Professional Documents
Culture Documents
Реферат та?ырыбы - «Дене т?рбиесіні? ?леуметтік-педагогикалы? асп
Реферат та?ырыбы - «Дене т?рбиесіні? ?леуметтік-педагогикалы? асп
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: «Дене тәрбиесінің әлеуметтік-педагогикалық аспектілері»
Қарағанды-2020
Жоспар
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
1. Дене тәрбиесі жүйесінің негіздері.
2. Дене тәрбиесінің жүйесінің әлеуметтік-педагогикалық жалпы қағидалары
2.1. Дене тәрбиесін оқыту принциптері мен заңдылықтары
III.Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Жеке адамды жан-жақты дамытуда дене тәрбиесінің маңызы зор.
Оқушылар денесінің дұрыс дамуы, денсаулығыныңнығаюы, жұмыс
қабілетінің артуы сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына қарсы тұрады.
Жақсы денсаулық адамның еңбек және қоғамның іс-әрекетіне жемісті
қатысуының маңызды кепілі. Оқушылардың денсаулығына қамқорлық
жасауға біздің қоғамымыз мейлінше мүдделі.сабақтарда, сабақтан тыс
уақытта, спорт секцияларында дене тәрбиесін күн сайын ұйымдастырып,
қолайлы жағдайлар жасау қажет.
Өмірге қажетті дағды және іскерлік табиғи қозғалыстың түрлері жүгіру,
қарғу, жүзу, лақтыру, шаңғы, коньки, велосипед тебу, акробатика т.б. Жас
адамдардың денесі түрлі жаттығулар көмегімен ширап, дамиды. Сондықтан
күш, жылдамдық, төзімділік, икемділік, сияқты адам қабілетін дамыту
оқушылардың қозғалтқыш тәжірибесін байытады, дене қозғалысын
үйлестіреді.
Дене тәрбиесі саласында ырғақ, жеке гигиена, дене шынықтыру
мәдениеті, туризм, спорт ерекше орын алады.
Дене тәрбиесі ең басты кү.н ырғағын, яғни еңбек, демалыс, тамақтану,
ұйқы, бос уақыт ырғақтарын дұрыс ұйымдастыруда талап етеді.
Мектепте дене тәрбиесін мұғалім, сынып жетекшісі, тәрбиеші басқарады.
Олардың ісін жұмыстың мазмұнына кіретін негізгі мәселелер:
Шәкірттерге оқу, еңбек және демалыс ырғағын ұтымды пайдалануды
үйрету, оқушылардың денсаулығын үнемі бақылау, жұмыс қабілетін
жақсарту, оларға жағдай туғызып, қамқорлық жасау.
Оқу күні және оқу жылы бойында қозғалыс жасау, қозғалтқыш әрекетке
үйрету және қозғалтқыш сапаларын дамыту дене шынықтыру және
сауықтыру жұмысын тиімді өткізуді қажет етеді.
Дене тәрбиесін мектепте және мектептен тыс оқу орындарында спорттық
базаларда іске асыру үшін төмендегі талаптарды еске алған жөн:
Оқушылардың бойында жоғары адамгершілік сапаларын тәрбиелеу.
Шәкірттің денсаулығын нығайту, жұмыс қабілетін көтеру.
Спортпен шұғылдануға оқушылардың тұрақты қызығуын және қабілетін
дамыту.
Негізгі қозғалтқыш сапаларын дамыту
Дене тәрбиесінің мазмұны, міндеттері және формалары әрбір
мектептердің өз жағдайларына байланысты дене шынықтыру және
сауықтыру жұмысының жүйесін жасауды қажет етеді.
Дене тәрбипесінің негізгі құралдарына дене жаттығулары, гимнастика,
ойын, туризм, спорт, табиғи факторлар жатады.
Дене жаттығулары –бұл саналы түрде орындалған қимылдар және
қозғалтқыш әрекеттер. Дене жаттығулары бұлшық ет жүйесін, қан
айналымын және тыныс алу мүшелерін дамытады.
Гимнастика-мұның бірнеше түрлері бар:негізгі және гигиеналық
гимнастика, спорттық гимнастика, акробатика, көркемдік гимнастика,
өндірістік гимнастика және емдік гимнастика.
Ойын-балалар өмірінде үлкен орын алады. Ойын оқушыларды
жылдамдыққа, төзімділікке тәрбиелейді.
Туризм-оқушыларды төзімділікке, ұжымдыққа, еңбек сүйгіштікке және
қолайсыз сыртқы жағдайларда кездесетін қиындықтарды жеңуге тәрбиелейді.
Спорт-оқушылардың денсаулығын нығайтатын, дене күшін, қозғалу
дағдыларын және моральдық –еріктік қасиеттерін дамытатын дене
тәрбиесінің құралы. Дене тәрбиесіндегі маңызды құралдарының бірі- табиғи
факторлар. Күн көзі, ауа, суға шомылу, душ қабылдау сауықтыру ретінде
пайдаланылады.
Табиғат факторларын балалардың сауықтыру жұмысыкезінде пайдалану
өте тиімді болады. Дене тәрбиесінің ең маңызды мақсаттарының бірі балалар
мен ересек адамдарды дене шынықтыру ісіне жұмылдыру болып табылады.
Негізгі бөлім
1. Дене тәрбиесі жүйесінің негіздері.
Табиғат пен қоғам дамуы адамның еркінен тыс өмір сүретін объективтік
заңдардың қатыран жатады. Бірақ адамдар ол заңдарды ашып, пайдалана
білгендіктен олардың іс – әрекеті саналы, бағытталған іс – әрекетке
айналады. Адам табиғаттың құрамды бір бөлігі ретінде оны танып білу, оған
тәрбие арқылы әсер ету өте күрделі педагогикалық процесс.
Педагогика болса диалектиканың барлық заңдылықтарын өз бойына
жинақтаған ғылым. Оқыту және тәрбие процесінің диалектикасы оның өзара
байланысында, үздіксіз дамуында, жылжымалылығында және қарама –
қайшылығында ашылады. Педагогикалық процнстің заңдылықтары кезінде
К. Д. Ушинскийде өзінің “Педагогикалық антропология” деген еңбегінде
ескертіп айтқан, педагогикалық қағидавларды құр жаттап алу ештеңеге қол
жеткізбейді, пайда бермейді. Оның ғылыми негіздерін зерттеу керек, содан
шығатын ережелерді білу керек деген. Ол психикалық құбылыстардың
заңдылықтарын, оны басқарудың жолдарын зерттеуді, сол заңдарды ой
елегінен өткізе отырып жағдайларға байланысты, өзің қолдануға болады – ау
жағдайға сай пайдалануға болады деген.
Педагогикалық процестің заңдылықтары көрнекті педагогтардың Ю.К.
Бабанскийдің, И.Я. Лернердің, И.Ф. Харламовтың еңбектеніде кең көлемде
баяндалған.
Тәрбие – бұл педагогикалық құбылыс. Педагогикалық құбылыстар мен
процестер арасындағы байланыс заңдылық деп аталады. Педагогикалық
заңдылық деп – педагогикалық процестің тұтастығын айтады.
Тәрбиенің заңдылықтары: Тәрбие қоғам мұқтаждығына және жағдайына
байланысты заңдылығы. Неғұрлым қоғамның әлеуметтік – экономикалық
мүмкіншілігі өскелең өмір талабына сәйкес дамып отырса, соғұрлым
жастардың келешегіне, адамгершілік қасиеттерінің қалып дамуына игі әсер
етеді.
Тәрбие мен өзін – өзі тәрбиелеудің бірлігі заңдылығы. Оқушы
тұлғасының дамуы мен қалыптасуында белсенділіктің рөлі зор.
Белсенділіктің бірнеше түрлері бар. Олар: қарым – қатынас белсенділігі,
таным белсенділігі және өзін – өзі тәрбиелеу белсенділігі.
Тәрбие іс – әрекетінің және қарым – қатынастың шешуші рөлі
заңдылығы. Тәрбие, оқыту және білім беру іс – әрекетіне байланысты. Іс –
әрекеттің мынандай түрлері бар. Олар: ойын, оқу, еңбек, спорт, көркемдік,
қоғамдық – саяси іс – әрекеттері т.б. жатады.
Тәрбие процесінде оқушылардың жас және дербес ерекшеліктерін есепке
алу заңдылығы. Жас ерекшеліктері мынандай жағдайда еске алынады:
а) оқу жоспарларын, оқу бағдарламаларын, оқулықтарды, оқу құралдарын
т.б. жасаған;
ә) ағзаның дене және психикалық дамуына байланысты;
б) оқу, тәрбие процесінде.
Жеке адамның дербес ерекшеліктері;
а) темперамент, оның типтері (сангвиник, флегматик, холерик,
меланхолик) ;
ә) қабілет, оның түрлері: жалпы және арнайы қабілеттер.
Қабілет – адамның түрлі іс – әрекеттеріндегі мүмкіншілігі.
Педагогикалық процесте ұжым мен жеке адамның өзара байланысы
заңдылығы. Оқушы тұлғасын қалыптастырудың негізгі көзі ұжым болады.
Көрнекті педагогтар Н. К. Крупская, А.С. Макаренко, В.А Сухомлинский
ұжымдық қатынастарды қалыптастырудың теориялық негіздерін жасады.
Принцип дегеніміз – адамның нақты іс – әрекетінде өзі басшылыққа
алатын алғы шарты, негізгі ережені бейнелейді. Тәрбие принциптері
тәрбиеші басшылыққа алуға тиісті тәрбие процесінің жалпы заңдылықтарын
бейнелейтін бастапқы ережелер.
Мектепте мынандай тәрбие принциптері қолданылады:
Тәрбиенің идеялылығы мен мақсатылығы. Тәрбиенің алдына қоғам
болашағына берік сенімі бар азаматтарды қалыптастыру міндеті қойылады.
Оқыту мен тәрбие жұмыстарын мақсатпен ұйымдастыру мұғалім мен
оқушылардың іс – әрекеттерінің үнемі жоспарлы түрде өтуіне әсер етеді.
Тәрбиенің өмірмен, еңбекпен, қоғам құрылысының практикасы мен
байланыс принципі. Бұл принциптің мәні қоғамның экономикалық,
әлеуметтік және рухани қатынастарын, өмір шындығыфның моралі және
әсемділікке көзқарасын тәрбие ісінде қолдану болып табылады.
Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу принципі. Бұл тәрбие
жұмысының жетекші принциптерінің бірі. Педагогика ғылымы балар мен
жас өспірімдердің топтық және ұжымдық өмірін, олардың тұлғасының
рухани байлығының, әлеуметтік белсенділік пен жауапкершілік сезімі
қалыптасуының міндетті шартыдеп қарайды. А.С.Макаренко ұжымда
адамның біртұтас түрлі сапалары жаттығып, қалыптасатын гимнастика залы,
сондықтан тәрбие жүйесі “ұжым” болып ұйымдастырылған педагогикалық іс
– әрекет процесін басқаларынан жоғары қояды – деп көрсетті.
Тәрбиеленушінің тұлғасына қойылатын талаптар мен көрсетілетін
құрметтің бірлігі принципі. А.С. Макаренко кезінде “Егер біреу – міреу
педагогикалық тәжірибенің мәнін қысқаша ғана формуламен қалай анықтар
едіңіз деп сұрай қалса, мен оған адамға мүмкіндігінше үлкен талап қою және
құрмет көрсету деп жауап бере едім” , – деген екен. Мұғалім осы принципті
басшылыққа алып оқушы күш – қуатына ерік беретін, орынды әрекеттеріне
және қылықтарына тербеліс туғызатын, өзінің құлқын сезінуін және өз
тәртібіне жауапкершілігін ұғындыратын өзіндік өрнегі (стилі) мен сарыны
(тоны) бар қатынастарды таңдап алады.
Тәрбиелік ықпалдардың тізбектестігі, жүйелілігі, беріктігі және
үздіксіздігі принципі. Бұл принципті ұстау әрбір бөліктері мен элементтері
түгел біртұтастықты құрайтын педагогикалық жүйенің болуын талап етеді.
Педагогикалық ықпалдардың жүйесіздігі, кездейсоқтығы, бейтараптығы,
келісімсіздігі, ретсіздігі тәрбие мақсатына үзілді – кесілді қарама – қайшы
келеді.
Тәрбиенің оқушылардың жас және дербес ерекшеліктеріне сәйкестігі
принципі. Бұл принципті жүзеге асыру оқушылар іс – әрекетінің мазмұны
мен түрін олардың жасына, өмір тәжірибесіне, күш – қуаты мен
мүмкіндіктеріне сәйкес болуын талап етеді. Осы принциптің жүзеге асуына
мұғалімнің жас және педагогикалық психологияны терең білуі көмектеседі.
Қорытынды