Indian Economy 2022 Quick Revision Sample

Shiv Ram Krishna
ఇండియన్ ఎకానమీ 2022

క్విక్ రివిజన్
APPSC / TSPSC పోటీ పరీక్షలకోసం
కేవలుం
రోజులో
ో
ి పట్ట
బేసిక్్ నుంచి ఎకానమీ మీద పూరి ు సాధుంచుండి
ై హై ల ట్స్
✓ ముఖ్యమ
ై న ఎకానమీ పదాలు-అర్థ
ా లు
✓ సులభమ ి వివరణ
ై న భాషలో బేసిక్్ నుంచి పూరి
✓ 2022 కరుంట్స ఎకానమీ టాపిక్్ - బిట్స బ్యుంక్
✓ 2022-23 బడ్జ
ె ట్స
✓ 2021-22 ఎకనమిక్ సర్వి
ఇండియన్ ఎకానమీ.... అంత కష్
ట మా ?
ఇం
కాంప్రటీటివ్ పరీక్షలో
డియన్ ఎకానమీ ప్రిపరేష్న్ లో మనల్ని వెనక్కి లాగే అంశాలు……
ో ఎకానమీ ఇంపార్ట
•
•
•
సబ్జ
ె క్ట
ట అంటే తెల్నయని భయం
ఎకానమీ పదాలు అర్
థ ం కాకపోవటం
చదువుతంటే బోరంగ్ గా అనిప్రంచి నిద్
ి రావటం
ట న్్ మనంద్రకీ తెలుసు. కానీ చద్వాలంటే ై ప న చెప్రిన కార్ణాలవల

ో ఇంట్ర
ి స్ట
ట రాదు.
తప్రించుకోవటానికీ, వాయిదా వెయయటానికీ ప
ి యత్నిస్
త ం. మర్టలా ?
ఎక్ర్ ై స జ్ చేస్త
త ఆరోగ్యంగా ఉంటాం అని మనంద్రకీ తెలుసు. ఒక ప్రలా
ో ణ్ణ త కోసం ఎక్ర్ ై స జ్ చెయయమంటే వాడు
ి నువుు వెళ్ళి హెల్త
చెయయడు. కాలు నొప్రి అంటాడు, చెయియ నొప్రి అంటాడు. నీర్సం వచేేసంది అంటాడు. ఎందుకంటే అది ై డ్ ై గా వుండే యాక్కట విటీ.
అందులో ఆనంద్ం లేకపోగా శరీరానిి కష్
ట పట్ట
ట కోవాల్న. అదే నువెుళ్ళి గేమ్స్ ఆడుకో పొమమంటే, వాడు విపరీతంగా ఆడేస్
త డు.
ఎందుకంటే ఇదిై డ్ ై యాక్కట విటీ కాదు, ఫుల్త ఎంటర్ ై ట్ర న్ మంట్ గ్నుక! అందులో శారీర్క శ
ి మ తెలీదు, ఎంజాయ్ మంట్ వుంట్టంది
గ్నుక.
ే శంచిన ఎక్ర్ై స జ్ కూడా లబిసు

ఇకిడ వాడికా కోరుకునే ఆనంద్ంతో బాట్ట, మనం ఉదే త ంది. ఇది వాడిక్క తెలీకుండా జరగిపోతంది.
ఎక్ర్ ై స జ్ అనేది మూలం అనుకుంటే, గేమ్స అనేది దానిి మరుగుపరేన క్కియేటివిటీ అనిమాట. గేమ్స అనే క్కియేటివ్ ఎంటర్ట
ై నింగ్
యాక్కట విటీలో ఎక్ర్ై స జ్ అనే కఠిన మూలానిి దాచిపటి
ట ప్రలా
ో డిక్క పాయకేజీలా అందించామని మాట.
ఇదే లాజిక్ట ఈ బుక్ట విష్యంలో ఉపయోగించటం జరగింది. ై ప న పేర్కిని మూడు సమసయలనీ ఈ పుస
త కం లో అధిగ్మంచటానిక్క
ప
ి యత్నించాను. ప ై నంత సులభమ
ి తీ టాప్రక్ట నీ వీల ై న భాష్లో, పదాలతో, బొమమలతో వివరంచటానిక్క ప
ి యత్నించాను. ఈ బుక్ట
మొత
త ంలో ఎకిడా కూడా ఎకానమీ ట్రక్ట్
ట బుక్ట చదువుతని feel రాకుండా జాగ్
ి త త పడా
ా ను. ఏదో నవల లేదా కథల పుస
త కం
చదువుతనిట్ట
ట గా ఉంట్టంది. ఏకబిగిన చదివేస్త
త 3-4 రోజులో
ో సులభంగా పూర ై ననిి స్రు
త ఐపోతంది. ఆ తరాుత వీల ో రవిజన్
చెయయండి. పూర త
త అవగాహన వచాేకా నా YouTube Channel లో ఉచిత ఎకానమీ ోకా సులు చూస్త పా
ి కీట స్ట చెయయండి. ఇక వేరే బుక్ట
కానీ, మటీరయల్త కానీ చద్వాల్న్న పని లేదు అని ఘంటాపథంగా చెపిగ్లను.
All the Best

పే
ి మతో మీ
Shiv Ram Krishna

ఇండియన్ ఎకానమీ 2022 క్విక్ రివిజన్ Shiv Ram Krishna
Table of Contents
చాప్ట ర్ 1 - ముఖ్యమైన ఎకానమీ ప్దాలు ......................................................................................................................... 12
వినియోగం (Utilization)................................................................................................................................................ 13
వినిమయం (Exchange) ................................................................................................................................................ 13
బాటకం (Rent) .............................................................................................................................................................. 14
వేతనం (Salary) ............................................................................................................................................................ 14
వడ్డీ (Interest) ................................................................................................................................................................ 14
ఆర్ధ ిక వృద్ధి (Economic Growth) ................................................................................................................................... 14
ఆర్ధ ికాభివృద్ధి (Economic Development) ...................................................................................................................... 15
సంతులిత వృద్ధి (Balanced Growth)........................................................................................................................... 15
అసంతులిత వృద్ధి (Unbalanced Growth) .................................................................................................................. 15
సమ్మి ళితవృద్ధి (Inclusive Growth) .............................................................................................................................. 15
కొనసాగంచగల అభివృద్ధి (Sustainable Development) .............................................................................................. 16
సంతులిత ప్రంతీయాభివృద్ధి (Balanced Regional Growth) ..................................................................................... 16
ద్వ ంద్వ ఆర్ధ ిక వయ వస థ (Economic Dualism) ................................................................................................................. 16
జాతీయాదాయం (National Income) ............................................................................................................................ 17
తలసర్ధ ఆదాయం (Percapita Income) ....................................................................................................................... 17
అవసాథపనా సౌకర్యయ లు (Infrastructure Fecilities)........................................................................................................ 17
నిరుద్యయ గం (Unemployment) ....................................................................................................................................... 18
ప్పచచ నన నిరుద్యయ గం (Disguised unemployment) ...................................................................................................... 18
వయ వసాథపూర్వ క నిరుద్యయ గం (Structural Unemployment) ............................................................................................ 18
చప్ీయ నిరుద్యయ గం (Cyclical Unemployment) ............................................................................................................ 18
సంఘృష్ ట నిరుద్యయ గం (Frictional Unemployment) ..................................................................................................... 19
జనాభా విస్ఫో టనం (Population Explosion) ................................................................................................................ 19
ప్పద్ర్శ నా ప్పభావం (Demonstration Effect) ............................................................................................................... 19
నియమ్మత ఆర్ధ ికవయ వస థ (Closed Economy).................................................................................................................. 19
పేద్ర్ధక విష్వలయం (Vicious Cycle of Poverty) ........................................................................................................ 20
ూ
స్థ థ ల అర్ థశాస్తసరం (Macro Economics) .......................................................................................................................... 20
ూక్ష్ి అర్ థశాస్తసరం (Micro Economics) ......................................................................................................................... 20
APPSC / TSPSC పూర్త

ి ఉచిత వీడియోక్ల
ా సులకోసం 𝗬𝗼𝘂𝗧𝘂𝗯𝗲/ 𝗦𝗵𝗶𝘃𝗥𝗮𝗺𝗞𝗿𝗶𝘀𝗵𝗻𝗮 చూడండి 1
ఉరంత వినియోగ ప్పవృత్తర (Marginal Propensity to Consume) ................................................................................ 21

ఉరంత పొదుపు ప్పవృత్తర (Marginal Propensity to Save) ........................................................................................... 21
సగటు వినియోగ ప్పవృత్తర (Average Propensity to Consume) ..................................................................................... 21
సగటు పొదుపు ప్పవృత్తర (Average Propensity to Save) ................................................................................................ 21
సట్టట వ్యయ రర్ం (Speculation) ....................................................................................................................................... 22
వస్తరమార్ధి డి పద్త్త
ద (Barter System)........................................................................................................................... 22
ప్ద్వయ ం (Money) ........................................................................................................................................................... 22
ప్పమాణ నాణం (Standard Money) .............................................................................................................................. 23
కృప్త్తమ నాణం (Token Money) ................................................................................................................................... 23
ప్ద్వయ ం విలువ (Money value) ..................................................................................................................................... 23
ప్ద్వ్యయ లబ ణం (Inflation) ............................................................................................................................................... 23
ప్ద్వయ ప్ద్వ్యయ లబ ణం (Money Inflation) ........................................................................................................................ 24
డిమాండ్ ప్పేర్ధత ప్ద్వ్యయ లబ ణం (Demand Pull Inflation) ............................................................................................ 24
వయ య-ప్పేర్ధత ప్ద్వ్యయ లబ ణం (Cost-Push Inflation) ..................................................................................................... 24
లాభ ప్పేర్ధత ప్ద్వ్యయ లబ ణం (Markup inflation)............................................................................................................ 24
కనిపంచని ప్ద్వ్యయ లబ ణం (Suppressed Inflation) ....................................................................................................... 25
రకే, నడిచే, పర్ధగెత్తర, గంతులు వేసే ప్ద్వ్యయ లబ ణం (Creeping, Walking, Running & Jumping Inflation) .................. 25
ప్పత్త ప్ద్వ్యయ లబ ణం (Deflation) ..................................................................................................................................... 25
ఆర్ధ ిక స్థసరధత
ి (Stagflation).............................................................................................................................................. 26
ఆర్ధ థక మాంద్య ం (Economic Depression)...................................................................................................................... 26
మంద్గమనం (Recession)........................................................................................................................................... 26
బాయ ంకు (Bank).............................................................................................................................................................. 27
లీడ్ బాయ ంకు (Lead Bank) ............................................................................................................................................. 27
బాయ డ్ బాయ ంకు (Bad Bank) ............................................................................................................................................ 27
బాయ ంకు అంబుడ డ్్ మన్ ( Bank Ombudsman) ....................................................................................................... 28
కేంప్ద్ బాయ ంకు (Central Bank) ...................................................................................................................................... 28
ప్ద్వయ విధానం (Monetary Policy) ................................................................................................................................ 28
బాయ ంకు రేటు (Bank Rate) ............................................................................................................................................ 29
నగదు నిలవ ల నిష్ి త్తర (Cash Reserve Ratio - CRR) .................................................................................................... 29
చటధ
ట ద్ి ప్ద్వయ తవ ర్యశి (Statutory Liquidity Ratio – SLR) ............................................................................................ 30
రెపో రేటు (Repo Rate) .................................................................................................................................................. 30

ర్ధవర్స్ రెపోరేటు (Reverse Repo Rate) ......................................................................................................................... 30

ధహిర్ంగ మారెె ట్ కార్య కలారలు (Open Market Operations) ................................................................................. 31
పర్పత్త రేష్నింగ్ (Credit Rationing) ............................................................................................................................ 31
పన్నన (Tax) ................................................................................................................................................................... 31
ప్పతయ క్ష్ పన్నన (Direct tax) ........................................................................................................................................... 32
పరోక్ష్ పన్నన (Indirect Tax) ........................................................................................................................................... 32
త్తరోగామ్మ పన్నన (Regressive tax) ................................................................................................................................. 32
పురోగామ్మ పన్నన (Progressive Tax) ............................................................................................................................... 33
ధడ్జట్
ె (Budget)............................................................................................................................................................. 33
సంతులిత ధడ్జట్
ె (Balanced Budget) ......................................................................................................................... 33
మ్మగులు ధడ్జట్
ె (Surplus budget) ................................................................................................................................. 34
లోటు ధడ్జట్
ె (Deficit budget) ....................................................................................................................................... 34
శూనయ ఆధార్ధత ధడ్జట్
ె (Zero based budget) ............................................................................................................... 34
ఆర్ధ ిక సంఘం (Finance Commission) .......................................................................................................................... 34
ప్పణాళిక (Planning) ...................................................................................................................................................... 35
వ్యర్ధ ిక ప్పణాళిక (Annual Plan)....................................................................................................................................... 35
పంచవర్ ి ప్పణాళిక (5 Year Plan) ................................................................................................................................. 35
నిర్ంతర్ ప్పణాళిక (Rolling Plan) ................................................................................................................................. 36
కేంప్ీయ ప్పణాళిక (Centralized Planning) .................................................................................................................. 36
వికేంప్ీకృత ప్పణాళిక (Decentralized Planning) ........................................................................................................ 36
ూచనాతి క ప్పణాళిక (Indicative Planning) ............................................................................................................... 37
నియంతృతవ ప్పణాళిక (Directive Planning) .............................................................................................................. 37
సవ యం సమృద్ధి (Self Sufficient) ................................................................................................................................ 37
సావ వలంధన (Self-reliance) ........................................................................................................................................ 38
సర్ళీకర్ణం (Liberalization) ........................................................................................................................................ 38
స్తైవేటీకర్ణ (Privatization) ......................................................................................................................................... 38
ప్పపంచీకర్ణ (Globalization) ...................................................................................................................................... 39
పెటుటధడుల ఉపసం హర్ణ (Disinvestment) ............................................................................................................ 39
వయ వస్థక
థ ృత ర్ంగం (Organized Sector)....................................................................................................................... 39
అవయ వస్థక
థ ృత ర్ంగం (Unorganized Sector) ............................................................................................................... 39
ర్యయితీ / ప్పభుతవ ప్పోత్స్ హకం (Subsidy / Incentive) .............................................................................................. 40

మధ్య ంతర్ వస్తరవు లు (Intermediate Goods) ............................................................................................................ 40

అంత్తమ వస్తరవులు (Final Goods) ............................................................................................................................... 40
హర్ధత విపవ
ల ం (Green Revolution)............................................................................................................................... 41
బాయ లెన్్ ఆఫ్ పేమంట్్ (Balance of Payments)....................................................................................................... 41
కావ ంటిటేటివ్ ఈజంగ్ (Quantitative easing) .............................................................................................................. 41
మూలయ హీనీకర్ణ (Devaluation) .................................................................................................................................. 42
మనీ లాండర్ధంగ్ (Money Laundering) ....................................................................................................................... 42
చాప్ట ర్ 2 - ఎకానమీ బేసిక్్ ................................................................................................................................................... 43

అర్ థశాస్తసరం పర్ధచయం .................................................................................................................................................... 44
అర్ థశాప్సం-నిర్వ చనాలు ............................................................................................................................................. 45
అర్ థశాస్తసరం - వర్గ ీకర్ణ (నూక్ష్ి , స్థూథల అర్ థశాస్తసారలు).................................................................................................. 46
Economy అంటే ఏమ్మటి ? ................................................................................................................................................ 48
Economy ీ Economics ీ త్తడా ఏమ్మటి ?........................................................................................................................... 48
వస్తరవులు – సేవలు (Goods and services)................................................................................................................... 48
ఆర్ధ థక కార్య కలారలు (Economic Activities) ..................................................................................................................... 50
వినియోగం :.................................................................................................................................................................. 50
ఉతి త్తర : ....................................................................................................................................................................... 50
వినిమయం : ................................................................................................................................................................ 52
పంపణీ : ........................................................................................................................................................................ 52
విలువ (Value) .............................................................................................................................................................. 53
ధ్ర్ (Price) ..................................................................................................................................................................... 53
ప్పయోజనం.................................................................................................................................................................. 53
మానవుని కోర్ధకలు ........................................................................................................................................................ 54
ఆర్ధ థక ప్పత్తనిధులు / ఆర్ధ థక ఏజంటుల (Economic Agents) ................................................................................................ 55
ఉతి త్తర దారులు : ........................................................................................................................................................ 55
వినియోగదారులు : ...................................................................................................................................................... 55
ప్పభుతవ ం :................................................................................................................................................................... 55
వర్ రకులు : ..................................................................................................................................................................... 55
వ్యయ రర్ నిర్వ హణా రూరలు ........................................................................................................................................... 56
ఏక యాజమానయ ం (proprietorship) ............................................................................................................................. 56

భాగసావ మయ ం (Partnership) : ....................................................................................................................................... 57

జాయింట్ స్థసాట్ కంపెనేలు లేదా కార్పి రేష్న్నల : ......................................................................................................... 57
సహకార్ సంఘాలు : .................................................................................................................................................... 57
మౌళిక ఆర్ధ థక ప్పశ్న లు ...................................................................................................................................................... 58
డిమాండ్ (Demand).......................................................................................................................................................... 59
డిమాండ్ న్న నిర్ ణయించు అంశాలు : ......................................................................................................................... 59
సపెల ల (Supply) ..................................................................................................................................................................... 60
సపయ్
ల నిర్ ణయించు అంశాలు .................................................................................................................................... 60
ఆర్ధ థకవయ వస థ - ర్ంగాల వ్యర్గ విభజన (Sectors of the Economy) ...................................................................................... 61
ప్రథమ్మక ర్ంగం : ........................................................................................................................................................ 61
ద్ధవ తీయ ర్ంగం : ......................................................................................................................................................... 62
తృతీయ ర్ంగం : ......................................................................................................................................................... 62
ఆర్ధ థక వయ వసలు
థ – ర్కాలు (Types of Economy) ................................................................................................................ 63
సాంప్పదాయక ఆర్ధ ికవయ వస థ ........................................................................................................................................ 63
కేంప్ీకృత ఆర్ధ ికవయ వస థ / సామయ వ్యద్ ఆర్ధ థకవయ వస థ ................................................................................................... 63
మారెె ట్ ఆర్ధ ికవయ వస థ / పెటుటధడిదార్గ ఆర్ధ థకవయ వస థ ................................................................................................. 63
మ్మప్శ్మ ఆర్ధ ికవయ వస థ .................................................................................................................................................... 64
ప్ద్వయ ము (Money) ............................................................................................................................................................ 64
ప్ద్వయ ఆవిర్యా వం ......................................................................................................................................................... 65
ప్ద్వయ ం - విధులు ......................................................................................................................................................... 65
ప్ద్వయ ం వర్గ ీకర్ణ .......................................................................................................................................................... 66
ప్పభుతవ ం అపర్ధమ్మత సంఖ్య లో కరెనీ్ ని ఎందుకు ముప్ద్ధంచదు ? ...................................................................... 67
పెద్ద నోటల ర్దుద (Demonetisation)- పర్య వసానాలు......................................................................................................... 69
నోటల ర్దుద అంటే .......................................................................................................................................................... 69
లీగల్ టండర్స అంటే ఏమ్మటి ? ................................................................................................................................... 69
ర్దుద దావ ర్య సమసయ లు, ఇధబ ందులు ....................................................................................................................... 70
బాయ ంకంగ్ (Banking) ......................................................................................................................................................... 71
వ్యణిజయ బాయ ంకుల విధులు (Duties of Commercial Banks)........................................................................................ 72
సహకార్, ప్గామీణ బాయ ం్ లు ....................................................................................................................................... 75
భూమ్మ అభివృద్ధి బాయ ం్ లు : ...................................................................................................................................... 76
ప్రంతీయ ప్గామీణ బాయ ం్ లు (RRBs) ......................................................................................................................... 76

కేంప్ద్ బాయ ంకు .............................................................................................................................................................. 77

భార్త్ లో బాయ ంకంగ్ వయ వస థ............................................................................................................................................ 78
బాయ ంకుల జాతీయీకర్ణ ............................................................................................................................................ 80
2019లో జర్ధగన విలీనాలు ........................................................................................................................................... 82
2020లో స్తైవేట్, సహకార్ బాయ ంకులకు ర్క్ష్ణ ........................................................................................................... 83
వ్యణిజయ బాయ ంకుల అభివృద్ధి ...................................................................................................................................... 83
ప్పభుతవ వయ యం ............................................................................................................................................................. 85
ప్పభుతవ ఆదాయం ......................................................................................................................................................... 85
జీడ్డపీ (GDP) ...................................................................................................................................................................... 86
హెలికాపర్స
ట మనీ (Helicopter Money)............................................................................................................................... 87
డివిడ్జండ్ (Dividend) ....................................................................................................................................................... 88
ప్ద్వ్యయ లబ ణం (Inflation) ................................................................................................................................................... 89
ఎకే్ చ ంజ్ రేటు ( Exchange Rate) .................................................................................................................................... 90
వస్తర సేవల పన్నన - GST.................................................................................................................................................. 92
1. సంప్టల్ జీఎస్థ ట (CGST) : ......................................................................................................................................... 92
2. ఐజీఎస్థ ట (IGST) : ......................................................................................................................................................... 93
3. స్థసేట్
ట జీఎస్థ ట (SGST) : .................................................................................................................................................. 93
జీఎస్థ ట మండలి : ........................................................................................................................................................... 93
అంతర్యెతీయ ఆర్ధ థక సంసలు
థ (International Economic Organizations) ......................................................................... 93
ప్పపంచ బాయ ంకు (World Bank).................................................................................................................................... 95
ఆసియా అభివృద్ధి బాయ ంకు (Asian Development Bank) ............................................................................................. 96
ప్పపంచ వ్యణిజయ సంస థ (World Trade Organization) ................................................................................................... 97
నూయ డ్జవలపెి ంట్ బాయ ం్ (NDB)................................................................................................................................ 97
ఆసియన్ ఇన్స్థప్ాస్తసక
ట చ ర్స ఇన్వవ స్మంట్
స్థట బాయ ం్ (AIIB) ............................................................................................. 98
చాప్ట ర్ 3 - ముఖ్యమైన టాపిక్్.............................................................................................................................................. 99

జాతీయాదాయం (National Income) .............................................................................................................................. 100
స్థూథల ఉతి త్తరీ, నికర్ ఉతి త్తరీ త్తడా (Gross Product vs Net Product) ................................................................... 100
జాతీయ ఉతి త్తరీ, దేశీయ ఉతి త్తరీ త్తడా (National Product vs Domestic Product) .............................................. 101
నికర్ విదేశీ కార్క ఆదాయం (NeT Factor Income from Abroad) .............................................................................. 101

మారెె ట్ ధ్ర్లోల ఆదాయానిీ, ఉతి త్తర కార్కాల ఖ్ర్గదు ద్ృష్ట్టయ ఆదాయానిక త్తడా (Market Prices vs Factor Costs)
..................................................................................................................................................................................... 101
నామమాప్తపు జాతీయాదాయం / ప్పస్తరత ధ్ర్లోల స్థూథల జాతీయోతి త్తర : ............................................................. 102
వ్యసరవిక జాతీయాదాయం : ........................................................................................................................................ 102
జాతీయాదాయం - వివిధ్ భావనలు : ........................................................................................................................ 103
జాతీయాదాయం మద్ధంపు పద్తు
ద లు ...................................................................................................................... 103
ఆర్ధ ిక వృద్ధి – ఆర్ధ ికాభివృద్ధి ........................................................................................................................................... 107
(Economic Growth - Economic Development)................................................................................................................ 107
ఆర్ధ ిక వృద్ధి (Economic Growth) ................................................................................................................................. 107
ఆర్ధ ికాభివృద్ధి (Economic Development) .................................................................................................................... 107
ఆర్ధ ికాభివృద్ధి ూచికలు............................................................................................................................................ 107
అభివృద్ధి ద్ృష్ట్టయ ప్పపంచ దేశాల వర్గ ీకర్ణ ................................................................................................................ 110
అభివృద్ధి చందుతునన దేశ్ంగా భార్త్ ....................................................................................................................... 110
భార్త్ క ఉనన అభివృద్ధి చందుతునన దేశాల లక్ష్ణాలు..................................................................................... 111
భార్తదేశ్ ఆర్ధ థకవయ వస థ పర్ధణామప్కమం....................................................................................................................... 112
ప్ిటిషువ్యర్ధ ర్యక క పూర్వ ం భార్త ఆర్ధ ిక వయ వస థ ..................................................................................................... 112
ప్ిటిషు రలనలో భార్తదేశ్ ఆర్ధ ికవయ వస థ ............................................................................................................... 114
సావ తంత్ర్యయ నంతర్ం భార్త ఆర్ధ ిక వయ వస థ ............................................................................................................ 117
ప్పణాళికాధద్మై
ి న మ్మప్శ్మ ఆర్ధ థక వయ వస థ (Planned & Mixed Economy) ...................................................................... 118
ప్పణాళికాధద్మై
ి న ఆర్ధ థకవయ వస థ అంటే ?.................................................................................................................. 118
మ్మప్శ్మ ఆర్ధ థకవయ వస థ అంటే ?.................................................................................................................................... 118
భార్త్ ఒక ఫెడర్ల్ వయ వస థ ....................................................................................................................................... 119
ప్పజాపంపణీ వయ వస థ - ఆహార్ భప్ద్త ........................................................................................................................ 119
వేగంగా ఎదుగుతునన ఆర్ధ థకవయ వస.థ .......................................................................................................................... 120
భార్తదేశ్ ఆర్ధ ికవయ వస థ నిర్యి ణం ................................................................................................................................. 120
వయ వసాయ ర్ంగం.......................................................................................................................................................... 121
రర్ధప్శామ్మక ర్ంగం ......................................................................................................................................................... 126
రర్ధప్శామ్మక ర్ంగ విధానాలు ...................................................................................................................................... 129
సేవ్యర్ంగం ..................................................................................................................................................................... 139
భార్తదేశ్ ఆర్ధ ిక వయ వసలో
థ సమసయ లు ......................................................................................................................... 141
పేద్ర్ధకం..................................................................................................................................................................... 142

నిరుద్యయ గం .................................................................................................................................................................. 142

భార్త్ లో పంచవర్ ి ప్పణాళికలు .................................................................................................................................. 143
భార్తదేశ్ంలో ప్పణాళికలు - గురురంచుకోవ్యలి్ న అంశాలు .................................................................................. 144
ప్పణాళికాసంఘం (Planing Commission) ....................................................................................................................... 145
జాతీయ అభివృద్ధి మండలి (National Development Council)................................................................................. 147
ప్పణాళికా సంఘం - విమర్శ నాతి క పర్ధశీలన ......................................................................................................... 148
భార్త ప్పణాళికా వయ వస థ - ముఖ్య ంశాలు ..................................................................................................................... 148
పంచవర్ ి ప్పణాళికలు................................................................................................................................................ 149
పంచవర్ ిప్పణాళికలోల వివిధ్ ర్ంగాలకు కేట్టయింపులు (కోటలో
ల )............................................................................... 160
NITI ఆయోగ్ ముఖ్య ంశాలు........................................................................................................................................... 164
నీత్త ఆయోగ్స్థనిర్యి ణం............................................................................................................................................... 164
నీత్త ఆయోగ్ 7 మూల స్థసం
థ భాలు (7 Pillars of NITI Aayog) ......................................................................................... 165
నీత్త ఆయోగ్స్థవిధులు ................................................................................................................................................. 165
NITI ఆయోగ్ సభుయ లు ................................................................................................................................................ 166
స్థ ర్స ట ప్పపేర్సన్వస్
నీత్త ఆయోగ్ ఎ్్ పో ీస్థ ఇండ్జ్్ స్థ2022 జాిత్స ...................................................................................... 167
4వ నీత్త ఆయోగ్ ఆరోగయ ూచీ ముఖ్య ంశాలు ......................................................................................................... 168
జాతీయ ధహువిధ్ దార్ధప్ద్య ూచిక (నేష్నల్ మలీట డైమనన
ి ల్ రవర్గ ట ఇండ్జ్్ - ఎన్స్థఎంపీఐ) 2022................. 169
భార్తదేశ్ ఆర్ధ థక వయ వస థ లక్ష్ణాలు .............................................................................................................................. 169
భార్తదేశ్ ఆర్ధ థకాభివృద్ధి ................................................................................................................................................ 170
అభివృద్ధి కొలమానాలు ............................................................................................................................................. 171
మానవ్యభివృద్ధలో
ి భార్తదేశ్ం ..................................................................................................................................... 174
స్తసిర్య
థ భివృద్ధి లో భార్త దేశ్ం .................................................................................................................................... 175
భార్త్ లో ఆర్ధ థక సంసె ర్ణలు ..................................................................................................................................... 179
రర్ధప్శామ్మక తీర్యి నాలు.............................................................................................................................................. 179
ఆర్ధ థక సంసె ర్ణలకు ముందు పర్ధసితు
థ లు ............................................................................................................ 181
ఆర్ధ థక సంసె ర్ణల అమలుకు కార్ణాలు ................................................................................................................ 181
ఆర్ధ థక సంసె ర్ణల లక్ష్యయ లు ..................................................................................................................................... 182
ఆర్ధ థక సంసె ర్ణలు - అమలు తీరు ............................................................................................................................. 182
సర్ళీకర్ణ (Liberalization) ......................................................................................................................................... 183
స్తైవేటీకర్ణ (Privatization) ....................................................................................................................................... 183
ప్పపంచీకర్ణ (Globalization) ..................................................................................................................................... 184

ఇండియాలో మొద్టి తర్ం ఆర్ధ థక సంసె ర్ణలు ................................................................................................... 184

రెండో తర్ం సంసె ర్ణలు........................................................................................................................................ 185
ఆర్ధ థక సంసె ర్ణల తర్యవ త భార్త్ లో వచిచ న ముఖ్య మైన మారుి లు .................................................................... 185
ఆతి నిర్ా ర్స భార్త్ ........................................................................................................................................................ 189
ఇండియన్ ఎకానమీ ై కోవిడ్ 19 ప్పభావం.................................................................................................................. 192
కోవిడ్ 19 తర్యవ త ార్ి స్థ ర్ంగం .................................................................................................................................. 194
భార్తీయ ర్ధజర్సవ బాయ ం్ ............................................................................................................................................... 195
ఆర్సస్థబీఐ ముఖ్య విధులు ............................................................................................................................................ 195
ర్ధజర్సవ బాయ ంకు గవర్న రుల .......................................................................................................................................... 197
భార్త ఆర్ధ థకమంప్తులు - ప్పత్తయ కతలు ......................................................................................................................... 198
స్థసాట్స్థఎకే్ ఛ ంజ్స్థ- స్థసాట్ మారెె ట్ (Stock Exchange – Stock Market) ................................................................................ 199
భార్త ఆర్ధ థక వయ వస థ - స్థసాట్స్థఎకే్ ఛ ంజ్స్థప్పభావం ....................................................................................................... 199
కొనిన ముఖ్య మైన పదాలు ......................................................................................................................................... 200
ప్పపంచవ్యయ పరంగా ఉనన ప్పధాన సా
స్థ ట ్స్థఎకే్ ఛ ంజ్స్థలు................................................................................................ 207
జనాభా (Population) ....................................................................................................................................................... 210
భార్తదేశ్ం - జనాభా ................................................................................................................................................. 211
జనాభా లెకె ల సేకర్ణ (2011).................................................................................................................................. 211
2011 జనాభా లెకె లు - ముఖ్య ంశాలు ..................................................................................................................... 212
జనగణన విభాగం 2021లో విడుద్ల చేసిన గణాంకాలు ......................................................................................... 215
ఆర్ధ థక సంఘాలు (Finance Commissions) ....................................................................................................................... 215
ఇపి టివర్కు ఏర్యి టు చేయధడీ ఆర్ధ థక సంఘాలు ................................................................................................ 217
ముఖ్య మైన ఆర్ధ థక సంఘాలు, వ్యటి ూచనలు ........................................................................................................ 220
చాప్ట ర్ 4 - బడ్జెట్- ఆరిి క సర్వి ........................................................................................................................................... 224

ధడ్జట్
ె - బేసి్్ ............................................................................................................................................................... 225
ధడ్జట్
ె రూపకలి న .................................................................................................................................................... 225
వనరుల సమీకర్ణ .................................................................................................................................................... 226
ధడ్జట్ల
ె ల వ్యడే ముఖ్య మైన పదాలు ................................................................................................................................. 228
కేంప్ద్ ధడ్జట్
ె స్థ2022–23 ముఖ్య ంశాలు (కవ ్ ర్ధవిజన్) .................................................................................................. 231
అంకెలోల ధడ్జట్
ె 2022 .................................................................................................................................................. 231
ముఖ్య కేట్టయింపులు (రూ. కోటలో
ల ) ........................................................................................................................ 231

గత పదేళ్ళ లో ర్క్ష్ణ ర్ంగానిక కేట్టయింపులు ........................................................................................................ 232

ధడ్జట్
ె 2022 ముఖ్య ంశాలు ....................................................................................................................................... 233
ధడ్జట్
ె స్థసమప్గ సవ రూపం (అంకెలు రూ. కోటలో
ల )..................................................................................................... 235
వయ వసాయం, అన్నధంధ్ ర్ంగాలు ........................................................................................................................... 237
ప్గామీణ ర్ంగం ........................................................................................................................................................... 239
ఆరోగయ , కుటుంధ సంక్షేమ శాఖ్ ................................................................................................................................ 242
మహిళా, శిశు సంక్షేమాభివృద్ధి శాఖ్.......................................................................................................................... 243
విదాయ ర్ంగం............................................................................................................................................................... 244
సామాజక నాయ యం, సాధికార్త శాఖ్ ........................................................................................................................ 245
ర్క్ష్ణ ర్ంగం............................................................................................................................................................... 245
అంతర్ధక్ష్ ర్ంగం, అణుశ్క రవిభాగం .......................................................................................................................... 246
శాస్తసర, సాంకేత్తక పర్ధజాాన ర్ంగాలు ............................................................................................................................ 246
పర్యయ వర్ణ మంప్త్తతవ శాఖ్ ...................................................................................................................................... 247
ర్వ్యణా ర్ంగం ............................................................................................................................................................ 247
రైలేవ కు పెద్పీ
ద ట ....................................................................................................................................................... 249
కొతరగా సహకార్ మంప్త్తతవ శాఖ్ ................................................................................................................................ 249
డిజటల్స్థఆస్తరలై 30 శాతం పన్నన ......................................................................................................................... 249
ప్ద్వయ లోటు అంచనా ................................................................................................................................................. 250
డిజటల్స్థఇండియా లక్ష్య ంగా .................................................................................................................................... 250
ఎకనమ్మ్ సరేవ - బేసి్్ ................................................................................................................................................ 253
భార్త ఆర్ధ థక సరేవ 2021–22 (కవ ్ ర్ధవిజన్) ................................................................................................................... 254
భార్త ఎకానమీ వృద్ధి (శాత్సలోల) ................................................................................................................................ 254
చాప్ట ర్ 5 - 2022 కరంట్ ఎకానమీ ................................................................................................................................ 259

జాిత్సలు - నివేద్ధకలు (Indexes & Reports) 2022 ....................................................................................................... 260
Global Hunger Index 2021 (ప్పపంచ ఆకలి ూచీ).................................................................................................... 260
Global Food Security Index 2021 (ప్పపంచ ఆహార్ భప్ద్త్స ూచీ) ........................................................................... 260
NITI Aayog Sustainable Development Goals (SDG) India Index 2021 (స్తసిర్య
థ భివృద్ధి లక్ష్యయ ల ూచీ) .................... 260
Renewable Energy Country Attractiveness Index 2021 (పునరుత్సి ద్క విదుయ త్ ర్ంగంలో పెటుటధడులకు
ఆకర్ ిణీయమైన దేశాల ూచీ) .................................................................................................................................. 261
సవ చఛ సరేవ క్ష్ణ్-2021 ............................................................................................................................................... 261

ారూటయ న్ ఇండియా శ్కవంతమైన

ర మహిళ్ల జాిత్స .............................................................................................. 262
India State of Forest Report (ISFR) 2021 (భార్త ఆటవీ సరేవ నివేద్ధక) .................................................................... 262
20వ పశుగణన నివేద్ధక (20th Livestock Census) ......................................................................................................... 263
IIFL Wealth Hurun India Rich list 2021 ........................................................................................................................ 264
Global Manufacturing Risk Index 2021 (అంతర్యెతీయ తయార్గ ర్ధస్ె ూచీ) ......................................................... 264
Forbes Global 2000 List 2022 ...................................................................................................................................... 265
రెపో రేటు, ర్ధవర్స్ రెపో రేటు, ప్ద్వయ విధానం అంటే ఏంటి..? .................................................................................... 265
ఆర్ధ థక వయ వసలో
థ వీటి ప్రధానయ ం ఏమ్మటి..? ................................................................................................................... 265
UPI 123 Pay : ఫీచర్సస్థఫోనలో
ల నూ డిజటల్స్థలావ్యదేవీలు ............................................................................................. 267
భార్త్ లో డిజటల్ పేమంటుల ................................................................................................................................... 276
భార్త్ లో డిజటల్ కరెనీ్ ......................................................................................................................................... 277
e-RUPI: ఈ-రూపీ అంటే ఏమ్మటి, అద్ధ ఎలా పనిచేస్తరంద్ధ ........................................................................................ 279
ఆర్ధ థక శాస్తసరంలో నోబెల్స్థపుర్సాె ర్ ప్గహీతలు 2021 .................................................................................................. 280
అంతర్యెతీయ సంసలో
థ ల భార్త CEO లు .................................................................................................................... 281
చాప్ట ర్ 6 - 2022 ఎకానమీ బిట్ బ్యంక్ ...................................................................................................................... 282

ఇండియన్ ఎకానమీ ిట్ బాయ ం్ 2022 ........................................................................................................................ 283

చాప్ట ర్ 1
ముఖ్యమైన ఎకానమీ ప్దాలు

ఎక్లనమీలో తప్పనిసర్తగా తెలుసుకోవాల్సిన ముఖ్యమ

ై న ప్దాలు
ఇం డియన్ ఎక్లనమీ మీద మన విముఖ్తకి ప్

ర ధాన క్లరణం ఎక్లనమీ పుస
బాటకం, రప్తయక్ష ప్న్ను, తిరోగామి ప్న్ను, సంఘృష్
సగం చచిిపోతంది. అసలు ఏ ప్దం దేనికో, దాని అర
ై నా సో క్లల్డ
భయం. తెగంచి ఎవర
ా మనం చూసే ప్దాలు. వినిమయం, వినియోగం,
ి క్లలో
ై రా... వగ
ట నిరుద్యయగం.. వగ ై రా... ఈ ప్దాలన్న చూడగానే చదవాలనే ఆసకి
ై నా అడగాలనాు, ఏమన్నకంటారో అని
థ ం ఏమిటో తెలీదు. ఎవర్తన
్ Economy Experts ని అడిగనా అటు తిప్పప, ఇటు తిప్పప విజ్ఞ
ా న ప్
ర దరశనలు చేసి మర్తంత
ి
కన్ఫ్యయజ్ చేసి వదులుతారు. ఇక తప్పదు క్లబట్ట

ట అరథ ం క్లకపోయినా మొకుబడిగా చదవటం మొదలుపెడతాం. రండు పేజీలు చదవగానే క్లనిప్ట
ట
అర
ధ ంక్లక పుస
ి కం ప్కున ప్డేస్
ి ం.
ఇలా జరగకండా ఉండాలంటే ముందు ఈ ప్దాల అరా

థ లు తెల్సయాల్స. వాట్టని ఎందుక ఉప్యోగస్
ి రో తెల్సయాల్స. ముందుగా స్ంకేతిక ప్దజ్ఞలానిు
అర
థ ం చేసుకంటే తరాాత క్లనిపు
ట లు తేల్సక అనిప్పస్
ి యి. అందుకే ముందుగా ఈ అధాయయంలో మనం ఎక్లనమీ లోని ముఖ్యమ
ై న ప్దాలని బొమమల
స్యంతో వివరంగా నేరుికోబోతనాుం. ప్ ై నంత ాకి ప్ ంగా, సులభమ
ర తీ ప్దాన్ను English meanings తో వీల ై న భాష్లో వివర్తంచటం జర్తగంది. ప్కునే
ి
ఉను బొమమని చూస్త అర
థ ం చేసుకనే ప్
ర యతుం చెయయండి. ఒక స్ర్త చూడగానే చాలా సులభంగా గురు
ి ండిపోతాయి. వీట్టని బాగా చదివి అర
థ ం
చేసుకోండి. ఎక్లనమీ ఎందుక రాద్య చూదా
ద ం.
వినియోగం (Utilization)
ై నా
వినియోగం అంటే ఉప్యోగంచుకోవటం లేదా use చేసుకోవటం. ఎక్లనమీలో ఏద
వసు
ి వుని ఉతపతి
ి చెయాయలంటే కొనిు ముడిసరుకలు (raw materials) అవసరం అవుతాయి.
మనకి క్లవల్సిన వసు
ి వుని ఉతపతి
ి చెయయటానికి ఈ ముడిసరుకల్సు ఉప్యోగంచుకోవటానిు
వినియోగం అంటాం.
వినిమయం (Exchange)
వినియోగానికీ, వినిమయానికి మనం బాగా confuse అవుతంటాం. వినియోగం
అంటే ఏమిటో మనం ై పె న చూస్ం. ఇప్పుడు వినిమయం అంటే ఏమిటో చూదా
ద ం.
ఒక వసు
ి వుని క్లన్న, సేవని క్లన్న, వేరొక వసు
ి వుతో క్లన్న, సేవతో క్లన్న exchange
చేసుకంటే దానిు వినిమయం అంటాం. ఎక్లనమీ లో మనం ఉతపతి
ి చేసే ప్
ర తీ
వసు
ి వున్నంచి ప్
ర తిఫలానిు లేదా లాభానిు ఆశిస్
ి ం. ఈ ప్
ర తిఫలం/లాభం రావాలంటే
మనం ఉతపతి
ి చేసిన వసు
ి వుని వేరే వసు
ి వు లేదా డబ్బుతో exchange (వినిమయం) చేసుకోవాల్స.

సంఘృష్
ట నిరుద్యయగం (Frictional Unemployment)
సమాచార లోప్ంవల
ా తాతాుల్సకంగా సంభవించే నిరుద్యయగం. ఉదాహరణకి నేనొక స్ఫ్ట
ట
ి
వేర్ కంపెన్నలో జ్ఞబ్ చేస్త resign చేసేస్న్న. నాక ఉను క్లయల్సఫికేష్న్ి కి వేరొక
కంపెన్నలో జ్ఞబ్ రడ్డగా ఉంటుంది. క్లన్న అకుడ ఖాళీలు ఉను విష్యం నాక
తెల్సయటానికి కొంచెం ై ట ం ప్డుతంది. నేన్న ఆ కొత
ి జ్ఞబ్ సంగతి తెలుసుకని అకుడ
జ్ఞయిన్ అయ్యయవరకూ నేన్న నిరుద్యయగకిందే లకు. దీనేు సంఘృష్
ట నిరుద్యయగం అంటాం.
జనాభా విసోయటనం (Population Explosion)

జననాల రేటు ఎకువగా ఉండి, మరణాల రేటు తకువగా ఉంటే automatic గా జనాభా అనేది
విప్రీతంగా పెర్తగపోతంది. ఇలా విప్రీతంగా పెర్తగపోతను జనాభా అవసరాలు ఆర్త
థ క వయవస
థ
తీరిలేని ప్ర్తసి
థ తి తలత
ి తంది. దీనినే జనాభా విసోపటనం అంటాం.
రప్ దరశనా రప్ భావం (Demonstration Effect)

అభివృది
ధ చెందిన దేశాల ప్
ర జల వినియోగపు అలవాట
ా న్న అభివృది
ధ చెందుతను
దేశాల ప్
ర జలు అన్నకర్తంచటం. తెలుగులో "పుల్సని చూసి నకు వాత పెటు
ట కనుటు
ట గా"
అంటారు కదా, అలా అనుమాట. అభివృది
ధ చెందిన దేశాల ప్
ర జలు విలాస్లకి బాగా
ఖ్రుిచేస్
ి రు. వాళ్ుని చూసి అభివృది
ధ చెందుతను దేశాల ప్
ర జలు కూడా ఖ్రుిపెడితే
ఆ ప్
ర భావం ఆ దేశ్ ఆర్త
ధ కవయవస
థ మీద ప్డి అభివృది
ధ తగ
ా పోతంది. అభివృది
ధ కిగల
ముఖ్యమ
ై న ఆటంక్లలలో ఈ ప్
ర దరశనా ప్
ర భావం ఒకట్ట.
నియమిత ఆర్త
ధ కవయవస
థ (Closed Economy)
ఇతర దేశాలతో ఎలాంట్ట ఆర్త
ధ క సంబంధాలు లేని ఆర్త
ధ క వయవస
థ . ఈ ాకోజ్
్
ఎక్లనమీ పూర్త
ి గా సాయం సమృది
ధ చెందిన ఆర్త
ధ కవయవస
థ అని చెప్పవచుి.
అంటే దేశ్ంలోకి దిగుమతలు రావు, దేశ్ం న్నండి ఎగుమతలు ఉండవు.
ఈ ఆర్త
థ లక్షయం దేశ్ంలోని వినియోగదారులందర్తకీ వార్తకి
అవసరమ
ై న వసు
ి వులన్న దేశ్ సర్తహదు
ద ల లోప్లే ఉతపతి
ి చేసి
అందించటం

రద వయ రద వ్యయలుణం (Money Inflation)

ద
ర వయ సరఫరా ఎకువయియ ధరలు పెర్తగతే దానిని ద
ర వయ ద
ర వ్యయలుణం అంటాం. చాలా
మంది అడుగుతూ ఉంటారు. ర్తజరుాబాయంక మనకి క్లవలసినంత డబ్బుని ప్ప
ర ంట్స
చేసుకోవచుికదా అని. అలా చేసే
ి money circulation పెర్తగపోతంది. అందర్త
దగా రా డబ్బు ఉంటుంది. దాంతో ధరలు పెర్తగపోయి ఈ ద
ర వ్యయలుణం వసు
ి ంది.
డిమాండ్ రపే ర్తత రద వ్యయలుణం (Demand Pull Inflation)

వసు
ి సేవల సప్
ా యికనాు వాట్ట డిమాండ్ అధికం క్లవటం వల
ా ధరలు పెరగటం.
ై నా ఒక వసు
ఏద ి వుకి విప్రీతమ
ై న డిమాండ్ ఉంది అన్నకందాం. ఆ డిమాండ్ కి
తగా టు
ట ఆ వసు
ి వు సపె
ై లేకంటే అధిక ధర చెల్స ై నా ఆ వసు
ా ంచె ి వుని కొనేందుక
ఎగబడతారు. దాంతో ఆ వసు ై పోతంది. దీనేు డిమాండ్ పే
ి వు ధర ఎకువ ర ర్తత
ద
ర వ్యయలుణం అంటాం.
వయయ-పే
ర ర్తత రద వ్యయలుణం (Cost-Push Inflation)
ఉతపతి
ి క్లరక్లల ధరలు పెర్తగ, దానివల
ా ఉతపతి
ి వయయం పెర్తగ, వసు
ి వుల ధరలు పెరగటం.
ఉదాహరణకి నాకొక టీ షాపు ఉందన్నకందాం. టీ 5 రూపాయలకి అముమతనాు అన్నకందాం.
Sudden గా ఆ టీ తయారు చెయయటానికి అవసరమ
ై న ఉతపతి
ి క్లరక్లలు (టీపడి, ప్ంచదార,
పాలు etc) రేటు
ా పెర్తగపోయాయి. So టీ తయారీకి నాక అయ్యయ వయయం పెర్తగపోతంది. దాంతో
నేన్న టీ రేటు పెంచేస్
ి న్న. ఇలా వసు
ి వు ధర పెర్తగతే
దానిని వయయపే
ర ర్తత ద
ర వ్యలుణం అంటాం.
లాభ రపే ర్తత రద వ్యయలుణం (Markup inflation)

లాభం రేటున్న పెంచుకోవటానికి ధరలన్న పెంచుతనుప్పుడు వచేి ద
ర వ్యయలుణం. ఇది original
ద
ర వ్యయలుణం క్లదు. సృష్ట
ట ంచిన ద
ర వ్యయలుణం అని చెప్పవచుి.

చట
ట బద
ధ రద వయతా రాశి (Statutory
Liquidity Ratio – SLR)
వాణిజయ బాయంకలు, తమ డిపాజిట
ా లో కొంత మొతా
ి నిు
సెకూయర్తటీ ప్తా
ర ల రూప్ంలో క్లన్న, నగదు రూప్ంలో
క్లన్న ర్తజరుా బాయంక దగా ర ఉంచుతాయి. దీనేు SLR
(Statutory Liquidity Ratio) అంటాం. ఈ SLR
దాారా బాయంకలకి వడ్డ
్ వసు
ి ంది.
రపో రేటు (Repo Rate)

ఇకుడ Repo అంటే Repurchasing Option అని అర
థ ం. ఇది వాణిజయ
బాయంకలు సాలపక్లల నిమిత ై RBI
ి ం RBI దగా ర తీసుకనే ఋణంపె
విధించే వడ్డ
్ రేటు. ఇకుడ మనకి doubt వసు
ి ంది. బాయంక రేటు అనాు
కూడా ఇదే కదా అని. మర్త రండింట్టకీ తేడా ఏమిటంటే, రపో రేటు లో
ఆర్్‌బిఐ సెకూయర్తటీలన్న కొన్నగోలు చేయడం దాారా వాణిజయ
బాయంకలక అప్పు ఇసు
ి ంది. బాయంక రేటులో ఎటువంట్ట సెకూయర్తటీలు
లేకండ అప్పు ఇసు
ి ంది. ఇదే ముఖ్యమ
ై న తేడా. ఇకుడ
ి పెటు
గురు ట కోవాల్సిన విష్యం ఏమిటంటే, రపోరేటు ఎప్పుడూ బాయంక రేటు కంటే తకువ ఉంటుంది. ద
ర వ్యయలుణానిు అదుపు చెయాయల్స
అన్నకనుప్పుడు RBI ఈ Repo Rate ని పెంచుతంది. ఆర్త
ధ కమాందయం వచిినప్పుడు ఈ రపోరేటు ని తగ
ా సు
ి ంది.
ర్తవర్ి రపోరేటు (Reverse Repo Rate)

ఇది రపోరేటుకి opposite అని చెపపచుి. వాణిజయ బాయంకలు తమ నిధులన్న
తాతాుల్సకంగా ఆరీుఐ దగా ర పెట్ట ై ఆరీుఐ చెల్స
ట నప్పుడు వాట్టపె ా ంచే వడ్డ
్ రేటు.
ద
ర వ్యయలుణం ఉనుప్పుడు ఆరీుఐ ఈ ర్తవర్ి రపో రేటు న్న పెంచుతంది. అంటే
వాణిజయ బాయంకలక ఎకువ వడ్డ
్ ఇసు
ి ంది. దాంతో బాయంకలు ఆరీుఐ దగా ర ఎకువ
డబ్బు పెడతాయి. ఇలా పెట
ట డంవల
ా బాయంకలో మన్న తగ
ా పోతంది. దీనిదాారా డబ్బు
చలామణీ (money circulation) తగు
ా తంది.
ఆర్త
ధ కమాందయం వచిినప్పుడు ఆరీుఐ ఈ ర్తవర్ి రపో రేటున్న తగ
ా సు
ి ంది. అంటే తకువ వడ్డ
్ ఇసు
ి ంది. So వాణిజయబాయంకలు ఆ డబ్బున్న
ఆరీుఐ కి ఇచేికను ప్
ర జలకి ఇవాటానికి మొగు
ా చూపుతాయి. దీనివల
ా డబ్బు చలామణీ పెరుగుతంది.

రప్ ణాళిక (Planning)

నిరీ
ీ త క్లలంలో, నిరీ
ీ త లక్ష్యయలన్న పా
ర ధానయతా కర మంలో స్ధించే ప్
ర యతాునిు
ప్
ర ణాళిక అని చెప్పవచుి. అంటే ఒక సంవతిరానికి క్లన్న ఇంక్ల ఎకువ
సంవతిరాలకి క్లన్న ఒక target పెటు
ట కని, మన దగా రును వనరుల స్యంతో దానిు
స్ధించటానికి ఒక ాపాన్ వేసుకంటే దానేు ాపానింగ్ (ప్
ర ణాళిక) అంటాం.
వార్త
ష క రప్ ణాళిక (Annual Plan)
ఒక సంవతిరంకోసం రూపందించే ప్
ర ణాళికని వార్త
ష క ప్
ర ణాళిక అంటాం. ఇది సాలప
క్లల్సక లక్ష్యయలతో రూపందించబడ
్ ప్
ర ణాళిక. మన దేశ్ంలో 1966-69, 1990-
92 క్లలానిు వార్త
ష క ప్
ర ణాళిక్ల క్లలంగా చెప్పవచుి.
ప్ంచవర
ష రప్ ణాళిక (5 Year Plan)
ఐదు సంవతిరాలకోసం రూపందించబడ
్ ప్
ర ణాళిక. మన భారత్ లో ప్
ర ణాళిక్ల సంఘం
అధారయంలో రూపందించి అమలుచేయబడ
్ ప్
ర ణాళికలన్ను (12 ప్
ర ణాళికలు) ప్ంచవర
ష
ప్
ర ణాళికలే. మధయలో సాలపక్లలంపాటు వార్త
ష క ప్
ర ణాళికలు (ఆర్త
థ క ప్ర్తసి
ి తలు బాగాలేక), నిరంతర
ప్ ర భుతాం ై ట ంలో) కూడా అమలుచెయయటం జర్తగంది.
ర ణాళికలు (జనతా ప్
దీఘర దర్తశ రప్ ణాళిక (Perspective Plan)
భవిష్యత
ి అభివృది
ధ ని దృష్ట
ట లో పెటు
ట కని రూపందించబడిన ప్
ర ణాళిక. కన్నసం భవిష్యత
ి లోని 15
సంవతిరాల క్లలంతరాాత ఉప్యోగప్డే విధంగా ఈ ప్
ర ణాళికల రూప్కలపన జరుగుతంది. ఈ
ప్
ర ణాళికల వల
ా ప్
ర సు
ి త క్లలంలో ఎటువంట్ట ఉప్యోగం ఉండదు. ఉదాహరణకి పా
ర జక
ట లు,
ఫ్యయకట రీలు నిర్తమంచటం. వీట్టవల
ా ప్
ర సు
ి తం ఉప్యోగం ఉండదు. క్లన్న ఒక 10-15 సంవతిరాల
తరాాత ప్
ర జలకి ఎంతగానో ఉప్యోగప్డతాయి. వీట్టనే ముందుచూపు ఉను ప్
ర ణాళికలు అంటాం.

నిరంతర రప్ ణాళిక (Rolling Plan)

ి , భవిష్యత
గడిచిన క్లలానిు తొలగస్త ి క్లలానిు కలుపుతూ
నిరంతరంగా కొనస్గే ప్
ర ణాళిక. దీనికి ఒక నిరీ
ీ త క్లల వయవధి
అంటూ ఉండదు. ఈ రకమ
ై న ప్
ర ణాళికలో
ా గతించిన సంవతిరానిు
తొలగంచి, న్ఫ్తన సంవతిరానిు కలుపుతూ ఉంటారు. నిరంతర
ప్
ర ణాళిక అనే భావనన్న రూపందించింది గునాుర్ మిరా
ద ల్డ. భారత
దేశ్ంలో జనతా ప్
ర భుతాం 1978-80 ల మధయక్లలంలో నిరంతర
ప్
ర ణాళికన్న అమలుచేసింది.
కేందీ
ర య రప్ ణాళిక (Centralized Planning)
ఒక కేందీ
ర య ఏజన్ని దేశ్ం మొతా
ి నికి ప్
ర ణాళిక రూపందించి
అమలుప్రచటం. ఈ ప్ద
ధ తిలో ఒక కేంద
ర అధిక్లర సంస
థ
ప్
ర ణాళిక రచన, అమలున్న చేప్డుతంది.
వికేందీ
ర కృత రప్ ణాళిక (Decentralized Planning)
ప్
ర ణాళికలు కిరంది పాలనాయూనిట
ా దాారా ముందు రూపందించబడి వాట్ట
ఆధారంగా దేశ్ం మొతా
ి నికి ప్
ర ణాళిక రూంపందించబడి
అమలుప్రచబడటం. ఈ రకమ
ై న విధానంలో ప్
ర ధాన నిర
ీ యాలు
ప్
ర ణాళిక వయవస
థ తీసుకని వివిధ యూనిట
ా క అమలు చేయ డంలో
సేాచఛన్న కల్సపసు
ి ంది. 6వ ప్
ర ణాళిక క్లలం న్నంచి మన దేశ్ంలో
వికేందీ
ర కృత ప్
ర ణాళికల అమలుక ప్
ర యతుం జరుగుతంది.

ఎకానమీ బేసిక్్

అర
థ శాస
ర ం ప్ర్తచయం
అ ర
థ శాస
ఆర్త
ర ం అనగానే బడ్
కేవలం నంబరు
ధ కప్రమ
క్లరయకలాపాలలో నిమగుమ
చూదా
ద ం.
ా మాత
ై న ప్
ర వర
ె ాటూ , వడ్డ
్ లూ, టాకిలూ, రకరక్లల ప్పచిి ప్పచిి నంబరూ
ి నన్న, దాని ఫల్సతాలన్న, విశ్ల

ి లు, వయవస
ై న వయక
ా ష్ణ చేసు
థ లన్న గుర్తంచి అధయయనం చేసు
ి ంది. ఇది వసు
ా గురొ
ి ి స్ యి. నిజ్ఞనికి అర
ర మే క్లదు. అంతకమించి. Simple గా చెపాపలంటే ఇది ఒక స్మాజిక శాస
ి సేవల ఉతపతి
ర ం. ఈ శాస
ర ం ప్
ర జల
థ శాస
ర ం అంటే
ి , ప్ంప్పణీ, వినియోగం వంట్ట

ి ంది. దీనికి సంబంధించిన కొనిు ముఖ్యమ
ై న విష్యాలు
కొనిు ముఖ్యమ
ై న విష్యాలు
• అర
థ శాస
ర ం ప్ర్తమితమ
ై న వనరుల సహాయంతో అనంతమ
ై న కోర్తకలన్న తీరుికోవడానికి మానవుడు చేసే నిరంతర కృష్టని
అధయయనం చేసు
ి ంది.
• అర
థ శాస
ర ం శాస
ర రూపుదాల్సి 200 సంవతిరాలు అయింది.
• అర
థ శాస్
ర నిు 'స్మాజిక శాస్
ర ల రాణి ' గా అభివర్త
ీ ంచింది - పాల్డ
శామూయల్డ సన్.
• అర
థ శాస్
ర నిు మొట
ట మొదట గృహ నిరాహణా శాస
ర ం గా పేరొునుది -
అర్తస్
ట ట్టల్డ
• అర
థ శాస
ర ప్పతామహుడు - ఆడంసిమత్
అర
ధ శాస
ర మూలం - దాని అర
ధ ం
• అర
ధ శాస
ర ం (Economy) అనే ప్దం గ్ర ై న 'OIKO'
ర క భాష్లోని ప్దాల
(ఒక ఇలు
ా ), 'NOMOS' (నిరాహణ) అనే రండు ప్దాల న్నండి
ఆవిరావించినది. దీని గ్ర
ర క భాష్లో గృహ యాజమానయం / గృహ
ధ క క్లరయకలాపాల నిరాహణలోై న పుణయం గా వయవహర్తస్
ఆర్త ి రు.
• అర్తస్
ట ట్టల్డ్‌ అర
థ శాస్
ర నిు గృహనిరాహణ శాస
ర ంగా (House hold
Management) పేరొునాుడు. [కీ
ర .పూ. 350]
• 1776 లో ఆడమ్‌సిమత్్‌వా
ర సిన దేశాల సంప్ద (Wealth of Nations)
అనే గ
ర ంధం అర
థ శాస్
ర నికి ప్
ర తేయక శాస
ర రూప్మిచిింది.
o అందుకే ఆడమ్‌సిమత్్‌న్న అర
థ శాస
ర ప్పతామహునిగా పేరొుంటారు.
• కోర్తకలు-యతాులు-తృప్ప
ి అనేవి అర
థ శాస
ర విష్య వసు
ి వు.

Economy అంటే ఏమిట్ట ?

Economy కీ Economics కీ తేడా ఏమిట్ట ?
ఇ ప్పట్టవరకూ మనం Economics గుర్తంచి చెప్పుకనాుం. ఇప్పుడు Economy అంటే ఏంటో చూదా
చూడటానికి ఒకేలా కనిప్పంచినా ఈ రంట్ట మధాయ చాలా తేడా ఉంది. అర
తెలుసు. ఈ శాస్
ర నిు ఒక వయవస
మనకి అందుబాటులో ఉను వనరులని సమర

థ కి (పా
ర ంతం లేదా దేశ్ం) apply చేసే
థ శాస
ి దానిు ఆర్త
థ ంగా ఎలా వినియోగంచుకోవచ్చి Economics చెపు

థ కవయవస
ద ం. ఈ రండు ప్దాలూ
ర ం (Economics) అనేది ఒక శాస
థ (Economy) అంటాం.
ర ం అని మనక
ి ంది. ఒక రపాంతం లేదా దేశ్ం యొకు

ఆర్త
థ క సి
థ తి, క్లరయకలాపాలన్న గుర్తంచి Economy చెపు
ి ంది.
Simple గా చెపాపలంటే Economy is nothing but Economics in action అని చెప్పవచుి. అంటే ఒక దేశ్ంలో క్లన్న, రాష్
ట ైంలో క్లన్న, ఒక
కంపెన్నలో క్లన్న, ఒక కటుంబంలో క్లన్న జర్తగే ఆర్త
థ క క్లరయకలాపాలనే (Economic Activities) లేదా వసు
ి , సేవల ఉతపతి
ి నే ఎక్లనమీ
అంటాం.
ఇంక్ల clear గా చెపాపలంటే ఒక దేశ్ంలో / పా

ర ంతంలో లభయమయ్యయ వనరులన్న సమర
ధ వంతంగా కేటాయించి, వసు
ి సేవలన్న ఉతపతి
ి చేసి
ప్ంప్పణీ చేసే ప్ద
ధ తిని "ఆర్త
థ (Economy)" అంటాం.
• ఇండియాలో జర్తగే వసు

ి ని ఇండియన్ ఎక్లనమీ అంటాం.
• AP లో జర్తగే వసు
ి ని ఆంధ
ర ప్
ర దేశ్ఎక్లనమీ అంటాం.
• తెలంగాణాలో జర్తగే వసు
ి ని తెలంగణా ఎక్లనమీ అంటాం.
హమమయయ. ఎక్లనమీ అంటే ఏమిటో ాక్లర్తటీ వచిింది. ఇంతకీ ఈ వసు

ి వులు అంటే ఏమిట్ట ? సేవలు అంటే ఏమిట్ట ?
ి వులు – సేవలు (Goods and services)

వసు
• ప్
ర జల కోర్తకన్న సంతృప్ప
ి ప్ర్తచే దృశ్యప్రమ
ై న
ప్దారా ి వులు అంటాం.
ధ లనే వసు
ై ల్డ, ఆహార ప్దారా
o ఉదా : బ్బక్సి, మొబె ధ లు etc
• ఇకుడ దృశ్యప్రం క్లనివి కొనిు ఉంటాయి. వాట్టనే
సేవలు అంటాం.
o ఉదా : విదయ, బాయంకింగ్, ర్తయల్డ ఎసే
ట ట్స
రంగాల సేవలు

వసు
ి వులన్న వాట్ట లభయత, ఉప్యోగం, ఉనికి ఆధారంగా వరీ
ా కర్తంచటం జరుగుతంది.
లభయత ఆధారంగా : లభయత ఆధారంగా వసు

ి వులు 2 రక్లలు
• ి వులు : ప్
ఉచిత వసు ర కృతి ప్రంగా ఉచితంగా సప్
ా య్ చేయబడి, ధర లేని వసు
ి వులు ఉచిత వసు
ి వులు.
• ఆర్త ి వులు : డిమాండ్ తో పోల్సినప్పుడు సప్
థ క వసు ా య్ ఎప్పుడూ తకువగా ఉండి, ధర చెల్స
ా ంచాల్సిన వసు
ి వులు ఆర్త
థ క వసు
ి వులు.
ఉప్యోగం ఆధారంగా : ఉప్యోగానిు బట్ట

ట వసు
ి వులు 3 రక్లలు.
ి వులు : మానవుల కోర్తకలన్న ప్

1. వినియోగ వసు ర తయక్షంగా తీరిగల్సగే వసు
ి వులు వినియోగ వసు
ి వులు .
o ఉదా : పాలు, ప్ండు
ా , వస్
ర లు.
o వినియోగ వసు
ి వులక ప్
ర తయక్ష డిమాండ్ ఉంటుంది.
o వినియోగ వసు
ి వులు 2 రక్లలు.
ి వులు (Perishable goods) : ఒకస్ర్త ఉప్యోగంతో నశించేవి. ఉదా : పాలు,
o మనిుకలేని / నశ్ార వసు
చాక్ర
ా ాటు , బిసెుటు
ా
ి వులు (Durable goods) : కొంతక్లలం పాటు ఉప్యోగంలో ఉండేవి. ఉదా :
o మనిుకగల / అనశ్ార వసు
గడియారం, క్లరు, టీవీ
ి వులు (మూలధన వసు
2. ఉతాపదక వసు ి వులు) : ఇతరవసు
ి వుల ఉతపతి
ి లో ఉప్యోగప్డుతూ మానవుని కోర్తక ప్రోక్షంగా తీరేి
వసు
ి వులన్న ఉతాపదక వసు
ి వులు అంటారు.
o ఉతాపదక వసు
ి వులు ఉతపతి
ి అయిన ఉతపతి
ి స్ధనాలు.
ి వుక ఉండే డిమాండ్ - ప్రోక్ష డిమాండ్.
ి వులనే మూలధన వసు
ి వులంటారు.
o ఉదా : యంతా
ర లు, భవనాలు, మొ..వి.
ి వులు : పూర్త
3. మాదయమిక వసు ి గా తయారుక్లకండా ఇంక్ల తయారీలో ఉండి ఉతపతి
ి ప్ర కిరయలో ఏద్య ఒక దశ్లో ఉను వసు
ి వులన్న
మాదయమిక వసు
ి వులంటారు. Simple గా చెపాపలంటే వీట్టని direct గా ఉప్యోగంచలేం. వేరే వసు
ి వులని ఉతపతి
ి చెయయటానికి
ఉప్యోగస్
ి ం.
o ఉదా : సిమంటు, ఇటుకలు, ఉకు మొ..వి.
o ఈ వసు
ి వులు ముడి ప్దారా
ధ లు క్లవు. అంతిమ వసు
ి వులు కూడా క్లవు.
ఉనికి ఆధారంగా : వసు

ి వుల ఉనికి ఆధారంగా వసు
ి వులు 2 రక్లలు. అవి ప్బి ి వులు,ై పె ైవేటు వసు
ా క్స వసు ి వులు.
1. ప్బి ి వులు : ప్
ా క్స వసు ి లందరూ ఉప్యోగంచుకోవడానికి అందుబాటులో ఉండే
ర భుతాం చేత సమకూరిబడి సంఘంలోని వయక
వసు
ి వులన్న ప్బి
ా క్స వసు
ి వులు అంటారు.
o ఈ వసు
ి వుల ముఖ్య లక్షణం ఏమిటంటే వీట్టని ఎంత మంది ఉప్యోగంచుకనాు వీట్ట ప్ర్తమాణం తగా దు, వీట్ట
ఉప్యోగంలో ఆటంకం కలగదు.

• 2011 లకుల ప్
ర క్లరం
o గా
ర మీణ జనాభా85% (83.4 కోటు
ా )
o ప్ట
ట ణ జనాభా14% (37.71 కోటు
ా )
o అక్షరాసయత 73% (76.36 కోటు
ా )
ఆదాయ, సంప్దలో
ా అసమానతలు :
• సంప్ద, ఆసు
ి లన్నండి పందిన ఆదాయానిు అసంపాదిత ఆదాయం లేదా Unearned Income అంటారు. ఉదా : వడ్డ
్ , అద
ద
• శ్
ర మ, ప్నిదాారా పందిన ఆదాయానిు సంపాదిత ఆదాయం (Earned Income) అంటారు. ఉదా : వేతనం, జీతం
• ఆదాయప్ంప్పణీలో అసమానతలన్న తెల్సయజేసిన వకర రేఖ్ లారంజ్ వకర రేఖ్.
ఇప్పుడు ఎక్లనమీలోని ముఖ్యమ

ై న రంగాల గుర్తంచి తెలుసుకందాం. ఈ ఎక్లనమీ లేదా ఆర్త
థ కవయవస
థ ని ని 3 ముఖ్య రంగాలుగా
విభజించటం జరుగుతంది. అవేంటో చూదా
ద ం.
ఆర్త
థ కవయవస
థ - రంగాల వారీ విభజన (Sectors of the Economy)
ఆ ర్త
థ కవయవస
1.
2.
3.
థ న్న 3 రంగాలుగా విభజించవచుి. అవేంటంటే
పా
ర థమిక రంగం (Primary Sector)
దిాతీయ రంగం (Secondary Sector)
తృతీయ రంగం (Tertiary Sector)
ఈ points చాలా important. జ్ఞగర

ి గా అర
థ ం చేసుకోండి.
• Natural Resources (ప్

ర కృతి వనరులు) మీద ఆధారప్డి ఉండే రంగానిు పా
ర థమిక రంగం అంటాం. ఉదా : వయవస్యం, ై మ నింగ్.
ఈ రంగం ముడిసరుకలు (Raw Materials) ఉతపతి
ి చేసు
ి ంది.
• పా
ర థమికరంగం దాారా ఉతపతి
ి క్లబడిన వసు
ి వుల మీద (Raw Materials) ఆధారప్డే రంగం దిాతీయ రంగం. ఉదా : గోధుమ
ప్పండి, షాంపూ, విదుయత్ ప్ర్తశ్
ర మలు.
• సేవల కి సంబంధించిన రంగానిు తృతీయ రంగం అంటాం. ఉదా : టీచింగ్, బాయంకింగ్.
రపా థమిక రంగం :

• వయవస్యం
• ఆటవీ సంప్ద
• మతియ సంప్ద

• గన్నలు తవాకం [ఈ గన్నల తవాక్లనిు Red Color లో mark చేస్ం కదా. ఇది గురు
ి పెటు
ట కోండి, తరువాత మాట
ా డుకందాం 😁
]
దిాతీయ రంగం :
• మాన్నయఫ్యకిర్తంగ్
• విదుయత్, గాయస్, న్నట్ట సరఫరా
• నిరామణ రంగం
తృతీయ రంగం :
• క్లలేజీలు, వర
ి కం, హోటల్డి
• రావాణా, నిలా, సమాచారం
• ై ఫ నాన్ి, బాయంకింగ్, ర్తయల్డ ఎసే
ట ట్స
ఈ రంగాలవారీ విభజన ఇంకోరకంగా కూడా జరుగుతంది. ఆర్త

థ కవయవస
థ ని పా
ర థమిక, దిాతీయ, తృతీయ రంగాలుగానే క్లకండా....
వయవస్య, పార్తశా
ర మిక, సేవా రంగాలుగా కూడా విభజించవచుి.
• పా
ర థమిక రంగం వయవస్యం మీద ఆధారప్డుతంది క్లబట్ట
ట దానిు వయవస్య రంగం అంటాం.
• దిాతీయరంగం ప్ర్తశ్
ర మల మీద ఆధారప్డుతంది క్లబట్ట
ట దానిు పార్తశా
ర మిక రంగం అంటాం.
• తృతీయ రంగం సేవల మీద ఆధారప్డుతంది క్లబట్ట
ట దానిు సేవారంగం అంటాం.
ై పె న పా
ర థమిక రంగం (ప్ ై ఆధరప్డినది) లో గన్నల తవాకం కూడా ఉంది గురు
ర కృతి వనరులపె ి ందా ? (Red color లోై హెై ల ట్స చేస్ం) క్లన్న
గన్నల తవాకం లో పెద
ద పెద
ద యంతా
ర లు ఉప్యోగసు
ి నాుం. ఏమీ ప్ండించటం లేదు. So అది వయవస్యం కిందికి రాదు. ప్ర్తశ్
ర మల కిందికి
వసు
ి ంది కదా ?
అందుకే,
• ఆర్త
థ ని పా
ర థమిక, దిాతీయ, తృతీయ రంగాలుగా విభజించినప్పుడు గన్నల తవాకం పా
ర థమిక రంగంలో ఉంటుంది.
(ప్
ర కృతి వనరు క్లబట్ట
ట ).
• వయవస్య, పార్తశా
ర మిక, సేవా రంగాలుగా విభజించినప్పుడు గన్నల తవాకం పార్తశా
ర మిక రంగంలోకి వచేిసు
ి ంది. (ప్ర్తశ్
ర మ
క్లబట్ట
ట ).
• Simple గా చెపాపలంటే దిాతీయ రంగం + గన్నల తవాకం = పార్తశా
ర మిక రంగం
ఒక ఆర్త
థ లో సగం కంటే ఎకువ మంది వయవస్యం మీద ఆధారప్డిఉంటే, ఆ ఆర్త
ధ కవయవస
థ కి వచేి జ్ఞతీయాదాయంలో సగం కంటే
ి
ఎకువ వయవస్యరంగం దాారానే వస్త ఉంటే దానిని వయవస్యాధార్తత ఆర్త
థ (Agrarian Economy) అంటాం.

1959లో భారతీయ సే
ట ట్స్‌ బాయంక్స్‌ (అన్నబంధ బాయంకల) చట
ట ం చేయబడింది. ఈ చట
ట ం కిరంద 7 పా
ర ంతీయ బాయంకలు జ్ఞతీయం
చేయబడి భారతీయ సే
ట ట్స్‌బాయంకలు జతప్రచడం జర్తగంది. అవి:
1. సే
ట ట్స్‌బాయంక్స్‌ఆఫ్ట్‌ై హె దరాబాద్్‌
ట ట్స్‌బాయంక్స్‌ఆఫ్ట్‌బికన్నర్్‌, ై జ పూర్్‌
2. సే
3. సే
ట ట్స్‌బాయంక్స్‌ఆఫ్ట్‌ఇండోర
4. సే
ట ట్స్‌బాయంక్స్‌ఆఫ్ట్‌ై మ స్తర్్‌
5. సే
ట ట్స్‌బాయంక్స్‌ఆఫ్ట్‌పాట్టయాలా
6. సే
ట ట్స్‌బాయంక్స్‌ఆఫ్ట్‌సౌరాష్
ట ై
7. సే
ట ట్స్‌బాయంక్స్‌ఆఫ్ట్‌టా
ర వన్ఫ్ుర్్‌
Note :
• ై 15న సే
2010 జూల ట ట్స్‌ బాయంక్స్‌ ఆఫ్ట్‌ ఇండోర్్‌ ఎస్్‌బిఐలో విలీనం అయినది.2008 ఆగసు
ట 13న సే
ట ట్స్‌ బాయంక్స్‌ ఆఫ్ట్‌ సౌరాష్
ట ై
ఎస్్‌బిఐలో విలీనం అయినది.
• 17 May 2016 న మిగతా అన్నబంధ బాయంకలన్న కూడా సే
ట ట్స బాయంక్స తనలో కల్సపేసుకంది.
బాయంకల జ్ఞతీయీకరణ
పె
రుగుతను జనాభాక, చాలా కొది
ద క్లలంలో స్మాజిక, ఆర్త
థ క లక్ష్యయలక అన్నగుణంగా బాయంకింగ్్‌ వయవస
థ న్న పుర్తకొలపడానికి
''జ్ఞతీయీకరణ'' అమలు చేయవలసిందిగా భారత ప్
ర భుతాం భావించడం జర్తగంది.
ై 19న రూ. 50 కోటు

అదే సందరాంలో 1969 జూల ా అంతక మించి డిపాజిటు
ా కల్సగ ఉను కింది 14 షెడూయల్డ
్ ్‌ వాణిజయ
బాయంకలన్న అప్పట్ట ప్
ర ధానమంతి
ర అయిన శీ
ర మతి
ఇందిరాగాంధీ జ్ఞతీయం చేశారు.
1. అలహాబాద్ బాయంక్స (ప్

ర సు
ి తం ఇండియన్ బాయంక్స)
2. బాయంక్స ఆఫ్ట బరోడా
3. బాయంక్స ఆఫ్ట ఇండియా
4. బాయంక్స ఆఫ్ట మహారాష్
ట ై
5. సెంట
ర ల్డ బాయంక్స ఆఫ్ట ఇండియా
6. క్రనరా బాయంక్స
7. దేనా బాయంక్స (ప్
ర సు
ి తం బాయంక్స ఆఫ్ట బరోడా)
8. ఇండియన్ బాయంక్స
9. ఇండియన్ ఓవరీిస్ బాయంక్స

ముఖ్యమైన టాపిక్్

జ్ఞతీయాదాయం (National Income)

• ఒక దేశ్ ఆదాయానేు జ్ఞతీయాదాయం అంటారు.
• ఒక దేశ్ంలో ప్
ర జలందర్త ఆదాయాల మొత
ి మే జ్ఞతీయాదాయం.
• వివిధ ఆర్త
థ క వేత ై వలువర్తంచిన అభిపా
ి లు జ్ఞతీయాదాయంపె ర యాలు ఈ విధంగా ఉనాుయి.
o ఆలయైడ్ మార
ష ల్డ: ఒక సంవతిర క్లలంలో ఒక దేశ్ంలో ఉతపతి
ి క్లబడిన వసు
ి వులు, సేవల సమూహమే జ్ఞతీయాదాయం.
o ఏ.సి.ప్పగూ : ద
ర వయంతో కొలాగల వసు
ి , సేవల ఉతపతి
ి మొత
ి మే జ్ఞతీయాదాయం.
o ఫిష్ర్ : ఒక సంవతిర క్లలంలో ప్
ర జలు వినియోగంచగల్సగన వసు
ి , సేవల విలువయ్య జ్ఞతీయాదాయం.
• జ్ఞతీయాదాయం నిరాచనం ై పె వివిధ ఆర్త
థ క వేత
ి ల మధయ భినాుభిపా
ర యాలునాు వీరందర్త అభిపా ి ఒక సంవతిర
ర యాలన్న ప్ర్తశీల్ససే
క్లలంలో ఒక దేశ్ంలో ఉతపతి
ి క్లబడిన
వసు
ి వులు, సేవల విలువల మొత
ి మే
జ్ఞతీయాదాయంగా ప్ర్తగణించవచుి.
• భారత్ లో మొట
ట మొదట జ్ఞతీయాదాయానిు
గణించినది - దాదాబాయి నౌరోజీ (1868-
70)
• భారత్ లో శాస్వ
ర య ప్ద
ధ తిలో మొదట
జ్ఞతీయాదాయానిు లకిుంచిన వారు - వి. క్ర. అర్.
వి. రావు (1931-32)
• స్ాతంతా
ర నంతరం జ్ఞతీయాదాయం లకిుంచుటక 1949 ఆగసు
ట 4న మొట
ట మొదట్ట జ్ఞతీయాదాయ కమిటీ ని ఏరాపటు చేశారు.
o దీనికి ైచె రమన్ - వి. సి. మహెలనోబిస్,
o సభుయలు - డి. ఆర్. గాడి
ా ల్డ, వి. క్ర. అర్. వి. రావు.
• జ్ఞతీయాదాయానిు శాశ్ాత పా
ర తిప్దికన అంచనా వేయడానికి 1954లో ఢిలీ
ా ప్
ర ధాన కేంద
ర ంగా CSO (Central Statistics Office) న్న
స్
థ ప్పంచారు.
• ప్
ర సు
ి తం మన దేశ్ంలో జ్ఞతీయాదాయానిు లకిుసు
ి నుది - కేంద
ర గణాంక సంస
థ (CSO)
ముందుగా కొనిు ముఖ్య ప్దాలకి ఉను తేడాలని తెలుసుకందాం. ఇవి చాలా ఇంపార
ట ంట్స. జ్ఞగ
ర ి త గా అర
థ ం చేసుకోండి.
స్త ి కీ, నికర ఉతపతి

థ ల ఉతపతి ి కీ తేడా (Gross Product vs Net Product)
• ఉతపతి
ి ప్ర కిరయలో మనం ఉప్యోగంచే యంతా
ర లు, భవనాలు, ప్ర్తకరాల
ా ంట్టవి కొనిు రోజులకి అర్తగపోవటం, ప్ని తీరు తగా టం,
విలువ తగా టం జరుగుతంది. దీనినే తరుగుదల (Depreciation) అంటాం.
• ఈ తరుగుదలని ఆధారం చేసుకని ఉతపతలని 2 రక్లలుగా చెప్పవచుి.

ఆర్త ధ – ఆర్త
ధ క వృది ధ క్లభివృది
ధ
(Economic Growth - Economic Development)
ఆ ర్త
ధ కవృది
సపష్
ధ , ఆర్త
ధ క్లభివృది
ధ అనే ప్దాలన్న చాలా సందరాాలో
ట ై మ న తేడాలునాుయి.
ఆర్త
ధ క వృది
ధ (Economic Growth)
ా ఒకే అర
ధ ంలో వాడటం జరుగుతంది. క్లన్న ఎక్లనమీలో వాట్టమధయ
ఒక నిరీ
ీ త క్లలంలో వసు
ి వుల ఉతపతి
ి ప్ర్తమాణంలో గణాతమకమ
ై న పెరుగుదల కనిప్పసే
ి దాని ఆర్త
ధ క వృది
ధ అంటారు. Simple గా చెపాపలంటే
ఆర్త
ధ కప్రమ
ై న పెరుగుదలనే ఆర్త
ధ కవృది
ధ అని చెప్పవచుి. సమర
ధ వంతమ థ లు, స్ంకేతిక ై న పుణయత దాా రా ఈ ఆర్త
ై న వయవస ధ కవృది
ధ ని
స్ధించవచుి.
ఆర్త
ధ (Economic Development)
ఆర్త
ధ క పెరుగుదలతో పాటు సంస్
థ గత మారుపలు కూడా వసే
ి దానిని ఆర్త
థ క్లభివృది
ధ అంటాం.
ఒక ఉదాహరణ దాారా వీట్టమధయ తేడా అర

థ ం చేసుకనే
ప్
ర యతుం చేదా
ద ం. ఒక వయకి
ి యొకు శారీరక ప్ర్తమాణంలో
పెరుగుదల ఆర్త
థ కవృది
ధ తో పోలివచుి. శారీరక
ప్ర్తమాణంలో పెరుగుదలతో పాటు వయకి
ి తాంలోన్ఫ్,
మేధసుిలోన్ఫ్ వచేి మారుపలన్న ఆర్త
ధ తో
పోలివచుి.
Simple గా చెపాపలంటే, కేవలం ఉతపతి

ి ప్ర్తమాణంలో
పెరుగుదల ఆర్త
థ కవృది
ధ (Economic Growth). స్ంకేతిక
వయవస్
థ పూరాకమ
ై న మారుపలతో కూడిన ఆర్త
థ క పెరుగుదల ఆర్త
ధ (Economic Development).
ఆర్త
ధ స్తచికలు
ఆ
మొదటో
ర్త
ధ కవృది
ఆర్త
ధ తోపాటు ఆర్త
అంటాం.
ధ కవయవస
థ లో కిరంది నిరామణాతమక మారుపలు వచిినప్పుడు ఆర్త
ధ జర్తగనటు
ట గా భావిస్
ి ం. So
ధ జర్తగంద్య లేద్య తెలుసుకోవటానికి వీట్టని ప్ర్తగణలోకి తీసుకంటాం. అందుకే వీట్టని ఆర్త
ా GDP పెరుగుదల రేటు పెరుగుదల రేటులేదా తలసర్త వాస

ి వ GDP పెరుగుదల రేటున్న ఆర్త
ధ స్తచికగా ప్ర్తగణించటం
ధ స్తచికలు
జర్తగంది. జ్ఞతీయ ఆదాయంలోని పెరుగుదల ఉద్యయగత రూప్ంలోన్ఫ్, ఆదాయం రూప్ంలోన్ఫ్ లేదా ఇతర ఆర్త
ధ క అవక్లశాల రూప్ంలోన్ఫ్

స్ాతంతా
ర యనంతరం భారత ఆర్త
థ
వస్యం దాారా వచేి ఆదాయం ప్
ర జల జీవనావసరాలక మాత
ర మే సర్తపోయ్యది. పదుపు చాలా తకువగా ఉండి పార్తశా
ర మిక
వయ పెటు
ట బడుల కొరత తీవ
ర ంగా ఉండేది. జనాభా పెరుగుదల వల
ా వయవస్య రంగంలో ప్
ర చిను నిరుద్యయగత ఎకువగా ఉండేది.
అక్షరాసయత రేటు తకువగా ఉండి నిరుద్యయగత ఎకువగా ఉండేది. కరువు క్లటక్లల సమయంలో క్లవలసిన పా
ర ంతాలకి ఆహార
ధానాయలు సరఫరా చెయయటం చాలా కష్
ట ంగా ఉండేది.
ఈ అంశాలన్ను దగా రగా ప్ర్తశీల్ససు

ి ను మన నాయకలక
స్ాతంతా
ర యనికి ఒక దశాబ
ద క్లలం ముందున్నంచే
ఆర్త
థ కవయవస
థ బలోపేతానికి ఏయ్య అంశాలమీద దృష్ట
ట పెటా
ట ల్స
అనే దానిమీద ఒక clarity ఉంది. అవి :
• ఆర్త
థ కవయవస
థ కేంద
ర ప్
ర భుతా ఆధీనంలో ఉండటం.
• అభివృది
ధ కి రాషా
ట ైలక పూర్త
ి బాధయతలు ఇవాటం
(క్లన్న కంటో
ర ల్డ మాత
ర ం కేంద
ర ప్
ర భుతాం చేతలో
ా నే
ఉంటుంది).
• ప్
ర భుతా రంగానికి ముఖ్య పా
ర ముఖ్యత.
• పేదర్తక్లన్ను, పా
ర ంతీయ అసమానతలీు రూపుమాప్టం.
• ప్
ర ణాళికలన్న రూపందించి అమలు చెయయటం.
• భారీ ప్ర్తశ్
ర మల స్
థ ప్న.
• విదేశీ పెటు
ట బడులు వదు
ద .
• ఆర్త
థ ని ముందుక నడిప్పంచే స్మర
థ యం గల రంగం (Prime Moving Force) గా పార్తశా
ర మికరం గానిు ఎన్నుకోవటం.
పార్తశా
ర మికీకరణ వల
ా లాభాలు
• తార్తత అభివృది
ధ
• వయవస్య ఆధునికీకరణ
• సొంత రక్షణవయవస
థ ఏరాపటు
స్ాతంతా ై నంత తొందరగా అభివృది

ర యనంతరం భారతదేశానిు వీల ధ చెయయటానికి, స్ంఘిక సంక్షేమానికి మన ఆర్త
థ కవయవస
థ ని
ప్
ర ణాళిక్లబద
ధ ై మ న మిశ్
ర మ ఆర్త
థ కవయవస
థ గా తయారుచెయయటం జర్తగంది.

ప్
ధ ై మ న మిశ్
థ (Planned & Mixed Economy)
అ సలు ప్
ధ మిశ్
థ కవయవస
Economy) అంటే ఏమిటో, మిశ్
చేసుకనే ప్
రప్ ణాళిక్లబద
ర యతుం చేదా
ధ ై మ న ఆర్త
థ కవయవస
ద ం.
థ అంటే ఏమిటో తెల్సయాలంటే అసలు ప్
థ అంటే ?
థ కవయవస
ధ ై మ న ఆర్త
థ కవయవస
థ (Planned
థ (Mixed Economy) అంటే ఏమిటో తెల్సయాల్స. వీట్టని విడి విడిగా అర
థ ం
o ఒక planned way లో మన ఆర్త

థ క క్లరయ కలాపాలని
schedule చేసుకని వాట్టని అమలు చేసుకంటూ
పోయ్య ఆర్త
థ కవయవస
థ ని ప్
ధ ఆర్త
థ
అంటాం.
o గా చెపాపలంటే ప్
ర ణాళికలన్న రూపందించి వాట్ట
దాారా ఆర్త
థ కవయవస
థ ని అభివృది
ధ ప్రచటం.
o ఈ ప్
ర ణాళికల దాారా పా
ర ంతీయ అసమానతలు,
పేదర్తక్లనిు రూపుమాప్టం స్ధయమవుతందని
ప్
ర భుతాం భావించింది.
o ప్
ర ణాళికల లక్ష్యయలు :
▪ సంతల్సత పా
ర ంతీయాభివృది
ధ (అనిు పా
ర ంతాలన్న సమానంగా అభివృది
ధ చెయయటం)
▪ వనరుల సమీకరణ, కేటాయింపు దాారా పేదర్తక్లనిు రూపుమాప్టం (వనరులు పుష్ులంగా ఉను పా
ర ంతాలన్నంచి
వాట్టని సేకర్తంచి, వనరులు లేని పా
ర ంతలకి వాట్టని అందించటం)
o భారత్ లో ప్
ర ణళికల గుర్తంచి తరువాత మనం వివరంగా చెప్పుకందాం.
మిశ్
థ కవయవస
థ అంటే ?
o ఇంతక ముందే చెప్పుకనుటు
ట గా కొనిు ఆర్త
థ కవయవస
థ ాలో ప్
ర భుతారంగ ఆధిప్తయం ఉంటుంది, కొనిు ఆర్త థ ాలో ై పె ైవేటు
రంగాల ఆధిప్తయం ఉంటుంది.
ర భుతా, ై పె ైవేటు రంగాలు రండూ కల్ససి ఉండే ఆర్త
o ై పె న చెప్పపన రండూ క్లకండా ప్ థ కవయవస
థ ని మిశ్
థ కవయవస
థ అంటాం.
ఆర్త
థ కవయవస ి గాై పె ైవేటు ఆధీనంలో ఉంటే లాభాలే ప్
థ పూర్త ర ధానంగా ఉండి, కొనిు వరా
ా లే లబి
ద పంది సంక్షేమం కరువవుతంది.
ై పె ైవేటురంగల ఆధీనంలో ఉండే ఆర్త
థ కవయవస
థ లో ప్
ర ణాళికలని రూపందించి అమలు చెయయటం కూడా స్ధయం క్లదు. ప్
ర భుతా
ఆధీనంలో ఉంటే సంక్షేమం, స్ంఘికభద
ర త ఉంటుంది. క్లన్న ఆర్త
థ కవయవస
థ అభివృది
ధ చెందదు. ఈ క్లరణాలవల
ా మనం ఈ
రంట్ట కలయిక ఐన మిశ్
థ కవయవస
థ ని ఎన్నుకోవటం జర్తగంది.

• అయితే ఆహారేతర ప్ంటలన్న నిర

ా క్షయం చేశారు. హర్తత విప్
ా వం ప్
ర ధానంగా గోధుమ, వర్త, జొను, మొకుజొను, సజ
ె లాంట్ట
అయిదు ఆహార ప్ంటలక మాత
ర మే ప్ర్తమితమ
ై ంది. ముఖ్యంగా హర్తత విప్
ా వ క్లలంలో గోధుమ ప్ంట ఉతపతి
ి ప్ర సిది
ధ పందింది.
• అలప ఫలన క్లలపు ప్ంటలన్న ప్
ర వేశ్పెట
ట డం పా
ర రంభమ
ై ంది.
• న్ఫ్తన వయవస్యక వ్యయహంలో భాగంగా ఆధునిక స్ంకేతిక ప్ద ై న ప్ంటల మార్తపడి, బహుళ్ ప్ంటలు, న్నట్టపారుదల,
ధ తల
రస్యనిక ఎరువులు, యంతా
ర లు, ప్నిముటు
ా , ప్ంటల రక్షణ లాంట్ట చరయలు చేప్ట
ట డం పెర్తగంది.
• వయవస్య ప్రప్తిని పెంచారు.
• మద
ద త ధరలు ప్
ర కట్టంచారు.
మర్తకొనిు విప్
ా వాలు :
హర్తతవిప్
ా వం లాంట్టవే మర్తకొనిు విప్
ా వాలునాుయి. అవి :
• ప్పంక్స రవలూయష్న్ = ఉల్స

ా , ఔష్దాలు, రొయయలు మొదలగు వాట్ట ఉతపత
ి లన్న
పెంచడానికి ఉదే
ద శించిన విప్
ా వము.
• ాబూ రవలూయష్న్ = చేప్ల ఉతపత
ి లన్న పెంచడానికి ఉదే
ా వము.
• ాబా క్స రవలూయష్న్ = పేటో
ర ల్సయం ఉతపత
ి లన్న పెంచడానికి ఉదే
ా వము.
• రండ్ రవలూయష్న్ = బంగాళ్ దుంప్ల అధిక దిగుబడికొరక ఉదే
ా వము.
• రడ్ రవలూయష్న్ = మాంసం టమోటాల ఉతపత
ి ల కొరక.
• బ్ర
ర న్ రవలూయష్న్ = తోళ్
ా ప్ర్తశ్
ర మ అభివృది
ధ ం సంప్
ర దాయ ఇందన వనరుల
ధ .
• ై వ ట్స రవలూయష్న్ = పాలు, పాల ఉతపత
ి ల అభివృది
ధ కి ఉదే
ద శించింది.
• యెలో
ా రవలూయష్న్ = న్ఫ్న గంజల ఉతపత
ి ల అభివృది
• గోల
్ న్ రవలూయష్న్ = తేన, ప్ండు
ా , ఉదాయన వనాల అభివృది
• సిలార్ రవలూయష్న్ = గు
ు ాడు, పౌలీ
ట ై అభివృది
• ్ న్ై పె బర్ రవలూయష్న్ = జనప్నార ఉతపత
గోల ి ల అభి వృది
వయవస్యదారుల కోసం భారత్ లో ఏరాపటు చేసిన ముఖ్య సంస

థ లు
• 1963 లో జ్ఞతీయ విత

ి న సంస
థ , జ్ఞతీయ సహక్లర అభివృది
ధ సంస
థ న్న ఏరాపటు
చేశారు.
• 1965 లో రాషా
ట ైలో
ా వయవస్యాధార పార్తశా
ర మిక సంస
థ లన్న నలకొలాపరు.
• 1965 లో భారత ఆహార సంస
థ (FCI) న్న ఏరాపటు చేశారు.

ఆదాయ వనరులన్న సృష్ట

ట ంచుకోవడంతోపాటు స్మాజిక నాయయం, అనిు వరా
ా లవార్తకీ సముచిత అవక్లశాలు కల్సపంచడం, ఆదాయ
ై న అంశాలన్న పా
వనరుల కేటాయింపు మొదల ర ధానాయలుగా ఎంచుకనాురు.
ప్ంచవర
ష రప్ణాళికలు - స్ధారణ లక్ష్యయలు
• జ్ఞతీయాదాయానిు, తలసర్త ఆదాయానిు గర్తష్
ట ం చేయడం.
• దేశ్ ప్
ర జల జీవన ప్
ర మాణాలన్న పెంచడం.
• తార్తతగతిన పార్తశా
ర మిక్లభివృది
ధ కి కృష్ట చేయడం.
• ఆహారధానాయల ఉతపతి
ి లో, ముడిసరు కలలో సాయం సమృది
ధ ని
స్ధించడం.
• పా
ర ంతీయ అసమానతలన్న తొలగంచి, పా
ర ంతీయ సమాన
ధ ని స్ధించడం.
• ఆదాయ, సంప్దలో
ా వయతాయస్లన్న తగ
ా ంచడం దాారా పేదర్తక్లనిు
నిరూమల్సంచడం.
• ఉద్యయగావక్లశాలు పెంచడం దాారా నిరుద్యయగ నిరూమలనన్న
• ధరల సి
థ రీకరణ దాారా సుసి
థ ర ఆర్త
థ క వృది
ధ ని స్ధించడం.
• సేవల రంగానిు అభివృది
ధ చేయడం దాారా ఆధునికీకరణన్న
ప్ంచవర
ష రప్ ణాళికలు
1వ ప్ంచవర
ష రప్ణాళిక (1951-56) :
• అధయక్షుడు : జవహర్ లాల్డ నహ్ర
ర
• ఉపాధయక్షుడు : గులా
ె రీలాల్డ నందా
• పా
ర ధానయత :
o వయవస్య రంగం (అధిక పా
ర ధానయత దీనికే - అందుకే వయవస్య ప్
ర ణాళిక అంటారు)
o న్నట్ట పారుదల
o ప్వర్ పా
ర జక
ట లు
• నమూనా : హారాడ్ - డోమర్ వృది
ధ నమూనా
• ి : మోక్షగుండం విశ్లాశ్ారయయ
రూప్కర
• వృది
ధ రేటు లక్షయం : 2.1%
• స్ధించిన వృది
ధ రేటు : 3.6%

• స్
థ ప్పంచిన ప్ర్తశ్
ర మలు :
o హందుస్
ి న్ ష్టప్ట యార్
్ (విశాఖ్ప్టుం)
o భారతీయ టల్సఫోన్ ప్ర్తశ్
ర మ (బెంగుళూరు)
o సిందీ
ర ఎరువుల కరామగారం (జ్ఞర
ఖ ండ్)
ి రంజన్ై ర ల్డ ఇంజన్ ఫ్యయకట రీ (ప్శిిమ బెంగాల్డ)
o చిత
ి న్ కేబ్బల్డి ఫ్యయకట రీ (ప్శిిమ బెంగాల్డ)
ి న్ మషీన్ టూల్డి (కరాుటక)
o పెరుంబ్బదూర్ ఇంట్టగ
ర ల్డ కోచ ఫ్యయకట రీ (తమిళ్నాడు)
• ముఖ్య ప్థక్లలు, క్లరయకర మాలు, సంస
థ లు :
o Central Statistical Office (1951)
o Industrial Development Regulation Act (1951)
o State Finance Cooperatin Act (1951)
o Voluntary Disclosure of Income Scheme (1951)
o Community Development Programme (1952)
o National Development Council (1952)
o National Forest Policy (జ్ఞతీయ ఆటవీ విధానం – 1952)
o Essential Commodities Act (నితాయవసర వసు ట ం – 1955)
ి వుల చట
o నాగారు
ె న స్గర్ పా
ర జక్స
ట పార రంభం (1955) [ఇది 1967 నాట్టకి పూర
ి యింది]
2వ ప్ంచవర
ష రప్ణాళిక (1956-61)
• అధయక్షుడు : జవహర్ లాల్డ నహొ
ర
• ఉపాధయక్షుడు : వి. ట్ట. కృష్
ీ మాచార్త
• పా ర మిక రంగం (దీనిని ై ధ రయంతో కూడుకనుప్
ర ధానయత : పార్తశా ర ణాళికగా (Bold Plan), ాపాన్్‌ ఆఫ్ట్‌ ఇండిస్వ
ట అండ్్‌ టా
ర న్ి్‌పోర్
ట గా
్‌
పేరొుంటారు.)
• నమూనా : 4 రంగాల నమూనా (మహలనోబిస్ వ్యయహం)
• ి : ప్ప. సి. మహలనోబిస్
రూప్కర
• వృది
ధ రేటు లక్షయం : 4.5%
• స్ధించిన వృది
ధ రేటు : 4.3%
• స్
థ ప్పంచిన ప్ర్తశ్
ర మలు :
o రూరులా ఇన్నము, ఉకు కరామగారం (1957 - ప్శిిమ జరమన్న సహక్లరం)
o బిలాయ్ ఉకు కరామగారం (1959 - రషాయ సహక్లరం)

కోవిడ్ 19 తరాాత ఫ్యరమస్వ రంగం
ఇ
ఆర్త
థ కవయవస
దివరక ఎక్లనమీలో ఫ్యరమస్వ రంగానికి అసిలు పా
థ ని కొత వరకూ ఫ్యరమస్వ రంగం నిలబెట్ట

ర ముఖ్యత ఉండేది క్లదు. మహా అయితే బడ్
ె ట్స లో ఆ రంగానికి చేసిన
కేటాయింపుల గుర్తంచి రండు ముకులు చదువుకనేవాళ్ుం. క్లన్న కరోనా తరాాత భారత ఫ్యరమస్వరంగం సతా
తెల్ససింది. భారత్ ని Pharmacy of the World గా ప్
ర ప్ంచం గుర్త
ి ప్
ి ంచింది. తదాారా ప్పప్తుర ప్ర్తసి
ట ంది. ఇండియన్ ఎక్లనమీలో ఫ్యరమస్వ రంగ పా
ర ప్ంచానికి
థ తలో
ా కూడా భారత
ర ముఖ్యతకి సంబంధించిన కొనిు ముఖ్యమ
ై న
విష్యాలు ఇప్పుడు చూదా
ద ం.
• 2023 ఆర్త
థ క సంవతిరానికి ప్
ర ప్ంచ ఫ్యరమస్వ
మారుట్స 1.5 ట్ట
ర ల్సయన
ా డాలర
ా క
చేరుకోబోతోంది.
• భారత ఫ్యరమస్వ ప్
ర సు
ి త విలువ 41 బిల్సయన్
డాలరు
ా . ఇది 2024 నాట్టకి 65 బిల్సయన్
డాలరు
ా , 2030 నాట్టకి 120 న్నండి 130
బిల్సయన్ డాలరు
ా క్లబోతోంది.
• ప్ర్తమాణం ప్రంగా చూసే
ి భారత ఫ్యరమస్వ రంగం
ర ప్ంచంలోనే మూడవది. (మొదట్టది ైచె నా,
ప్
రండవది ఇటలీ).
• ప్
ర ప్ంచ ఎగుమతలో
ా ఈ రంగం వాటా 2010 తో
పోల్సితే రట్ట
ట ంప్యియంది.
o 201 లో 1.6%
o 2019 లో 2.6%
• ప్
ర ప్ంచ ఫ్యరామ ఎగుమతలో
ా భారత్ ది ప్
ర సు
ి తం 11వ స్
థ నం (మొదట్టది జరమన్న, రండవది సిాట ై టడ్ సే
ె ారాండ్ మూడవది యున ట ట్సి)
• జనర్తక్స ఔష్ధాల గో
ా బల్డ హబ్ గా భారత్ రూంపందింది.
• ై టడ్ సే
యున ట ట్సి తరాాత ప్
ర ప్ంచంలోనే అతయధికంగా US-FDA (Food and Drug Administration) గుర్త
ి ంపు పందిన ఫ్యరామ
సంస
థ లు భారత్ లోనే ఉనాుయి (more than 262 including APIs).

భారతీయ ర్తజర్ా బాయంక్స
బాయం కింగ్ వయవస

ప్నిచేస్
థ లో అతయనుతమ
ి యి. ప్
ప్రయవేక్షస్త
ై ంది కేంద
ర బాయంక్స. దేశ్ంలోని మిగల్సన బాయంకలన్ను దీని ఆదేశాలక అన్నగుణంగా
ి
ర భుతా విధానాలకన్నగుణంగా కోశ్ వయవహారాలన్న నిరాహస్త
ి , నియంతి
ర ి స్త, కరమబదీ
ధ కర్తంచే సంస
థ న్న కేంద
బాయంకింగ్, ద
ర వయ మారుట్స్‌లన్న
ర బాయంక్స (Central Bank) అంటారు.
ప్
ర ప్ంచంలో అతి పా
ర చీన కేంద
ర బాయంక్స ‘ర్తగ్ి బాయంక్స’.్‌ దీనిు
కీర.శ్.1656లో స్వాడన్్‌లో నలకొలాపరు. ఇంగ ప్ ి తం RBI గవరుర్, డిపూయటీ గవరురు
ర సు ా
ా ండ్్‌లోని కేంద
ర బాయంక్స
‘బాయంక్స ఆఫ్ట ఇంగ
ా ండ్’్‌ (1694)్‌ నమూనాలో జేఎం కీన్ి ప్
ర ణాళిక • గవరుర్ : శ్కి
ి క్లంత దాస్
ఆధారంగా మన దేశ్ంలో భారతీయ ర్తజర్ా బాయంక్స్‌న్న 1935 ఏప్ప
ర ల్డ • డిపూయటీ గవరురు
ా :
1న నలకొలాపరు. దీనిు ర్తజర్ా బాయంక్స ఆఫ్ట ఇండియా చట
ట ం-1934 o ట్ట. రవిశ్ంకర్ (3 మే 2021)
ప్
ర క్లరం మొదట రూ.5 కోట
ా మూల ధనంతో పా
ర రంభించారు. o ఎం. రాజేశ్ార రావు (9 అకో
ట బర్
2020)
ఇది భారతదేశ్పు కేంద
ర బాయంక్స. ప్ ై లో
ర ధాన క్లరాయలయం ముంబె
o ఎం. డి. పాతా
ర (15 జనవర్త 2020)
ై , చెన
ఉంది. అలాగే ముంబె ై ు, కోల్డ్‌కతా, న్ఫ్యఢిలీ
ా ాలో పా
ర ంతీయ
o ఎం. క్ర. ై జ న్ (22 జూన్ 2021)
క్లరాయలయాలునాుయి. ఆర్్‌బీఐ క్లరయకలాపాలన్న నిరార్త
ి ంచే క్లరయనిరాహణాధిక్లర్తని గవరుర్ అంటారు. 1949 జనవర్త 1న ఆర్్‌బీఐని
జ్ఞతీయం చేశారు.
ర్తజర్ా బాయంకక అధిప్తి గవరుర్ . ఇతనిని కేంద

ర ప్
ర భుతాం నియమిసు థ క ై న పుణయం కల వయక
ి ంది. స్ధారణంగా ఆర్త ి లన్న ఈ బాయంక
అధిప్తలుగా నియమించబడతారు. మాజీ ప్
ర ధాని మన్్‌మోహన్ సింగ్ గతంలో ర్తజర్ా బాయనికి గవరుర్ గా ప్నిచేస్రు. ర్తజర్ా బయంకక
ప్
ర సు
ి త గవరుర్ శ్కి
ి క్లంతదాస్. ర్తజర్ా బాయంకక దేశ్వాయప్
ి ంగా 22 పా
ర ంతీయ క్లరాయలయాలు ఉనాుయి.
ఆర్్‌బీఐ ముఖ్య విధులు

1) కరన్ని నోట
ా జ్ఞరీ :
• దేశ్ంలో కరన్ని నోట
ా న్న ముది
ర ంచి, జ్ఞరీ చేసే అధిక్లరం ఆర్్‌బీఐక మాత
ర మే ఉంది. దీనిు ద
ర వయ విధానం అంటారు. ద
ర వయ
సరఫరా పెర్తగతే మారుటో
ా వడ్డ
్ రేటు తగు
ా తంది. ద
ర వయ సరఫరాన్న ఆర్్‌బీఐ తగ
ా ి సే మారుటో
ా వడ్డ
్ రేటు పెరుగుతంది.
పా
ర రంభంలో ఆర్్‌బీఐ అన్నపాత నిలాల ప్ద
ధ తి ఆధారంగా కరన్ని నోట
ా న్న జ్ఞరీ చేసేది. బంగారానిు పా
ర మాణికంగా తీసుకొని
కరన్ని నోట
ా న్న ముది
ర ంచేది. ద
ర వయం యూనిట్స విలువ, నిరే
ద శిత బరువుగల బంగారం విలువక సమానంగా చూసే ప్ద
ధ తిని సార
ీ
ప్
ర మాణం అంటారు. ఈ సార
ీ ప్
ర మాణానిు 1957లో రదు
ద చేశారు. కరన్ని నోట
ా జ్ఞరీలో ఆర్్‌బీఐ 1956 న్నంచి ‘కన్నస నిలాల
ప్ద
ధ తి’్‌ (Minimum reserve system)ని అన్నసర్తసో
ి ంది. ప్
ర సు
ి తం ఈ ప్ద
ధ తే అమలో
ా ఉంది. ఈ ప్ద
ధ తిలో 1957 న్నంచి
రూ.200 కోట
ా కనిష్
ట నిధిని నిర
ీ యించారు. దీనిలో రూ.115 కోటు
ా బంగారం రూప్ంలో, రూ.85 కోటు
ా విదేశీ మారకం
రూప్ంలో నిలా ఉంచుకొని ఆర్్‌బీఐ కరన్నిని జ్ఞరీ చేసు
ి ంది.

• నల
ా ధనానిు అదుపులో ఉంచేందుక 1978లో రూ.1000 నోట
ా ముద
ర ణన్న ఆర్్‌బీఐ ఉప్సంహర్తంచింది. తరాాత 2000
అకో
ట బర్ 9 న్నంచి తిర్తగ రూ.1000 నోట
ా జ్ఞరీని ప్
ర వేశ్పెట్ట
ట ంది. తరాాత 2016లో నోట
ా రదు
ద నేప్ధయంలో 500, 1000
రూపాయల నోట
ా న్న ఉప్సం హర్తంచి వాట్ట స్
థ నంలో కొత
ి 10, 20, 50, 100, 200, 500, 2000 రూపాయల నోట
ా న్న
చలామణీలోకి తెచిింది.
• రూ.1 నోటు, నాణేలన్న, అంతకనాు తకువ విలువ గల నాణేలన్న భారత ప్
ర భుతా ఆర్త
థ క మంతి
ర తా శాఖ్ జ్ఞరీ చేసు
ి ంది.
ై భారత ప్
ఆర్్‌బీఐ వాట్టని చెలామణీలో ఉంచుతంది. రూ.1 నోటుపె ర భుతా ఆర్త
ర తా శాఖ్ క్లరయదర్తశ సంతకం
ా ై పె భారతీయ ర్తజర్ా బాయంక్స గవరుర్ సంతకం ఉంటుంది.
ఉంటుంది. ఇతర కరన్ని నోట
2) ప్
ర భుతాానికి బాయంకర్ :
• ఆర్్‌బీఐని భారత ప్
ర భుతాానికి బాయంకర్్‌గా వయవహర్తస్
ి రు. ఇది ఆర్త
థ క విష్యాలో
ా భారత ప్
ర భుతాానికి సలహాదారుగా,
ప్
ర తినిధి (ఏజంట్స)గా సహక్లరం అందిసు
ి ంది. దేశ్ంలో అనిు రాషా
ట ైలక (జమూమ కశీమర్ మినహా) ఆర్త
థ క ఏజంట్స్‌గా
ప్నిచేసు
ి ంది. ఇది ప్
ర భుతాాల తరఫ్టన ద
ర వాయనిు స్వాకర్తసు
ి ంది. చెల్స
ా ంపులు చేసు
ర భుతాానికి ఆర్్‌బీఐ విదేశీ మారక
ద
ర వాయనిు సరఫరా చేసు
ర భుతాం తరఫ్టన విదేశీ కరన్నిని కొంటుంది, అముమతంది.
3) బాయంకలక బాయంకర్ :
• ఆర్్‌బీఐ తన ఆధీనంలోని బాయంకలక కూడా బాయంకర్్‌గా వయవహర్తసు
ి ంది. వాణిజయ బాయంకలు ఆర్్‌బీఐ చట
ట ం ప్
ర క్లరం తమ
దగా రును మొత
ి ం డిపాజిట
ా విలువలో నిరీ
ీ త శాతానిు ఆర్్‌బీఐ వద
ద నగదు నిలాలుగా ఉంచాల్స. దీనిు ’నగదు నిలాల నిష్పతి
ి ’్‌
(Cash Reserve Ratio-CRR) అంటారు. దీనిు ఆర్్‌బీఐ ఎప్పట్టకప్పుడు నిర
ీ యిసు
ి ంది. ఇది 3 న్నంచి 15 శాతం మధయ
ఉంటుంది. మారుటో
ా దర వయ ప్
ర వాహానిు నియంతి
ర ంచడమే దీని ప్
ర ధాన ఉదే
ద శ్ం. అతయవసర ప్ర్తసి
థ తలో
ా వాణిజయ బాయంకలక
రుణ సౌకరయం కల్సపంచి ఆర్్‌బీఐ అంతిమ రుణ దాతగా వయవహర్తసు
ి ంది.
ి :
4) విదేశీ మారక నిలాల సంరక్షణ కర
• ఆర్్‌బీఐ విదేశీ మారక నిలాలన్న ప్ర్తరక్షసు
ి ంది. ఇతర దేశాల కరన్నితో మన దేశ్ కరన్ని మారకపు రేటున్న సి
థ రంగా
ఉంచడానికి ఆర్్‌బీఐ ప్
ర యతిుసు
ి ంది. దేశ్ంలో విదేశీ మారక ద
ర వయ వినియోగానిు కర మబద
ధ ం చేసు
ి ంది.
5) ప్రప్తి నియంత
ర ణ:
• వాణిజయ బాయంకల్సచేి ప్రప్తి (రుణాల)ని ఆర్్‌బీఐ ఎప్పట్టకప్పుడు నియంతి
ర సు
ర తి 6 నలలక ఒకస్ర్త ప్రప్తి విధానానిు
ప్
ర కట్టసు
ి ంది. ఈ చరయల దాారా ద
ర వ్యయలుణ, ప్
ర తి ద
ర వ్యయలుణ ప్ర్తసి
థ తలన్న అదుపు చేయొచుి.
6) ాకియర్తంగ్ హౌస్్‌ల నిరాహణ :
• ప్
ర తి వాణిజయ బాయంక్స ఆర్్‌బీఐ వద ై నా వాణిజయ బాయంక్స ఖాతాదారు మరో బాయంక్స్‌క చెందిన
ద ‘ఖాతా’్‌కల్సగ ఉంటుంది. ఏద
చెకున్న తన ఖాతాలో జమ చేసినప్పుడు, ఆ ఖాతాదారుక చెందిన బాయంక్స ఆర్్‌బీఐ వద
ద క దానిు ాకియర్ చేయడానికి
ప్ంప్పసు
ి ంది. ఆర్్‌బీఐ తన వద
ద ఉను సంబంధిత వాణిజయ బాయంక్స ఖాతా న్నంచి ఆ సొముమ న్న, చెక్స్‌న్న ాకియర్తంగ్్‌క
ప్ంప్పంచిన బాయంక్స ఖాతాలో జమ చేసు
ి ంది.
• ఈ సరు
ద బాటంతా సా లప క్లలంలోనే జరుగుతంది. ఈ ప్
ర కిరయన్న ాకియర్తంగ్ హౌస్్‌లు నిరాహస్ ై , బెంగళూరు,
ి యి. ముంబె
ై ు, క్లన్ఫ్పర్, నాగ్్‌పూర్, ప్టాు, న్ఫ్యఢిలీ
కోల్డ్‌కతా,ై హె దరాబాద్, చెన ా ాలో ాకియర్తంగ్ హౌస్్‌లన్న ఆర్్‌బీఐ నలకొల్సపంది.

7) వయవస్
థ ప్క విధులు :
• న్ఫ్తన బాయంక్స శాఖ్ల ఏరాపటుక, వయవస్యం, గా
ర మీణాభివృది
ధ కి ప్రప్తి అవసరాలన్న తీరిడానికి, పార్తశా
ర మిక అభివృది
ధ కి
అవసరమ
ై న వితా
ి నిు సమకూరిడానికి ఆర్్‌బీఐ చరయలు తీసుకంటుంది. ఇందులో భాగంగా ఆర్్‌బీఐ NABARD, IDBI,
SIDBI, IIBI, IFCI వంట్ట సంస
థ లన్న స్
థ ప్పంచి దేశ్ ఆర్త
ధ ని ప్ట్టష్
ట ం చేసో
ి ంది.
ర్తజర్ా బాయంక గవరురు

ా
➢ ఆస్్‌బోర్ు సిమత్ (1935-1937)
➢ జేమి టేలర్ (1937-1943)
➢ సి.డి.దేశ్్‌ముఖ్ (1943-1949)
➢ బెనగల్డ రామారావు
➢ క్ర.జి.అంబెగాంకర్ (1957)
➢ హెచ.వి.జి.అయయంగార్ (1957-1962)
➢ ప్ప.సి.భటా
ట చారయ (1962-1967)
➢ ఎల్డ.క్ర.ఝా (1967-1970)
➢ బి.ఎన్.అదారుర్ (1970)
➢ ఎస్.జగనాుథన్ (1970-1975)
➢ ఎన్.సి.సేన్్‌గుపా
ి (1975)
➢ క్ర.ఆర్.పూర్త (1975-1977)
➢ ై మ దవ్యలు నరసింహం (1977)
➢ ఐ.జి.ప్టేల్డ (1977-1982)
➢ మన్్‌మోహన్ సింగ్ (1982-1985)
➢ ఏ.ఘోష్ (1985)
➢ ఆర్.ఎన్.మలో
ి తా
ర (1985-1990)
➢ ఎస్.వంకటా
ర మన్ (1990-1992)
➢ సి.రంగరాజన్ (1992-1997)
➢ బిమల్డ జలాన్ (1997-2003)
➢ ై వ . వేణుగోపాల రడి
్ (2003- 2008)
➢ దువ్యార్త సుబాురావు (2008 - 2013)
➢ రఘురాం గోవింద్ రాజన్ (2013 - 2016)
➢ ఉర్త
ె త్ ప్టేల్డ (2016 - 2018 dec 11)
➢ శ్కి
ి క్లంత దాస్ (2018 - ప్
ర సు
ి తం)

బడ్జెట్- ఆరిి క సర్వి

బడ్
ె ట్స - బేసిక్సి
బడ్
ె ట్స అనే మాట 'బొగటీ
ట ' అనే ఫ
ర ంచి ప్దం న్నంచి ఆవిరావించింది. బొగటీ
ట అంటే తోలుసంచి అని అర
థ ం. పూరాం ఆదాయ వయయాలక
సంబంధించిన లకుల ప్తా
ర ల్సు సభక తోలు సంచిలో తీసుకవచేివారు క్లబటే
ట ఈ మాట వాడుకలోకి వచిింది.
• భారత రాజ్ఞయంగంలో బడ్

ె ట్స అనే ప్దానిు ఎకుడా ప్
ర ి స్వించలేదు. రాజ్ఞయంగ ప్
ర కరణ 112లో
‘వార్త
ష క ఆర్త
థ క నివేదిక’గా పేరొునాురు. దీనేు మనం బడ్
ె ట్స్‌గా ప్పలుసు
ి నాుం.
• Simpleగా బడ్
ె ట్స అంటే ఒక నిరా
ధ ర్తత క్లలానికి రాబోయ్య ఆదాయం, చేయబోయ్య వయయం
గుర్తంచి వివర్తంచే ఒక నివేదిక. ప్
ర భుతాం ఈ నివేదికన్న రూపందించిన తరాాత శాసనశాఖ్
ఆమోదం పందినప్పుడే దానికి చట
ట బద
ధ త వసు
ి ంది.
• దేశ్ వార్త
థ క నివేదికన్న కేంద
ర బడ్
ె ట్స అని, రాష్
ట ై వార్త
థ క నివేదికన్న రాష్
ట ై బడ్
ె ట్స అని
అంటారు.
• కేంద
ర బడ్
ె ట్స్‌న్న పార
ా మంట్స్‌లో, రాష్
ట ై బడ్
ె ట్స్‌న్న రాష్
ట ై విధానసభలో ఆమోదిస్
ి రు.
• మనదేశ్ంలో ఆర్త
థ క సంవతిరం ఏప్ప
ర ల్డ 1వ తేదీతో పా
ర రంభమ
ై మార్తి 31తో ముగుసు
ి ంది.
• సమగ
ర బడ్
ె ట్స ప్
ట డం స్ధయం క్లని సందరాాలో
ా ‘మధయంతర బడ్
ె ట్స’ లేదా ‘ఓట్స ఆన్ అకంట్స బడ్
ె ట్స’ రూపందిస్
ి రు. దీనిు
బ
రూపందించే కర మం, ఇతర వివరాలన్న ఒకస్ర్త చూదా
ద ం.
ె ట్స్‌న్న ‘ఆదాయ వయయాలు, వనరుల కేటాయింపులు’ స్తచించే ప్దు

డ్ ద ల ప్ట్ట
ట కగా పేరొునవచుి. ఏటా దీనిు కేంద
ర
ఆర్త
ర పార
ా మంట్స్‌లో ప్
ర వేశ్పెడతారు. బి
ర ట్టష్ర
ా క్లలం న్నంచి వసు
ి ను సంప్
ర దాయం ప్
ర క్లరం ఏటా ఫిబ
ర వర్త చివర్త
రోజు స్యంత
ర ం 5 గంటలక పార
ా మంట్స్‌లో బడ్
ర వేశ్పెటే
ట వారు. 2001లో అటల్డ బిహారీ వాజ్్‌పేయి ప్
ర భుతా
హయాంలో ఆర్త
ర యశ్ాంత్ సినా
ి ఈ ఆనవాయితీకి భినుంగా ఉదయం 11 గంటలక ప్
ర వేశ్పెటా
ట రు. నాట్ట
న్నంచి దీనేు కొనస్గసు
ి నాురు.
భారతదేశ్ంలో మొదట్ట బడ్

ె ట్స్‌న్న 1947లో ప్
ర ధాని నహ్ర
ర నేతృతాంలో ఆర్త
థ కమంతి
ర ఆర్.క్ర. ష్ణుమఖ్ం చెట్ట
ట ప్ర తిపాదించారు. 1958-59లో
జవహర్్‌లాల్డ నహ్ర
ర ప్
ర ధానమంతి
ర హోదాలో బడ్
ర వేశ్పెటా
ట రు. మనదేశ్ంలో మొరారీ
ె దేశాయ్ అతయధికంగా ప్ది స్రు
ా బడ్
ె ట్స
ప్
ర తిపాదించారు. మొరారీ
ె దేశాయ్ రాజీనామా చేసిన తరాాత నాట్ట ప్
ర ధాని ఇందిరా గాంధీ ఆర్త
థ క శాఖ్న్న కూడా నిరాహంచారు. దేశ్
చర్తత
ర లో ఆర్త
ర తాశాఖ్ నిరాహంచిన ఒకే ఒకు మహళ్గా ఇందిరా గాంధీ గుర్త
ి ంపు పందారు. గత 4 స్రు
ా గా నిరమలా స్వతారామన్
బడ్
ె ట్స న్న ప్
ర వేశ్పెడుతూ చర్తత
ర న్న తిరగరాస్రు.
బడ్
ె ట్స రూప్కలపన
బడ్
ె ట్స్‌న్న ఆర్త
ర పార
ా మంట్స్‌లో ప్
ట డానికి ముందు ఎంతో కసరత
ి జరుగుతంది. కేంద
ర , రాష్
ట ై ప్
ర భుతాాలక చెందిన వివిధ
శాఖ్ల సమనాయంతో దీనికి తదిరూపు కల్సపస్
ి రు. ఏటా ఫిబ
ర వర్తలో ప్
ర వేశ్పెటే
ట బడ్
ె ట్స రూప్కలపన దానికి ముందు సంవతిరం ఆగసు
ట -

కేంద
ర బడ్
ె ట్స్‌2022–23 ముఖాయంశాలు (కిాక్స ర్తవిజన్)
అంక్రలో
ా బడ్
ె ట్స 2022
• ి ం బడ్
మొత ె ట్స్‌: 39,44,909
• రవన్ఫ్య వస్తళ్ళ
ా : 22,04,422
• మూలధన వస్తళ్ళ
ా : 17,40,487
• ి ం వస్తళ్ళ
మొత ా : 39,44,909
• రవన్ఫ్య లోటు : 9,90,241
• ద
ర వయ లోటు : 16,61,196
ముఖ్య కేటాయింపులు (రూ. కోట

ా లో)
• వయవస్యం, అన్నబంధ రంగాలు : 1,51,521
• వయవస్యం,ై ర త సంక్షేమ శాఖ్ : 1,32,513
• మతియ, ప్శు సంవర ి ల శాఖ్ : 6,407.31
థ క, పాల ఉతపత
• పీఎం కిస్న్్‌ప్థకం : 6,75,000
• కిర షోనుతి యోజన : 7,183
• రాషీ
ట ైయ కృష్ట విక్లస్్‌యోజన : 10,433
• గా
ర మీణాభివృది
ధ : 2,06,293
• ర మ సడక్స్‌యోజన (పీఎంజీఎస్్‌ై వ ) : 19,000
పీఎం గా
• సాచఛ భారత్్‌మిష్న్్‌(ఎస్్‌బీఎం) : 9,492
• భారత్్‌నట్స్‌ప్థకం : 9,000
• ఉపాధి హామీ ప్థకం(ఎంజీఎన్్‌ఆర్్‌ఈజీఏ) : 73,000
• ప్
ర ధాన మంతి ై ) : 48,000
ర ఆవాస్్‌యోజన(పీఎంఏవ
• ప్
ర ధాన మంతి
ర ఆవాస్్‌యోజన–గా ై –జీ) : 20,000
ర మీణ్‌(పీఎంఏవ
• ప్
ర ధాన మంతి ై –యు) : 28,000
ర ఆవాస్్‌యోజన–అరున్్‌(పీఎంఏవ
• ఆరోగయ, కటుంబ సంక్షేమ శాఖ్ : 86,200.65
• ి ్‌మిష్న్్‌: 200
నేష్నల్డ్‌డిజిటల్డ్‌హెల్డ
• ి ్‌మిష్న్్‌బడ్
నేష్నల్డ్‌హెల్డ ె ట్స్‌: 37000
• మహళ్, శిశు సంక్షేమాభివృది
ధ శాఖ్ : 25, 172.28

మహళ్, శిశు సంక్షేమాభివృది

ధ శాఖ్
దేశ్ జనాభాలో 67.7 శాతంగా ఉను మహళ్లు, ప్పల
ా లకోసం 2022–2023 ఆర్త
థ క సంవతిరానికిగాన్న మహళ్, శిశు సంక్షేమాభివృది
ధ
శాఖ్క రూ. 25, 172.28 కోట
ా న్న కేటాయించారు. 2021–2022 బడ్
ె ట్స్‌ రూ. 24,435 కోట
ా తో కేటాయింపులతో పోల్ససే
ి ఈ ఆర్త
థ క
సంవతిరం పెంపు కేవలం 3 శాతం మాత
ర మే.
కొనిు కేటాయింపులు (రూ.కోట

ా లో)
• సక్షం అంగన్్‌వాడ్డలు, పోష్ణ్‌2.0: 20,263

• పీఎం పోష్ణ్‌: 10,234
• మిష్న్్‌వాతిలయ: 1,472
• ి : 3,184
మిష్న్్‌శ్కి
ముఖాయంశాలు
• సక్షం అంగన్్‌వాడ్డ ప్థకంలో భాగంగా... ప్పల

ా ల సమగా
ర భివృది
ధ కోసం రండు లక్షల
అంగన్్‌వాడ్డలన్న బలోపేతం చేస్
ి మని మంతి
ర నిరమల చెపాపరు.
• అంగన్్‌వాడ్డలక స్ంకేతికతన్న జోడించి మౌల్సక సదుపాయాలన్న పెంచాలని, దృశ్య, శ్
ర వణ ప్ర్తకరాలతో అంగన్్‌వాడ్డల రూపు
రేఖ్లన్న మారేియాలని కేంద
ర ం భావిసో
ి ంది.
• మహళ్స్ధిక్లరత కోసం రూపందించిన మిష్న్్‌శ్కి
ి కోసం 3,184 కోట
ా న్న కేటాయించారు.
• ప్పల
ా ల సంరక్షణ, ప్పల
ా ల సంక్షేమ సేవా క్లరయకర మాల కోసం ఏరాపటు చేసిన మిష్న్్‌వాతిలయక రూ.1,472కోట
ా న్న కేటాయించారు.
గత ఆర్త
థ క సంవతిరంతో పోల్ససే ా కై పె గా పెంపుదల ఉంది.
ి రూ.500కోట
• ఇక సాయంప్
ర తిప్తి
ి సంస
థ ల క్లరా, ఎన్్‌స్వపీస్వఆర్, మహళ్ కమిష్న
ా క కేటాయింపులన్న రూ.180కోట
ా న్నంచి రూ.152కోట
ా క
తగ
ా ంచారు.
నిరాయ నిధికి రూ.200కోటు

ా
2022–2023 వార్త
ష క బడ్
ె ట్స్‌లో నిరాయ నిధికి రూ.200 కోటు
ా (గతేడాది రూ.180 కోట
ా తో పోల్ససే
ి 11.11శాతం పెంపు) కేటాయించారు.
2019లో మోడ్డ ప్
ర భుతాం మహళ్భివృది
ధ , శిశుసంక్షేమ శాఖ్ ప్రయవేక్షణలో రూ.4వేల కోట
ా తో నిరాయ నిధిని ఏరాపటు చేసింది. మహళ్ల
రక్షణ కోసం వివిధ పా
ర జక
ట లన్న చేప్ట్ట
ట ంది. అందులో అతాయచార, యాసిడ్్‌దాడి బాధితలక ప్ర్తహారం అందించడంతోపాటు, మహళ్లు,
ప్పల
ా ల కోసం ప్
ర తేయక పోలీసు సే
ట ష్న
ా ఏరాపటు, నిరాహణ కోసం ఆ నిధులన్న ఉప్యోగస్
ి రు. ఈ నిధిని డిపార్ ై ర్ి,
ట ్‌మంట్స్‌ఆఫ్ట్‌ఎకనామిక్స్‌అఫ
ఆర్త ర తా శాఖ్ దాారా నిరాహంచబడే నాన్్‌–లాప్ిబ్బల్డ్‌క్లరపస్్‌దాారా ఉప్యోగంచవచుి.

విదాయ రంగం
విదాయ రంగం కేటాయింపులు (రూ. కోట
ా లో)
• 2022–23 బడ్
ె ట్స్‌కేటాయింపులు: 1,04,000
• 2021–22 సవర్తంచిన అంచనాలు: 88,001 (బడ్
ె ట్స్‌అంచనా రూ.93,224 కోటు
ా )
కరోనా వల
ా అస
ి వయస
ి ై మ న విదాయరంగానిు గాడిన పెటే
ట ందుక కేంద
ర ం బడ్
ె ట్స్‌లో డిజిటల్డ్‌ బాట ప్ట్ట
ట ంది. ప్
ర భుతా స్తుళ్
ా లో చదివే గా
ర మీణ
విదాయరు
థ లు, ఎస్వి, ఎస్వ
ట , బలహీన వరా
ా ల ప్పల
ా ల పా ై రండేళ్ళ
ర థమిక విదాయభాయసంపె ా గా తీవ
ర ప్
ర భావం ప్డినటు
ా ఆర్త
ర నిరమల పేరొునాురు.
విదాయరు
థ లందర్తకీ ఈ–కంటంట్స్‌ అందుబాటులోకి తేన్ననుటు
ా ప్
ర కట్టంచారు. ఇందుకోసం డిజిటల్డ్‌ వర్తిటీ ఏరాపటు క్లన్నంది. టల్సవిజన్్‌
ప్
ర స్రాలతో అన్నబంధ విదయన్న అందించన్ననాురు.
ముఖాయంశాలు
• ఈ–లాయబ్ి్‌: వృతి
ి విదాయ కోరుిలో
ా సృజనాతమకతన్న
పెంపందించేందుక ై సె న్ి, మేథ్ి్‌లో 750
వరుివల్డ్‌ లాయబ్్‌లన్న ఏరాపటు చేస్
ి రు. 2022–
23లో 75 ఈ–లాయబ్్‌లన్న నలకొలుపతారు.
• వన్్‌ ాక్ల స్్‌–వన్్‌ టీవీ చానల్డ్‌: ప్
ర ధాని ఈ–విదయ
క్లరయకర మంలో ‘వన్్‌ ాక్ల స్్‌ – వన్్‌ టీవీ చానల్డ్‌’
దాారా ప్
ర సు
ి తం 1 న్నంచి 12వ తరగతి వరక 12
టీవీ చానళ్ళ
ా ఉండగా వీట్టని 200కి
విస
ి ర్తంచన్ననాురు. ఒకోు తరగతికి ఒకోు చానల్డ్‌
ఏరాపటుతోపాటు పా
ర ంతీయ భాష్లో
ా న్ఫ్ టీవీల
ై ల్డ్‌
దాారా బోధన చేప్డతారు. ఇంటరుట్స, మొబె
ఫోన్, టీవీ, రేడియోల దాారా బోధన ఉంటుంది. డిజిటల్డ్‌ై న పుణాయలపె
ై ఉపాధాయయులక శిక్షణ ఇస్
ి రు.
• డిజిటల్డ్‌ యూనివర్తిటీ: ప్
ర ప్ంచస్
థ యి విదయన్న విదాయరు
థ లక అందుబాటులోకి తెచేిందుక డిజిటల్డ్‌ యూనివర్తిటీని ఏరాపటు
చేయన్ననాురు. టాప్ట్‌యూనివర్తిటీల సహక్లరంతో ప్లు భారతీయ భాష్లో
ా కోరుిలన్న అందుబాటులోకి తెస్
ి రు.
• ర కృతి సేదయం, అధునాతన వయవస్యం, అదనపు ై న పుణాయలు తదితర అంశాలన్న కొత
సిలబస్్‌లో మారుపలు: ప్ ి గా చేర్తి సిలబస్్‌
ై స్తచనల కోసం ప్
మారుపలపె ర తేయకంగా కమిటీని నియమించన్ననాురు.
• 5 సెంటర్్‌ఆఫ్ట్‌ఎక్సి్‌లన్ి్‌లు: వేరేారు పా
ర ంతాలో
ా ని ఐదు ఉనుత విదాయసంస
థ లన్న సెంటర్్‌ఆఫ్ట్‌ఎక్సి్‌లన్ి్‌కేందా
ర లు తీర్తిదిదు
ద తామని
బడ్
ె ట్స్‌లో ప్
ర కట్టంచారు. ఒకోు కేందా
ర నికి రూ.250 కోట
ా చొప్పున వచిిస్
ి రు. సిలబస్, నాణయత తదితర అంశాలన్న అఖిల భారత
స్ంకేతిక విదాయమండల్స (ఏఐస్వటీఈ) ప్రయవేక్షసు
ి ంది.

2022 కరంట్ ఎకానమీ

జ్ఞబితాలు - నివేదికలు (Indexes & Reports) 2022
Global Hunger Index 2021 (ప్

ర ప్ంచ ఆకల్స స్తచీ)
• ై న ప్
ఇటీవల విడుదల ర ప్ంచ ఆకల్స స్తచీ 2021 లో భారత్ 101వ స్
థ నం పందింది.
• ై న పాకిస్
ఈ రాయంకింగ్ి లో భారత్ పరుగుదేశాల ి న్ (92), బంగా
ా దేశ్ (76), నేపాల్డ (76), శీ
ర లంక (65) ల కంటే వన్నకబడి
ఉంది.
• ఈ స్తచీలో సోమాల్సయా అగ
ర స్
థ నంలో నిల్సచింది.
• 2020లో భారత్ స్
థ నం 94.
• దేశ్ంలో పౌరులందర్తకీ ఆహారభద
ర త కల్సపంచేందుక ప్
ర భుతాాలు చేప్ట్ట
ట న ప్థక్లలు అశించిన స్
థ యిలో ఫల్సతాలు ఇవాటే
ా దని ఈ
స్తచీ పేరొుంది.
Global Food Security Index 2021 (ప్

ర ప్ంచ ఆహార భద
ర తా స్తచీ)
• ప్
ర ప్ంచ ఆహారభద
ర తా స్తచీలో భారత్ 71వ స్
• తొల్స స్
థ నాలో
ా ఐరా
ా ండ్, ఆసే
ట ైల్సయా, UK, ఫినా
ా ండ్, సిాట
ె ారాండ్, నదరా
ా ండ్ి, క్రనడా, జపాన్, ఫ్య
ర న్ి, US నిల్సచాయి.
• లండన్ క చెందిన ఎకనమిస్
ట ఇంపాక్స
ట సంస
థ ఈ నివేదికన్న రూపందిసు
ి ంది.
• ఆహార లభయత, నాణయత, భద
ర త, సహజ వనరులు లాంట్ట వివిధ అంశాల ఆధారంగా 113 దేశాలో
ా ఆహార భద
ర తని ఈ నివేదిక
అంచనా వేసింది.
• వీట్టతోపాటు ఆర్త
థ క అసమానతల లాంట్ట 58 అంశాలని కూడా ప్ర్తగణనలోకి తీసుకంది.
NITI Aayog Sustainable Development Goals (SDG) India Index 2021 (సుసి
థ రాభివృది
ధ లక్ష్యయల
స్తచీ)
• న్నతి ఆయోగ్ మూడవ విడత సుసి
ధ లక్ష్యయల నివేదికన్న 3 జూన్ 2021న ఢిలీ
ా లో ఆవిష్ుర్తంచారు.
• "సుసి
ధ లక్ష్యయల స్తచీ డాష్ బోర్
్ 202-21 : దశాబ
ద క్లలపు క్లరాయచరణలో భాగస్ామాయలు" పేరుతో ఈ స్తచిని అప్పట్ట
న్నతి ఆయోగ్ై వ స్ ైచె రమన్ డాకట ర్ రాజీవ్ కమార్ ఆవిష్ుర్తంచారు.
• 75 మారుులతో కేరళ్ తొల్సస్
థ నంలోన్న, 74 మారుులతో హమాచల్డ్‌ప్
ర దేశ్్‌, తమిళ్నాడు సంయుక
ి ంగా రండోస్
థ నంలోన్న
నిల్సచాయి.
• 72 శాతం సోుర్ తో ఆంధ
ర ప్
ర దేశ్ మూడవ స్

2022-23 ఆర్త
థ క సంవతిరంలో ర్తక్లరు
్ స్
థ యిలో భారత్ ఎగుమతలు
భా
రత్్‌ఎగుమతలు 2022–23 ఆర్త
థ క సంవతిరం మొదట్ట నల ఏప్ప
ర ల్డ్‌లో కొత
ి ర్తక్లరు
్ నలకొలాపయి. 24 శాతం పెరుగుదలతో
(2021 ఇదే నలతో పోల్సి) 38.19 బిల్సయన్్‌ డాలర
ా క ఎగశాయి. భారత్్‌ ఎగుమతలు ఒకే నలలో ఈ స్
థ యి విలువన్న
నమోదుచేయడం ఇదే తొల్సస్ర్త. కేంద
ర వాణిజయ మంతి
ర తాశాఖ్ మే 03న ఈ మేరక గణాంక్లలన్న విడుదల చేసింది.
భారీ వాణిజయలోటు
ఇక సమీక్ష్య నలో
ా (2022–23 ఆర్త
థ క సంవతిరం మొదట్ట నల ఏప్ప
ర ల్డ్‌) దిగుమతల విలువ కూడా 26.55 శాతం ఎగసి 58.26 బిల్సయన్్‌
డాలరు
ా గా నమోదయియంది. వరసి ఎగుమతలు–దిగుమతల మధయ నికర వయతాయసం వాణిజయలోటు భారీగా 20.07 బిల్సయన్్‌ డాలరు
ా గా
ఉంది. గత ఆర్త
థ క సంవతిరం తొల్స నలో
ా ఈ లోటు 15.29 బిల్సయన్్‌డాలరు
ా .
భారత ఆర్త థ ై పె రషాయ-ఉక్ర

థ కవయవస ై ైన్ యుద
ధ ప్
ర భావం
ద
ధ ం అనేది ప్ ై దాని ప్
ర ప్ంచంలో ఏ దేశాల మధయ జర్తగనా మిగల్సన దేశాలపె ర భావం ప్
ర తయక్షయంగానో, ప్రోక్షంగానో
యు ప్డుతంది. ముఖ్యంగా యుద

తప్పదు.
ై నప్పట్టన్నంచీ భారత స్
మొదల
యుద
ధ ం
ట క్స మారుట్స
ధ ప్ర్తసి
ి తలో
ా ఆర్త
థ క క్లరయకలాపాలు మందగంచడంవల
ా ఆర్త థ ై పె ప్
థ కవయవస ర తికూల ప్
ర భావం
ఎత
ి ప్లా
ా లన్న చవిచూసో
ి ంది. చమురు,
వంటన్ఫ్నలు, బంగారం ధరలు బాగా
పెర్తగపోయాయి.
రషాయ భారత్ క చిరక్లల మిత

ర దేశ్ం.
వాణిజయంలోన్ఫ్ ముఖ్యమ
ై న భాగస్ామి.
ై ైన్ ల మధయ ముఖ్యమ
రషాయ, భారత్, ఉక్ర ై న
ఎగుమతలు, దిగుమతలు చూదా
ద ం.
• భారత్ న్నంచి రషాయక

ఎగుమతలు : మందులు, రస్యనాలు, విదుయత్ ప్ర్తకరాలు, తేయాక, దుసు
ి లు, పెటో
ర ఉతపత
ి లు
• రషాయ న్నంచి భారత్ క దిగుమతలు : ఆయుధాలు, బొగు
ా , ముడిచమురు, లోహాలు, బంగారం, ఎరువులు, ప
ర దు
ద తిరుగుడు
న్ఫ్న
• ై ైన్ కి ఎగుమతలు : మందులు, యంత
భారత్ న్నంచి ఉక్ర ర స్మాగ
ర , రస్యనాలు, ఆహార ప్దారా
థ లు
• ై ైన్ న్నంచి భారత్ కి దిగుమతలు : లోహాలు, ాపాసి
ఉక్ర ట క్సి, పాల్సమర్ి, వయవస్య ఉతపత
ి లు, ప
ర దు
ద తిరుగుడు న్ఫ్న

జ్ఞషువా డి ఆంగ ట ,ై గ డో డబ్బ

ర స్ ా య ఇంబెన్ి
• అమర్తక్లలోని కొలంబస్్‌లో 1960లో జనిమంచిన జ్ఞషువా... ప్ప
ర న్ి్‌టన్్‌ విశ్ావిదాయలయం న్నంచి పీహెచ్‌డ్డ చేశారు. ప్
ర సు
ి తం
మస్చుసెట్సి్‌ఇనిసి
ట టూయట్స్‌ఆఫ్ట్‌టక్లులజీలో ఆర్త
థ కశాస
ర ప
ర ఫసర్్‌గా ఉనాురు.
• 1963లో నదరా
ా ండ్ి్‌లో జనిమంచి అమర్తక్లలో సి
థ రప్డిన డేవిడ్్‌ అమర్తక్లలోని బ్ర
ర న్్‌విశ్ావిదాయలయం న్నంచి పీహెచ్‌డ్డ చేశారు.
ప్
ర సు
ి తం స్
ట న్్‌ఫోర్
్ ్‌విశ్ావిదాయలయంలో ఆర్త
థ కశాస
ర ప
ర ఫసర్్‌గా ఉనాురు.
• వీర్తద ి లపె
ద రూ వయక ై సుదీర
ఘ విదయ చూపేప్
ర భావానిు విశ్ల
ా ష్టంచారు.
• ి ల చదువున్న ఏడాదిపాటు పడిగంచినప్పుడు వారందర్తపె
ఒక బృందంలోని వయక ై ప్డే ప్ ై
ర భావం ఒకే విధంగా ఉండదని, దీనిపె
ఒక నిశిితాభిపా ై సహజ ప్ర్తశోధనలన్న
ర యానికి రాలేమని అప్పట్ట వరక అన్నకనేవారు. క్లన్న, 1990లో ఇదే అంశ్ంపె
కొనస్గంచిన జ్ఞషువా, డేవిడ్్‌విధాన ప్
ర కియలో ఎదురవుతను సమసయన్న ప్ర్తష్ుర్తంచారు.
• సహజ ప్ర్తశోధనల దాారా క్లరయక్లరణ సంబంధానిు విశ్ల ి
ా ష్టస్త కచిితమ
ై న నిరా
ధ రణలక రావచిని నిరూప్పంచారు.
Note : 2022 సంవతిరానికి సంబంధించిన నోబెల్డ పురస్ురాలన్న 2022 అకో

ట బర్ లో ప్
ర కట్టస్
ి రు.
అంతరా
ె తీయ సంస
థ ాలో భారత CEO లు
అ మర్తక్ల బహుళ్జ్ఞతి కొర్తయర్్‌ డ్ల్సవరీ దిగా జం ఫడ్్‌ఎక్సి్‌ చీఫ్ట్‌ ఎగ

సుబ
ర మణయం ఎంప్పకయాయరు. జూన్్‌ 1 న్నంచి ఈ నియామకం అమలో
సంస
ె కూయట్టవ్్‌ ఆఫీసర్్‌ (స్వఈవ్య)గా ఇండో-అమర్తకన్్‌ రాజ్్‌
ా కి రాన్నంది. ఇటీవల అనేక అంతరా
ి లు నియమితలవుతనాురు. వీర్త గుర్తంచి ఒక ప్
థ లక భారత సంతతికి చెందిన వయక
వివరాలు ఒకస్ర్త చూదా
ద ం.
ె తీయ దిగా జ
ర శ్ు వచేి అవక్లశ్ం ఉంది. ఆ
• రాజ్ సుబ
ర మణయం - ఫడ్క్సి • సంజయ్ మహో
ర తా
ర - ై మ క్ల
ర న్
• ప్రాగ్ అగరాాల్డ - ట్టాట
ట ర్ • జ్ఞర్
ె కర్తయన్ - నట్స ఆప్ట
• శ్ంతన్న నారాయణ - అడోబ్ • నికేష్ అరోరా - పాలో ఆలో
ట నటార్ుి
• ై - ఆలాయబెట్స, గూగుల్డ
సుందర్ ప్పచె • దినేష్ సి. పాల్సవాల్డ - హరామన్ ఇంటరేుష్నల్డ ఇండస్వ
ట ైస్
• సతయ నాదళ్ు - ై మ కో
ర స్ఫ్ట
ట • జయశీ
ర వి. ఉలా
ా ల్డ - అర్తస్
• రాజీవ్ స్తర్త - ఇనామరాిట్స • జ్ఞర్
ె కర్తయన్ - నట్స ఆప్ట
• పున్నత్ రంజన్ - డ్లాయిట్స • నికేష్ అరోరా - పాలో ఆలో
• వసంత్ నరసిమ
ి న్ - నోవార్త
ట స్ • దినేష్ సి. పాల్సవాల్డ - హరామన్ ఇంటరేుష్నల్డ ఇండస్వ
ట ైస్
• ఇవాన్ మాన్నయఎల్డ మంజస్ - డియాజిఒ • జయశీ
ర వి. ఉలా
ా ల్డ - అర్తస్
• ై ర్
న్నరజ్ ఎస్. షా - వేఫ

2022 ఎకానమీ బిట్ బ్యంక్

ఇండియన్ ఎక్లనమీ బిట్స బాయంక్స 2022

• ర ణ్‌ై పె ైవేట్స్‌ ల్సమిటడ్్‌ (బీఆర్్‌బీఎన్్‌ఎంపీఎల్డ్‌) ఏరాపటు చేసిన ఇంక్స్‌ తయారీ యూనిట్స్‌– ‘వర్త
భారతీయ ర్తజర్ా్‌ బాయంక్స్‌ నోట్స్‌ ముద ీ క
’న్న మార్తి 28న ర్తజర్ా్‌ బాయంక్స్‌ ఆఫ్ట్‌ ఇండియా (ఆర్్‌బీఐ) గవరుర్్‌ శ్కి
ి క్లంత దాస్్‌ జ్ఞతికి అంకింతం చేశారు. ఇది ఏ రాష్
ట ైంలో
ఉంది ?
o కరా
ీ టక (మ
ై స్తరు)
• కీలక పాలస్వ వడ్డ
్ రేటు అయిన రపో రేటున్న ర్తజర్ా్‌బాయంక్స్‌ఆఫ్ట్‌ఇండియా (ఆర్్‌బీఐ) ఎంత శాతం పెంచుతనుటు
ట ప్
ర కట్టంచింది ?
(4 మే 2022)
o 40 బేసిస్్‌పాయింటు
ా
• ఎనిు బేసిస్్‌పాయింటు
ా ఒకశాతానికి సమానం ?
o 100
• ప్
ర సు
ి తం రపోరేటు ఎంత ?
o 4.40%
• ప్
ర సు
ి తం ర్తవర్ి్‌రపో రేటు ఎంత ?
o 3.35 %
• బాయంకలు ఆర్్‌బీఐ వద
ద తప్పనిసర్తగా ఉంచాల్సిన ‘వడ్డ
్ రహత’ నిధులక సంబంధించిన నగదు నిలాల నిష్పతి
ి (స్వఆర్్‌ఆర్్‌)ని కూడా
ఆర్్‌బీఐ 50 బేసిస్్‌పాయింటు
ా పెంచింది. ప్
ర సు
ి తం స్వఆర్ ఆర్ ఎంత ?
o 4.5 శాతం
• ై ప్
ఆరోగయరంగంపె ర భుతా వయయం 2019-20 సంవతిరంలో 2.73 లక్షల కోట
ా రూపాయలు ఉండగా అది 2021-22 సంవతిరానికి
ఎనిు కోట
ా క చేర్తంది ?
o 4.72 లక్షల కోటు
ా (73% )
• భారత్్‌ఆర్త
థ వృది
ధ రేటు 2022లో ఎంత శాతంగా ఉంటుందని అంతరా
ె తీయ ద
ర వయనిధి సంస
థ (ఐఎంఎఫ్ట్‌) అంచనావేసింది ?
o 8.2% (2021లో భారత్్‌వృది
ధ 8.9 శాతం. 2023లో 6.9 శాతం వృది
ధ నమోదవుతందని అంచనా)
• 2022లో ప్
ర ప్ంచ వృది
ధ రేటు ఎంత శాతానికి ప్ర్తమితం అవుతందని ఐఎంఎఫ్ట్‌అవుట్స్‌లుక్స్‌అంచనావేసింది ?
o 3.6 శాతానికి
• 2022-23 ఆర్త
థ కసంవతిరం ప్
ర భుతారంగ సంస
థ ల న్నంచి పెటు
ట బడుల ఉప్సంహరణ లక్ష్యయనిు భారీగా కదించారు. ఈ క్లలానికి
ఎనిు కోట
ా న్న లక్షయంగా నిర
ీ యించారు ?
o రూ. 65,000 కోటు
ా
• ై న ై డ్ రకట రేట్స్‌జనరల్డ్‌ఆఫ్ట్‌కమర్త
ఇటీవల విడుదల ష యల్డ్‌ఇంటల్సజన్ి్‌అండ్్‌స్
ట ట్టసి
ట క్సి్‌(డ్డజీస్వఐఎస్్‌) నివేదిక ప్
ర క్లరం భారత్ లో వర్త
ఉతపతి
ి ఏ రాషా
ట ైలో
ా ఎకువగా జరుగుతోంది ?


Indian Economy 2022 Quick Revision Sample

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Indian Economy 2022 Quick Revision Sample

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Shiv Ram Krishna

ఇండియన్ ఎకానమీ 2022

ట న్్ మనంద్రకీ తెలుసు. కానీ చద్వాలంటే ై ప న చెప్రిన కార్ణాలవల

ే శంచిన ఎక్ర్ై స జ్ కూడా లబిసు

All the Best

Shiv Ram Krishna

APPSC / TSPSC పూర్త

ఉరంత వినియోగ ప్పవృత్తర (Marginal Propensity to Consume) ................................................................................ 21

APPSC / TSPSC పూర్త

ర్ధవర్స్ రెపోరేటు (Reverse Repo Rate) ......................................................................................................................... 30

APPSC / TSPSC పూర్త

మధ్య ంతర్ వస్తరవు లు (Intermediate Goods) ............................................................................................................ 40

చాప్ట ర్ 2 - ఎకానమీ బేసిక్్ ................................................................................................................................................... 43

APPSC / TSPSC పూర్త

భాగసావ మయ ం (Partnership) : ....................................................................................................................................... 57

APPSC / TSPSC పూర్త

కేంప్ద్ బాయ ంకు .............................................................................................................................................................. 77

చాప్ట ర్ 3 - ముఖ్యమైన టాపిక్్.............................................................................................................................................. 99

APPSC / TSPSC పూర్త

APPSC / TSPSC పూర్త

నిరుద్యయ గం .................................................................................................................................................................. 142

APPSC / TSPSC పూర్త

ఇండియాలో మొద్టి తర్ం ఆర్ధ థక సంసె ర్ణలు ................................................................................................... 184

చాప్ట ర్ 4 - బడ్జెట్- ఆరిి క సర్వి ........................................................................................................................................... 224

APPSC / TSPSC పూర్త

గత పదేళ్ళ లో ర్క్ష్ణ ర్ంగానిక కేట్టయింపులు ........................................................................................................ 232

చాప్ట ర్ 5 - 2022 కరంట్ ఎకానమీ ................................................................................................................................ 259

APPSC / TSPSC పూర్త

ారూటయ న్ ఇండియా శ్కవంతమైన

చాప్ట ర్ 6 - 2022 ఎకానమీ బిట్ బ్యంక్ ...................................................................................................................... 282

APPSC / TSPSC పూర్త

ముఖ్యమైన ఎకానమీ ప్దాలు

APPSC / TSPSC పూర్త

ఎక్లనమీలో తప్పనిసర్తగా తెలుసుకోవాల్సిన ముఖ్యమ

ఇం డియన్ ఎక్లనమీ మీద మన విముఖ్తకి ప్

కన్ఫ్యయజ్ చేసి వదులుతారు. ఇక తప్పదు క్లబట్ట

ఇలా జరగకండా ఉండాలంటే ముందు ఈ ప్దాల అరా

APPSC / TSPSC పూర్త

జనాభా విసోయటనం (Population Explosion)

రప్ దరశనా రప్ భావం (Demonstration Effect)

APPSC / TSPSC పూర్త

రద వయ రద వ్యయలుణం (Money Inflation)

డిమాండ్ రపే ర్తత రద వ్యయలుణం (Demand Pull Inflation)

లాభ రపే ర్తత రద వ్యయలుణం (Markup inflation)

APPSC / TSPSC పూర్త

రపో రేటు (Repo Rate)

ర్తవర్ి రపోరేటు (Reverse Repo Rate)

APPSC / TSPSC పూర్త

రప్ ణాళిక (Planning)

దీఘర దర్తశ రప్ ణాళిక (Perspective Plan)

APPSC / TSPSC పూర్త

నిరంతర రప్ ణాళిక (Rolling Plan)

APPSC / TSPSC పూర్త

APPSC / TSPSC పూర్త

ి నన్న, దాని ఫల్సతాలన్న, విశ్ల

ి , ప్ంప్పణీ, వినియోగం వంట్ట

APPSC / TSPSC పూర్త

Economy అంటే ఏమిట్ట ?

మనకి అందుబాటులో ఉను వనరులని సమర

థ ంగా ఎలా వినియోగంచుకోవచ్చి Economics చెపు

ి ంది. ఒక రపాంతం లేదా దేశ్ం యొకు

ఇంక్ల clear గా చెపాపలంటే ఒక దేశ్ంలో / పా

• ఇండియాలో జర్తగే వసు

హమమయయ. ఎక్లనమీ అంటే ఏమిటో ాక్లర్తటీ వచిింది. ఇంతకీ ఈ వసు