it EDO One) Ga, NGU VAN (BUI MANH HUNG (Téng Chi bién) PHAN HUY DUNG - NGUYEN THI NGAN HOA (Béng Chi bién) DUONG TUAN ANH - NGUYEN LINH CHI - BANG LUU NGU’ VAN TAP HAI (Ban in thi) NHA XUAT BAN GIAO DUC VIET NAMMuc Luc Bat 6. BAI HOC CUdCc SONG 4 boc 5 Béo cay gia duéng (Nou ngén Viet Nam) 6 Ech ngéi day giéng (Trang TU) 7 Con méi va con kién (Nam Huong) 8 Thue hanh tiéng Viet 10 M6ét sé cau tuc nga Viet Nam 12 Thuc hanh tiéng Viét 13 Con hé 6 nghia (Vi Trinh) 14 vi 16 mal Wigt bel veh nigh] ayy rz ena a ‘anyagp), ) 16 || Wetiiien co TOE TT I oe LUE | |e: Cidiarmet truyen gu ngon = a = at CUNG C6, MG RONG 22 THUC HANH BOC 23 Thién nga, ca mang va t6m hum (\-van Cru-l6p) 23 BAI 7. THE GIO1 VIEN TUONG 25 boc 26 Cuéo cham tran trén dai duong (trich Hai van dam duéi bién, Giuyn Véc-nd)_ 27 Thuc hanh tiéng Vi 34 Busing vao trung tam vi try (trich Thién Ma, Ha Thuy Nguyén) 35 Thue hanh tiéng Vi at Dau &n Hé Khanh (Nhat Van) 42 viet 45 Viét bai van ké lai sy viéc co that lién quan dén mot nhan vat lich si 45 NOI VA NGHE 48 ‘Thao luan vé vai trd cla céng nghé déi véi déi séng con ngubi 48 CUNG CO, MO RONG. 50 THUC HANH DOC 50 Chiée da than (trich Tinh van Tién Na, |.A. E-pho-ré-mép) 51 DOC MO RONG 53 par 8. ritnowiem pe TRUGNG THANH 5 poc 55 Ban d6 dan dudng (Ba-ni-en Gdt-li-ep) 56 Thuc hanh tiéng Viet 59 Hay cam ldy va doc (Huynh Nhu Phuong) 61 2 otTnvonannitiéngvigt Nojivalicon(MBhaiingy) viet Viét bai vain nghi luan vé mot van dé trong doi séng (thé hién y éi mét quan niém, mét cach hiéu khac vé van dé) NOVA NGHE Trinh bay y kién vé mat van dé déi séng CUNG C6, MG THUC HANH DOC Céu chuyén vé con duéng (Doan Céng Lé Huy) HO. 'U VO1 TU NHIEN boc Thuy tién thang Mét (Thé-mat L. PI Thue hanh tiéng Lé ria lang cua nguéi Lé Lé (Pham Thuy Dung) Ban tin vé hoa anh dao (Nguyén Vinh Nguyén) Thue hanh tiéng Viét viet Vidt bai van thuyét minh vé quy tac hod luat Ié trong tre ch 6 NOI VA NGHE Giai thich quy tc ho&c luat Ié trong mét tro choi hay hoat déng CUNG CO, MG RONG THUC HANH DOC “Than thién vai mai truéng’ (Nguyén Hau Quynh Huong) DOC MO RONG TRANG SACH VA CUOC SONG poc Thach thiie dau tien Chinh phuc nhing cuén sach mdi viet Thach thie tha hai Tu y tuéng dén san pham Viét bai van phan tich mét nhan vat van hoc yéu thich trong cuén sach da doc NOI VA NGHE Vé dich: Ngay hdi véi sach ON TAP HOC Phy lye 1: Bang tra citu thudt nga ¢ 2: Bang gidi thich thuét ngit ¢ 3: Bang tra cou yéuté Han Phy lye 4: Bang tra edu tén riéng nude ngodi 64 65 67 67 n n 73 73 74 76 7 78 83 84 87 90 1 91 95 95 97 98 98 100 101 102 103 103 109 109 109 112 115 115 17 123 124 126 133BAI HOC CUOC SONG Pome Ma CeLom Col PM ATeLome ol CcLom Lied at © Tuc ngii c6 cau: Bi mét ngay dang hoc mét sang khdn. Dung vay, khéng chi hoc @nha trudng, ching ta con hoc héi duge nhiéu diéu trong cudc séng: hoc qua nhiing chuyén di; hoc tl viéc tiép xc véi nhiing ngu6i ting trai, hiéu biét; hoc 6 cudn sach ta doc, bé phim ta xem;... Ching ta hoc suét déi nhd nhiing nguén “tai liu” v6 tan do. én véi bai hoc nay, em sé dude lam quen va tim hiéu hai thé loai sang tac ngon tut: truyén ngu ngén va tuc ngit. Bi sau tim hiéu nhiing cau chuyén ngdn gon ma sau sc, nhiing Idi ndi thudng cé van, nhip nhang, cAn déi, dtic két bao nhiéu tri thie vé moi mat cia déi séng, em sé thay cé nhiing diéu that mdi mé, bé ich. + Nhan biét duge mét s6 yéu t6 ca truyén ngu ngén: dé tai, tinh hung, edt truyén, nhan vat, chi dé. * Nhan biét dude mét sé yéu té cia tuc ngi: sé luong cau, chi, van. * Hiéu dude dac diém va chtic nang cla thanh ngil, dac diém va tac dung cla | bién php tu tu néi qua. * Budc dau biét viét bai van nghi luan vé mét van dé trong di séng, trinh bay 16 vn dé va y kién cla nguéi viét; dua ra lilé rO rang va bang chung da dang. © Biét ké lai mét truyén ngu ngén: linh hoat, hép din. & dung cét truyén géc, cé céch ké chuyén * Coy thie hoc hdi kinh nghiém, tri tué cla dan gian hay cia ngudi xua dé ren cae die tinh: khiém tén, cdn trong, kién tri, nhain nghia, co trach nhiém.Doc > Rag = TRI THUC NGU VAN Truyén ngy ngén Truyén ngu ngén [a hinh thie ty sy cd nhé, trinh bay nhding bai hoc dao Ii va kinh nghiém séng, thudng si dung Idi dién dat am chi, ngu y, bong gié. Mét sé dac diém cua truyén ngy ngén © Truyén ngy ngon thuéng ngan gon, dude viét bang the hoac vain xudi. @ Nhan vat ngy ngén co thé la con ngudi hoac con vat, dé vat duge nhan hoa (biét Ndi nang, cé tinh cach, tam li nhu con ngudi). @ Truyén ngu ngén thudng néu lén nhing tu tudng, dao Ii hay bai hoc cuéc s6ng bang ngén ngif giau hinh anh, co thé pha yéu té hai hude. Tuc ng Tue ng@i thuéc loai sang tac ngén ti dan gian, la nhiing cau ndingan gon, nhip nhang, can déi, thudng co van diéu, duc két nhan thiic vé ty nhién va xa héi, kinh nghiém vé dao dtic va ting xi! trong déi sng. Thanh ng Thanh ngii la mét loai cum tif c6 dinh, cd nghia béng bay. Nghia cla thanh nga la nghia toat ra tl’ cd cum, chu khéng phai dude suy ra tl nghia cila ting thanh t6. Néi qua Néi qué la bién phép tu tif phéng dai tinh chat, mute 46, quy mé clia déi tugng dé nh&n manh, tang stic biéu cam hoac gay cudi. VAN BAN DOC VAN BAN 1. Bé0 cay gila duéng (Ngu ngon Viet Nam) VAN BAN 2. Ech ngdi day giéng (Trang Tu) VAN BAN 3. Con méi va con kién (Nam Huong) VAN BAN 4. Mét sé cau tuc ngd Viet Nam VAN BAN 5. Con hé cé nghia (Vi Trinh)VAN BAN TRUYEN NGU NGON TRUGC KHI DOC 4. Ké mét cau chuyén (em doc dude, nghe duge hoac ty minh trai qua) da dé lai cho em bai hoc sau sc. Bai hoc em rit ra duge ti cau chuyén do a gi? nh ta nhan ra minh chi la éch 2. Hay chia sé cach hiéu cia em vé cau néi sau: ngéi day giéng ma thai”. BOC VAN BAN Déo cay gitia dudng Xt co mét ngudi the méc bé ra ba tram quan” tién vé mua gé dé lam cai nghé 480 cay ma ban, S6 tién nguéi tho méc bé ra Cita hang anh ta mé bén duéng. Ai qua dé eling ghé mua 96. vao coi. Ngudi nay thi néi: “Phai do cay cho cao, cho to, thi méi dé cay”. Anh ta cho 1a phai, 480 cay vita to = vira cao, Ngudi khae lai néi: “Co do nhé hon, thap hon Sato saa shi ln deo earvins ane, Hanh dong cda ni thi mdi dB cay” Anh ta cho la pha, lal d@o cay vita ho, Agr nan age 1 knuyen vita thap. Sau lai co nguoi bao: “Nay 6 trén ngan®, hién a nguoi qua duéng. c6 ngwoi dang pha hoang® bao nhiéu déng rudng va cay tinh® bing voi ca. Néu 480 cay cho that cao, that to gap doi gdp ba thé nay dé voi cay duoe, bay ra hang ban thi chic 1a ban duoc nhiéu Kim, ma réi lai v6 van” Nguoi tho méc nghe néi, lién dé ngay mét hic bao nhiéu cay to gap nam, gap bay thir thuong bay ra ban © Quan: dan vi tin 16 thei nua. # Ngan: rng, ving cung, ©! Pha hoang: khai khén dat ty nhién lam dat canh tac (hoae phyc vu cho nhiing nhu edu khéc cia con ngubi). Tinh toan, hoan toan. 6 LoNhung qua bao nhiéu ngay thang, ching thay ai dén mua cho mét cai nao, eting chang thay ai noi voi di cay - ts . pce tere sae as Vi sao ngudi tho méc khéng mudng ca, Thanh ra cé bao nhiéu go hong bé hét va bao 7 Chg a ban duge cay? nluéu von liéng di doi nha ma sach. id Nguoi tho mde bay gid moi biét dé nghe ngwéi la dai. Nhung qua muén roi, khéng sao chita duoc nia! Boi chuyén nay mdi co thanh ngit: “Déo cay gitta dong”, 4é noi nhiing nguoi hay dé tai nghe lam theo thién ha dén néi mat ca co nghiép (Theo On Nhu Nguyén Van Ngoc, Trvén cd mréc Nam, tap 1, Thang Long, 1958, tr 101 - 102) Ech ngéi day giéng TRANG TU® Mét con éch nhé ngéi trong mét cai giéng sup noi ‘voi mét con ria Ién bién déng®: “Téi sung suéng qua, t6i co thé ra Khoi giéng, nhay lén miéng giéng, roi laa Sw kde nhau vé méi truéng v6 giéng, ngdi nghi trong nhimg ké gach cita thanh _ 967g eda éch va rua. 2 giéng. Boi trong nuéc thi nude dé nach va cim téi, nhay xudng bin thi bin lap chén t6i téi mt c4, Ngo lai phia sau, thay nhiing con Hing quang'®, con cua, con néng noe, kiéng con nao suéng bing t6i. Va kai mot minh jy, ooo gay Knidh Soh cam thy chiém mét ché nude tu, tu do bot Idi trong mét cai giéng sung suéng. sup, con vui gi hon ntta? Sao anh khéng v6 giéng t6i mot y, lat coi cho biét? © Bi dGi nha ma: chét, mdi, mAthEt (cach n6i thong tuo, ham ¥ ché giéu). © Trang TU (khong nam 369 - 286 trude Céng nguyén) la mot triét gia n6i tiéng cba Trung Quée. Cub séch Trang Ti (tén goi kha: Nam Hoa kinh) cia 6ng via chia dung shang tu dng trét hoc uyén bac, vila dém chat van chuong vi nhigu mu chuyén sinh d6ng, mang tinh ngu ngon sau s&c. Truyén Ech ng6i day giéng trich trong thién Thu thuy (hién thi 17) cha sach Trang Td. ® Bién déng: bién 8 phia dong 8 V6. vao. © Lang quang: con bo g@y, &u tring cba muti ee 7Con rita bign déng vita mdi muén Ait cai chan bén trai v6 giéng thi thay khong con ché vi cai diti bén phai 4a bit cai giéng r6i. No tir tir rit chan ra, Iti lai, bao con éch. —Bién déng ménh méng, ngan in 43 tham gi, sau th’m thdm, ngan nhan® 4 tham gi. Thoi vua Vi, ctr mudi nam thi chin nam lut, vay ma muc nude 6 bién khéng lén. Thoi vua Thang®, tam n&im thi bay nfm han han, vay ma be bién khong lai ra xa, Khong vi thoi gian ngan hay dai ma thay doi, khéng vi mua nhiéu hay it ma ting giam, do 1a cai vui Ion ciia bién déng Con éch trong cai giéng sup nghe vay ngae nhién, thu 4, pign eda éoh ki duoc minh lai, hoang hét, b6i ri ghe vé bién, (Drang Tir va Nam Hoa kinh, NXB Van hoa ~Théng tin, Ha Noi, 1994, t: 337) n Hin Lé gio thigu varchui dich, Con mdi va con kién NAM HUONG“ Con méi trong nha tréng ra Thay mét dan kién dang tha cai mdi Méi goi bao: “Kién oi cae cht Mo ra ft 46 nh oe nae Oi tinh gi lao khd Lamm thay! eel RST MOVE ATOR ‘® Nhdn: dan vi do d6 dai thai cB, bling Khoding 1.8 m. ® Va: Ha VO, mét vi vua trong truyén thuyét cia Trung Quéc. ©) Thang: Thanh Thang, mét vi vua trong truyén thuyét cua Trung Quée. (© Nam Huong (1899 ~ 1960) qué d Ha Noi, sang tac nhidu tho ngy ngon, duge in trong cc tap Guong thé sy (1920), Naw ngon mei (1935), Tho ngu ngén (1937)... Ngoai ra, Ong con cé tap tho Bai hat 1ré con (1996) danh cho thiéu ahi 8 LoLam an tim Kiém khap ngay Ma sao than thé van gay thé kia Ching ta day chang hé khé nhoe Ma 6 & béo truc béo tron 6 &m ghé chéo® ban tron Nha cao cita rong, ti hom thiéu dau?” Kien rang: “Trén dia cau muén loai Hé co lam thi moi c6 an Sinh tn 4 cuée kho khan Vi dan vi td nén than gay go. Cac anh ching vun thu® xi sé Cit due vao ché 6 ma xoi Due cho rong hét moi noi Nha kia d6 xuong di doi cac anh”. (Tvén tap vio hoc dan gicas Viet Nam, tap U1, Neguyén Ctr — Phan Trong Thuong bién soc v4 tuyén chon, NXB Gito duc, 1999, t: 805) | © GG (dang quai) béo map va cham chap (nghia trong van ban). | Ghé chéo: ghé chan chéo, c6 lung tya. (© Vun thus yun vén, thu xép, cham lo. Xuisé: noi 6, qué hucng, dat nude. Kién té thai dé ra sao vé 16i s6ng cia méi? L6i séng cia méi gay ra hau qué nghiém trong nhut thé nao? ae 9SAU KHI DOC TRA LOI CAU HOI 1. Ngudi thg méc trong truyén Déo cay gia dudng da xii sy thé nao trude mdi Idi khuyén, khién céng stic va ciia cdi “di déi nha ma"? 2. Néu Ia ngudi tho méc trong cau chuyén nay, em sé lam gi trude nhiing Idi khuyén nhu vay? 3. Nhding diéu gi lam cho con éch trong truyén Ech ngéi day giéng cam thay sung suéng? 4, Hay chi ra nhiing diém khac biét vé moi trudng séng ciia éch va rua. Sy khdc biét do anh huéng dén nhan thc va cam xtc ciia hai con vat nhu thé nao? 5. Vi sao con éch “ngac nhién, thu minh lai, hoang hét, béi ri”? 6. Trong truyén Con mdi va con kién, quan niém séng cia méi va kién béc 16 nhu thé nao qua cac Idi thoai cla chung? 7. Theo em, thign cam cia ngudi ké chuyén duge danh cho méi hay cho kién? Vi sao em khang dinh nhu vay? 8. Neu nhiing diém gidng nhau vé néi dung ciia ba truyén ngu ngon: Béo cay gidta duéng, Ech ngéi day giéng, Con méi va con kién. viET KET NOI VOI BOC Viét doan van (khoang 5 ~ 7 cau) cé sii dung thanh ngil déo cay gita duéng. ITHANH NGU Nhén biét déc diém va che nang @ Chi ra va giai nghia thanh ngé trong cac cia hosed cau sau: - oc hai céu sau va chi y cc cum ti a, Tat cd nhiing cai dé cam dé téi hon la * u in dam: quy tac vé phan tu; nhung tdi cung lai duge, va ba chan bén cdng chay dén truong. (1) Ké hdu ngudi ha ra vao toi tap, bung lén cho khach toan son hao hai vi, (An-phéng-xo B6-dé (Alphonse Daudet), mai thom nife mai. (Vua chich choé) Budi hoe cudi cing) 7) of ngutel trong lang lwon doan ket b. Lai c6 khi t6i cdm thay minh ding manh __ sn sang chia ngot sé bili cho nhau. dén ndi di: c6 phai chuyén nui déi séng t6i ee Ba cum tu in dam trong cac cau trén cing s&n sang. déu la nhing t6 hgp cé cau tao chat ché. (Trin-ghi-do Ai-to-ma-tép, Nghia cia mdi cum tu déu ham suc, co. Nguoi thay dau tién) __ tinh hinh tugng. Dé la nghia chung cla We@ Thi thay thanh ngi (in dam) trong cac cau sau bang tu ngii co y nghia tuong duong, r6i rut ra nhan xét: a. Thanh ra c6 bao nhiéu gé héng bé hét va bao nhiéu vén liéng di déi nha ma sach (Béo cay gidda duéng) b. Gid day, céng chua la mot chi phy bép, théi thi thugng vang ha cam, viéc gi cing phai lam. (Wua chich choe) © Nnan xét vé viée sit dung thanh nga déo cay gitla duéng 6 hai truéng hop sau: a. Anh lam viée nay chdc nhiéu ngudi gop cho nhdng y kién hay. Khae gi déo cay gida duéng. b. Chin ngudi mudi y, 161 biét nghe theo ai bay gid? That la déo cay gidla duéng. @ Hay aat 4 cau, mdi cau st dung mét trong s6 cac thanh ngif sau: a. Hoc mét biét mudi b. Hoc hay, cay biét c. Mé may mé mat d. Mé ¢6 trong bung TRUGC KHI DOC cA cum chi khéng phai la tong s6 nghia cia cae tl trong cum. Ké hau ngudi ha, son hao hai vi, chia ngot sé bili la cac thanh nga. LA mét loai cum tir dae biét, nhiéu khi cach két hgp cac tis trong thanh ngit khéng theo quy tac théng thuéng, chang han: cao chay xa bay, con éng chau cha, nhuéng com sé 4o, thugng cang chan ha cang tay,.. Doc cae cau sau va tim hiéu chic nang cia thanh nga: (8) C6 dem long yéu, 06 etia ngon vat la déu gidu dem lén cho. (So Dia) (4) Lan nay hai doi lai gap nhau, chua biét méo nao can miu nao. 6 cau (3), cia ngon vat la co nghia la nhing thie n ngon, quy hiém; 8 cau (4), chua biét méo nao can miu nao c6 nghia la chya biét ai thang ai thua. Viée dung thanh ngif gidp cho cau tré nén sic tich, bong bay, gai nhiéu lién tudng. 1. Khi tro chuyén véi ngudi khac, da bao gid em diing tuc ngii chua? Hay giai thich viée em dung tuc ngi trong truéng hgp dé. 2. Theo em, vi sao ngudi ta lai dung tuc ngii trong mét sé tinh hudng giao tiép thuong ngay?BOC VAN BAN Mot s6 cau tuc ngtf Viét Nam 1. Gio heo may, chudn chuén bay thi bao. Nhdng chi dé duge thé hién | Bao tap mua sa gan toi. qua cdc céu tue nga. 2. Kién canh v6 t bay ra faci a 3. May kéo xuéng bién thi nang chang chang, may kéo lén ngan thi mua nhw trit 4, Bém thang Nam chua nim da sing REiwantics.com 6. Nhat nude, nhi phan, tam can”, tir giéng 7. Nang tot dua, mua tot la 8. Lam muéng ba nam khéng bing chin tm mét lira 9. Nguoi séng hon déng vang 10. Déi cho sach, rach cho thom 11. Khong thay 46 may lam nén. 12. Hoe thay chang tay® hoe ban, 13. Mudn lanh nghé, cho né® hoc héi Sa) } 5k awe ee Nét chung nhat vé hinh thc 14, An qua nho ké trong cay aerated) 15. Mt cay lam ching nén non “ Ba cay chum lai nén hon niti cao (¢Neuyén Xuan Kinh (Chu bién) - Neuyén Thuy Loan - Phan Lan Huong -Neuyén Luan, Kho teng tuc ngit nguréi Viet, tap 1 va tap 2, NXB Van hoa ~ Théng tin, Ha Noi, 2002) © Cain: siéng nang, chim chi. ®) Tay, bang, ®) NE: ngai (aghila trong van ban). itSAU KHI DOC TRA LOI CAU HO! 1. Tim hiéu sé tiéng trong nhding cau tuc ngif trén, tif dé rut ra nhan xét chung vé dé dai cia tuc nga. 2. Trong 15 cau tuc nga 6 trén, nhiing cau nao cé gieo van? Viée gieo van nhu vay 6 tac dung gi? 3. Cau tuc ngii nao trong bai hoc nay cé hinh thtic cila mét thé tho quen thuéc, dude ding rat nhiéu trong ca dao cla ngudi Viet? Néu them hai cau tuc ngii cé hinh thc tuong tu. 4. Tinh chat can déi trong cAu tric ngén tif duge thé hién nhu thé nao 6 nhiing cau tuc ngii trén? Viéc tao nén sy can déi trong cau tric cla mot cau tuc ngi co tac dung gi? 5. Co thé phan chia céc cau tuc ngif trén vao nhing chii dé nao? 6. Chi ra nhiing cau tuc ngif thé hién y nghia mét cach truc tiép, nhiing cau tue ngi thé hién y nghia qua hinh anh c6 tinh chat an du. 7. ¥ nghia cla cau tue ng sé 11 va 12 cé loai trl’ nhau khéng? Em rit ra duge bai hoe gj tiv hai cau tuc ngit d6? 8. Vi sao nhiéu cau tue ngif vé dai s6ng xa hoi ra doi tl thud xua ma van con gia tr déi véi con ngudi ngay nay? VIET KET NOI V61 BOC Hay ghi lai mét cudc déi thoai (gia dinh) gidia hai ngudi (khoang 5 - 7 cu), trong d6, mot ngudi cd ding céu tuc ngi: Mudn lanh nghé, chd né hoe hdi. (3 Thuc hanh tiéng Viét [BiéN PHAP TU TU @ Chi ra va phan tich tac dung cua bién phdp tu tu néi qué trong nhiing cau tue ngii sau: Nhén biét dae diém va tac dung phap tu tu néi qua @ Bién phap tu ti ndi qua co dac diém: phong dai dén muc phi Ii tinh chat, quy a. Bém thang Nam chua nam da sang mo clia sy vat, hién tung dugc néi dén. Ngay thang Muéi chua cu6i da toi. Vi dy: b. Ngay wui ngain chang day gang. Ce aceon Bém ndm né ngay ca nha that kinh. c. Thuan vo thuan chéng tat bé déng a (Ca dao) cing can. _ B@ Cho biét trong nhiing cau sau, cau nao la ndi qua, cau nao la ndi khodc. Tu dé, néu su khae nhau gilla néi khode va néi qua. a. Cay déng dang budi ban trua M6 héi thanh thét nh mua rung cay. (Ca dao) b, Troi ndéng qua, mé hdi nhé xudng uét sing ca san nha, c. Ddi ngudi cé mét gang tay Ai hay ng ngay con cé nifa gang. (Ca dao) 4. Bai van nay 161 chi lam véo trong néim phut, thé ma van viét duoc ba trang. QO Hay aat 4 cu, mdi cau sit dung mét trong 86 cdc cum tif co bién phép tu ti noi qua sau day: a. buén nau ruét b. rung réi chan tay c. cui v8 bung 4d. mét dut hoi DOC VAN BAN 6 cau ca dao nay, dé I6n cla con ran va tac dong cla tiéng ngay ma né phat ta la khéng thé tin dugc, vi da duoc phéng dai dén mu phi li. © Bign phdp tu tirndi qua co tac dung: gay 4n tugng dae biét, tang stic biéu cam hoae gay cuti. Vid (1) Déi non Iép bién (Thanh ngit) (2) Lam trai cho dang nén trai Khom lung chéng g6i ganh hai hat ving. (Ca dao) Thuc té cho thay, dai non dp bién la vic qua I6n, phi thudng. Noi qué nhu 6 cau (1) nham dé cao y chi hoc thé hign su kham phyc truéc nhing ki tich olla con ngudi. Cau (2) vé nén mot tinh hudng hai hu6o: ci goi la sy nghiép “Idn lao” olla ké 1am trai 6 day rét cue chi thé hién 6 ché c6 gang lam sao dé ganh cho néi hai hat ving. Noi qua nhu thé la dé ché nhao cai vé tich sy cla déi tugng. Con hé co nghia vU TRINH" Huyén Déng Triéu® c6 ba 46 1a ba Trin, Mat dém ba nghe tiéng gé etka, bén m6 cita nhin khp xung quanh ma cl ai. Dot nhién, cd con hé chém toi cong, ba di. Ban dau, ba so chét khiép. Sau 46, ba tinh tao lai, thay hé ding mét chan trade 6m ba chay nhut bay, gap bui ram gai géc thi dimg mot chan ré 16i, tir tir ma di, Toi chd VG Trinh (1759 ~ 1828) ngudl lang Xuan Lan, huyén Luong Tai, phd Thuan An, én Kinh Bac (nay la thon Ngoc Quan, xa Lam Thao, huyén Luong Tai, inh Bac Ninh). Ong sang tac c& tha (Cung oan thi tip, Su Yn thi tip...) va van xudi (Lan Ti kin van luc). Lan Tri kién van luc la tac phdm dinh cao trong thé loai truyén truyén ki Viet Nam thal trung dai. Van ban Con hé co nghia la truyén thi 8 trong 45 truyén ngan viét bang cha Han trong Lan Ti kién van luc ® Huyén Béng Triéu: dia phuong vung dong bac Bac B6. ©) Ba do: ngué phy nu lam nghé 66 dé. otngon niti sau trong rimg, hé tha ba xudng, Balai thay mét con ho cai dang cao dat, lan Jon. Ba cho 1a hé dinh én thit minh, so hai khéng dam déng day. H6 dure ding chan chi dan ba nhin hé cai va chay nue mat. Ba thay nhu cé cai gi déng day trong bung hé cai, biét la no s4p dé. SHn c6 thuéc kich dé trong dai ao, ba ben hoa véi nuée suéi cho n6 udng. Cam thay hé cai d6 dau, ba lai xoa bop bung cho no. Lat sau thi hé sinh con. Ba thay hé duc ming 16 dia gién v6i con minh, con hé cai thi nim phuc xuéng, dang mét méi im. Hé duc roi khéi géc cay, dén bén ba 45, quy chan tnrde trén dat, vita quy vira nin ba, lat sau duva ra mét khéi bac. Ba biét hé tang minh, nhan lay va bude vao that lg. H6 duc tir tir dimg day, vita di vira ngoai nhin ba. Ba theo hé ra khoi rimg, Lite roi khoi khu rimg, troi sap sang, ba gio tay néi: “Xin chiia son lam quay vé". Hé ban dimg Iai quy xudng, huong ve ba 46 cti dau quay dudi to y tién biét. Ba di kha xa, hé méi gam Ién rdi 19i di, Ba vé dén nha, bé bac ra can due hon mudi Jang. Nam ay mat mia, ba nho c6 s6 bac ay ma séng qua duoc. Huyén Lang Giang® cé mét ngudi tién phn) no dang kiém ci 6 chan nai. Tir xa thay cay céi trong thung Iting phia trade ngon ntti lay dong khéng ngot, bac tiéu mdi vac bia dén xem. Bac ngo quanh thi thay mét con hé tran tring, to nhu con bd, Ku thi citi dau cao dat, khui thi nhay lén vat xudng, thinh thoang lay chan méc hong, miéng ngoac 1én nhu cai sang, mau chay lénh lang. Bae tiéu phu thay miéng hd cd Khic xuong mac trong hong. Ban chan hé mong vudt lon, cang moe, khue xuong cang vao sau, Bac tiéu cham rai uéng rou lay can dim, ri treo 1én cay hé lén ring: “Cé hong nguoi dau phat khong? Dimg cn ta, ta sé lay xwong ra cho nguoi” H6 nghe thay, nim phuc xudng, ha miéng huéng vé bac tiéu nhu cau citu, Bac tiéu treo xudng, thd tay vao cé hong ho, lay ra mét chiéc xrong bd to nhw canh tay. H6 liém mép, vita bé di via nhin khuén mat bac tiéu. Bac tiéu hé lon: “Nha ta 6 thon ay, hé duoc miéng ngon thi nhé nhau nhé”. Bac tiéu ra vé duoc may hém, mia dam. nghe thay ngoai ctta cé tiéng kéu rat dir déi. Sang hom sau mé etta, bac tieu thay cd mét con huou chét 6 a6. Nhiéu nam sau, bac tiéu qua doi. Lite sp chén, mét con hé béng nhién dén trade m6. Nhiing ngudi dua dam bé chay, tir xa thay hé dimg dau dui ‘vao quan tai, gam git, gao Ién, di quanh quan tai vai vong ri bé di. Vé sau, mdi dip dén ngay gid bac tiéu, hé lai dua huou, lon dén dé 6 ngoai cra, may chue nam lién. (Duong Tuan Anh dich, tap chi Veo hoc vei Tudi tré, thang $/ 2021, tr 47-49) "Lang: dan vi do kh6i lugng thai xua. xép xl bang 37.8 ar. ' Huyén Lang Giang: nay thude tinh Bac Giang, © Tiéu phu, ngudi lam nghé dén cuiSAU KHI DOC TRA LOI CAU HOI 1. Cac con hé da duge ba dé Tran va bac tiéu phu giup dé nhu thé nao? 2. Hé da lam nhiing gi dé tri An ngudi gitip dé minh? 3. Em cdm nhan duge diéu gi vé tiéng gam ciia hai con hé 6 phan cudi méi cau chuyén? 4, Muon hinh tugng con hé cé nghia, tac pham da gifi gam bai hoc dao li nao cho con ngudi? 5. Viée tac gid ghép hai cau chuyén khac nhau vao trong cing mot van ban cé y nghia gi? Theo em, néu bét di mét cau chuyén, y nghia ciia van ban cé thé bi anh huéng nhu thé nao? 6. Néu cam nghi vé mét chi tiét em thay an tuong nhat trong truyén. Viét bai van nghi ludn vé mét van dé trong déi s6ng (trinh bay y kién tan thanh) Cac van dé trong ddi séng Iuén da dang, phtic tap va thudng duge danh gia khac nhau, tuy cdch nhin nhan cla méi ngudi. Sy trung thuc cia con ngudi thé hién 6 thai 46 biét tan thanh nhing y kién ding, phan déi nhiing y kién sai trai. Phan Viét cla bai hoc nay yéu cdu em ban luan vé mot van dé trong di séng, theo hudng trinh bay y kin tan thanh. Sy tan thanh di nhién phai dude dat trén cod sé nhiing nguyén tac ung xii va nén tang dao li thich hgp, ciing nhu stic thuyét phuc ctia y kién tuy thudc vao nhiing Ii 1é va bang chting dude sif dung. Yéu céu déi véi bai véin nghi luan vé mét vén dé trong dai séng (trinh bay y kién tan thanh): * Néu duge van dé va y kién can ban luan. + Trinh bay dude sy tan thanh déi vdi y kién cén ban luan. + Bua ra duge nhiing Ii lé r6 rang va bang chting da dang dé ching té sy tan thanh la.cé can ct. Phan tich bai viét tham khao Trudng hoc dau tién Tuan tnude, 06 giao da td chite cho Iép tdi thao nan vé dé tai: “Vai tré cita gia dinh déi v6i su truéng thanh ( Néu van dé nghj luan. ctia mdi ngudi”. Cac ban, méi ngudi mét y, ban luan 6 ottrat s6i ndi, Téi nhé, y kién cita Héng Minh da gay ra mot ave : re a ain su y kién dang quan ude tranh twin nhé Kha thiivi, Ban ay cho ring: “Gia din | oe yan a cfing 1a mét truong hoc”. Sau khi nghe Héng Minh trinh bay, c6 ban phan d6i: “Néu vay thi con dau sw phan biét gia dinh va nha trudng nifa, trong khi gia dinh — nha trong — xa hdi 1a ba méi trong Khée nhau”, Lai 6 ngwéi chat van: “Hong Minh nghi sao vé nhitng ban co hoan canh thiét thoi, co nhé vi khéng duoc Ion 1én trong mét mai 4m gia dinh?” Riéng tdi, sau khi suy nghi ki, tdi thay Hong Minh (yoyoy viet tan thanh y hoan toan co li kién da néu. Ding 1a trong cude séng, cd nhiing ngudi kém may man, vi li do nao dé ma ngay tir thud 4u tho, ho 44 khong ( Si/dung Iilé. duoc nudi nang, cham séc béi ban tay cita nhing ngudi than. Dit duoc bi dp boi nhiing tm long nhan ai, ho van thuc sw thiét thoi. Nhung toi nghi, nhimg truéng hop nhw thé khéng chiémn da sé trong x4 héi, do do y kén ctia ban Héng Minh van 6 stre thuyét phue: Phan lon moi ngwoi déu c6 gia dinh. Gia dinh 1a noi ta duge sinh 1a, 1én lén, duoc song voi nhtmg ngudi rust thit. Ong ba, cha me, anh chi khéng chi nuéi nang, chim, séc ma con bao ban, day dé ta bing tim long yéu thuong tru mén, niém tin va hi vong. Trong gia dinh, éng ba, bé me, anh chi chinh 1a nhiing “thay 6” dau tién eta ching ta. Bai hoc dau 46i cia ta den tir nhiing truyén co tich hap dan, ti: nhimg cau ca dao trong loi me hat, hay nhtng cau tue ngit ba dan ra trong 16i noi hing ngay. Do 1a nhig bai hoc vé dao lam ( Néu bang chin nguéi, vé cach déi nan xé thé nhe nhang, te nhién ma tham thia. Téi nhé, lan ti méi vao lép 4, c6 c6 ban cita me dén choi. C6 hoi khé “Chau hoc lop may rdi?”. Téi nhin c6, gio bén ngon tay lén. Me voi lén tiéng: “Con khong duoc tra 16i voi ngudi Lon nhw thé, Con 18 phép néi lai v6i c6 di”. Tat nhién, Ja t6i nghe Loi me va ngwong nghiu tra loi, May nim 4 tr6i qua, nhung gid day, indi Jan nho lai cai cir chi gio bén ngon tay lén dé tra 161 voi ngwoi bang tudi me minh ma nhu tra loi voi ban cing lita, tdi van thay x4u hd Trong gia dinh, moi nguéi déi xir voi nhau theo chan mue ctia dao li, khéng gidng cae quy dinh ciia luat phap x hdi. Thé nhung, nhimg chudn mute 46 lai e6 gid tri au bén. Tinh me con, tinh cha con, tinh anh em la uhiing tinh cam dic biét cao quy, thiéng liéng. Boi vi, ( ‘hop ile va bang ching. chi cha me moi danh cho con cai tat ca gia tai vat chat va tinh than, duoc gay dung bang céng site, mé héi nude mat subt mot doi. Chi cd anh em, chi em ruét mdi cé thé chia sé, trong tro nhau ma khéng tinh toan thiét hon LWMot thanh vién lam lac t’ vé, ngudi than trong gia dinh san long tha thir va don nan. Trong nha co ngwéi 6m dau, bénh tat, moi ngwoi thue su lo lang, san sée. Nw vay, néu coi gia dinh la truong hoe, thi trude hét, do la truong hoc ctia tinh thuong va bén phan, cita dang hién va hi sinh, ctia khoan dung va 46 long Khi luéu ra nhiéu diéu, toi cang thay y kién ctia ban Héng Minh 1a rét dung. Qua that, gia dinh khéng chi 1a ( ve as aa 15m, ma cn “tréng hoc” daw tién ca mdi con new “Truéng hoe gia dinh” déng hanh va hd tro cho ngéi trudng noi hing ngay ta duoc hoc hinh véi thay c6, bé ban. That hanh phiic khi mdi ching ta nue hat giong duce tom gieo tir gido duc gia dinh va nay mam, sinh trudng tét tuoi trong méi tng gido duc lanh manh cita xa héi (Bai ean ctia hoe sinh, 6 chinh sira) Thyc hanh viét theo cdc bude @, rRvéc kHiviet a. Lua chon dé tai Trong cuéc séng hang ngay, c6 biét bao Muc dich viét van dé goi nhing cach nhin nhan, danh gia da khang ginh sy tan thanh ¥ kién, chiéu va thé hig bang ania kién inte thuyét phuc ngubi doc déng tinh vai nhau. Bé Iya chon dé tai cho bai viét,em c6 thé Guan giém ca minh, tham khdo cae van dé sau, va hinh dung ti cac van dé do, nay sinh nhiing y kién dung dan, Ngusi doc cen. the hiniew tarrthamt Nhding ngudi quan tm dén van dé - Su hé tro cla ngudi khac va né Iuc cla —_duge ban luan. ban than, yéu té nao quan trong hon déi véi sy thanh céng cila méi nguéi? Thanh céng va that bai, mat nao mai la trai nghiém bé ich giup con ngudi tién bo? ~ Khéng thay dé may lam nén va Hoc thay chéng tay hoc ban, cau nao la chan li? —Ham mé trd choi dién ti, nén hay khong nén? — Dé ding bang nhya - tién ich va tac hai. Ngoai ra, em o6 thé tim dé tai tir sch bdo, in-to-net hoac cae phuong tién truyén thong khdc. Chon dude dé tai em thuc su am higu va 06 hting tht thi viée viét bai méi thuan Idi. b. Tim y Sau khi xdc dinh duge van dé, cn tién hanh tim y bang cach ty tra loi mét s6 cau héi: ~ Van dé gi duge néu ra dé ban Ivan? edNgay 6 phan Mé bai, van dé can ban luan phai duge néu mét cach r6 rang, cu thé. Vi du: “Tudn trude, c6 gido da t6 chic cho l6p t6i théo luan vé dé tai: “Vai tro cla gia dinh d6i véi su truéng thanh cua méi nguéi’.” (Bai viét tham khao) - Van dé goi ra nhang cach hiéu nao? Mét van dé co thé duge hiéu theo nhiéu cach khac nhau. Dua ra nhiing cach hiéu nhu vay [a dé nhin nhan nhiéu chiéu vé van dé, co co sé thay duge cach hiéu nao la c6 li, Vi du: G bai viét tham khao, trudc dé tai néu ra, “méi ngudi mét y, ban luan rt s6i néi". Co ngudi cho gia dinh cing la mét truéng hoc, cd nhiing ngudi khong tan thanh y kién dé. = Y kién nao dang quan tam nhat? Trong nhiing y kién dua ra dé déi sénh, c6 nhiing y kién tae déng tich cyc dén nhiéu nguéi. Vi du: trong bai viét tham khdo, khi cé gido dua ra dé tai “Vai tro clia gia dinh d6i voi su truéng thanh cia méi ngudi”, ban Héng Minh néu quan diém: Gia dinh ciing la mét truéng hoc. Y kién nay dang quan tam nhét, vi né da gay ra mot cudc tranh luan nhé, thi vi, thu hut sy cha y cla céc ban trong lép: ~ Vi sao bay 16 thai d6 tan thanh? Day la diéu phai dude ndi r6, duit khoat trong bai nghi luan vé mét van dé doi séng (trinh bay y kién tan thanh). C6 néu duge y kién ngay ti’ du mdi co huéng dé trién khai cdc phan tiép theo ciia bai viét. Vi du: “ Riéng t6i, sau khi suy ngh7 ki, t6i thay Héng Minh hoan toan c6 Ii." (Bai viét tham khao) - Nhing Ii Ié va bang chung nao can dua ra dé chiing t6 sy tan thanh la xac dang? Trong qua trinh tim y, cau hdi nay nhdc nhé em can phai néu duge nhiing Ii lé va bang chting cu thé dé y kién tan thanh co stic thuyét phuc. G bai viét tham khdo, ngudi viét dua ra li lé chat ché va bang ching xac thuc khién ngudi doc tin rang gia dinh dung 1a trudéng hoc dau tién cia con ngudi. Vi du: Trong gia dinh, moi ngudi d6i xu véi nhau theo chudn muc ctia dao Ii, khéng giéng cae quy dinh cua luat phap xa hgi. Thé nhung, nhdng chudn muc dé lai cé gid tri lau ben. Tinh me con, tinh cha con, tinh anh em la nhGng tinh cdm dac biét cao quy, thiéng liéng. (Li \é); Trong gia dinh, 6ng ba, bé me, anh chi chinh la nhiing “thay c6" dau tién cla ching ta. Bai hoc dau déi cia ta dén tu nhiing truyén cé tich hap dan, tiv nhiing cau ca dao trong loi me hat, hay nhdng cau tuc ngi ba dan ra trong Idi noi hang ngay. Bd la nhang bai hoc vé dao lam ngudi, vé cach déi nhan xi thé nhe nhang, tu nhién ma tham thia, (Bang chting) c. Lap dan y Dan y la két qua cila viée sap xép hop li cac y da tim duge 6 trén, phan bé chung vao ting phan khi viét bai. ealDany ~ Mé bai: Néu vn dé déi séng cén ban trong bai nghi Iuan. - Than bai + Néu y kién dang quan tam vé van dé. + Thé hign thai dg tn thanh y kién vila néu bang cac y: +¥ 4: Khia canh thi nhat can tan thanh (Ii 6, bang chting) 2: Khia canh thi hai cdn tan thanh (Ii 1é, bang chung) 3: Khia canh thi/ ba cn tan thanh (Ii 18, bang chting) ~ Két bai: Rut ra y nghia cla y kién duge tan thanh. @ vietea Viée thyc hién bai viét doi héi trién khai day dl ede y da c6 trong dan y. Muén vay, can nm ving cach viét tiing phan cla bai. a. Md bai C6 thé néu van dé truc tip hay ké mét cau chuyén dé dan dén van dé. Du Mé bai theo céch nao ciing cdn ngan gon, hap dain, thu hit sy chi y cia ngudi doc. b. Than bai —Lam 16 cac khia canh co ban cla van dé, gidi thiéu y kién va sy can thiét cla viée ban luan, danh gid vé y kién 46 — Khang dinh ro rang, duit khoat thai do tan thanh y kién. — Tun ty trién khai ting y, sti dung li |é va huy dong bang chting dé sy tan thanh y kién co stic thuyét phyc. Méi y cn duge viét thanh mot doan van hoan chinh, gia cae doan c6 sy lién két chat ché. c. Két bai Khang dinh lai sy tan thanh y kién, néu tac dung cla y kién do déi véi cudc séng. Phn Két bai nén viét tron ven trong mét doan van. @. chins sv Bai vir Boe, ra soat cac phan, cdc doan ctia bai viét dé chinh sifa theo yéu cau clia bai nghj luan tan thanh y kién vé mot van dé dai séng. Cy thé: DU Reg Pele kL OMe) Y kién vé van dé ddi séng da néu 16 Néu y kién chua néu 16 trong phan rang chua? Mé bai thi phi bé sung. 20aBa khang dinh duge sy tan thanh y kién chua? Néu sy tan thanh y kién thé hién chua 16 thi phai chinh sta vé cach dién dat. Viéc tan thanh y kién da co stic thuyét phuc chua? Li lé va bang chting duge néu co phi hop véi néi dung nghi luan khong? Bé sung, thay déi néu thdy i lé va bang chting chua lam cho su tan thanh dii sic thuyét phuc. a rit ra duoc y nghia cia viée tan thanh y kién chua? Bé sung néu thay y nghia cia viéc tan thanh y kién con mé nhat. Viéc sii dung tu ng, cdu van, cach lién két cdc cau trong doan va cac doan trong bai da dat yéu cdu chua? Chinh sta nhGing |6i vé tis ng, ng phap, bé sung tli ng lién két néu thay gida cae cau, cdc doan con rdi rac. =. Rag Ké lai mét truyén ngu ngén Em da duge hoc, duge doc vé truyén ngu ngén. Han nhiéu truyén da dua lai cho em 4n tugng sau sac vi bai hoc rit ra tl do rat gan gil, thiét thuc. Em hay ké lai mét truyén ngy ngén, néu y nghia cilia cau chuyén va chia sé cam xtc cla minh. @, trvdc KHINO! a. Chuan bj Muc dich néi ~ Chon duge truyén ngu ngon ma minh Ké mot truyén ngu ngén nham rut ra yéu thich. bai hoc phi hgp véi tinh huéng doi s6ng, déng théi tao duge khong khi vui vé trong mét béi canh sinh hoat cu thé. - Nam duge cét truyén cia truyén ngu ngén. Cé thé tom luge néi dung truyén theo mét trat tu don gidn, dé hiéu. — Luu y nhiing chi tiét, hinh anh, tui nga e dién dat dic sc, giau y nghia. Nguéi nghe Thay c6, ban bé, nhdng ngudi muén duge nghe va chia sé cm nhén vé cau chuyén. = C6 thé sang tao thém nhiing cach dién dat tha vi hon dé tang suc hap dan nhung khéng lam sai léch nhiing yéu t6 co ban cia cét truyén géc.b. TAp luyén ~Ké lai truyén truéc cac ban trong nhom, chu y bai hoc duge thé hin qua cau chuyén. — Luyén ké bang ngii digu truyén cam (gigng to/ nhé, cao/ thap, nhanh/ cham, nh&n/ lu6t,... thé hién [di thoai phu hgp véi dac diém nhan vat, cam xc ciia cau chuyén). = Tap két hop Idi ké vdi ngén ngii co thé (nét mat, anh mat, cif chi, diéu bé,..) dé cuén hut ngudi nghe. a TRINH BAY BAI NOI ~ Mé dau: Tao khéng khi thoai mai, thu hut sy cha y cia ngudi nghe truéc khi ké. ~ Trién khai: Ké néi dung cau chuyén bang Idi ké sinh déng; luén tuong tac vdi ngudi nghe mét cach ty nhién (bang Idi ndi, Anh mat, cif chi,..). C6 thé sang tao trong Khi ké (khong pha doc thuéc long) dé bh su léi cuén, nhung khong dude lam sai léch NGS.COm — Cung ngudi nghe ban luan, binh pham vé chi tiét, hinh anh daic sc, bai hoc dao li rut ra tir cdu chuyén via ké, ~ Trao déi, rut kinh nghiém vé cach st dung ngén ngii néi va ngén ngi co thé (nét mat, anh mat, cli chi, digu bé,...). — Ban bac, trao déi vé cach sang tao khi ké dé cau chuyén thém thd vi, lam ndi bat bai hoc dao li va nhiing kinh nghiém séng ma cau chuyén ngu ngén muén truyén tai. Cung c6,:mé\réng = pag 1. Ké bang vao vé theo mau sau va dién théng tin ph hop: Phuong dién so sanh Truyén ngy ngén Tuc ng Loai sang tac Noi dung Dung lugng van ban 2. Suu tém va ghi lai nhiing cau tuc ngil em da nghe hoac doc vao vs hoae mot cudn 6 nhé (nén chia cac cau tuc ngif dé theo nhom cht dé). att3. Hai n&m hoe néi, ca doi hoc ling nghe. Hay vit doan van (khong 8 ~ 10 cau) dé lam 6 nhiing diéu em da “lang nghe” dude sau khi doc hay nghe mét sé truyén ngu ngén, tuc ngif va thanh ng@ trong bai hoc nay. 4, Hay ké lai mot truyén ngu ngén ma y nghia eda n6 cé gan véi mot thanh ng. Thuc hanh doc > ita Khi doe van ban du6i day, em cn chii y nhiing van dé sau: c + Thé loai ca van ban. + Dién bién cia cu chuyén. * Bai hoc kinh nghiém, dao Ii rit ra tis céu chuyén. Thién nga, ca mang va tom hum /AN CRU-LOP") (IVAN KRYLOV) Lam viée gi cfing cn nhat tri, Co thuan hoa méi dé thanh céng, Con nhtrIye due, dit dong Mi ngudi mét phach®, cho hong” vige ti ‘Vao mét budi dep trai ba ban Thién nga, tom hiun véi ca mang Cig nhau kéo mét xe hang, Ca ba gang site — xe cang dimg im. ( Levan Cru-l6p (1769 - 1844) la nha bao, nha viét kich, nha thd Nga. Ong sang tac hon 200 truyén ngy ngon (trong 46 ¢6 mot 36 truyén chiu anh hudng cia €-d6p (Aesop) va La Phong-ten (La Fontaine) ® Phach: don vi do thai gian co ban cia nhip trong am nhac. Méi nguéi mét phach: méi ngudi mot nhip khong au nhau, ¥ ndi méi ngudi c6 céch riéng. khong ding tém nha tr. "Hong: mugn va 6 thuc hign duce diéu biét frat kho lam, thm chi khéng thé thuc hién.Vi sao vay? Hay tim nguyén eo Hod ra tém chi oé git tii, Thién nga kéo béng Ién troi, Ca ming thi cé site boi xa bo. y Den nay xe van nim tro. Néu ai c6 héi, xin nho ngungén Cho hay dit viée cén con, Ma khong nhat tri thi con héng to. Thuan chéng, thuan vo, hat ho Bién déng cing can, ching lo King gi Thién nga, ca meng vatém hiv, twanh cla Via-di-mia A-bé-cép (Viadimir Arbekov) (Chu-lép, Truvén neu ngon, H6 Quée V9 dich, NNXB Van hoe, Ha Néi, 2000, tr 61) © Bid déng cing carr ly ¥ cau tye ng Thuan vo thuan chéng tat bé (bién) dong cing can (ngués dich da Viet hoa ‘cach dién dat trong nguyen téc tiéng Nga). 2A_attTHE GIGI VIEN TUONG Beer me nm Re os ns BN e elem Meer Met em le mM R eH An-be Anh-xtanh (Albert Einstein) ® Thé gidi vién tuéng thé hién tri tuéng tugng phong phu, khéng cé gidi han ca con ngudi. Nhung moi y tudng, du ki la nhat, cing van co “cai Idi sy thyc” cia nd. Truyén khoa hoc vién tuéng chinh la chiée céu néi gitia hai bé hién thc va tuéng tuong. ® Cac cau chuyén vién tuéng trong bai hoc nay sé ddn em vao nhiing huyén thoai ctia Khoa hoc, nai em c6 thé thoa thich phiéu luu va kham pha nhiing diéu diéu ki trong cude s6ng tuong lai. Cam hting phiéu Iuu va khém pha thé gidi cling cé thé dén tir cau chuyén cé that cla nhding con nguéi binh di dang s6ng quanh ta. Bang y chi, niém dam mé va khat vong, cdc em cé thé bién uéc mo tré thanh hién thyc. + Nhan biét dude mét sé yéu t6 cla truyén khoa hoc vién tuéng: dé tai, su kién, | tinh hudng, cét truyén, nhan vat, khong gian, thoi gian; tom tat duge van ban mét cach ngan gon. | * Hiéu duge dac diém va chic nang cla lién két va mach lac, céng dung cia dau chm Iting trong van ban. © Viét duge bai van ké lai sy viée c6 that lién quan dén nhn vat hoae sy kién lich sit, bai vit c6 sii dung cac yéu t6 miéu ta. * Biét thao luan vé mét van dé gay tranh cai, xdc dinh duge nhiing diém | thdng nhat va khac biét gid cac y kién khi thao luan. © Biét khat vong va ude mo; c6 y chi bién khat vong, ude mo tét dep thanh hién thuc.> FR ag = TRI THUC NGU VAN Truyén khoa hoc vién tuéng Truyén khoa hoe vién tuéng la loai tac phdm viét vé thé gidi tuong lai dua trén su phat trién cla khoa hoc du doan, thudng c6 tinh chat liki. Truyén khoa hoe vién tuéng si dung cach viét 16-gic nham trién khai nhiing y tudng vé vién cdnh hay céng nghé tuang lai. Vi 06 nén tang [a cde nguyén Ii khoa hoc méi ciia thdi hién tai nén c6 nhiing gid tuéng trong truyén khoa hoe vién tuéng cé thé tré thanh su that. Truyén khoa hoc vién tuéng xuat hién dau tién 6 Phdp vao khoang nifa sau thé ki XIX, sau dé nhanh chéng lan réng ra cae nuéc nhu My, Anh, Ca-na-da (Canada), Nga va phé bién trén toan thé gidi. Mét s6 yéu té cia truyén khoa hoc vién tuéng @ é tai olla truyén khoa hoc vién tudng thudng [a nhiing cuéc tham hiém vd try, du hanh xuyén thdi gian, nhiing cuéc két néi véi sy séng ngoai Trai Dat,.. Tat cA nhiing hoat dong y duge thyc hién trén co sé nhiing phat kién khoa hoc dac biét trong tuong lai, lién quan t6i bude tién nhay vot ctia cong nghé thong tin, céng nghé sinh hoc hay khoa hoc vii try. Khéng gian ciia truyén khoa hoc vién tudng ¢6 thé la khéng gian Trai Dat (tren mat dat, 6 tam dia cdu hay dudi day dai duong) hoae ngoai Trai Bat (trén céc hanh tinh cia hé Mat Trdi hay trong nhiing thién ha xa xi khéo),.. Théi gian dién ra cde cau chuyén vién tuéng thudng 1a théi gian trong tuong lai xa, xét ti’ méc ra déi cla tac pham. Cét truyén trong truyén khoa hoc vién tuéng gém mot chuéi tinh huéng, sy kién hoan toan tudng tugng, dya trén nhiing gid thuyét, dy bao va quan niém khoa hoc. ¢ Nhan vat chinh cia truyén khoa hoc vién tudng thudng c6 sic manh thé chat phi thung do nhiing tac dong ciia cdc nhan té khoa hoc nao do, c6 cdu tao hoae kha nang ki la, C6 tri théng minh kiét xudt dé tao ra nhiing phat minh. Mach lac va lién két cia van ban © Mach lac la sy lién mach vé ndi dung cia mét doan van hoae van ban; chi yéu dya trén sy théng nhat vé dé tai va su tiép ndi theo mét trinh ty hap Ii gidla cdc cau trong doan van hoac gia cdc doan van trong van ban. @ Lién két la quan hé vé mat hinh thu gitfa cac cau trong doan van hoac gidla cac doan trong van ban, thé hién qua cdc phuong tién ngon ngi nhu tif ngif néi, ti ng lap lai, ti ng thay thé (tu déng nghia, dai tu), Dau cham lting Dau cham liing thudng duge ding dé td y nhiéu su vat, hién tugng chua dude lit ké hét; thé hién Idi ndi bé dé hay ngap ngiing, ngat quang; lam gidn nhip digu cla cau van, chuan bi cho su xuat hién cua mot tif ng biéu thi ndi dung bat ngé thudng co sac thai hai hude, cham biém 26a stNhan d@ do nhém bién soan dat. VAN BAN DOC VAN BAN 14. Cuéc cham tran trén dai duong (trich Hai van dam dudi bién), Giuyn Véc-nd (Jules Verne) VAN BAN 2. Budng vao trung tam vi tru (trich Thién Ma), Ha Thuy Nguyén VAN BAN 3. Dau 4n Hé Khanh, Nhat Van TRUGC KHI DOC 1. Néu [a mét nha phat minh, em muén ché tao san phdm khoa hoc gi cho tuong lai? 2. Cac nha khoa hoc nhan dinh rang sy sng dau tién trén Trai Dat nay sinh tu dai duong. Nhan dinh dé ggi cho em nhiing suy nghi gi? BOC VAN BAN Cuoéc cham tran trén dai duong” Trich Hai van dam dui bién®, GIUYN VEC-NO @ Trude rang déng, ching t6i 44 sin sing nghénh chién, Ludi danh ca voi 4% xép 6 hai thanh tau. Thuyén pho ra lénh chudn bi loai sing bin xa mét hai i va ca loai sting ban dan pha co thé ha duoc nhiing con thi lon nhat. Nét Len (Ned Land) mai sic mili lao, mét thit vii khi diét ca voi loi hai trong tay anh ta Sau gio, twoi hing sing, Ciing voi nhimng tia sang dau tién ota binh mint, anh dién cia con cd thiét inh!” cting CoS nse tinh nay 06 phut tat. Toi bay gid, troi gan sang 16. Nhung song mit hae snueng? day dic dang trai ra 6 chan tri, va dimg éng nhém loai 17 tot nhat cing chang thay 16 vat gi. Co thé hinh dung duoc chung téi that vong va gian dit dén mic nao! ® Hal van dam dui bin i tu thuyét khoa hoe vién tiéing gm 47 chuong. Noi dung te pm ié vb chuyén phiéu lu dvd day dai vong cia gto su Pie Avron-néc (Pierre Aronnax), chuyén gia ghién ci vé ty nen, va hai cong sy cla Ong trén con tau ng&ém Nau-ti-luyt (Nautilus) cla thuyén trudng Né-mé (Nemo). Giuyn Véc-no 4a 6 mét dv doanthién ta’ vé ki hua xh cho con tau ngm due thap sang va Sibu Khién Bang Gén. Con tau ngém Nau-ti-luyt trong tudng tugng cla Ong c6 nhdng tinh nang hién dai, uu viét ma khoa hoc Ki thuat thd! do chua dat dice. Van bn Cue cham tran rn dai ducing due trch tu chuong 6 va chudng 7. c@ nhan 36 Mé hét 6c luc va Con ed voi king bit thugeloai nao. © Hai li: don vi do 46 dai trén mat bién, 1 hai li bang 1.852 km. ‘Ga thitkints ay con go! la'ed mot sung, dai 18 m, €6 mot sing lonDén tam gid sang, nhiing dai strong mii day dic bat dau tréi trén song va tir tir boc Ign cao, Chan trdi duge mé rong va sang 16. Béng lai c6 tiéng Net Len néi —Nhin xem kia! No 6 phia bén trai dui tau! Moi nguéi phong mat nhin vé phia 46 Cach chiée tau chién mét hai li rw6i, co mot vat dai mau den ndi lén khoi mat nude 46 mét met. Dudi nd quay manh lam nude bién sti bot. Chua ai thay dudi ca quay song manh nhu vay bao gid! Con clon hinh vong emg, dé Jai phia sau mot vét sang lap lah, Chiéc tau tién lai gan, Toi bat dau ng’ ki con cA Bao cao tia tau Hen-vo-chi-a (Helvetia) va San-néng (Shannon) hoi cuong diéu kich thude ctta nd. Theo t6i, con ca khong dai qua tam muoi met, Chiéu ngang hoi kho xae inh, nhung tdi co cam tudng ring n6 edn d6i mét each la hing vé ca ba chiéu Chi y chi tidt miéu ta su xuat hign cia con ca. ‘Trong khi t6i quan sat con vat la, thi tir hai 16 mii no vot Lén hai edt nde cao t6i bén muoi mét. Gid day t6i méi hinh dung duoc déi chit vé cach thé alia c thiét kinh Cac thuy thiinéng long ché 1énh thuyén treéng. Phac-ra-guyt (Farragut) quan sat con vat mét hie, ri lénh goi trréng may. — Hoi nude di réi chit? — Thuyén treéng héi — Bao cio, dit! — Tang ap luc! Cho tau chay hét toe 46! Nghe lénh thuyén trudng, toan thé thuy thi hoan hé ba lan. Gid chién dau da diém. May phut sau, hai dng — Cuge dudi bat con cd cla Khoi tau nha ra nhig cudn khoi den, boong tan rung 1én—_ohiée tau chin. vi ap lc cao trong ndi hoi. BsChan vit® bat dau quay. Tau Lin-cén (Lincoln) lao thang vé phia con ca. No dé chiéc tau téi cach nd ching mot trim met, ri moi ding dinh tranh ra mét quéng kha xa Cuéc dudi bat kéo dai it nhat bén muoi lim phut, nhung téc 46 chiéc tau khong cho phép né theo kip con ca [..] Nét Len lén vi tri chién dau. Lo hoi hoat déng manh, chan vit bat dau quay bén muoi ba vong mét phiit. Déng hé chi téc d6 mudi tam phdy n&m hai li mét gid Nhung con ca eiing boi véi tc a6 y nhw vay! Trong suét mét gid, chiée tau chien khong tién gan thém duoc mét sai! That la nhuc nha cho mét trong nhiing chiée tau chay nhanh nhat cia ham 46i My! Anh em thuy tht tte gian dién nguoi. Ho nguyén nia quai vat, nhung né van phst lo. @) [..] C6 thé hi vong ring con ca sé tham mét va khong chin duoc cude do site Vi chiéc tau chay hoi nuée. Nhung khong ding! May tieng dong ho da qua ma no chang té vé gi mét mdi Néi cho céng bang thi tau Lin-cén da sn dui con ca mét cach kién tri dae biét. Tdi cho ring no da vuot it nhat nam tram ki-16-met trong ngay mung Sau thang Musi mét nitro ay! Niumg dém da toi va trim tam inan den én dai diong dang néi song Trong gidy phuit 6, ti cd thay cuéc tim kiém cita chting tdi da két thie, va tir nay sé khong bao gid gap quai vat nita. Nhung t6i da lam. Mudi gid nim muoi piit dém hém ay, cach tau ba hai li lai bimg 1én anh dién sang chéi nh dém trrde Con ca ndm yén. Co 1é vi than mét nén gio day no ngi. Thuyén trréng Phac-ra-guyt quyét dinh loi dung théi co thuan loi nay. Ong ta ra lénh cho tau chay tir tir dé déi thi khéi tite gide. Bat gap ca voi ngi gitta bién khoi khéng phai la chuyén hiém, chinh Nét Len 44 ban tring nhiéu con dang ngti nhu vay. Nét lai 1én vi tri chién dau. Tau Lin-cdn Lang 1é tdi cch con e4 bén tram met Dén day, may ngimg chay, tau chi con chuyén déng theo quan tinh. Trén boong, im Ling hoan toan. Moi ngwéi déu nin thé. Chung tdi chi con cach diém sang khoang ba muoi mét. Dé sang méi lic mét tng lén Kam ching t6i loa mat. Toi dig twa thanh tau va thay Nét dimg phia duci, vi khi sfn sang Tau chi con cach con ca hon sau met. (© Ghd vit. bb phan may cla Tau. thuyén, c6 cénh quat quay dudi nuse 46 tao nén suc day. ‘Sai: 66 dai bang khoaing cach tu dau ban tay nay dén dau ban tay kia khi dang thang can tay. 229Cénh tay Nét béng gio cao, phéng mili lao sit 1én khong trung. M6t tiéng kéu lanh lanh phat ra nhw tiéng | Mai lao da dam tring vat gi? kim loai cham nhau J Anh dién tat phut. Hai ct nude khong 16 ap xudng boong tau, quat nga moi ngudi. Tau kéu ring ric mét céch ghé so. Téi chua kip biu lay thanh tau thi da bi vang ng bien! Bat than bi nga xudng bién, téi choang vang nhung khéng bi ngat. Téi chim ngay xudng sau khoang sau met. T6i boi gidi va Khéng dén n6i mat tinh than Khi roi xudng nude 8) [..] Cong-xay (Conseil) ding chiit site con lai day tdi di. Thinh thoang anh ta lai ng6c dau lén nhin vé phia xa va kéu. Dap lai anh ta 1a mét tiéng ngudi nghe cang ngay cang 16, hinh nhw dang tién lai gan. Nhung tai tdi bat dau diéc dic. Stic ti dé Kiét, cdc ngén tay cimg do, miéng khong thé mim lai duoe vi co miéng bi co nit manh. Téi bi se nude man va lan buét téi xuong. Tdi ngéc dau lén lan cudi cing, ri chim nghim Nhung t6i cham ngay vao mét vat rin. Téi niu lay no. Téi cam thay minh duoc dura lén mat nude va dé thé hon. . Téi ngat di Chic la nhé duce xoa bop manh toan than, nén toi tinh lai ngay. Tdi mé mit ~ Céng-xAy! — Téi théu thao — Giao su goi t6i a? — Cong-xay dap Jai Dudi anh tring dang Lin, thép thoang mét Khuén mat ma tdi nhan ra ngay, — Nét! ~ Téi kéu lén — Chinh tdi day, thua ngai! Ngai thay day, tdi van chay theo mén tién thuéng! — Anh bi vang xuéng nude ku tau gap nan, phai khong? — Ding vay! Nhung téi may m&n hon ngai. Téi gp ngay mét hon dio nhé di déng — Mt hon dao nh? —Néi ding hon 1a 44 cw6i tn hg mét con ca thiét kinh khéng 16. —Téi khong hiéu anh noi gi, anh Net a — Ngai thay 46, tdi nghi ngo ngay khi phat tén cia t6i khong dam thing duoc da con quai vat, ma chi trot trén mat ngoai cia nd ~ Vi sao vay, anh Nét? Vi sao? 30_agp~Thua giao sw, vi nd duge boc thép! Hinh dang bén ngoai ca chi tau ngém. Kha ning suy nghi ota téi bing tré lai ngay, tri nhé duoc phue héi, tdi tinh han la nhé nhiing di néi etia Net Téi hoi lai stic sau con chan déng va treo Ién lng, vat 6. Téi tht lay chan g6. Than né rn nhw 44, khéng mém nhu ca voi! Nhung néu dé 1a cai mai bing xuong ciia loai dong vat thoi 6 dai thi sao? Néu vay thi tdi phai xép quai vat nay vao loai bo sat nhu nia hay ca sau. Nhung khéng! Cai lung den béng, noi tdi dang dting nhfin thin, phing li cht khéng c6 vay. G6 xuéng, né kéu boong boong, vala thay, né lai duoc ghép lai bing thép 1a Khong con nghi ngé gi nita! Cai ma ngudi ta van tudng 1a dong vat, 1a quai vat, 1a hién twong Kila eita thign Big em da du dodn khi doc nhién, cai 4 lam cho ca gidi bac hoc bé the, da kich déng phan (2) cda van ban co phi 6c tudng tuong clia cac thuy thi 6 cd hai ban cau, lai lage vor diéu duoc cdo nhan mét hién tuong ki diéu hon, do ban tay con ngudi tao ra. Y@t khém pha 6 day khong? Néu nhu téi cé may man xac dinh dugc su ton tai cia mot dong vat ki quai nhat, tdi cing chang ngac nhién tdi mite ay. Viéc thién nhién tao ra nhiing diéu ki diéu chang co gi dang ngac uluén. Nhung khi chinh mat minh trong thay mot cai gi do ki digu, siéu nhién, lai do thién tai con nguoi tao ra, thi dé 1a dieu dang suy nghi! Tuy vay, ching t6i dau c6 thi gid dé suy nghi nhién. Ching toi dang nam trén mot chiéc tau ngam Ki la trong tua mét con ca bang thép khéng 16. Y kién ciia Net Len ve diém nay da 16, Téi va Cong-xay chi con viée dong y voi anh ta. Toi noi —Néu day dung la mét chiéc tau thi nhat dinh phai cd may moc lam né chuyén d6ng va ngudi diéu khién chit! — Chac la nhu vay! Net tra loi. ~ Nhung téi ding trén hon dao di déng nay da ba tiéng déng hé ma chang thay mét dau hiéu nao ctia sw séng ca —Nhung chiéc tau chuyén dong cht? —Thua ngai, khong! Né bap bénh trén song, chit ching chuyén déng chit ndo — Chinh ching ta da biét r6 hon ai hét toc 46 con tau nay! Muén dat tc 46 46 can co may méc; muén diéu khién may moc, phai cé tho. Tir dé t6i két lun rang chting ta da thoat chet! ~ Him! ~ Net nghi ngo. Ding hic do, tua nhw dé khang dinh li noi ctia téi, phia sau chiéc tau ki la do co tiéng rit. Ding 1 chan vit bat dau quay, day tau chay. Ching toi véi bam lay eemét chd 6 mii tau néi lén trén mat nude chimg tam muoi xen-ti-mét. Cling may la tau chay véi tée d6 via phai Nét Len au bau —Chimg nao cai “phao” nay con néi thi tdi ching 6 gi phan déi, Nhung néu n6 gid tro Han xuéng thi cai mang t6i ching dang hai d6-La! Anh chang Ca-na-da nay cé thé danh gid mang minh ré hon nita. Cn cép téc dim phan voi nhiing nguéi trong chiéc tau nay. Téi ro ro mat ngoai dé tim mét cai nap, mét 16 héng nao 46. Nhung ting hang dinh bat chat cdc nép ngoai, khong dé mot ké hé nao Trang da khuat duoi chan troi, Ching toi chim trong dém tdi. Phai doi toi rang déng dé tim cach lot vao “ trong con tau fam f vay Ge Toi chang nghi ngs gi kha nang dat quan Khong ché tao duéng khi bang phuong phap hoa hoe thi thinh thong ho cting phai cho tau ndi 1én mat bién dé du tri khong khi moi, Nhu vay, phai o6 mét 16 thting néo 6 dé lay khéng khi vao trong tau [..] Téi khéng thé nho hét duge tat cd nhiing gi da trai qua dém 46! Téi ho la d6i khi song yén gio ling, tir xa vong lai nhitng nhip dan dén dap, nhimg am digu bi duit quang. Chiéc tau ngam bi hiém nay 1a thé nao? Né dang chay di dau? Nhiing ngwoi trong tau 1a ai? Cai déng co ki la nao da lam no chay duge vai toc 46 ghé ngwoi nhw vay? Troi da sang, Suong sém vay quanh ching t6i mét man tring duc. Nhung 16i suong cting tan, Toi da dinh xem xét ki phan trén ciia than tau néi lén mat nude thi bong cam thay tau tit tir an xudng. —E, dé quy! —Nét Len vita quat vita nén chan xuéng v6 tau. — Mé ra nhanh lén! Nhung kho c6 thé nghe duoc cai gi, vi tiéng chan vit quay am am, Ciing may 1a tau tam ngimg khéng Lan xuéng nia Tur phia trong tau cé tiéng then ctta lach cach. Nap tau mé ra, Mét ngwéi tho dau Jén nhin, Han kéu lén mot tiéng gi khong 16, r6i bién mat May phat sau, tir trong tau bude ra tam ngudi Ine luéng, mat bit kin. Ho ling lang kéo chiing tdi vao trong chiée tau ngam khiing khiép ctia ho (Giuyn Vee-no, Hai ven dim diréi bién, BS Ca Son dich, NXB Van hoc, Ha Néi, 2020, tr 57-72)SAU KHI DOC Giuyn Véc-nd (1828 - 1905) la nha van ngudi Phap, duge xem Ia “cha dé” cia thé loai truyén khoa hoc vién tuéng. Ong cdn dude coi nhu “nha tién tri Khoa hoc” ki tai vi d& dé cp dén nhiing cuéc phiéu Iuu ki tha bang tau ngaém, may bay, tau du hanh vi try trude khi con ngudi ché tao ra nhiing phuang tién nay. Nhiing truyén khoa hoc vién tuéng néi tiéng cia éng: Hanh trinh vao Tam Trai Dat (1864), Tit Trai Bat toi Mat Trang (1865), Hai van dam duéi bién (1870), Vong quanh thé gidi trong 80 ngay (1873), Nam 2889 (1889)... Hai van dam duéi bién dugc Giuyn Véc-nd hoan thanh nam 1868 va in thanh sach néim 1870. Ong tin rng ude mo chinh phuc dai duong cla con ngudi sém musn sé duge thuc hién, va chiéc tau ngém Ii tuéng cla 6ng hoan toan khong phai la y tuéng vién véng. Em cé biét? Nhiéu chiéc tau ngam trén thé gidi da duge dat ten la Nau-ti-luyt. Chiéc tau ngam Nau-ti-luyt cia Giuyn Véc-nd duge diéu khién hoan toan bang dién néng trong khi dién chua phai l& néing lung chil yéu cia cong nghiép thdi bay gid. TRA LOI CAU HOI 1 Doc phan (1) cia doan trich va néu nhing chi tiét miéu ta hinh dang la lung cla con ca thiét kinh, . Cude cham tran trén dai dung dan ba nhan vat Pi-e A-rén-nac, Céng-xay va Nét Len vao cugc phiéu Iuu trong khéng gian nao? Luc 4y, khéng gian nay quen thuéc hay xa la vdi ho? Nhan dé Hai van dam du6i bién da thé hién uéc mo gi cilia Giuyn Véc-no va nhing ngudi cing thdi véi éng? Use mo ay ngay nay da dugc hién thyc hoa nhu thé nao? . Theo em, nha van da sang tao ra hinh anh chiéc tau ngdm dya trén co sé hién thyc nao? Néu tac dung cilia viée nha van da dé cho mét nha khoa hoc vao vai ngudi ké chuyén ngoi thts nhat. Liét ké nhiing cau van thé hién tu duy I6-gic dac trung ctla truyén khoa hoe vin tuéng trong doan ké lai nhding phan doan ciia nhan vat giao su Pi-e A-rén-nac - ngudi ké chuyén - vé chiéc tau ngam. +337. Bé tai ca tae phém Hai van dam dudi bién la gi? Hién nay, dé tai dé cé con nhan duge sy quan tam dac biét ca ching ta nia hay khéng? Vi sao? 8. Theo em, con ngudi can lam gi dé via chinh phuc dai duong visa khéng lam anh huéng méi trudng bién? VIET KET NOI VOI BOC Viét doan van (khoang 5 - 7 cdu) ké tiép (theo tudng tugng cla em) vé sy kién dién ra sau tinh huéng nhan vat “t6i", Céng-xay va Nét Len bj kéo vao bén trong con tau ngam. a (3 Thuc hanh TWAcH LAC VA LIEN KET Q day phan tich tinh mach lac cia doan van sau: ng Vi Séu gid, tréi hiing sang. Cung véi nhang tia sang dau tién cia binh minh, anh dién cia con cé thiét kinh cing phut tat. Téi bay gid, troi gan sang 16. Nhung suong mi) day dac dang trai ra 6 chan tri, va ding éng nhom loai tét nhat cing chang thy 16 vat gi. Co thé hinh dung duge chung toi that vong va gian dif dén mic nao! @ Hay chi ra cdc phugng tign lién két duge su dung trong doan trich sau va néu chic nang ctia ching: Céch chiée tau chién mét hai lirudi, ed mét vat dai mau den ndilén khdi matnudc dé mét mét. Budi né quay manh lam nuéc bién sii bot. Chua ai thay duéi ca quay séng manh nhu vay bao gid! Con ca luon hinh vong cung, dé lai phia sau mét vét sang lap lanh. Chiéc tau tién lai gan. Téi bat ddu ngém kT con ca, Bao cdo cia tau Hen-vo-chi-a va San-néng hoi cudng diéu kich thudée cia nd. Theo téi, con ca khéng dai qué tam muoi mét. Chiéu ngang hoi kho xae dinh, nhung tdi c6 cam tuéng rang nd cn déi mét cach la lung vé ca ba chiéu. © Theo em, co thé sap xép cac cau trong doan van dudi day theo mét trat ty khac duge khéng? Vi sao? 34a Nhén biét mach lac va lién két eda van ban Doc doan van sau: Trong gian phéng 1én tran ngap anh sang, nhdng buc tranh cia thi sinh treo kin bén bic tudng. B6, me t6i kéo t6i chen qua dam dong dé xem bue tranh iia Kiéu Phuong da duge déng khung, léng kinh. Trong tranh, mét chi bé dang ngéi nhin ra ngoai cia sé, noi bau tréi trong xanh. Mat chi bé nhu toa ra mét anh sang rét la. Todt Ién tur cap mat, tu thé ngéi cua cha khéng chi su suy tu ma con rat mo méng nda. (Ta Duy Anh, Buc tranh cia em gai t6i) Co thé thay néi dung chinh oa doan van néi vé bilctranh cia Kiéu Phuong. Cac cau due sap x6p theo mét trinh ty hop. eu 1a su vat dua trén nguyén tac tu xa (nhiing buc tranh trong phong trién lam) dén gan (buc tranh cua Kiéu Phudng). Sy théng nhat vé dé tai duge noi dén (bile tranh) va trinh ty sap xép hgp li cla cac cau 1néi vé bic tranh lam cho doan van(1) Nhung con ca cing boi véi téc dé y nhu vay! (2) Trong suét mét gid, chiée tau chién khéng tién gén thém duge mét sil (3) That I nhuc nha cho mét trong nhiing chiée tau chay nhanh nhat cua ham dugc mach lac. Doan van cling bao dam tinh lién két vé mat hinh thie gitia cde cau thé hién qua viée dung ti ngit déng nghia va ti ngi lip lai (buic tranh, tranh, peace sete ee Se cht bé, cht). d6i My! (4) Anh em thuy thd tue gian dién ngudi. (5) Ho nguyén ria quai vat, nhung Nhu vay, nho mach lac ma ngudi n6 van phot Id. doc 06 thé tiép nhan va hiéu duge y . . . — nghia cia doan van mét cach dé dang, @ Viet doan van (khoang 5 -7 céu) ké lai Gan lien két vé mat hinh thiic gida cdc mot tinh hung trong Cude cham tran tr6n cau ta phuong tien tao nén tinh mach dai duong. Thuyét minh ngan gon vé mach lac cia doan van. lac va lién két cla doan van. TRUGC KHI DOC 1. Néu hiéu biét cla em vé hé Mat Trai. 2. Tim doc va trinh bay trudc I6p mét vai théng tin co ban vé nguéi dau tién trén thé gidi thuc hién chuyén bay vao vi try. DOC VAN BAN Duong vao trung tam va tru Trich Thién Ma”, HA THUY NGUYEN® [1 Ching tdi dimg chan 6 mét bai 08 ving ngwéi phia bén kia dén va trén trong rimg. Sé rat bat tién néu — GEXOETEGE 4é khach du lich phat hién ra mét con ngua cé cénh dang Hinh anh con ngva ¢6 cénh, lai vang gan khu thanh dia ctia Hy Lap! Ching téi tha Than Thoai® trong rimg va né ofing di théng minh 48 bidt cach tur bao vé minh Thin Déng ri tdi di xuéng bio tang dudi chan nai, noi trung bay bite tong Nhan Su quy gia (© Thién Mal cuBn ti6u thuy6t Khoa hoc vign twang. g6m 10 chusng, ké vé nhiing cube phiéu luu cla nhan vatnguéi ké chuyén xung ‘toi, mOt c6 bé mei lon, voi cdu bé Thén Béng va con nga c6 cénh Thén Thoai. Céc nan vat nay a t6i cac nén van minh ian cia thé gi, Kham pha céc cong tinh ¢6, bay vao Tam VG Tru va ghé tham thanh ph6 ‘tiene (Alante) chim dud dy Ban stu. Doan tren Bung vao irung tim wd ty nlm 8 chuong 2,6 vé wie cc nhan vat chinh quyét dinh di t6i Hy Lap 48 gidi cu dé vist bang tiéng Hé-bo-r0 (Hebrew) tran phién da, nha tim ug 16ivao trung tam vo t, ® Ha Thuy Nguyén sinh nam 1986 tai Ha N6i, Mét 86 tdc phdm da xudt ban: Biéu nhac trdn gian (2004), Bén kia ccarnh ca (2008), Thién Ma (2010). © Thdn Thoai. tén con nqva do nhan vat Thén Béng tao ra bang cach ldy cae thong $6 gen cla thién nga cdy ahép veo phoi neva | Nhdn Su: nan vat déu nguéi minh su ti trong than thoai Hy Lap. ee 35Pho tuong da bi bao mon, khéng cén ste nét nhung van nguyén ven vé cao ngao va than thanh. Trong khi téi xem xét pho twong dé tim kiém manh méi thi han Lai lang thang 6 quay tap pham. Tinh mua qua hru niém chic! Hi! Han that ranh réi, chang biét lo céng viée gi ca! T6i danh c&m cui 1am mét minh vay. Mat mét tc lau, t6i van khong tim thay dau vet gi Bép! Toi bi giang mét cit vao dau dau diéng trong khi dang ci xem timg vet tich. Han! Va mét cudn sach! — Lam cai quai gi vay? Sao lai dénh nguéi ta! Han nhim vai nhu khéng c6 gi, chia cho tdi xem quyén sach. ~Xem di... Day la noi dat hon 4a wang tim ctta vit tru! “Trung tam cia vii tru”? Toi Lp lai 161 hn. Cau dé cting nhc téi “trung tam cita vii tru”. Téi kh6ng thé hinh dung tring tam cia vii tru sé nur thé nao! Nhung t6i néng long kham pha noi y qua Ai ngo hon da lai hién dién ngay trong bao tang nay. Hon 24¢ diém cia hen dé 44 Om-phe-16t (Omphalos) 46 duoc diéu khic, cham tré — Om-phe-W6t tinh vi, Nhung cing chi la mét tac pha nghé thuat binh thudng, chang ra dang ciia tam vii tru gi ca. Co thé day chi 1a ban cop-pi ma ngudi xua tac nén dé danh lac hung thién ha chang! — To nghi rang phién da d6 van nam dau do trong den tho! Dé t6i vao do xem... — Than Dong bam méi suy tinh. Chang tdi phai doi dén he toi mi t6i mut mi dat Than Thoai dét nhap dén. Didi trang, nhttng cét 44 hoa cttong anh Jén sic séng bach nhw nhiing ngon nén trang khéng vii tru. Chang hiéu that gia thé nao nhung cau d6 da dé cap dén thi hin phai cé mét mianh méi nao 46 Theo so dé, ching tdi lan dén vi ti d&t hon da trung tam ctia Theo truyén thuyét, than Dét® (Zeus) cho hai con dai bang bay theo chiéu vuéng, goc vi nhau, mét con bay doc va mét con bay ngang, diém ao nha gta ching chinh la “cai rén” iia vii tru, Ca Than Déng va téi déu tin “cai rén” ay han van edn 6 trong dén chit khéng thé la hon da Om-phe-t kia, Chiing t6i Kin mo timg ngéc ngach, fir dién tho than A-p6-16® (Apollo) dén thanh duéng A-then-na Po-16-nai-a (Athena Pronaia), tham chi khéng bé sot nhig vét tich cbn lai cita dau traéng, rap hat,... bén bo sudi Cat-xtalic (Castalic), “bn da Om -phe-l6t wong cdu chuyén, day la hon dé thing, “chia Khoa” dé ma 16 dn vao vung tar vi ty. ® Thén Dot. vi thén ti cao, chia té cua cdc vi than trén dinh O-im-po (Olympus) trong thn thoai Hy Lap. ©) Than A-pé-lé: thén anh sang, chan Ii va. nghé thudt, con tal cia thén Dot. 36a~ To nghi ta nén quay lai dién tho than A-p6-16, vi trong cau dé c6 nhac dén vi than ddi vong nguyét qué va nhan manh rang chang ta can phai bay t6 long thanh, Kinh... — T6i két Ian sau khi da kiém tra mét vong, —Cé li! Nhung ma cai khoan bay té long thanh kinh Ay, cu bay t6 di nhé Toi nguyt mét cai xa lo xa Hic. Dan dng con trai, da phan déu 1a nhimg ké vo than, vay ma tai sao trong thé gidi than linh, lai chi yéu 1a cac nam than nhi? Ching tdi quay lai dign thé thin A-p6-6. Nita dém, mat tring cao vit va trong vit. Theo than thoai, nit than Mat Trang Ao-té-mit (Artemis) chinh la em gai song sinh otia than 6, Dém nay, nit than tri vi bau toi va biét dau ching mang cho chimg téi it nhiéu may mn! Bong nhién, Than Dong bi hut chan, nga diti dui. Mét cai hé v6 duyén nam ngay gitta 1éi di, T6i A Than Dong day. — Cai h6 v6 duyén! — Han Lau bau. Ching qua chi la cai... 6 voi théi ma! Ai bao c6 ngwéi “mit tost”! — Toi Khich Chang thém dé ¥ cai tro tré con ctia tdi, han di mét vong quanh hé. Hé khéng réng nhung kha sau so voi mét cai 6 ga thong thong. Han bat toi cam dén pin con han citi xu6ng, so soang dudi day. Cai hé 4a v6 tinh tré thanh mét hé rac voi dit cde loai séi cat, la khé, gidy vun,. Han ching né ha, bi het rac rudi 1én. Han bei mai, béi mai, cho dén khi chain vao bé mat d4. Dui énh dén hién hién mot cai ranh tron nh, giéng nhw vong xoay ctia mét dong co cd. — Can mét cai gi dé dé 1p vao day! Than Dang xoa clm ngam nghi. Téi ang chimg kich cé ctia hé; no twong dong véi cdi gi nhi? Phai réi! Hon da Om-phe-lét! Than Déng chic cing da doan ra, han noi rat nhanh nhw ra lénh: — Cau doi 6 day mét lat! To di ding nay voi Than Thoai! Roi chang dé t6i kip phan ng, han nhdy 1én minh ngua. Con ngua cat canh, bay di trong nhay mat. Gid chi con minh tdi gitta bon bé quanh qué, y nhwr cai budi bi lac trén sa mac. G day tuy khéng hoang vang nhung ching hiéu sao t6i lai thay dang so hon. Téi so mét hén ma bong qué nao d6 dét ngot hién lén doa tdi. Han thita biét con gai, nhat la mét tiéu thu canh vang 14 ngoe nhu téi, rat nhat gan, vay ma han né long vit toi cho vo 6 day! Han di dau khong biét? Viée gi ma bi mat toi mire khong thé cho ti di cing duoc Téi chot nhé ra chiéc déng hé han cho téi. Bat chite nang dinh vi, tdi thay 16 su di chuyén ciia hn trén ban d6. Cai gi thé nay? Hn dang 6 Bao tang khu di tich Ben-phi (Delphi). Han lam gi 6 day? Chang 1é han dén tim hon da Om-phe-lét? Nhung tim (© Ac-té-mit. than Mat Trang, than san ban, con gai ca than Dot 7thi cing co mang t6i day duoc dau, ching phai ngwdi ta 4% 4&t chinh inh tam bid 48 “Khong sé vao hién vat” 6 do hay sao. Cé khi nao hin dinh.... &n ttm? Nehi dén day t6i cang thém lo Ling, Dai nao hé théng an ninh trong bao tang lai 48 hén Iron. ra tron vao tu do réi chém dé nhwr chén khéng ngwoi chit Chua day ntta tiéng sau tdi da thay han cwdi Than Thoai tré vé. Sau lung hin giti hon da Om-phe-lét ma mei héi chiéu chimg t6i con cho ring v6 gia. Tdi cau c6 — Céu lam trd gi thé? Sao lai &n trém hon da nay? = Ching ta khéng &n tm! — Han nin vai. ~ Ching ta chi muon tam théi! Ding xong sé mang tra lai! To eting to md muén biét noi nao duce goi ld trng tim cia vil tru ‘Noi doan, han dat hon da xuéng hé. Vira nhw in! Mat Tring chiéu mét chim sang vao chinh gitta hon da, Hon da toa hao quang ruc 16 khién ching t6i choi mat, litt vai buoe. Chot, mat dat rung chuyén. Téi thay han 6m cham lay tdi, nap trong déi canh cia Than Thoai. Chang t6i cam thay minh dang di chuyén, lite 1én cao, hie xuong thap, vdi toc 46 nhanh chong mat nhu di trén mét chiéc thang may siéu toc “Uynh”! Ching t6i mé mit ra va thay minh dang ding gia mét khong gian ki la 6 1a mot thong ing lot thom ngng gian rung tim vi tu duéi nhiing niti 44 cao voi voi, khong biét dén tan cing / Tit tit trén cao xanh khéng c6 may, khéng co mat tréi, cling ching tring sao, khong, gi ca, ngoai mét ting cao hod ho’. Xung quanh duce thap sang bing bét lan tinh, gidng nhw thir bét ma Than Dong da dimg dé thap sang cin phong cia Nhan Su. — C6 pai... c6 phai chiing ta... - Téi lip bap, khong néi nén Loi — Ching ta dang & tung tam ciia vii tru! — Han khang dinh Than Thoai cing ngoai ngang ngoai doe, cénh sic nay qua ki la véi n6! Chinh t6i cting ha hoc mom, khéng tin vao canh tuong trade mat. Mét the gidi trong long thé gidi! Hon da Om-phe-lét da tao ra mét bude nhdy khong gian, dua ching tdi toi noi 38_o@duoc goi 1a “cai ron ct vii tru”. Toi ctr lép ba lap bap hai tiéng “trung tam” khién Than Dong sét rudt ~ Cau Lip bap gi thé? Ching ta con ca mét khong gian ménh méng 48 kham pha day, ching phai chuyén choi dau! Téi van chén chan tai chd, chua hét ngac nhién. Chang noi chang rang, t6i mo ba 16 ciia Than Déng, tim cai may tinh da-di-n’ing® cia hin. Téi truy cap in-to-nét mai: ma ching duoe! Suc nhé ra ching t6i da xa Trai at Kau r6i, da nam ngoai ving phti song réi. Téi bimg tinh, thé dai. Han quan tam vd — Sao réi? Co gi nghiém trong a? Cau biét diéu gi a? — Cu da doc Giuyn Vée-no chura? ~Théi gid dau ma quan tam t6i van hoc! — Han Kae dau. — Dam mé ciia to khong phai la chit nglifa! Nhung to biét, dé la tac gid cita Hai van dem didi bién. Ma lién quan gi dén ong ta. Toi chay lai gan nhiing cay nam khéng 16 cao hon hai met xen gitta nhimg gc duong xi cao ngat, 1m rap. Dat nhe tay lén 46, rdi v6 that manh mét cai dé kiém ching, t6i néi mét leo nhw thuyét trinh, — Giuyn Vée-no la tac gia tiéu thuyét khoa hoe vién tong vi dai nhat thé gidi Tir thé ki XIX ng ta da co thé tién tri ve vién canh nhig tau dién ngam, nhimg toa cao 6c, tham chi ca viée con ngwoi dat chan lén Mat Trang. Ong ta timg viét mot quyen sach nhan dé Hanh trinh vio Tam Trai Dat. Trong do ké vé nhiing cay nam c6 dai Khéng 16, nhiing con khting long tir thai tién sit, nhimg con chim dién quy hiém,... Néi chung, cai goi la Tam Trai Dat ay cting giéng nhw mét bao tang s6ng dong, hu gitt tat ca nhimng gi da bién mat khoi mat dat! ‘Than Dong mé mai nghe nhiing loi giang gidi cia toi Han la nha khoa hoc. Cau héi dau tién chay qua dau han cha chin la: Sao cé thé liu gitt duoc nhiing “hién vat” nay? Han ciing sé lén than cay dé chic chan dé khéng phai la hw anh duoc thi gian luu gitt tai mét chiéu khong gian thir tu. Tam Trai Bat theo nhu miéu ta cia Giuyn Véc-no. Ching tdi nghe dau do tiéng vo ve cita cén tring dang dén gan. Ngang Ién, ching tdi thay mét con chuén chudn khéng 16 dang bay qua véi sai canh rong nhu cia loai dai bang, Than hinh n6 ong anh lan tinh! Bén cai canh khoé kho’n, dp nhanh nhur canh quat. Dimg gitta khu rimg cé sinh nay, ching toi chang khac gi loai vat ki sinh nhé bé, tham chi, con ching to hon mét con cén tring ~Theo Giuyn Vée-no thi day la Tam Trai Dat. Chang 1é Tam Trai Dat chinh 1a Tam Vii Tru? — Téi thac mac (9 Ba-disnding: ¢6 nhiéu chic nang khac nhau (nghia trong van ban). 39—T6 cho rang Giuyn Vée-no da sai! Day ding ra la Tam Vii Tru! Tam Trai Dat chi c6 khoang chat. Bang cach nao do, Ginyn duge biét vé noi nay, c6 thé 1a nho buse dich chuyén khéng gian bat ngo nhu vita ri... Va ngudi phuong Tay thé ki ‘XIX ching thé nghi xa hon tang 6-d6n! Lap van cia Than Déng rat hop li. Nhung ba lay la 14m ctia cai gi thi viée quan trong véi chiing tdi lite nay la phai tim ra manh ghép thit hai va nghi cach thoat khoi day. Khéng thé cham tré, béi néu nhiing diéu dng nha van ma ngudi doi van cho 1a huyén twéng Ay noi dig thi nhiét 46 ngay dém noi day chénh Iéch kha I6n. Cang vé dém, nhiét 46 cang tng va dinh diém sé lén toi 70°C, thé thi ching tdi sé trd thanh mon bit tét nudng tai Ché ching tdi trén lung, Than Thoai bay qua nhimg DIET ngon cay cao nhat cia khu rimg cé sinh. Tdi ngd xudng dui va thay mét con khimg long Spi-n6-s6-r6t E-gip-ti-cat (Spinosaurus Aegipticus), loai bao chita ma tdi nho mai Khi xem phan ba bé phim Céng vién ki Gin-ra (Jurassic Park), dang an thit mét con voi ma mitt. Néu khéng 6 Than Thoai, co 1é chung t6i ciing tr6 thanh mon lot da eta nhiing con vat ton tai cach day mét tram sau muoi triéu nam 101 véi nhiing sinh vat ki la. Bay qua khu rimg cé sinh, chiing di lai tigp tue kinh ngae trade vé dep yén binh, nhw chén than tién. Ching ti dimg trace mét dong suéi hién hoa v6i cay cau vong dui bay sic mau ruc 16. Duong nhu cay cau vong Ay vinh vién khéng bao gid bién mat Nhung no van chua ki la bing hinh anh doan ngudi ca ngdi trén mém 44, Ngwoi chai dau, ngudi doc sich, ngudi choi nhae,... Ho co khuén mat ciia loai ngudi, méi ngwoi mot vé, va dic biét la nhimg cai duéi ca giong hét nh miéu ta cita An-dée-xen trong cac cu chuyén cé. Riéng chi tiét nay thi khong thay Giuyn Vée-no nhic tdi. Co 1é 6ng ta chua timg biét téi noi day cfing nén! Nhwr vay 1a ching ti may min hon vi tieu thuyét gia dai tai do roi Theo miéu ta ctia Giuyn Vée-no, chén nay nl mét phéng tung bay luu gitt tit ea nhiing sinh vat da tuyét diét. Toi nho lat 161 etia Nhan Sw ring xua kia, gidng sw ti dau nguéi cing v6i cae sinh vat huyén bi ® khae 4a timg lam chit Dia Céu truée loai ngudi Vira rdi, ching tdi da gp ngudi ca. Ligu ching t6i cdn gap sinh vat nao ntta? Nguoe Jén dong ngudn 1a mét cénh déng ¢6 rong ménh méng. Huong thom ctia leai da thao Khién tdi d8 chiu v6 cing. Than Thoai sa canh, cham xudng mat dat, Né e6 vé thich the Khi duoc gidm lén c6 non. Than Déng va tdi xuéng ngua, dé Than Thoai cé mét hic tan huéng khéng gian bat ngat cita thdo nguyén ma né van gp trong nhiing gide mo. (Ha Thuy Neuyén, Thién Mi, NXB Kim Déng, Ha N6i, 2011, tr 53 - 60) © Huyén 62 Bin va 66 vé mau nhiém, khé hiéu, Kho kham pha. 40a Khéng gian khu ring c6 sinh JSAU KHI DOC TRA LOI CAU HOI 1. Cau chuyén xay ra trong nhiing khéng gian nao? Em hay ké tom tat nhiing dién bién chinh cia cau chuyén. 2. Ké tén cac nhan vat xuat hién trong van ban va néu dn tuong cla em vé mot nhan vat di thudng trong s6 do. 3. Theo Idi nhan vat ngudi ké chuyén, nha van Giuyn Véc-no da miéu ta khong gian Tam Trai Bat nhu thé nao? Gida Tam Trai Dat véi Tam VG Tru c6 méi lién he gi? 4. “Bude nhay khéng gian” ki digu da dua cae nhan vat chinh tré lai véi khodng thei gian nao? 5. Em hay hinh dung khéng gian thao nguyén 6 cuéi van ban, tiép tue tudng tuong thém nhiing loai sinh vat ki la sng 6 d6 va miéu ta bang Idi cia minh. 6. Em cé thich y tudng vé céng nghé gen duge dé cap téi trong van ban khong? Em suy nghi gi néu céng nghé gen dé trd thanh hién thye? VIET KET NOI V1 BOC Hay tuéng tugng em sé hiu phat minh “bude nhay khéng gian”. Viét doan van (khoang 5 - 7 cau) ké vé khéng gian em dinh téi (khong gian vi try, Tam Trai Bat hoac cc hanh tinh khdc). Thuc hanh DAU CAU @ Chi ra céng dung cia d&u cham ling trong cac truéng hop sau: Nhén biét céng dung cia dau chém ling © Dau chm liing phéi hgp voi dau phay ngém cho biét nhiéu sy vat, hién tugng a. Nhung t6i cham ngay vao mét vat ran. gis Cua 20 AY, s tuong ty chu liét ké hét: Téi niu lay nd, Téi cm thay minh duoc dua lén mat nude va dé thé hon... Téi ngat di... Sau khi cé vé da hai long, n6 161 trong tdi ra ba bén Ig nhé, cai mau dé, b. Chinh ching ta da biét ro hon ai hét téc dé con tau nay! Muén dat t6c dé dé can 6 may méc; muén diéu khién may moc, phai 6 thg. Tu do t6i két luan rang... ching ta da thoat chét! c. Ching t6i lan mé tung ngéc ngach, tu dign thé thdn A-pé-I6 dén thanh duéng A-then-na Pé-r6-nai-a, tham chi khéng b6 sét nhiing vét tich con lai cla dau truéng, rap hat,.. bén bd sui Cat-xta-lic. cdi mau vang, cdi mau xanh luc... déu do né ty ché. (Ta Duy Anh, Buc tranh cia em gai tO) ‘@ Dau cham Ing thé hién I6i noi bd dé, ngap ngiing, ngat quang: Hay la bay gid em nghi thé nay.. Song anh cé cho phép noi em mdi dam néi.. (To Hoai, Dé Men phiéu tuu ki) ta 4— To nghi ta nén quay lai dién thé than 16-16, vi trong cau dé cé nhac dén vj than d6i véng nguyét qué va nhén manh rang chting ta cén phai bay t6 long thanh kinh.. Toi két ludn sau khi da kiém tra mét vong. © Déu cham Iding lam gidn nhip digu cau van, chudn bi cho su xuat hién cla mét tu ngi biéu thi ndi dung bat ngo thuding 06 sac thai hai hudo, cham biém: Toi da doc dau d6 mét cau rat = C6 lil Nhung ma cai khoan bay t6 long pay: “Cd giéng nhau nhat cia moi thanh kinh ay, cau bay t6 di nhé... nguéi trén thé gian nay la. khéng ai @ Tim trong van ban Budng vao trung tam —_gidng ai ca”. vd tru mét cau co dau cham Iting véi céng (Lac Thanh, Xem ngudi ta kia!) dung lam gian nhip diéu cau van, chuan bi cho su xuat hién ca mot ti ngi biéu thi ndi dung hai huée. @ Néu cong dung ciia déu ngoac kép trong cdc cau sau: a. Ca Than Déng va téi déu tin “cai ron” ay han van con 6 trong dén chit khéng thé cil @ Viet doan van (khoang 5 -7 cau) vé mot ndi dung dude ggi ra tl van ban Dudng vao trung tam vd tru, trong dé cé sti dung déu cham ling. DOC VAN BAN Dau 'an H6 Khanh NHAT VAN Noi dén du lich Quang Binh 1a ngwéi ta nghi ngay dén Di san thién nhién thé gidi Vuon quéc gia Phong Nha — Ké Bang, xtr sé duge vi nhu vuong qué ctia hé thong hang déng, Trong hanh trinh tim kiém, kham pha va quang ba cac hang dong 6 Quang Binh ciia cac nha tham hiém 6 su gép site khéng nh6 cia mét nguoi dan ving di san. Dé la Hé Khanh, nguoi phat hién ra hang Son Doong va rat nhiéu hang d6ng an trong khéc Qué huong ctia Hé Khanh (thén Phong Nha, x4 Son Trach, huyén Bé Trach) doe thién nhién wu dai, ban tang cho nhiéu canh quan thién nhién cing hé thong hang dong tuyét inf. Trude day, khi du lich chua duoc khai théc manh, nhing ngudi dan trong lang ctia Hé Khanh déu song bang nghé di rimg, tim tram va Hé Khanh eting 1a tho son trang” chuyén nghiép Tho sen trang. gus lam nghé Khai thée sn vat ring theo 16i thi cong, 42 atChi khac la trong méi chuyén di, nguéi ta chi lo viée kiém tién con Hé Khanh lai danh nhiéu thoi gian hon dé chiém nguéng cac hang dong da véi bai vé dep hiém co muén hinh di dang dugc tao ra tir cac khéi thach nhii, Ciing tir cai cong viée nay day mai dé Ay va tinh to mo thich khain pha ma Hé Khanh tinh e& phat hién ra nhimg hang déng dep. Song 4n tuong nhat 1a c6 mét lan di ring gap mua, Hé Khanh ghé vao mét hang, da dé tam tra va diéu hét site dic biét la tt hang da nay, anh cam nhan duoc bau khong khi mat mé la thudng, cé thé nghe 18 tiéng gid rit qua vach da, Do la vao khoang nam 1989. Va su phat hién nay da lam thay d6i cuée doi cia H6 Khanh, Tir gid cudc song son trang voi nhimg chuyén di ning, HO Khanh lai tat bat voi chuyén “com, 40, gao, tién”. Chuyén cai hang cé Iudng gio mat la ay va nhiéu hang 4a khac coi nhu tam quén. Song vi langudi di nhiéu, biét nhiéu, thong thudc dia hinh nén H6 Khanh luén duoc ngudi dan trong Lang gidi thigu véi nhiing nha khoa hoc dén day dé tim hiéu, nghién ctu hang déng. Va roi HO Khanh tré thanh cai tén quen thudc gan lién v6i nhiig “chién tich” kham pha hang déng eta cde nha nghién ctu khoa hoc Son Doong lan déa voc git thigu dio nim 2009 tir sur phit hién chia ‘HO Khanh, vk tu ligu Tir nam 1999 dén 2004, Hé Khanh da dan nhiéu doan nhw doan ean bé khoa hoc Viét Nam — Dan Mach, doan can bé khoa hoc Vuon quéc gia Phong Nha - Ké Bang, doan kham pha hang déng Hoang gia Anh,... dén cae khu vue Lén Hai, Lo Do, So ita, Doong, Rit Ché,... 48 nghién citu doi, linh truéng, kham pha hé théng hang ‘Vom tai khu vuc Vuén quéc gia Phong Nha ~ Ké Bang, Qua cac dot tiép xtic lam viée voi Hé Khanh, éng Hé-oat Lim-bo, Trvéng doan kham pha hang déng Hiép héi hang déng Hoang gia Anh da co cam tinh dac biét voi sw nhiét tinh, chu dao va ca str dam mé voi kham pha hang déng tia anh. Ong da méi H6 Khanh hop tac trong vai tro ngwéi dan duéng cho doan kham pha hang déng tai khu vue Ha Doong, Hung Thing thuéc Vuon quéc gia Phong Nha ~ é Bang. Dau chan cia Hd Khanh cé mat khap noi, anh tiép xtc véi nhiéu doan nghién ctu trong va ngoai nude nlur doan ctta dr an linh tnréng (Dtie) nghién ctu swe phan bé sé loai linh tuéng 6 khu vec Doong, dan doan can bé khoa hoe cia Von quée gia Phong Nha ~ Ké Bang vao khao sat img bach xanh tat khu vue Thuong Doong ee 43Gan bé véi nhiing chuyén di, Hé Khanh Iuén nghi vé cai hang tao an tuong dic biét béi lung gid mat lanh ma minh vé tinh phat hién trong Jan tra mua nam dy. ‘Thé la Hé Khanh lai mét minh vao rimg, c6 nhé lai timg vi tri. Sau bao ngay vat cue nhoe, anh da tim duoc 16i vao hang nhung vi khéng ¢6 d6 bao hé can thiét, lai chi mot minh nén Hé Khanh khéng dam vao sau ma chi cam nhan duoe ring day 14 mét hang rat lon, ln hon rat nhiéu nhiing cai hang ma anh da tim thay. ‘Nam 2009, anh din doan tham hiém hang déng cia Hoang gia Anh dén kham pha cai hang rat Ion va la 4y. Voi HO Khanh, day 1a chuyén di dang nho nhat Chuyén tham hiém ma ra rat nhiéu diéu bat ngé thi vi, cng di sau vao hang, vé dep ki vi cang cudén hut, Phia trén 1a anh sang mat troi, phia dui hang 1a con séng ngam sau hun hat, khéng khi mat lanh, nude chay cudn cudn, trong vit gitta nhiing ring thach nh@i diép tring. Hang nay sau dé duoe dat tén La Son Doong, duoc cng nhan la hang déng cao va réng nhat thé gidi H6 Khanh lai tiép tue dong hanh cing doan can bé khoa hoc ciia Tnrdng Dai hoc Khoa hoc twrnhién va cae chuyén gia dén Son Doong dé nghién cir dia chat, dia mao”, thuy van® dé 161 Son Doong cé vi tri trén ban d6 hang dong thé gidi, Anh cn dan cae doan Lam phim Ion tir née ngoai va céc nhiép anh gia néi tiéng thé gidi dén Lam phim, chup anh va la thanh vién tich ee phue vu eéc chuyén thir nghiém hang Son Doong Khéng chi gitip dé nhiing nha tham hiéin trong viée tim kiém cac hang déng, H6 Khanh con 1a mét tuyén truyen vién tich cuc trong viée van dong ngudi dan cing, cling tay bao vé di san, Diéu thit vi 1a san nhiing thang ngay di tim kiém hang déng véi vo chéng Hé-oat Lim-bo, Hé Khanh cang thay yéu thich céng viée nay nén ngoai hang Son Doong, anh con phat hién ra hang chuc hang déng lon, nhé khac thude ‘Vuon quéc gia Phong Nha ~ Ké Bang, Anh thong m6t minh vao rimg tim kiém, réi ghi nho that chi tiét nhitng noi minh da qua dé dan duong cho cac doan tham hiem di tim hang dong Lam viée véi tinh than trach nhiém cao va bang c niém say mé nén Hé Khanh duoc 6ng H6-oat Lim-bo hét muc yéu mén, tin cay. Anh tré thank nguoi ban déng hanh ciia cae nha khoa hoc trén hanh tinh kham pha, tim kiém va lam phong phi thém nhiing gia ti dGc dao etia Di san thién nhién thé gidi Vuon quéc gia Phong Nha ~ Ké Bang, (Theo Nhat Van, bao dign ttt Oudng Binh, ngay 21/7/2014) © Dia mac: hinh thal dia hinh Bé mat Trai Bal, © Thuy vam: céc hién tung bién hod va van dong cila née trong ty nhién néi chung, 44 atSAU KHI DOC TRA LOI CAU HOI 1, Hay nhan xét vé nhan dé cia van ban. Theo em, viéc dat nhan dé cho mét van ban théng tin phai dam bao yéu cau co ban gi? 2. Van ban trén da dua tdi nhiing théng tin co ban nao vé nhan vat Hé Khanh? 3. Tim trong doan dau cila van ban chi tiét thé hién “ddu 4n Hé Khanh” trong cong cudc khdm pha hang déng 6 Quang Binh. 4. Thai diém va su kién quan trong nao da lam thay déi cuéc dvi cla Hé Khanh? 5. Theo em, pham chat quan trong nhat dé tré thanh mot nha tham hiém [a gi? Viét b Xung quanh cuéc déi va su nghiép cia cdc nhan vat lich si co biét bao cau chuyén thd vi. Nhding cau chuyén dé gitip chting ta hiéu thém vé cuéc séng va con duéng dé ho tré thanh nhiing nguéi cé nhiéu déng gop lam thay déi cudc séng cia ching ta va tham chi thay ddi ca thé gidi. Em hay ké lai mot su viée cé that lién quan dén mét nhan vat lich si da dé lai cho em nhiing 4n tugng sau sac an ké lai su viée c6 that lién quan dén mét nhan vat lich su Yéu céu déi véi bai van ké lai sy‘ viée ¢6 that lién quan dén mét nhén vat lich si: » Gidi thiéu duge nhan vat va sy viéc cé that lién quan dén nhan vat do. » Ké duoc su viéc theo mot trinh ty hap Ii; c6 st dung cac yéu t6 miéu ta trong khi ké. » Néu duge y nghia ciia su viée. » Néu duge suy nghi, dn tuong cla ngudi viét vé su viéc duoc ké. Phan tich bai viét tham khdo Th6-mat E-di-xon (Thomas Edison) va man “trinh dién” anh sang Thé-mat B-di-xon (1847 - 1931) ngudi MY, duoc j Gidi thiéu nhan vat va anh gid 1a mét trong nhiing nha khoa hoe vi dai, cnhiéu | sy vige lién quan ma y tuéng nhat trong lich st. Trong sé hon mét nghin | bai viét muén ké.phat minh mang tén ng, ndi tiéng nhat phai ké dén bong den day toc. Xung quanh phat minh nay, c6 kha nhiéu cu chuyén th vi, Mét trong sé d6 14 su kién “trinh, di&n” bong den dign ngoai tri dién ra vao ngay 31 thang 12 nam 1879 Trude théi diém sw kin nay dién ra, nhan loai con dang sir dung den thap bang khi dét voi anh sang yéu ot va gay mui rat Kho chiu. Den dién hé quang ra doi nam 1860 cing khéng dat duoc két qua toi wu nhu E-di-xon mong mudn, E-di-xon tin tudng ring nhimg nghién ctu vé dién hoe etia minh sé tao ra mat loai bong den cé auh sang diu hon, an toan va c6 tudi tho cao hon bong dén hé quang. Khi to Niw J-ode Hé-rén (NewYork Herald) viet bai thuat vé chiéc bong dén dién day dét dau tién cia E-di-xon vao ngay 21 thang 12 nim 1879, céng ching da hé nghi va tham chi co ngwoi con khéi hai bao rang nhiing chiéc bong den dién do thue 1a chi la nhimg chiéc bong bay duoc tha én troi ma théi, Trude sw nghi ngai 46, E-di-xon da quyét dinh tao mét “san khau” ngoai trai 48 : ttinh bay phat minh cia minh. Ong cho treo hang tram | Trinh bay dién bién oda su vibe duge ké. i bong den dién quanh phong thi nghiém, quanh nha 6 va doc cac con dong 6 Men-16 Pac (Menlo Park), noi 6ng sng. Nhting chiée bong dén 6 v6 ngoai duoc lam bing (57 Gung ode yéu 16 thuy tinh cach nhiét, bén trong ¢6 chita day d6tlam bang | mig ta trong khi ké. soi cacbon, toa ra thi anh sang lién tuc va diu diu da tro thanh mét “hién trong” d6i v6i cdng ching thoi bay gio. Ngay 31 thang 12 nam 1879, mét chuyén xe Ita dic biét chay xudi ngugc theo tuyén Niu I-odc — Men-lé Pac, ché theo hon ba nghin ngwdi, trong s6 dé bao gém cac nha Khoa hoe, cae quan chtre dia phuong, cae nha kinh té va ca nhimg ngudi hieu ki muén “chiém nguéng” thir anh sang ki la 46. Moi méi nghi ngai ctta céng ching duoc xua tan khi ho tan mat chimg kién “nhiig qua bong bay phat sang” cia E-di-xon, “Man trinh dién” nay ghi dau méc quan trong trong viée phat minh ra dén dién va phan phoi dién cia B-di-xon. Sau sur kién 46 mét nam, 6ng thanh lap céng ti chiéu sang mang tén minh va dén nam 1882, tram phat dién dau tién 6 Niu I-o6e di vao hoat dong i Néu y nghia cila su vide. 4 Tir phat minh ra chiée bong dén dién dau tién cia E-di-xon nam 1879 dén ngay hém nay, cong nghé ché tao dén chiéu sang da c6 nhiig cai tién vurot bac tir soi dot vonfam® dén didt phat quang® trong béng dén lit. Nhung man “trinh di Jéu suy nghrva én tuong cila nguéi viét vé su viéc. — * anh sang © Sai cacbon: 64 eb autng Kinh Khong § - 10 um vai thanh phén chi yu la cde nguyén tis cacbon, e6 kha ning Saad vena: ot oainap kim duce cng lam yt a bong db, c6 Kh ng circa hung ti ‘sing khi dong dién di qua. Ben dist phat quang c6 d6 bén cao, buc xa nhiét thép, phat sang rong. aciia B-di-xon 44 ghi dau An v6 cing dic biét. Con duéng duoc thip sang vao ngay cudi cing ciia nam 1879 do 44 mé ra mét Ki nguyén anh sang moi, lam thay 46i thé gidi. Anh sang ma E-di-xon mang dén cho nhan loai duoc vi nhu Mat Troi thir hai (Nhém bién soany Thuc hanh viét theo cdc bude a TRUOGC KHI V' a. Lyla chon dé tai Mye dich viét Ké lai sy viée c6 that lién quan dén mot nhAn vat lich si dé nhiéu ngudi cing biét va truyén cam huing cho ngudi doc. —Chon mét nhan vat lich si a nha quan sy, nha chinh tri, nha khoa hoc, nha phat minh hoac nha van hoa,... ma em biét va cé nhiing cau chuyén dang nhé. Nhan vat duge néi t6i 46 c6 thé la nguéi Viet Nam hoae ngudi nude ngoai, c6 nhiing déng Nguai doc g6p to Idn giip ich cho dat nude hoae nhan loai. ° Em cing co thé chon mét ngudi co tai nang xuat ching, sang tao ra nhiing san phdm c6 ich cho céng déng ma em biét va tiing tiép xtic. Thay ©6, ban be, nhing ngudi quan tém dén cuéc déi va sy nghiép ca nhan vat. = Chon mét su viéc lién quan dén cugc séng hay thanh tyu, chién cong cia nhan vat ma em thay thi vi. b. Tim y Sau khi da chon duge su viée lién quan dén nhan vat, hay tra Idi cde cau héi sau dé tim y: - Su vie dién ra 6 dau, khi nao? Su viée do dién ra nhu thé nao? - Su vie dé ¢6 y nghia nhu thé nao? ~Em cé suy nghi gi vé su viéc dude ké? c. Lap dan y Sp xép cac y tim dugc thanh dan y nhu sau: Dany — M6 bai: + Gidi thiéu doi nét vé nhan vat. + Gidi thiéu sy viéc lién quan dén nhan vat. ~ Than bai: + Ké dién bién cila su viéc. Luu y sti dung yéu t6 miéu ta. + Néu y nghia ctia su viée. ~ Két bai: Néu suy nghi va an tugng cla ngudi viét vé su viéc.