Chöông 8 BAÛN VEÕ LAÉP

I. Khaùi nieäm
Baûn veõ laép: baûn veõ bieåu dieãn hình daïng cuûa saûn phaåm vaø vò trí
töông quan cuûa caùc chi tieát cuûa saûn phaåm ñöôïc laép gheùp vôùi nhau.
Noäi dung cuûa baûn veõ laép goàm caùc phaàn:
Hình bieåu dieãn cuûa saûn phaåm goàm coù hình chieáu, hình caét, maët caét
vaø caùc ghi chuù caàn thieát theå hieän keát caáu cuûa saûn phaåm, moái lieân heä
giöõa caùc phaàn caáu thaønh vaø nguyeân lyù laøm vieäc cuûa saûn phaåm.
Kích thöôùc, sai leäch giôùi haïn vaø nhöõng thoâng soá khaùc.
Caùc chæ daãn veà ñaëc ñieåm lieân keát
Soá thöù töï chæ vò trí caùc phaàn caáu thaønh cuûa saûn phaåm.

II. Hình bieåu dieãn treân baûn veõ laéùp

1. Choïn hình bieåu dieãn
Hình chieáu chính phaûi theå hieän ñöôïc ñaëc tröng veà hình daïng, keát
caáu vaø phaûn aûnh ñöôïc vò trí laøm vieäc cuûa boä phaän laéêp.
Caùc hình chieáu khaùc ñöôïc choïn löïa treân caùc yeâu caàu theå hieän cuûa
baûn veõ laép nhö yeâu caàu theå hieän veà vò trí tuông ñoái giöõa caùc chi tieát,
veà nguyeân lyù laøm vieäc cuûa boä phaän laép, veà hình daïng cuûa caùc chi
tieát.
2. Quy öôùc bieåu dieãn treân baûn veõ laép
Beà maët tieáp xuùc cuûa hai chi tieát ñöôïc veõ thaønh moät neùt. Beà maët cuûa
hai chi tieát coù cuøng kích thöôùc danh nghóa cuûa moái gheùp cuõng ñöôïc
veõ thaønh moät neùt.
Khi caàn theå hieän khe hôû giuõa hai chi tieát, cho pheùp veõ taêng kích
thöôùc khe hôû.

63
Neáu coù moät soá chi tieát gioáng nhau phaân boá coù quy luaät, cho pheùp
bieåu dieãn ñaày ñuû moät chi tieát ñaïi dieän, caùc chi tieát cuøng loaïi khaùc
ñöôïc veõ ñôn giaûn baèng ñöôøng truïc.
Khoâng caét doïc caùc chi tieát nhö buloâng, ñai oác, voøng ñeäm, vít, ñinh
taùn, then, choát, bi.
Cho pheùp khoâng theå hieän moät soá keát caáu cuûa chi tieát nhö meùp vaùt,
cung löôïn, raõnh thoaùt dao…
Ñoái vôùi moät soá chi tieát nhö naép ñaäy, voû ngoaøi, vaùch ngaên … neáu
chuùng che khuaát caùc chi tieát khaùc treân moät hình chieáu naøo ñoù thì
cho pheùp khoâng bieåu dieãn chuùng treân hình chieáu ñoù.
Nhöõng ghi chuù treân caùc baûng, nhaõn hieäu… cho pheùp khoâng bieåu
dieãn. Khi caàn chæ caàn veõ ñöôøng bao cuûa baûng.
Cho pheùp veõ ñôn giaûn (chæ veõ ñöôøng bao) cuûa caùc boä phaän thoâng
duïng hoaëc saûn phaåm mua nhö ñoäng cô, oå laên.

Caùc chi tieát phía sau loø xo xem nhö bò loø xo che khuaát, neùt lieàn ñaäm
cuûa caùc chi tieát ñoù ñöôïc veõ ñeán ñöôøng taâm maët caét daây loø xo.

64
Caùc chi tieát laøm baèng cuøng loaïi vaät lieäu vaø ñöôïc gheùp vôùi nhau
baèng haøn, daùn hay gaén… thì ôû choã gheùp ñöôïc veõ caùc ñöôøng bao giôùi
haïn cho moãi chi tieát, nhöõng kyù hieäu vaät lieäu treân maët caùt ñöôïc veõ
gioáng nhau.

Cho pheùp bieåu dieãn nhöõng chi tieát coù lieân quan ñeán boä phaän laép
baèng neùt gaïch daøi hai chaám maûnh vaø coù ghi kích thöôùc ñònh vò giöõa
chuùng.

Cho pheùp bieåu dieãn rieâng moät soá chi tieát (hay phaàn töû) cuûa boä phaän
laép. Treân caùc hình bieåu dieãn naøy caàn ghi teân goïi vaø tæ leä hình veõ.
Cho pheùp veõ vò trí giôùi haïn hoaëc vò trí trung gian nhöõng chi tieát
chuyeån ñoäng baèng neùt gaïch daøi hai chaám maûnh.

III. Kích thöôùc treân baûn veõ laép

Kích thöôùc quy caùch theå hieän tính naêng cuûa boä phaän laép.

65
Kích thöôùc laép raùp theå hieän quan heä laép gheùp, vò trí giöõa caùc chi
tieát trong cuøng moät boä phaän laép.
Kích thöôùc ñaët maùy theå hieän quan heä giöõa ñôn vò laép vôùi caùc boä
phaän khaùc.
Kích thöôùc choaùn choã theå hieän ñoä lôùn chung cuûa boä phaän laép.
Kích thöôùc giôùi haïn theå hieän phaïm vi hoaït ñoäng cuûa caùc boä phaän
laép.

IV. Chuù daãn chi tieát vaø baûng keâ

1. Chuù daãn chi tieát
Taát caû caùc chi tieát cuûa boä phaän laép ñöôïc chuù daãn baèng chöõ soá Araäp
töông öùng vôùi soá vò trí cuûa chuùng ghi trong baûng keâ cuûa boä phaän laép
ñoù.
Caùc chi tieát gioáng nhau treân cuøng baûn veõ laép phaûi coù cuøng moät chuù
daãn.
Caàn phaân bieät roõ raøng caùc chuù daãn chi tieát vôùi caùc chuù daãn khaùc
treân cuøng baûn veõ baèng caùch duøng chöõ coù khoå lôùn hôn chöõ soá kích
thöôùc. Chöõ soá chuù daãn ñöôïc ghi treân giaù ngang hoaëc ñaët trong voøng
troøn lieàn maûnh veõ ôû phía ngoaøi hình bieåu dieãn.
Moãi chuù daãn chi tieát ñöôïc noái vôùi chi tieát töông öùng baèng moät
ñöôøng daãn lieàn maûnh, cuoái ñöôøng daãn laø moät chaám ñaäm. Chuù daãn
chi tieát ñöôïc ñaët ôû hình bieåu dieãn naøo theå hieän roõ nhaát hình daïng
chi tieát.
Caùc soá chuù daãn chi tieát caàn ñöôïc saép xeáp theo coät thaúng ñöùng hoaëc
theo haøng naèm ngang vaø theo moät thöù töï thuaän chieàu hoaëc ngöôïc
chieàu kim ñoàng hoà.
Cho pheùp duøng moät ñöôøng daãn chung vaø caùc soá chuù daãn ghi thaønh
coät doïc ñoái vôùi nhoùm chi tieát coù cuøng moät moái lieân quan.

66
2. Baûng keâ

V. Vaät lieäu thöôøng duøng ñeå cheá taïo chi tieát

1. Kim loaïi ñen

a) Gang
Hôïp kim saét vaø caùcbon (C > 2%)
Gang xaùm: GX
Ví duï GX 15-32; GX 14-28
15: giaù trò nhoû nhaát cuûa ñoä beàn keùo (daN/mm2)
32: giaù trò nhoû nhaát cuûa ñoä beàn uoán (daN/mm2)

67
Gang deõo: GZ
Ví duï GZ 33-08
33: giaù trò nhoû nhaát cuûa ñoä beàn keùo (daN/mm2)
08: giaù trò nhoû nhaát cuûa ñoä giaõn daøi töông ñoái (%)
Gang graphic caàu: GC
Ví duï GC 60-02
60: giaù trò nhoû nhaát cuûa ñoä beàn keùo (daN/mm2)
02: giaù trò nhoû nhaát cuûa ñoä giaõn daøi töông ñoái (%)

b) Theùp
Hôïp kim saét vôùi caùcbon vaø moät soá nguyeân toá khaùc (C2%)
Theùp caùcbon thoâng thöôøng (theùp xaây döïng): CT
Ví duï CT31; CT33; CT51; CT61
Soá sau CT chæ giaù trò nhoû nhaát cuûa ñoä beàn keùo (daN/mm2)
Theùp caùcbon chaát löôïng toát: C
Ví duï C30; C45
Soá sau kyù hieäu C chæ haøm löôïng trung bình cuûa caùcbon theo phaàn
vaïn.
Theùp caùcbon duïng cuï: CD
Ví duï CD70; CD80
Soá sau Cd chæ haøm löôïng trung bình cuûa caùcbon theo phaàn vaïn.
Theùp hôïp kim
Ngoaøi haøm löôïng saét vaø caùc bon coøn coù moät soá nguyeân toá hôïp kim
khaùc ñeå caûi thieän cô tính.
Ví duï 10Mn2Si; 9Mn2
Soá ñaàu chæ haøm löôïng trung bình cuûa caùcbon theo phaàn vaïn.
Soá sau kyù hieäu nguyeân toá hôïp kim chæ haøm löôïng nguyeân toá ñoù (%).

68
2. Kim loaïi maøu

a) Ñoàng

Kyù hieäu Cu1, Cu2, Cu3

Soá sau chæ thöù töï caáp loaïi theo ñoä saïch

b) Latoâng (ñoàng thau)

Hôïp kim ñoàng keõm duøng ñeå cheá taïo caùc chi tieát chòu maøi moøn,
choáng aên moøn.
Ví duï LcuZN20

c) Broâng (ñoàng thanh)

Hôïp kim ñoàng maø nguyeân toá hôïp kim hoaù chuû yeáu khoâng phaûi laø
keõm duøng ñeå cheá taïo caùc chi tieát chòu maøi moøn, choáng aên moøn.
Ví duï BCuSn2

VI. Keát caáu cuûa boä phaän laép

1. Maët tieáp xuùc
Khi hai chi tieát coù maët tieáp xuùc nhau thì cuøng moät chieàu chæ coù moät
maët tieáp xuùc

Ðúng Sai

Ñeå hai beà maët tieáp xuùc toát, goùc cuûa hai maët tieáp xuùc caàn ñöôïc gia
coâng khaùc nhau

69
2. Chi tieát gheùp
Caùc chi tieát gheùp caàn baûo ñaûm laép gheùp ñöôïc vaø deã thaùo laép

Ðúng Sai

3. Thieát bò phoøng loûng

Ñeå phoøng hieän töôïng töï thaùo trong caùc moái gheùp ren, coù theå söû
duïng moät soá bieän phaùp phoøng loûng. Nguyeân lyù chung laø taïo moät löïc
caêng ban ñaàu hoaëc coá ñònh ren trong vaø ren ngoaøi.

70
4. Thieát bò boâi trôn
Ñeå boâi trôn beà maët cuûa caùc chi tieát chuyeån ñoäng, duøng caùc thieát bò
tra daàn môõ nhö bình daàu hoaëc vuù môõ. Caùc boä phaän naøy thöôøng ñöôïc
tieâu chuaån hoaù, khi veõ quy öôùc khoâng caét doïc caùc boä phaän ñoù.

71
5. Thieát bò che kín
Ñeå ngaên khoâng cho buïi, chaát baån, hôi nöôùc … beân ngoaøi loït vaøo beân
trong maùy, duøng voøng bít ñaøn hoài ñaët vaøo raõnh hình thang.

6. Thieát bò cheøn khít

Ñeå ngaên khoâng cho chaát loûng hoaëc khí trong maùy thoaùt ra ngoaøi,
duøng thieát bò cheøn khít. Chaát cheøn thöôøng laøm baèng caùc vaät lieäu nhö
næ, sôïi amiaêng… Khi bò eùp doïc truïc, chaát cheøn seõ eùp chaët vaøo truïc vaø
loã.

72
7. OÅ laên

73