એમિનો એમિડ અનુિાપન

ઉદ્દેશો

❖ એમિનો એમિડના અનુિાપન વળાાંકો (કર્વિસ) નો અભ્યાિ કરવો.

❖ pKa િૂલ્યો નક્કી કરવા.

❖ આઇિોઇલેમ્રિ ક પોઇન્ર (pl) નક્કી કરવા.

❖ બફમરાં ગ ક્ષેત્રો નક્કી કરવા.

એમિનો એમિડનુું િાિાન્ય િૂત્ર અને વર્ગીકરણ

એમિનો એમિડિાું િિાવેશ થાય છે :

િૂળભૂત એમિનો િિૂહ (-NH2)

એમિમડક કાબોમ્િલ િિૂહ (-COOH)

હાઇડિ ોજન અણુ (-H)

એક મવમિષ્ટ બાજુ િાંખલા (-R)

વર્ગીકરણ:

એમિનો એમિડ્િને તેિના R િિૂહોની િાિાન્ય રાિાયમણક લાક્ષમણકતાઓના આધારે વગસવાર

ગોઠવી િકાય છે .
 • મબન-ધ્રુવીય બાજુ િાંખલા: મબન-ધ્રુવીય બાજુ િાંખલા જે હાઇડિ ોજન અથવા આયનીક બાંધ િાથે

જોડાતી નથી અથવા િુક્ત કરતી નથી અથવા ભાગ લેતી નથી, દા.ત. એલેનાઇન

• ધ્રુવીય ભાર રમહત બાજુ િાંખલા: R િિૂહો પાણીિાાં આયનીકરણ પાિતા નથી, પરાં તુ તે

હાઇડિ ોજન બાંધની રચનાિાાં ભાગ લઈ િકે છે, દા.ત. િીરીન

• એમિમડક બાજુ િાંખલા (ઋણાત્મક ભાર): –COO- ધરાવે છે. દા.ત. ગ્લુરેમિક એમિડ અને

એસ્પામરસ ક એમિડ
• બેમિક બાજુ િાંખલા (ધનાત્મક ભાર): -NH3+ ધરાવે છે. દા.ત. આમજસમનન, મહમસ્રડીન અને

લાઇમિન

ુ ધિો
એમિનો એમિડના ગણ

• એમિનો એમિડ ઉભયગુણી છે , જેનો અર્થ તે એમિડની જેિ પ્રક્રિયા આપી શકે છે (પ્રોટોનનુ ું દાન
કરી શકે છે ) તેિજ બેઇઝની જેિ પણ પ્રક્રિયા આપી શકે છે (પ્રોટોન સ્વીકારી શકે છે ).
• એમિનો એમિડ્િના ઉભયગુણી ગુણધિો આયનીકરણ ર્ઈ શકે તેવા α-એમિનો અને α-
કાબોક્સિલિક િમ ૂહોની હાજરીને કારણે છે કે જે તેિના િાધ્યિની pH ના આધારે કેટિાક
િિયે એમિડ અને ક્યારે ક બેઇઝ તરીકે કાિ કરી શકે છે .
• દરે ક એમિનો એમિડનો આઇિોઈિેક્ટ્સિક પોઇન્ટ (pI) અિગ હોય છે .
pI: તે pH મ ૂલ્ય છે કે જયાું ધન વીજભાર ઋણ વીજભારની બરાબર હોય છે (એટિે કે આ
અણુનો ચોખ્ખો વીજભાર શ ૂન્ય બરાબર છે ) (ઝ્ મવટર આયન).
 ુ ાપન
એમિનો એમિડ અનિ

• એમિનો એમિડ અનુિાપન વળાુંકિાુંર્ી, આપણે એમિનો એમિડ મવશેની િહત્વપ ૂણથ િાક્રહતી

િેળવી શકીએ છીએ, ઉદાહરણ તરીકે pKa અને pI પણ.

• એમિનો એમિડ્િિાું એક કરતા વધારે pKa હોય છે , કારણ કે તે પોલિપ્રોક્રટક છે (એક કરતા

વધુ આયનીકરણ ર્ઈ શકે તેવા િમ ૂહો ધરાવે છે ).

• તે એમિનો એમિડ કે જેનો અભ્યાિ કરવાિાું આવે છે તેની બફક્રરિંગ રેં જ મવશેની િાક્રહતી પ્રદાન

કરે છે .

• અનુિાપન વળાુંક પર િિતિ ભાગની િુંખ્યાના આધારે , છૂટા પડતાું પ્રોટોનની િુંખ્યા નક્કી

કરી શકાય છે .

ુ ાપન વળાાંક (ગ્લાયિીન)

એમિનો એમિડનો અનિ

1. ખ ૂબ નીચી pH (એમિક્રડક) પર બુંને િમ ૂહો િુંપ ૂણથ રીતે પ્રોટોનેટેડ (હાઈડ્રોજનકૃત) ર્ાય છે જયાું

દ્રાવણિાું મુખ્યત્વે શાિેિ છે :

2. જયારે pH વધે છે , ત્યારે -COOH િમ ૂહનુ ું ક્રડપ્રોટોનેશન (પ્રોટોન દૂ ર ર્વાનુ)ું શરૂ ર્ાય છે અને

તેન ુ ું પ્રિાણ હશે:

3. pH = pKa1, જયાું તે બફર તરીકે કાયથ કરશે અને દ્રાવણિાું િિાન પ્રિાણિાું િિામવષ્ટ હશે:

એમિનો એમિડનો અનુિાપન વળાુંક (ગ્િાયિીન)

4. pH િાું વધુ વધારો ર્તાું, દ્રાવણિાું મુખ્યત્વે ઝ્ મવટર આયન હશે અને આ લબિંદુએ pH pI

બરાબર છે .

5. જેિ જેિ pH વધે છે તેિ તેિ બીજો િમ ૂહ -NH3+ નુ ું ક્રડપ્રોટોનેશન (પ્રોટોન દૂ ર ર્વુ)ું ર્શે.

6. તે પછી, pH = pKa2 જયાું તે બફર તરીકે અને દ્રાવણિાું િિાન િાત્રા ધરાવશે:

એમિનો એમિડનો અનુિાપન વળાુંક (ગ્િાયિીન)

7.

8. NH3+ િમ ૂહ ત ૂટશે અને તે જ િિયે ગ્િાયિીનનુ ું અંમતિ લબિંદુએ િુંપ ૂણથ મવયોજન ર્શે.

વળાાંક પરથી pI કેવી રીતે નક્કી કરવો

ગ્િાયિીન જેવા દ્વિપ્રોક્રટક એમિનો એમિડિાું,

pI એ કાબોક્સિિ િમ ૂહની pKa (2.34) અને એિોમનયિ િમ ૂહની pKa (9.60) ની િરે રાશ છે .

આિ, ગ્િાયિીન િાટેનો pI નીચેની રીતે ગણાય છે :

(2.34 + 9.60) / 2 = 5.97.

 મિપ્રોટિક એમિનો એમિડો

• મત્રપ્રોક્રટક એમિનો એમિડના અનુિાપન વળાુંકો (કર્વિથ) ત્રણ તબક્કાઓ િાર્ે વધુ જક્રટિ

છે - તેિની પાિે 3 pKa મ ૂલ્યો છે .

• જો વધારાના એમિક્રડક અર્વા બેલઝક િમ ૂહો બાજુ-શૃખ

ું િાના ઘટકો તરીકે હાજર હોય, તો

pI એ બે િૌર્ી િિાન એમિડો (મ ૂલ્ય) ના pKa ની િરે રાશ હોય છે .

• એસ્પાક્રટિક એમિડના ક્રકસ્િાિાું, િિાન એમિડ એ આલ્ફા-કાબોક્સિિ િમ ૂહ (pKa = 2.1)

અને બાજુ-શૃખ
ું િાનાું કાબોક્સિિ િમ ૂહ (પીકેએ = 3.9) છે ,

તેર્ી pI = (2.1 + 3.9) / 2 = 3.0.

• આર્જિમનન િાટે , િિાન pKa ના મ ૂલ્યો બાજુ-શૃખ

ું િા પરના ગ્વામનડીમનયિ િમ ૂહ િાટે નાું

pKa (pKa = 12.5) અને આલ્ફા-એિોમનયિ િમ ૂહ િાટે નાું pKa (pKa = 9.0) છે , તેર્ી

ગણતરી કરે િ pI = (12.5 + 9.0) / 2 = 10.75.