ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΣΦ:

«ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ»
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΣΦ60:
«ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ»

ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ-4

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ - ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ

Ανδρέας ΖΟΥΠΑΣ Κωνσταντίνος ΣΦΕΤΣΟΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ: ΑΠΑΝΤΗΣΤΕ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ. ΟΙ ΓΡΑΠΤΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑ-

ΤΑΤΙΘΕΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΙΣΤΟΤΟΠΟ ΤΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ. Η ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η 31 ΜΑΡΤΊΟΥ, 2021 ΚΑΙ ΩΡΑ 23:59:59. ΠΕΡΑΝ ΤΗΣ ΗΜΕΡΟΜΗ-
ΝΙΑΣ ΑΥΤΗΣ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ.
ΠΣΦ ΠΣΦ60
ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΟΥΠΑΣ (ΔΙΔΑΣΚΩΝ) 6 Μαρτίου, 2021

Πρόγραμμα: ΠΣΦ, Θεματική Ενότητα: ΠΣΦ60 Τάξη: ΗΛΕ41

Θέμα: ΟΣΣ - 4.

ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ-4.
Ημερομηνία Παράδοσης: 31 Μαρτίου, 2021 και ώρα 23:59:59

ΛΥΣΤΕ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Θέμα-1:

Σωματίδιο μάζας 𝑚 είναι δεσμευμένο στο σφαιρικό πηγάδι δυναμικού,

⎧ ∞, 0 < 𝑟 < 𝑎
{
𝑉 (𝑟) = ⎨ 0, 𝑎 < 𝑟 < 𝑏
{
⎩𝑉0 , 𝑏<𝑟

Λύστε το πρόβλημα ιδιοτιμών. Θεωρείστε την περίπτωση μηδενικής στροφορμής και προσδιορίστε την
συνθήκη που καθορίζει τις ιδιοτιμές της ενέργειας. Ποια είναι η συνθήκη που καθορίζει την τιμή 𝑉0 , έτσι
ώστε να μπορεί να υπάρχει μία δεσμευμένη κατάσταση? Συγκρίνετε με την περίπτωση του μονοδιάστατου
ορθογώνιου πηγαδιού δυναμικού.

Θέμα-2:

Θεωρείστε την Χαμιλτονιανή,

2
𝑝̂ 𝑎
𝐻̂ = −
2𝑚 𝑟 ̂
που αντιστοιχεί στο ελκτικό δυναμικό Coulomb και τον τελεστή
𝑎𝑥̂ 1
𝐴̂ = − + (𝑝 ̂ × 𝑙 ̂ − 𝑙 ̂ × 𝑝 )
̂
𝑟 2𝑚

όπου 𝑙 ̂ είναι το διάνυσμα της τροχιακής στροφορμής.

̂ είναι διατηρήσιμη ποσότητα για το δυνα-
(αʹ) Δείξτε ότι η ποσότητα που αντιστοιχεί στον τελεστή 𝐴
μικό Coulomb.

(βʹ) Τώρα, θεωρείστε τους τελεστές

𝑎𝑥̂ 1
𝐴̂ 1 = − + (𝑝 ̂ × 𝑙 )̂
𝑟 𝑚
𝑎𝑥 ̂ 1
𝐴̂ 2 = − − (𝑙 ̂ × 𝑝 )
̂
𝑟 𝑚
και εξετάστε αν και αυτοί αντιστοιχούν σε διατηρήσιμες ποσότητες.

(γʹ) Οι παραπάνω τελεστές σχετίζονται με το κλασσικό (δηλαδή, της κλασσικής μηχανικής) διάνυσμα
Laplace-Runge-Lenz. Υπό αυτό το πρίσμα σχολιάστε τα παραπάνω αποτελέσματα.

1 Σελίδα 1 από 3
ΠΣΦ ΠΣΦ60
ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΟΥΠΑΣ (ΔΙΔΑΣΚΩΝ) 6 Μαρτίου, 2021

Θέμα-3:

Για τροχιακή στροφορμή 𝑙 = 1 γράψτε τις εκφράσεις των τελεστών των συνιστωσών της τροχιακής
στροφορμής, καθώς και των τελεστών δημιουργίας, 𝑙+̂ , και καταστροφής, 𝑙+̂ , στην αναπαράσταση 𝑙𝑧̂ .
Λύνοντας την εξίσωση ιδιοτιμών, στην αναπαράσταση 𝑙𝑧̂ πάλι, προσδιορίστε την κυματοσυνάρτηση
κατάστασης με 𝑙𝑥 = 0.

Θέμα-4:

Ένα σωμάτιο μάζας m κινείται σε δυναμικό

𝜔 ⋅ 𝐿 + 𝑉𝑐 (𝑟)
𝑉 = −𝜔

όπου 𝜔 σταθερό παραμετρικό διάνυσμα με διαστάσεις αντίστροφου χρονου και 𝑉𝑐 (𝑟) κεντρικό δυναμικό.
(αʹ) Προσδιορίστε τον τελεστή 𝐿 (𝑡) (εικόνα Χάιζενμπεργκ) για κάθε χρονική στιγμή 𝑡.

𝐿|𝜓⟩𝑡 σε μία σφαιρικά συμμετρική κατάσταση 𝜓(𝑟) για κάθε

(βʹ) Προσδιορίστε τη μέση τιμή ⟨𝜓|𝐿
χρονική στιγμή 𝑡

Θέμα-5:

Η ομάδα 𝑆𝑈 (2) είναι η ομάδα των 2 × 2 μοναδιαίων πινάκων με ορίζουσα μονάδα.

(αʹ) Δείξτε ότι αν ο πίνακας 𝑈 ∈ 𝑆𝑈 (2) τότε ο 𝑈 έχει τη μορφή,

𝑎 𝑏 2 2
𝑈 =( ) , |𝑎| + |𝑏| = 1
−𝑏∗ 𝑎∗

(βʹ) Δείξτε ότι σε μία περιοχή της μονάδας μπορούμε να γράψουμε

𝑈 = 𝐼 − i𝜏 με 𝜏 = 𝜏 †

και ότι ο 𝜏 εκφράζεται ως συνάρτηση των πινάκων του Πάουλι (Pauli) ως

1 3
𝜏 = ∑ 𝜃𝑖 𝜎𝑖 , 𝜃𝑖 → 0
2 𝑖=1

1
(γʹ) Έστω 𝜃 = (∑𝑖 𝜃𝑖2 ) 2 και 𝜃𝑖 = 𝜃𝑛̂ 𝑖 όπου 𝑛̂ ένα μοναδιαίο διάνυσμα. Για πεπερασμένα 𝜃𝑖 oρίζουμε
τον
𝑁
𝜃
𝑈𝑛̂ (𝜃) = lim [𝑈𝑛̂ ( )] .
𝑁→∞ 𝑁
Δείξτε ότι

𝑈𝑛̂ (𝜃) = e−i𝜃𝜎𝜎⋅𝑛̂ /2

2 Σελίδα 2 από 3
ΠΣΦ ΠΣΦ60
ΑΝΔΡΕΑΣ ΖΟΥΠΑΣ (ΔΙΔΑΣΚΩΝ) 6 Μαρτίου, 2021

(δʹ) Έστω 𝑉 ένα τυχαίο διάνυσμα του ℝ3 και 𝒱 ο ερμιτιανός πίνακας μηδενικoύ ίχνους

𝒱 = 𝜎 ⋅𝑉

Υπολογίστε την ορίζουσα του 𝒱. Έστω 𝒲 ο πίνακας

𝒲 = 𝑈 𝒱𝑈 −1

όπου 𝑈 ∈ 𝑆𝑈 (2). Υπολογίστε την ορίζουσα του 𝒲 και δείξτε ότι 𝒲 = 𝜎 ⋅ 𝑊 . Μπορούμε να
είμαστε βέβαιοι ότι το 𝑊 προκύπτει από το 𝑉 με μία στροφή?

(εʹ) Ορίζουμε, τώρα, το διάνυσμα 𝑉 (𝜃) ως εξής:

𝜎 ⋅ 𝑉 ]𝑈𝑛−1
𝜎 ⋅ 𝑉 (𝜃) = 𝑈𝑛̂ (𝜃)[𝜎 ̂ (𝜃), 𝑉 (𝜃 = 0) = 𝑉

δείξτε ότι

𝑉 (𝜃)
d𝑉
= 𝑛̂ × 𝑉 (𝜃)
d𝜃
και επομένως ότι το 𝑉 (𝜃) προκύπτει από το 𝑉 με μία στροφή κατά 𝜃 γύρω από το διάνυσμα 𝑛̂ .
Το παραπάνω αποτέλεσμα καθορίζει μία αντιστοιχία μεταξύ των πινάκων στροφών ℛ𝑛̂ (𝜃) της
ομάδας 𝑆𝑂(3) και των πινάκων 𝑈𝑛̂ (𝜃) της ομάδας 𝑆𝑈 (2). Είναι αυτή η αντιστοιχία ένα-προς-
ένα?

3 Σελίδα 3 από 3