramenta. Neque ta
men interea negamus;quin vberior fab Chri
fti
 • * A N T I D o r v M. - ' 267 *
fti regno percipiatur gratia.Atque ideo fole
mus duplicem notare differentiam:qubd Sa
cramenta noftra non procul Chriftüm tan
quam abfentem indicent, fed quafi digito
oftendant exhibitum.Deinde, quòd pro am
pliore reuelationis modo, fit etiam gratiæ
communicatio vberior. -

In 3. -

Quis non malit Neptunium fubftinere

fulmen,quàm æquare Chrifti inftitutis homi Matt.16.
num inuenta* Baptifmùm legimus à Chri & 28.
fto cömendatum:fimiliter & facram coenam.
De aliis,nihiltale. Imo multis poft feculis
fuiffe incognitum,quod ifti tradunt. Atqui
obfcurum non eft, quorfum fpe&et ac quid
nam valeat illa Chrifti interrógatio : Baptif m att.xi.
mus Ioannis eft'ne ex coelo,an àb hominibus*
Significat enim,nó aliter fore legitimi, nifi à
Deo fit profe&us. Proinde turb conftitua
mus,authore Chrifto,nihil effe periculi,fi re
pudiemus,quæcunque , à fola hominum au
thoritare flüxerunt. Parem tamen omnibus
; dignitatem arrogare non contenti,confirma
tionis fuae chrifmia præferunt Chrifti baptif
mo. Nam quod aliud alio faciunt dignius,nö
ideo eft,quod velint ad inferiorem gradum
deducere,quæ ex fcriptara non habent tefti
moniam:fed illas execrandas blafphemias re
nouant,quas prius euomuit concilium Aure
268 S E P T I M AE S E S S.
lianenfe. Baptifmo fieri nos dantaxat femi
chriftiangs;confirmatione perfici: & quæ in
eundem fenfum illic habentur. -

In 4. - -

facile patiar,vt quae nobis Chriftus de

dit falutis adiumenta,éorum vfus neceffarius
dicatur : quando fcilicet datur facultas.
Qganquam femper admonendi funt fideles,
non aliam effe cüiufuis facramenti, neceffita
tem,quàm inftrumentalis caufæ, cui nequa
quam alliganda eftDei virtus.vocem fanè il
!am nem6pius eft,qui non toto pe&ore ex
horreat:res effe fuperfiuas. Sed hîc boni pa
tres, pro fua craffitie, non animaduertunt,
quidquid nobis gratiæ per facramenta con
fertar,nihilomifius fidei imputandum. Qui
enim à facramentis fidem féparat, perindeíá
cit, ac fi animam à corpore tolleret. Ergo
quemadmodum Euangelii do&rinam non'éx
cludimus,cum dicimu$,nos fola fide Chrifti
gratiam adipifci:ita nec facramenta,quorum
£adem eft ratio,cum Euangelii fint figilla.
Qgidquid præterea hîc attexunt, haìferunt
ex lutofis ranarum fuarum paludibus.
In
Fatemur non alendæ tantum, fed au
gendæ quoque fidei deftinata efle facramen
ta.Sed aliud fibi volunt cornatæ beßiae. Fin
£unt enim fabeffevim magicam facramentis.
quae
 A N T 1 D o T v M. *69
quae fit extra fidem efficax. Quo errore tolli
tur,quae inter fidem & facramenta in fcriptu
ris perpetua ftatuitur relatio. Hoc vt clarius
intelligant le&ores, femper memoria repe
tendum eft,facramenta nihilquàm inftrumien
tales effe conferendae nobis gratiaecaufas,quae
tunc demum profunt,fuum'que effe&um ha
bent,cum fidei feruiunt. -

In 6.

Scoriam hic, vt funt praepofteri,argento

- mifcent. Quare à nobis adhibenda eft diftin
άio. Ac primum quidem, fi qui fint, qui ne
gent facramentis contineri gratiam qüam fi
gurant , 1llos improbamus. Sed dum adiici
ùnt cornuti Patres, per ipfa nobis conferri
gratiam non ponentibus obicem,totam facra
mentorum vim peruertunt.Semper enim ad
vetus illud Sophiftarum delirium relabuntur:
etiam infideles,gratiam, quæ in facramentis
offertur,percipere : modò ne oppofitis aliis
obicibus eam repellant.Quafi vero non ipfa
: per fe fatis magnum obftaculum fit, infideli
tas.Teneamus ergo,non aliter nos oblata in
facramétis gratia potiri,quàni fi fide fimus ca
paces. Quod fequitur continuo poft,per
quàm, vel maliciofe,vel infulfe attexuerùnt.
Quafi,inquiunt, externa tantum fint figna.
Imo perinde loquuntur,acfi inter hæc duo ni
hil effet medium.Nos verò,ficuti monachale
»7o ^ s E x T 1 M AE s E s s.
illud commentum repudiamus:aliter prodef
fe facramenta,quàm per fidem : ita libenter
cum fignis ipfis coniungimus veram rei exhi
bitionem : vt nullus eorum extra fidé fit effe
&us,&tamen non inania fint,nuda'que gratiae
procul remotae figna.
In 7.
Primò definiendum erat, quid fit rite
fufcipere facramenta.Nam porci ifti præteri
ta fide,ac pofthabita poenitentia,non illa qui
dem ceremoniali, quam magnificc praedicät,
fed interiore cordis,qua totus homo ad de
um conuertitur:in fimulata nefcio qua deuo
tione, vt loquuntur,fitum effe putat, vt ritè
quis facramenta recipiat. Qubd fi de legiti
ma difpofitione hominis conftaret,nihil am
plius de efficacia reftaret controuerfiae. Qgis
enim rite,vt decet accedentibus, exhiberi da
bitat,quam illic Deus promirtit gratiam*Pro
inde quifquis de puro Sacramentorum vfa
mediocriter fuerit edo&us,infulfe eos diftin
guere agnofcet,cum ex parte Dei gratiâ dari
afferunt Nam qualifcunque fit hominis indi
gnitas,manere Deum femper veracem opor
tet.Nihil ergo,ex parte quidemDei,Sacramé
torum efficaciæ vel decedit, vel derogatur,
quamlibet indigna ipforum É
quoad malam hominum confcientiam fpe
&at:fed tantum perit effe&us,vel faltem in
terC1•
-- -------
 A N T I D O T V M. 271
tercidit,quominus ad nos perueniat.
In 8.
Hic verb non modò clarius, fed etiam
craffius impietatem fuam detegunt. .Com
mentum, de opere operato,& recens eft, &
ab indo&is monachis excufum, qui de Sacra
mentorum natura nihil vnquam didicerant.
r. Nam in facramentis proprie folus Deus agit:
guia nihil illuc homines fuum afferunt, fed
accedunt,oblatam fibi gratiam recepturi.Ita
in baptifmoDeus nos í fui fanguine abluit,
fudque fpiritu nos regenerat.In coena carne
fanguinéque Chrifti hos pafcit. Quam fibi …
operis partem abfque facrilegio homines
;
vendicabunt,vbi totum gratiæ effe apparet?
Nam qubd hominibus commiffa eft admini
ftratio,idDei operationi non magis derogat,
quàm manus artifici:quando per eos agit v
nius Deus,efficit'que ómnia. Pecudes aùtem
iftae,taceo quod in gratuitis Dei donis repe
riant aliquód hominis meritum, fed fingunt
ÄÈÉ Ê,
reddere obnoxium:nec
promereri,nobis'que
£ eo contenti, monftra
verborum euomunt,quibus hoc extorqueant
T)eo,ne folus in facramentis agere cenfeatur.
+Hinc fequitur neceffaribἐ
{ola fide gratiam percipi. Nam fi conceditur
illis quod poftulant, opere operato com
parari gratiam in facramentis : feparatur
 *7* s E P T 1 M AE s E s s.
à fide pars meriti,vt per fe valeat facramenti
vfus, ád falutem . Atqui fi de facramentis
idem quod de verbo prædicandum eft : nihil
s* 4. prodeífe,nifi fide percepta, teftis eft Apofto
lus. . ' In 9. - ' -

Quod de chara&ere indelebili fabulan

tur,ex eadem prodiit cfficina.Nam veteribus
hoc totum ignotum fuit:& magis confentane
um eft incantationibus magicis, quàm fanae
Euágelii do&rinae. Eadem ergo facilitate re
pudiabitur,qua excogitatum fuit.Baptifmum
non effe iterandum, fatis inter pios conftat.
Quod verum erat de baptifmo, temere po
ftea ad fuam confirmationem,&ordines tran
ftulerunt.Quæfita eft inter curiofos homines
ratio.Ne nihil dicerent, chara&erem hunc fi
&itium adumbrarunt.Nunc fi quis tam futili
non affentiatur figmento,anathema illi de
nunciatur, -

In' 1 o.
Nemo fanus Chriftianos omnes in ver
bi,facramétorum'que adminiftratione pares
facit:non folum quia decenter,& ordine geri
,.c...,4. 9mnia in Ecclefia decet:fed etiam qubd,fingu
Mïí.38. lari Chrifti mandato,ad eam rem ordinantur
***' miniftri.Ergo cum peculiaris requiratur vo
catio,nemo,nifi vocatus,honorem fibi vfur
pet.Porrb munus baptifandi vbi muliercalis
iniunâum reperiétiquemadmodum illis per
m1ttunt. -
 -

... A N T 1 D o T v M. . . *7y
I\
; , In 1 1. - • •

Parui fe facere anathemata fua often

-

. dunt,in quibus fundendis adeb funt prodigi.

Quod deintentione confecrandi garriunt, à
fophiftis,nulla probabili ratione, fuit prodi
. tum.Hoc,quamuis non tolerabile, leuius ta
men foret, nifi funditus euerteret, quidquid
ex facramentis folidæ confolationis habent
fideles,&Dei veritatem fufpenderet ab homi
nis arbitrio.Nam fi neceffaria eft miniftri in
; tentio:nemo eft noftrum,qui certam Baptif.
mi fui fidem facere fibi aufit:qui certa fiducia
It,
-ad facram coenam accedat.Baptifatus fum : fi
ita facerdoti libuit,cuius fides mihi nihiloma
gis quâ AEthiopis cuiufpiam cöperta eft.Vt
. mihiin facra coena conftetChrifti promißio,
id in hominis mihi ignoti nutu pofitum eft.
-Qualis erit fides, quæ pendebit à fecreta alte
' rius voluntate* Et adhuc fua anathemata,
hoceft, fuos crepitus nobis minari porci ifti
non verentur?nifi mox fubfcribamus talibus
ºblafphemiis.Ego verb facrofan&aeChrifti in
{titationi tantùm defero,vt fi Epicureus quif
piam,intus totam a&ionem fubfannans, mihi
coenam ex Chrifti mandato, & fecundum re
gulam ab eo'datam,ritu'que legitimo admini- -

ftret,non dubitem panem &calicem illius ma

nu porre&a,vera mihi effe corporis &fangui
ais Chrifti pignora. Putidas iftas naenia$pi
`S
274. s E P T I M AE - S E S S.
get excutere,vbidicunt:faltem faciendi quod
facit ecclefia. Nempe magiftrorum fuorum
dictata recinunt.Sed quis oculatus non videt,
perinde hoc valere,ac fi praeciperent vno ver
bo,quæcunque vnquamfomniarunt in fuis lu
ftris monachi, vel fophiftæ in fuis rixis blatte
rarunt, quantumuis infulfa fint & abfurda,
rata nihilominus, firma'que haberi ?
- In iz. Amen.
In 13. -

Quos vocent receptos & approbatos

Ecclefiae catholicae ritus,nemini obfcurum eft.
Proinde hac cautione, quidquid fuperftitio
num puris Domini inftitutis hominum pro
teruia indu&um fuit,ftabiliunt.Simplex eft,&:
genuinus baptifmi ritus,fimplex & cœnæ ad
miniftratio, fi refpicimus quod Dominus
præcepit.At vero,quot,& quàm variis quàm
difcoloribus additamétis obrutaefthaecfimpli
citas* Dicent,fi quid eft nimiú,refcindi oporte
re:fed nô nifi ex fua fententia.Verum quâ no
bisipfi fpem faciunt,dum anathemata fua bac
chico furore exufiant, fi quis ceremoniolae
vnius omiffionem licitam faciat? Conquerun
tur, vel faltem gemunt pii omnes, pluris in
baptifmo fieri, Chrifma, cereum, falis fapo
rem,fputum denique,quàm aquæ lauacrum,
quo tota conftat 6aptifmi perfe&io. Coenam
non modb talibus inquinamentis
-
vitis;
C 11©
 A N T 1 D o T v M. 27 §
effe deplorant:fed conuerfam in adulterinum
nefcio quod fpe&aculum. Secundum Patres
Tridentinos, nihil erit tam prodigiofum,
quod non inter probatos Ecclefiæ catholicæ
ritus locum habeat. Auguftinus iam fuo tem
pore conquerebatur,oncrari Iudaica feruitu
te Ecclefiam, cum vix decima pars riiuum
obtinuiffet,quorum obferuatio nunc feuerius
requiritur,quàm vllius diuinæ, aut humanae
legis.Deliberant Tridentini, quidnam fa&a
opus fit.Nulla fpe leuationis oftenfa, diras &
execrationes omnibus intentât, qui nö ad vn
gaem fe vfitatis praefcriptis dediderint.
D Ę B A P T I S M O.
In 1. Canonem.
Magnum piaculum fcilicet : vbi eadem
eft do&rina,eadem gratia offertur,idem fer
uatur ritus, fimilitudinë illic ftatuere. Si quid
in tribas iftis diuerfam habuerit Chrifti bap
tifmus ab Ioannis,viciffe eos fateor. Sin vero
vtrique communia funt omnia:fraftra bilem
fuam eru&ant : quia nemo erit compofitae
mentis,qui terreatur. Qgod fi putaffent cer
tandum
tiores. effe ratione,longe
In 2. fuiffent niodera
- - • •

' Cur de priore parte moueant quaeftio

nem,nefcio : nifi forte hac vna in re fapere
velint,friuolasSorboniftarum argutias cohi
bendo.At quod aduerfus omne§ fulminant.
- S 2
 a76. . S E P T I M AE. S E S S.
fecum in loci vnius expofitione non fentien
tes,in eo nimis funt iracundi. Praefertim cum
ex veteribus nonnullos citare liceat, qui me
{oaD.3.'
taphoricè verba illa accipiunt : Nifi quis ex
aqua & fpiritu renatus fuerit.Sed quemadmo
daminitio dixi,execrationes ex locuplete pe
nu,non mirum eft fi liberaliter depromant.
In 3.
Cur non hinc potius fumebant exordi
um * cum hoc ia&o fundamento, quiduis fu
perftruere liceat.Nam fi verum eft quidquid
docent:quid adhuc pugnamus * Atqui fcri
pta noftra luculente teftantur, totám, quae
apud ipfos obtinet, de baptifmo do&rinam,
partim mutilam effe, partim vitiofam . Nunc
cum refellere argumenta noftra nequeant,
fruftra fepelire fe putant, vno anathematis
, fulgetro.Qubd autem Romam omnium Ec
clefiarum matrem ac magiftram faftuofè præ
dicit:cuius eft impudentiæ Græcas'ne& Ori
entales Ecclefias in Chrifto genuit: à quibus
ipfa potius fuit genita. Quale illius màgifte
rium peruenire ad alias Ecclefias potuit, quæ
longe do&iores habebant Epifcopos. vt re
uoluant omnium feculorum exempla : quem
omnino ex toto catalogo,parem vel Cypria
no,vel Ambrofio, vel Auguftino proferente
- In 4. . -

Qgid facere intendat minifter, noftra pa

- Τ Τ Τ ram
 A N r 1 D o T v M. *7?
rüm refert:modo a&io ipfa genuinæ Chrifti
inftitutioni refpondeat,tum in do&rina, tum
in ritu.Nobis ergo fafficiat, quod, in nomen
patris,& filii,& fpiritas fä&ibaptifati fumus:
qualifcunque vel impietas,vel ignorätia eo
rum fuerit,quibaptifmum nobis adminiftra
runt. folus enim Chriftus eft,qui vere & pro
prie,per manum cuiuflibet hominis,baptifat,
In 5.
Ne circanueniátur imperiti:inter liberum,
&neceffarium,medius eft aliquis gradus.Qua
liter hoc pofterius vocabulã accipiunt Roma
nenfes.Näm & nos baptifmi vfum necefíarií
confitemur:ne cui liceât vel negligentia , vel
contemptu,ipfum omittere. Afquè hoc modo
nequaquãliberum facimus.Nec fideles modb
fegereàdftringimus ad eius obferuationem:
fed ordinarium quoqueDei inftrumentum af
ferimus,ad nos läuädos & renouandos, ad fa- .
lutem denique nobis cömunicandâ.Hoc tan
tum excipimius, ne manus Dei inftruméto fit
alligata : quin poffit per fe hominúfalut£ per ri,,,
ficere.Nam vbi deeft baptifmi facultas,abun-upsir.*
de valet fola Dei promiffio.Verti hacdere,in
faperiorem feffionem aliquid di&um eft.
In 6. - -

Paradoxum,quod dánant,nos quoque re

pudiamus,vel hánc vnam ob caufam,qüöd fi
dei vitam extinguit. -

S 3
 ?78 s E P T 1 M AE. s E s S.
In 7. · ` ,

Si intelligerent,quid fit lex Chrifti,de reli

quo non difficulter cóueniret.Sed vt de Chri
fti lege folét loqui,hoc vno capite demöfträt,
quàm procul abfint à vera baptifmi notitia.
Neque tamen ignoro,quid eos fefellerit.Nam
quemadmodum circuncifione ad feruandam
Gal.%. Moifis legem obligari hominem docet Pau
lus:ita & in baptifmo,quoad legcm Chrifti,fi
milem obligationem ftatuunt.Atque hæc qui
dem compáratio apta foret,nifi in primo,vt
aiant,limine impingerent.Nam vehementer
errant,dum exiftimant,Paulum devero circun
cifionis vfu,ac nö potius de abufu,illic diffe
rere.Ná fi implendæ legis fuerunt debitores,
quicunque fuerunt circuncifi:fequitar,maledi
&ioni fuiffe obnoxios.Atqui lógealiter docet
£om.4• idé Paulus,cum circuncifioné figillum appel
lat iuftiriæ fidei.Qui auté opus effe meritori
um fingebant,iis etiá erat profeffio fernandæ
legis.Nobis quid hodie baptifmus ? Tametfi
chirographum eft mutuæ inter nos & Deum
obligationis:hoc tamë habet præcipuum, vt
de gratuita peccatorii remiftione, perpetua'-
que adoptionis gratia nos certiores reddat.
Quod cüm Tridentina affirmatione æque pu
gnat,atque liberatio contraria eft feruituti.
fac.4.
In 8.
Vnus eft legiflator,inquit Iacobus,qui po
teft feruare & perdere.Vbifalfum hoc efíé de
 A N-T I D O T V M. 27$
honftrauerint:non recufabimus,quin fuis nos
iegibus adftringant. Sed quandiu hoc confta
: bit, Deum regéndas verbo fuo piorum con
{cientias fumpfiffe, atque hoc fibi imperium
vbique vindicare: ftatuere tuto fimul licebit,
nô effe fan&ä eccefiá,quæ illaqueare cófcien
tias tentabit aliis legibus. -

In 9 .
Principib illud conftituendum erat, quænã
fint vota legitima. Quo pofito: nihil,aut pa
-rum reftaret controuerfiae. Nunc auté vota,
quorum laqueis induuntur,vel potius fträga
lantur miferæ animae,nô modb fuperftitione
. plena funt: fed etiã à re&aChriftianæ vitae re
igula prorfus diffident.Quarevt ratum fit vo
tum aliquod, ab baptifmi profefíioné exigi :
oportet.Quod fi fiat:nullum ex votis in pa
-patu hodie vfitatis non erit irritum.
In 1 o.
- Qui fola baptifmi recordatione deleri pec
cata tradunt, nô nudä ipfam aut frigidâ intel
ligunt,fed cum fide ac poenitétia coniun&am.
«Qualis eft prima quoque baptifmi cognitio.
"Neque enim tantum in mentem nobis venire
debet aquæ afperfio:fed potius fpiritualisveri
tas, quae bonæ confcientiæ fiduciam parit ex
Chrifti refurre&ione:quaadmodú loquiturPe 1. Petr.;-
trus. Eiufmodi,inquá,recordatio, nö venialia
modo peccata;facit, fed prorfus obliterat.Ná
- S 4
28o s E P'T 1 M AE S E S S.
quoties de peccatorü remiffione quæritur,ad
baptifmum cöfugiédum eft,vt inde petamus
eius confirmationem.Quemadmodum enim
quotidianis Euágelii promiffionibus nos iibi
Deus recöciliat:ita huius, quæ quotidie repe
titur vfque ad vitae finé,recöciliationis fidem
&certitúdiné baptifmo nobisobfignat.Semel
quidé fumus baptifati. fed eft perpetuam ve
niæ,&gratuitæ inChriftopropitiationis tefti
monii.Quid venerädi patres* Ex tritis fophi
ftarum rhapfodiis, baptifmi promiffiones in
præteritum tépus reftringit:fimulatque pec
cauerit quifpiam,fepulta baptifmi memoria.
iubent in fi&itio poenitentiae facramento ac
quiefcere.Quafi verò nó ipfe baptifmus pro
prium effet pœnitentiæ facramentum. Et ad
huc ia&abunt,penes fe fanam de baptifmo ef
fe do&rinam:cum totam eius vim momenta
nea & euanida gratiae promifíione includât.
Proximis tribus capitibus nô innitusfub
fcribo.In quarto eatcnus illis affentior, vt le
&ores interea monitos velim, quáto anathe
matú profluuiodiffluxerint.Quòd improbát,
alicubi Erafmo excidit: parum cöfiderate,for
taffis. Nô nego. Quòd fi tamé ingenuus adfit
.
1nterpres:corre&i aliquid inverbis cupiet:ho
miné iudicabit nö fatis in Ecclefiæ guberna
tione exercitatum.Ad anathematum quidem
terrores nemo æquus,& moderatus profiliet.
- De
 A N T r D o T v M. . 28r
mo E coN F I R M A T I o N E.
In 1. Canonem. A.

- Qgia bifulcam eft hoc anathema : ne •

priore falco feriar, mature ex eorum nume

ro me nequaquam effe profiteor,qui ociofam
confirmationis ceremoniam effe putant,qua
lis fub papata Romano obferuatur : vtpote
nieam inter maxime exitiales Sathanae prae
äïí, numerem. Meminerimns,nufquam in
Scriptara, nobis commendari quod fingunt
facramentum,neque hoc nomine,neque hoc
ritu,neque hac fignificatione. Nunc quibus
figmenfum fuum elogiis ornent, audiamus. -De e^nf•2;
Sub nomine Meltiadis Papæ pronunciant, crat.dif•$•
Spiritum in Baptifmo dari ad innocentiam:
in Confirmatione augmentum ad gratiam,
Baptifmum fufficereTftatim moritúris, fed
Confirmatione armari vi&uros, vt agones
fuftinere valeant. Ita dimidia pars jÉi.
àBaptifmo trancatur:quafi de nihilo diétum
fit,cracifigi veterem hóminem in Baptifmo, ****
vt in vitæ nouitate ambulemus. Addunt
præterea,quanquam neutrum ex his duobus
fine altero perfici poffit:Confirmationem ta
men maiori veneratione colédam effe,quàm
Baptifmam. Extat etiam decretam Aurelia
nenfis Concilii : neminem debere exiftimari
Chriftianam;qui non Epifcopalivn&ione fue
rit chrifmatu$.Digna enim funt eorum veri
S 5
282 S E P T I M AE ** S E S S.

ba,quae pueris quoque propinentur, in ludi

briüm. Multum ab ociofa Ceremonia differt
facrilegium, tam execrandis blafphemiis re
fertumi. De fecundo membro quid aliud di
cam?nifi eos parum aeftimare, quanti fua ana
themata valeant : quibus euomendis ita funt
faciles, vt putent ex albo nigrum protinus
fieri debere. Verüm ita res habet, qua vulgi
admiratione, vel potius quo ftupore myfte
ria fua ha&enus fpe&ari viderunt, eodem
quoque exceptum iri putarunt quidquid bal
butirent.Hinic tanta confidentia'. Neque e
nim vnquam vel craffiffimi fubulci iudicio
permittere aufi fuiffent fuas infulfitates: nifi
Concilii laraam fperaffent oppofitani fore o
mnium oculis. .*

In 2.
Quaeftio eft : an ab hominum arbitrio
nouam & arcanam Spiritus virtutem oleum
accipiat, fimul atque illis phacuerit vocari
Chrifma. Olei enim qui faciat mentionem,
nemo eft ex veteribus, imo nec ex media illa
ætate,quae iam multis vitiis abundabat. Cre
pent igitur licet:nihil proficient,negando,fe
in Spiritum Dei effe contumeliofos, eius vir
tutem dam ad putidam oleum tranfferunt.
In 3. .

Et certe digni fant cornuti infulati'que

afinitali prærogatiua. Quid enim agerent?
quando
 `A NT 1 D oTv M 289
quando ad obeundum mtnus Epifcopale ni
hilo {ant aptiores,quàm ad canendum porci.
Nec verò illis inuideo : modo in fais caupo
nis, extra Dei Ecclefiam eiufmodi inquina
-menta tra&ent.Sed vnde, quaefo,probabunt,
Epifcopis magis quàm reliquis facerdotibus
conuenire has partes * Nifi quia incertis au
thoribus ita placuit. Nam fi ex Scriptura pe
tatur ratio:nullam illic eft, omnium confef
fione,prefbyteri & Epifcopi difcrimen . De- _ .
inde manuùm impofitionem iubetur Paulus^**
ab Anania recipere, qui vnus erat ex difcipu
lis. Si illis confirmatio eft mannum impofi
tio : cur Deum non accufant violati ordinis,
adeo'que profanati myfterii, qubd prefbyte
rum promifcue Epifcopo mifcet * Denique
vel Dei lege fancitum eft quod volunt, vel
humano É, . Si Dei lex eft: cur eam vio
lare non verentur : Nam prefbyteris extra
ordinem concedunt ius confirmandi . Pro
humano autem placito ita fulminantes, cui
formidinem incutient?
IN CAN ONES Q_v I pOS TEA
fequuntur,de refidentia.
Interdum mirarifabit,qui fiat,vt in tan
ta Euangelii luce non fecus fint infulfi, atque
olim in denfiffimis tenebris folebant. Sed
mox ad Dei admirabile iudicium cogitatio
nem meam refero, quo certum eft eos excae
ig4 s E P r 1 M Ae s e s s.
cari & obftapefieri, non modo vt nihil vide
ant,nec fentiant: fed etiam vt, abie&o pudo•
re. fua dedecora non diffimulanter ia&ent,
Quia prouentus Ecclefiæ, qui paftoribus, ad
victam deftinati erant,pridem coeperunt effe
ocioforam hominum reditus : & qui aluntur
Ecclefiae fumptu, nihil fibi oneris impofitum
effe cogitant : ad tantum flagitium fe corri
gendum accingi profitentur. Cum ad rem
ventum eft:nonnihil videntur dicere. Eft i
ftud, fateor,in tantavitiorum exundatione,
magni æftimandum : ab vno homine non te
neri duos Epifcopatus. Et reliqua fimilia, ad
coercendam,quæ hodie graffatar, licentiam
compofita. Tametfi multum abeft quidquid
tentant reformationis, non dico à prifca illa
& aufteriore difciplina:quæ ante annos mille
viguit:fed à tolerabili aliquo piae,& non pro
fanae gubernationis ftatu.Épifcopum longius
dimidio anno abeffe à fua diocefi vetant.Sa
tis liberalis miffio, vt quotannis fex men
fium vacationem habeant, qui dies & no&es
continenter excubare, pro gregis fui cufto
dia,debuerant. Additur tamén etiamnum ex
ceptio:nifi iuftam abfentiæ excufationem ha
beant.Et quando illa deerit • Sed tamen,vt
qaod hicTpræfcribitur exa&iffimè feraent:
quo profeétu id fa&uri funt*nifi forte, ne a
liò pecuniam, quæ illis ex reditu conficitur,
- tQ
 \,
- A N T I D. O T. V M. 285
totam tranfferant. Si vrbes amant,habebunt
fua palatia, vbi procul ab omni ftrepitu bi
bent,ludent,dormient,pro more.Sin rura ma
: is ipfos oble&abunt,in fuis prætoriis & arci
É. fuaues habebunt receffus.Ita fuo munere
perfan&ierunt,nihil agendo. Hæc certe erit
vera refidentia.
- Quantum ad parochias, fua fcholis
priuilegia confirmant:vt ftudii prætextus ex
cufet abfentiam.Ita'ne:Vt intera dum adulef.
cens & nouus tyro paftorem agere difcit, ni
hilominus lac gregis exuggat, qui carebit
paftore: Demus hoc effe toIerabile. Quis ta
men nefcit,fcholarum priuilegiis folos igna
uos homines & culinarios früi?Ita fiet,vt per
petub cogantur miferæ Ecclefiae alere duos
ÉÉ domi,alterum foris. Qgbd di
fpenfationes de non promouendo vltra an
iium valere pofthac nolunt, id verò non nifi
a datariis fuggeftum fuiffe olfacio. Quanta
enim fiet quæítus acceffio, fi quotannis noua
prorogatio emenda erit? Denique vnum hoc
illis fuiffe curæ videtur, vt qualemcunque iu
ris fpeciem haberent,in confufa rerum omni
um perturbatione.
verum etiam fi ad vnguem formata
: effent praefcripta:non eft tamen,quod fpe me
liorisftatas fibi boni gratulentur.Prius «nim
quàm legem vllam proferant, omnes fimul
 -*
*

286 s E P T I M AE s E s s.
- -

abrogant vno verbo:vel faltem rationem de

monítrant, quo poffint momento abrogari.
Præfantur enim ex iis quæ di&uri funt, nihil
fore impedimento,quominus falua maneat fe
dis Apoftolicae authoritas. Nunc fecum quif
que reputet, quibus illa finibus terminetur,
vel quoufque pateat. Non'ne tantundem va
let eiufmodi præfatio, acfi Papæ licitum effe
iuberent quod libuerit? Quale,obfecro,malis
remedium afferunt,fic agendo * Neque enim
eorum quae corrigenda fufcipiunt,qüidquam
ha&enus vfitatum fuit, tanquam communi
iure permiffum.Sed quod leges prohibebant
difpenfationibus effe&um eft, vt impune fie
ret.Itaque nunquam ia&arunt, fe regulam i
pfam tenere:fed quia legibus foluti erät, lici
tum putarunt, quod per fe legitimum alio
qui non erat. Nunc cauent Neptunii patres,
ne fit in pofterum melius:cum diferte excipi
unt, ne quid minuatur ex Romanæ curiæ po
tentia. Nam vt mille iam ne&ätur legum ho
di:exertuseft Alexádrienfis,qui fimül omnes
refcindat, An poterant magis aperte illudere
orbi Chriftiano: Quid dico illudere* An,con
tumelia maiore,infultare poterant bonorum
expe&ationi,cum ita præcife,barbaro'que fa
ftti,tam effrenatæ Papae tyrannidi modum fe
impofiruros negät? Vtcunque iam ad omnia
mala occaluerint qui fub papatu degunt:dice .
res
 A N T I D O r V M. *87;
res tamen hacvna in parte feraitatis obli
tos, qubd non modo liberos genitus, fed al
tos clamores paffim edunt : difpenfationibus
perditam effe Ecclefiam.Conuerfi funt omni
um oculi in venerádos patres,quafi feueri a
nimofi'que cenfores,ad cohibendam eiufmo
di libidinem,fedeant.Sefquiannum meditati,
tandem pronunciant,fibiplacere veterem di
fciplinam : modo fedi Apoftolicae ius difpen
fandi,quale fuit,maneat. Hoc eft dicere:vt
eatenus ratæ fint leges, ne gratuita fit liber
tas,fed precio redimatur. Et ne verecundia
impeditus,parum auda&er exerceat papa hác
poteftaté:titulum vniuerfalis Epifcopi,quem
Gregorius nefarium, facrilegum , fceleftum,
prænuncium'que Antichrifti appellat : fubin
de illi confirmant, dum Epifcopis nihil aliud
reliquunt, quàm vt fint ipfius vicarii. Vbi
nunc illa,quam Hieronymus praedicat, æqua- „
litas ? dum Romanum Epifcopum comparat „T;
Eugubino. vbi illa Cypriani fentëtia:vnum Še
effe Chrifti Epifcopatum , cuius à fingulis in Ę.
folidum pars tenetur.Scribit Bernardus,com £:rnat£iis
munem fuo tempore fuiffe querimoniam, £;£
truncari & mutilari Ecclefias, qubd Roma- ge.lib.$.
nus Epifcopus, omnium poteftatem ad fe tra :
hendo,ordines confunderet. Vt medeatur
huic malo facra Synodus, iubet Epifcopos ef
..”
fe Papæ vicarios.
 3 * ' -.

a88 s E p T 1 M Ae s ess. A N T.
Ego, in exagitanda illorum impuden
tia,non plus fumam operae. Sed cum nemo
non videat, effe plufquam deploratos : quif
quis fapiet, non amplius morabitur eorum
decretâ.vt inde fidem habeat fufpenfam. Ef
fet quidem maxime optandum, diffenfiones.
quibus hodie turbatur Ecclefia, piæ Synodi
authoritate componi. Verüm,vt res hábent,
nondum id fperare licet. Proinde cum hor
rendum in modum diffipatæ fint Ecclefiae:nec
vlla fpes colligendæ difperfionis ab homini
bus appareat: fingulis nihil eft melius, quàm
ad vexillum properare,quod nobis filius Dei
proponit. Hic non eft qubd alii alios expe
&ét. Vt quifque emicantem fcripturæ lucem
animaduerterit,eò mox fequatur . Quòd au
tem ad vniuerfum Ecclefiæ corpus attinet: e.
ius curam Domino commendemus : Non fi
mus interea refides,nec fecuri: pro fe quifque
fatagat : conferamus quidquid in nóbis eft
confilii,ftudii,facultatüm denique ad inftaa
randas Ecclefiae ruinas. Sed in rebus tarn de
fperatis fuftentet nos,atque animet ifta pro
miffio: quia nemo prodit ex hominibus, qui
has,virili & heroico animo,partes fufcipiät,
iefa.49. fore, vt Dominus fua iuftitia armatus, bra
chio'que fuo inftru&us,omnia folus peragat.
. . i E.s A. v 1 1 1. , , -

Loquimini fermonem,& non ftabit.

-*
; - ' *
£:. -
-
-
δsterreichische Nationalbibliothek

+Z16O6O57O9

*. •.

- «• -

^.
^ .
~~ ~~~~ ~~~~）_
 *ústeiney -~ -
.

AT^
----{
|-

£EI\€m Hauas
-

… ***
… （*） -

33.*
-
|-

in w1 cf.
|-
-