Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

Voorpagina Nieuws & Achtergrond Columns & Opinie Uitgelicht Wetenschap

RECONSTRUCTIE

Een reconstructie van de grootste

encryptiekraak ooit: ‘Dit is voor de recherche
puur genieten’

Een woning in Eemnes wordt doorzocht door politie, douane en defensie. Beeld Hollandse Hoogte /
Caspar Huurde

Opnieuw is het de politie gelukt versleutelde

communicatie te kraken. ‘Criminelen zijn hardleers, en
niet altijd de slimsten.’ Een reconstructie van het
grootste internationale rechercheonderzoek tot dusver.
Elsbeth Stoker en Wil Thijssen 14 maart 2021, 20:32

e geven 5 miljoen dollar aan eenieder die

1 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

ons toestel en encryptie kan kraken’, schreef aanbieder Sky ECC

van versleutelde communicatie trots op zijn website.

Tot afgelopen dinsdag.

‘Wij hebben alvast een brief met ons rekeningnummer naar Sky
gestuurd’, lachte recherchechef Andy Kraag die dag tegen de
Volkskrant.

Tegelijkertijd maakten de Belgische en Nederlandse

opsporingsautoriteiten afgelopen week bekend dat het
is gelukt om de heimelijke berichtendienst Sky binnen te dringen.
De ruim duizend euro kostende Android-SkyPhones (exclusief
abonnement) zijn tot dat moment geliefd bij criminelen, omdat
ze zijn gestript van gps-chip, bluetooth en andere systemen
waarmee de gebruiker te achterhalen is. Ook bevatten ze een
paniekknop waarmee onmiddellijk alle informatie kan worden
gewist. In combinatie met versleutelingssoftware beloven deze
cryptofoons volledige anonimiteit bij het sturen van teksten en
foto’s, die bovendien worden verzonden via een onbekende server
op een geheime plek. ‘Niet te hacken’, luidt de belofte.
‘Ontraceerbaar.’

Dat het is gelukt het systeem te kraken, is ‘een groot succes voor
de politie’, zegt hoogleraar strafrecht Sven Brinkhoff van de Open
Universiteit. ‘De impact op de georganiseerde misdaad is
ongekend, juist op een moment dat het steeds moeilijker wordt
om met klassieke opsporingsmethoden criminelen aan te pakken.
Sky, met 80 miljoen onderschepte berichten, is nog groter dan
EncroChat, met 25 miljoen.’

EncroChat, een concurrent van Sky, is afgelopen zomer gekraakt.

Op vrijdagavond 12 juni lichtten ineens wereldwijd alle
tienduizenden telefoonschermpjes van EncroPhones

2 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

tegelijkertijd op. Tegelijkertijd krijgen de gebruikers hetzelfde

pushbericht: ‘We kunnen de veiligheid van uw apparaat niet meer
garanderen. U wordt geadviseerd om uw apparaat onmiddellijk
uit te schakelen en fysiek te verwijderen.’

Vanaf dat moment verdwijnen veel criminelen naar het

buitenland, schiet de prijs van cocaïne omhoog en loopt het
storm bij advocatenkantoren. ‘Tien, vijftien man kwamen hier in
korte tijd langs met zwetende voorhoofden en rode wangen’,
herinnert strafadvocaat Jan-Hein Kuijpers zich. ‘Ook jongens die
in voorlopige hechtenis zaten stuurden mannetjes langs: wat
heeft de politie aan informatie? En sinds wanneer? Er was heel
veel onrust in het milieu.’

Fundament van Marengo

Wat zij dan nog niet weten: de politie leest al tweeënhalve maand
al hun geheime berichten mee. Bij de Landelijke Eenheid in
Driebergen schrikken rechercheurs van het gemak waarmee over
leven en dood wordt gecommuniceerd. Op hun schermen
verschijnen teksten als: ‘Pop hem in z’n knie’, ‘Ik wil bloed zien’,
‘Doe een kogel in zijn hoofd’, en: ‘Een mensenleven is goedkoper
dan een kilo coke’. Ook ziet het politieteam foto’s van
vuurwapens, torenhoog opgestapelde geldbundels en tweede
woningen in het buitenland vol blingbling en hoogglanzend
marmer.

‘Normaal zijn we in een strafzaak op zoek naar bewijs, nu hebben

we bewijs en zoeken we daar een zaak bij’, zegt politiechef Andy
Kraag van de Landelijke Recherche in Driebergen. ‘Je moet niet
denken dat dit ons in de schoot is geworpen. Daar is heel lang heel
hard werken aan voorafgegaan.’

Het onderzoek naar cryptotelefoons is het grootste internationale

onderzoek dat de recherche ooit heeft uitgevoerd. In 2012 werden

3 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

de telefoons onderwerp van een nieuwe vorm van digitaal

rechercheren. Want, stelt Kraag: ‘De internationale handel in
cocaïne tierde welig, maar voltrok zich mede dankzij de
cryptotelefoons voor een groot deel buiten ons zicht.’

Een wapen dat aangetroffen werd in de martelcontainers in Wouwse Plantage. De politie

kwam de containers op het spoor door de kraak van EncroChat. Beeld via REUTERS

Het eerste succes dateert uit 2016: dat jaar legt het Openbaar
Ministerie beslag op miljoenen berichten die via de Ennetcom-
server in Canada zijn verstuurd. Een jaar later volgt de server van
PGP Safe in Costa Rica. Het levert onder meer belastende berichten
op die nu het fundament vormen van het liquidatieproces
Marengo tegen hoofdverdachte Ridouan T.

In 2018 ging de politie in Oost-Nederland nog verder, toen lukte

het voor het eerst om live mee te kijken bij berichtenservice
IronChat. Recherchechef Art Garssen spreekt dat jaar van ‘een
wereldwijde doorbraak op het gebied van digitale recherche’.

In diezelfde periode begint ook het landelijk onderzoek naar

4 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

EncroChat. Heimelijk kopen rechercheurs van het Team High Tech

Crime (THTC) cryptofoons van deze aanbieder. De toestellen
worden minutieus ontleed en onderzocht, om antwoord te
kunnen geven op vraag: waar staat hun server?

Snoepwinkel aan criminele berichten

Een lange zoektocht naar de geheime server van EncroChat leidt
in 2019 naar een groot maar onopvallend ict-bedrijf, OVH, in de
noord-Franse industriestad Roubaix. Chef Jannine van den Berg
van de Landelijke Eenheid laat samen met het OM snel een
samenwerkingsverband met de Franse opsporingsautoriteiten
optuigen. Wat daarna gebeurt, is door de Fransen tot
‘staatsgeheim’ verklaard. Het verhaal gaat dat de Franse
gendarmerie ’s nachts heimelijk, fysiek inbreekt in het pand van
OVH, omdat daar volgens de Nederlanders, tussen talloze OVH-
servers, de geheime bewaarder van EncroChat-berichten staat.
Franse rechercheurs plaatsen een ‘tussen-server’. Vervolgens
wordt door de Nederlanders digitaal bij OVH ingebroken. Alle
gebruikersnummers worden verzameld en er wordt een storing
gecreëerd, waardoor elke gebruiker opnieuw zijn gegevens moet
invoeren en de algemene voorwaarden accepteren – op de
tussenserver van de Fransen. Zo zouden de Nederlandse en Franse
recherche zich toegang hebben verschaft tot de enorme
snoepwinkel aan criminele berichten, die gretig ook met
opsporingsdiensten in andere betrokken landen is gedeeld.

Op 1 april 2020 is het cruciale moment. Die avond stroomt ineens,

na enkele technische haperingen, bij de Landelijke Eenheid in
Driebergen ‘een tsunami aan EncroChats’ binnen. ‘Een enorm
gevoel van euforie’, zegt rechercheleider Kraag. ‘Criminelen een
stap voor zijn, is voor de recherche puur genieten.’

Het is zo veel, dat hij direct besluit tot opschalen. Vierhonderd

man zijn vanaf dat moment in wisselende samenstelling

5 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

onafgebroken bezig al die berichten te kanaliseren. Een speciaal

ingericht Crypto Analyse Team (CAT) leidt de berichten door naar
de juiste eenheden en rechercheonderzoeken.

Op die manier belanden relevante EncroChats half mei ook in

Breda, waar de leiders van het onderzoek ‘Portunus’ zich het
hoofd breken over cocaïnetransporten en corruptie in de
Vlissingse haven. ‘In die berichten staat letterlijk alles beschreven’,
zeggen de onderzoeksleider en de zaaksofficier, die om
veiligheidsredenen anoniem moeten blijven. Ze verbazen zich
over de openheid waarmee criminelen zonder enig voorbehoud
over hun cryptotelefoons communiceren. ‘De hele modus
operandi over cokesmokkel in de Vlissingse haven staat erin’, zegt
de onderzoeksleider, ‘inclusief betalingen, wie welke pallet met
cocaïne waar vandaan moet halen en waar moet neerzetten.’ Er zit
zelfs een chatbericht in het dossier waarin een verdachte schrijft:
‘Deze gesprekken zijn nooit meer terug te vinden. Dit is het enige
bewijs wat ze zouden kunnen hebben tegen mij.’

Bij een inval in een woning houdt de politie twee mensen aan. Beeld Hollandse Hoogte / ANP

6 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

Martelcontainers
Uit de EncroChats blijkt dat verschillende havenmedewerkers
actief aan de cocaïnesmokkel deelnemen, en zelfs advies geven
over welk merk bananen het eerst uit een boot wordt geladen en
welke serienummers van pallets het makkelijkst verplaatsbaar
zijn. Ze zitten er, kortom, ‘tot hun nek toe in’. ‘We hadden globaal
zicht op cocaïnelijnen tussen Zuid-Amerika en Vlissingen’, zegt de
onderzoeksleider, ‘maar wisten niet wat er precies in de haven
gebeurt. Pas toen we die Encrochats kregen, vielen alle
puzzelstukjes in elkaar.’

De onophoudelijke stroom van 25 miljoen EncroChat-berichten

van Roubaix naar Driebergen toont nog veel meer aan. Behalve de
ontdekking van de beruchte martelcontainers in het Brabantse
dorpje Wouwse Plantage, leveren ze inmiddels het bewijs in 400
Nederlandse strafzaken, en in meer dan tweeduizend
politieonderzoeken wereldwijd. Dat heeft tot dusver geleid tot
meer dan tweeduizend arrestaties en de vondst van ruim 150
miljoen cash geld, tientallen tonnen drugs en honderden
vuurwapens. ‘Van de Sky-kraak verwachten we een veelvoud’, zegt
Kraag. ‘Dus reken maar uit.’

7 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

De containers die werden gebruikt als martelkamer. Beeld via REUTERS

De binnenkant van een van de ʻmartelcontainers’. Beeld AP

Sommige berichten waren zo levensbedreigend, meldt CAT-

teamleider Sophia in het politievakblad Blauw, dat een een
speciaal Threat To Life-team (TLL) werd opgericht dat met artificiële
intelligentie de stroom berichten doorzocht op
levensbedreigende situaties. ‘Daaruit zijn 22 Nederlanders
gewaarschuwd. Niet alleen omdat ze geliquideerd zouden gaan
worden, maar ook vanwege mogelijke zware mishandeling of
ontvoering.’

De grote vraag is nu of de ontsleutelde berichten standhouden

voor de rechter als bewijs. Een rondgang langs
strafrechtadvocaten stemt niet hoopgevend voor de verdachten.
Tot nu toe hebben rechters belastende berichten van Ennetcom,
PGP Safe, IronChat en EncroChat geaccepteerd als bewijs. ‘Je kunt
in een deel van deze zaken als advocaat niet veel meer dan naast je
cliënt staan en zijn handje vasthouden’, zegt een raadsman die
anoniem wil blijven. ‘Het zal straks vooral gaan om de vraag: hoe
weet justitie zo zeker dat het belastende berichtje verstuurd is

8 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

door juist die ene verdachte. Want de gebruikers gebruikten niet

hun eigen naam, maar aliassen.’

Lullig drugszaakje
Advocaten Jan-Hein Kuijpers en Sanne Schuurman, die veel
verdachten in Encrochat-strafzaken vertegenwoordigen, vestigen
hun hoop op een uitspraak van het Europees Hof en een EU-
richtlijn die vertrouwelijkheid van gebruikers waarborgen. ‘De
Fransen kregen die EncroChat-berichten onder het mom van
staatsveiligheid’, zegt Kuijpers. ‘In Nederland mag je ook
bulkinformatie verzamelen als de staatsveiligheid in het geding
is, bijvoorbeeld als een terroristische aanslag dreigt. Maar niet
voor een lullig drugszaakje.’ Om deze principiële vraag gaat het,
voegt Schuurman toe. ‘Uiteindelijk zal de Hoge Raad zich hierover
gaan buigen.’

Hoogleraar Sven Brinkhoff vraagt hij zich af wat de volgende stap

van criminelen zal zijn. Zullen ze in het kat-en-muisspel met de
politie overstappen naar een andere aanbieder van
cryptotelefoons of iets nieuws verzinnen? 

‘Sky was na EncroChat de grootste aanbieder, dus die kraak kon je

zien aankomen’, aldus de raadsman die anoniem wil blijven.
‘Maar criminelen zijn hardleers, en cliënten die gepakt worden
zijn niet altijd de slimsten.’ Hij wijst zijn cliënten er soms op dat
apps op een gewone telefoon, zoals Signal, ook gecodeerd
berichten versturen. ‘Die kunnen niet makkelijk worden gehackt,
omdat deze door te veel mensen worden gebruikt, ook door
politici en journalisten.’ Het is volgens hoogleraar Brinkhoff dan
ook niet voor niets, dat minister Grapperhaus van Justitie in de
wet wil vastleggen dat juist die gewone apps voortaan makkelijker
door de politie te tappen zijn.

‘Het grootste probleem voor justitie is dat ze de komende jaren

9 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

alleen maar EncroChat- en Sky-zaken kunnen doen', merkt

advocaat Sanne Schuurman op. ‘Al die tientallen miljoenen
berichten moeten ze uitfilteren, lezen, bijnamen identificeren,
enzovoorts. Dat is heel veel werk voor een sector die nu al kampt
met een beperkte capaciteit. Justitie is daardoor de komende jaren
aan handen en voeten gebonden. Ik zeg weleens gekscherend
tegen cliënten die vastzitten: als je nu buiten komt, ligt heel de
wereld voor je open.’

Lees ook

Klapdag in Vlissingen: ʻDeze haven is zo lek als een mandje’

Hoe Nederlandse criminelen zich op crystal meth storten met hulp uit
Mexico

U kon dit artikel lezen omdat u een ABONNEMENT hebt op de Volkskrant

MEER OVER MISDAAD, RECHT EN JUSTITIE MISDAAD

ECONOMIE, BUSINESS EN FINANCIËN ECONOMISCHE SECTOR ENCROCHAT
DRIEBERGEN SKY ENCROCHATS ELSBETH STOKER WIL THIJSSEN

Nieuws & Achtergrond

MEER NIEUWS & ACHTERGROND

10 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

11 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

Wilt u belangrijke informatie delen

met de Volkskrant?
Tip hier onze journalisten

Algemeen Service
Contact met de redactie Klantenservice
Contact met de klantenservice Mijn account
Privacystatement Vakantieservice
Abonnementsvoorwaarden Adverteren
Gebruiksvoorwaarden Losse verkoop
Cookiebeleid
Cookie-instellingen
Colofon

Meer de Volkskrant Navigeer

Abonneren Columnisten
Nieuwsbrieven Recensies
Digitale krant De Volkskeuken
Webwinkel Archief
Inclusief
RSS-feeds
Facebook
Twitter
Android apps
iOS apps

12 of 13 15/03/2021, 08:59
Een reconstructie van de grootste encryptiekraak ooit: ... https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-rec...

Op alle verhalen van de Volkskrant rust uiteraard copyright. Linken kan altijd, eventueel met de
intro van het stuk erboven.
Wil je tekst overnemen of een video(fragment), foto of illustratie gebruiken, mail dan naar
copyright @volkskrant.nl.
© 2021 DPG Media B.V. - alle rechten voorbehouden

13 of 13 15/03/2021, 08:59