HOC VIEN HANH CHINH KHOA TO CHUC VA QUAN LY NHAN SY’ GIAO TRINH DAO DUC CONG VU 4354 HA XUAT BAN LAO BONG. HANOI. 2012Chi bién: PGS-TS. Nguyén Ding Thanh Bién soqn: PGS.TS. Nguyén Ding Thanh PGS.TS. V6 Kim Son Loi ndi déu Dao dite la mot hinh that y thie xa bi. Do dé khi nghién citu dao dite néi chung citng nue dao dire cng v4, cdn xem xét da tren nén ting chung ciia céc quan niém vé dao dice, dao dire nghé nghiép. Hoat ding thyc thi cong vigc cia nhing newt lam vige cho nha muée trén mét nghia réng Ia hoat dng thee thi cing vu. Tuy nhién, dink nghta céng vu kong gidng inhau gita cde mic. Do db, hoat ding cong vu cing eb thé xem nhue mot logi “nghé nghiép” va khi nghién cin go dite céng vu cfing edn phai dua tren nhimng nén ting chung vé dao dite nghé nghigp van dung vio “nghé dae bige cong vu" [1 Céng vu la mot tie diege hiéu theo nhiéu nghia khic haw tigy theo ting nuic. Tuy nhién, a6 efing chink li hing loai céng viée do chinh nhing nguéi cia nha ‘mei thee hién. Thue thi ede loai cong vige trong ca quan nha rucée ciing duge tiéy cin mang tink nghé nghiép cao vit e6 quan hé v6i nhiéu ngudi Dao dive céng vu trén nguyén tic chung la dao die thc thi céng vige nha mabe giao cho céng chiee (hod "hi xy dung mat na hid chsh chuyéanghgp th cans Khing inh “cig va mot log nghl”. Mie ig ca ci eich han chinh Is hogng last nn ah chink ehuyéa agi.hing ngudt dieoe php ludt dat tén la céng chite). Bi 46 cng 8 nghta lao dc cng vu bao gdm hal yéu ti: Dao dive cia chink cé nhan ting cong chite trong 01 sbng xd = Dao dite Khi thee thi céng vu ciia nha nicéc do cchinh cng chive the hign Khi nghién citu dao dite cd nhan neu cong chit, Iuén gin liém véi nhieng yeu 04, n6i dung lién quan dén go dic ed nha, dao dite xd hi va dheoe thu 16m lai dao die ea cng chie- mot loa nud de ber trong xa Khi nghitn cttw dao dtic thee thi cong vy tte nghién citu nhiong Khia canh doo dice mang tinh nghé nghigp cia dt loai nghé die bigt la cng vu. Dao dite cong vu do 6 giin lién v6i dao dire nghé nghigp néi chung diege van dung vio trong mot loai ngh? dee Bit -céng Vv. ‘Mon hoe “Dao dhic cOng vu" bao géim mot s6 clacomg: ‘Chucomg, I: Mét 36 vin dé chung vé dao dice Chicong Il: Bao dite nguéi lam vigc cho nha meéc va ne tuéng H8 Chi Mink vé dao dive Chueomg Ill: Bao dite nghé nghiép Chuang IV: Bao dite thee thi cong vu ciia e6ng chite Chuong V; Tue tedng Hé Chi Minh vé dao dite trong ‘the thi cing ve Chuang VI: Php luit vé dgo dite céng vu Chacong VIE: Phip tugt vé dao dite cia mét sé made Iva chon ‘inh vién theo hoc min hoe nay di hi pha he xong hing min ca bin niu triét hoe, tam Bf hoe, xa hoi hoe ‘va hanh chink hoe. Sau Khi két thiic min hoe, sinh vién phat te xde air duge gid tr chuin dao dive od nhén, dao dite nghé hi wa 1a dao dite Khi lam vi Phucong php nghién cttu, hoc mén hoe nay thong qua ‘cde hinh thiée trao di trén ldp. Déng thei doe cae tai ligw cia Uién quan, chi yéu phai nghién citu. Nhiéu tinh hudng thee ching vé dao dite nghé nghiép can nghién cia thang qua cdc tai liéu, thang tin. Nhiing tai ligu dla tham Khao € tink hé tro. Trong qué trinh nghién eivu. hoe vién phi xem xét hiéu tink hudng vé dao dite the ching dea vo tcc in cube sing ciia ting hoc vién. Dang thei, dao dire thee ching trén timg loai nghé nghiép khde nhaw cing sé dhage trao di. Trong khudn Kid lam vibe & Ku vc nhit mcbe, tgp fn dén Khia canh dao dive edn phan bide rd gitta phdp lust vi_vdn dé dao dite, Tuy nhien, hoat dong cia céng chite mang tinh “tuan thi php ludt” va do d6, dao dice ‘ing gan ding nghita v6i php luit. Day cing la diéw can ‘phan bigs vt dg dite” mang tinh “cam Ie te ngioén”™ trong cic 16 chive Kid bén canh nkiong quy dink mang tinh chuin muc vé nghé nghitp do phip tudt nha meée a9 dink,Chuong 1 MOT SO VAN BE CHUNG VE pao BC ‘Yeu cau Day khng phai li mén hoc vé “dao die hoc”, 46 6 khong ©6 i thoi gian dé di séu nghién edu nhimg vin dé lién quan dén dgo de hoe. Hoe vien va gidng phai biét rude khi nhiéu vin dé lign quan va thude vé néi dung cia cée kién thie trong ede mén hoe thude vé dao dire hoe. Ngay tt khi ngdi tren ghé nha truimg, hoe sinh cdng di duge hoe man hoe dao dite trong “Gio due c6ng din”, Trong chuong nay sé hé théng Iai cho ge vién hiéu ge: = Quan nigm vé dao dite; + Cich thie tip cf khi nghién era dao dic; ~ Nhing néi dung va céc hinh vi cu thé cia dao = Ning khia canh lién quan dén dgo dite c& nhan; yo dite t6 chiie va dgo dite x8 hoi; = Phan bigt durge mite 48 khie nhau va méi quan hé gia dao dire va phap lugt1. Nhting céch tiép ebm v8 “dgo aie” 1.L.Quan nigm v8 dgo dice Kho 06 thé dua ra mét dinh nghia diy aii ve “G20 ir”, Trong ngdn ng nude ngodi,dgo dir throng dave sir dung bing nhing tir “moral, morality, ethics hose conduct” M8i mot tr dé trong nhigu trrimg hop dage sit dung v6i nhing nghia khée nhau nhimg cing khéng it tring hop sir dng thay thé nau ‘Trong ngén ngi tiéng Vit vit Han Viet, ti “go dite” duge nhigu nguii téch thinh hai nghfa “dao” va “Ai Dieu nay lm cho khdi nigm, n6i ham eta “dgo dite” rit phong phi nhimg eting it phite tap. Dao dite 1A mot hign twong x8 hi, mot phuong ign cia dii sing xa hoi, mot yéu t hop thanh hé théng xi hii. Cy thé hon, dgo die 18 mot fink vue de thd cba Adi séng xf hoi bén canh céc Tinh vye khée (kinh té, chink fri, nghé thudt, ton gido, v.v...). Véi tir céch la mot phuong dign cia di sng x8 h6i, dgo dite con hién dién trong tit c& céc finh vc cia di séng x8 Gi (da0 dite trong kinh t8, dao dite trong chinh tri, dgo dite trong nghé thudt, dao dite tn gio, v.v..). C6 thé xcm xét “dao dite” duéi mét s6 cach tiép cf sau: 1.1.1. Bao dike 1a mbt hinh thai y tite xa hot Céc nha nghign iru dao dite he, triét hoe thurimg nhin shin dgo dite nfur la mt hinh thai ¥ thie x8 h6i bén canh, ‘ic hinh thi thite x8 h0i Kh (chinh ti, phap tust,wiét hoc, tn gio, nghé thuat, khoa hoc). V6i tu eéch Ia hinh théi ¥ thie x8 hoi, dgo dite thé hign thing qua “céc nguyén tic, quy thc, ede chudn myc, gié tri dinh huémg, dieu chinh hinh vi eda con ngudi va hoat dong cia x8 ‘nOi”. BG 1d céch thire nhiim hign thye ha cdc quan he: = Con ngudi véi con nud; Con ngudi trong cfng dng, tp thé; ‘Con nguii trong xi hoi; Con ngudi trong gia din; va Con ngudsi vi tur ech 18 mot eh thé, Xt vé mat nhén thite, dao dite 1a phan anh sy tin tai x4 hGi, va do d6 dgo dite bj chi phéi, quyét dinh boi ton tai xa hoi. Thy trang cha mot xi hoi ¢ time giai doan Khe nhau uge thé hign thong qua nhing yéu t = Doi sing (vat chat) cia xa hoi; > Mite 46 phat trién sin xudt vat chét cia x4 hoi; = Ce quan hé con nguéi véi nhau trong qué trinh sin xulit eta x8 hoi. Diu hién nhién véi sy chap nhan phan anh tin tai xi ‘gi cia dao dit, thy thude vio thye trang cia xi hi ma 5E tgo ra mot “dgo dite thich img”. Khéng c6 mot loai hinh “dgo dtc bit bién”.Khi tn tai xf hOi thay di théng qua cée cuge, cach mang vé Ie hrong san xuit va céc quan hé san xuat, thi go dire ciing sé thay d6i theo. Day la méi quan hé mang tinh bign ching git dgo dite va tin tai x8 hoi ma n6 phan dnb. Didu nay cing c6 thé dé dang giai thich duye nhimg Ach tw duy khée nhau vé cing mot vin dé, mot hign ‘tugng mang tinh hinh vi img xir & nhitng hinh thai kinh 16 x8 hoi khée nhau 6 thé o6 nhtng sy khée nhau. hing quan diém vé cdi thign va cdi do, vé neha vu va Iuong tim, v2 ¥ nghia cuge s6ng va hanh phic 1d khée nhau va thim chi 46i 1gp nhau & nhing c4 nban, nhing thdi dai va nhimg cOng ding ngudi khéc nhau. Neay trong long x8 hoi hign dai ngdy nay, do nbn thie phan {nh khéc nhau vn e6 thé c6 nhiing eich tu duy khong ging nhau vé “thign - 4”, “nhén dao”. Vi dy, ode muée hong chip nhgn ph thai vi coi d6 nur 1a mt hinh tite “v6 dgo dite”, nhung thye té eila nhieu nude, thong qua ‘cong tac ké hogch héa gia dinh, ngo, pha thai do ¢6 thai ngoai ¥ muén Igi la mot sy can thigp can thiét ‘Tuy nbién, v6i tw céch 1a mdt hinh thai ¥ thire x4 h6i bén canh nhiéu hinh théi ¥ thire x hOi khiic, dao dite c6 tinh de Igp tuong d6i so véi tin ti x8 hOi. BS chink 1A nhing chan gié trj khéng thay di, khong phy thuge vao tn ti x8 hi, BS cling chinh la edi chung nim trong efi riéng cia “dao dire”. 10 yo die eta cde gia’ doan phit trién khiée nhau cia x8 ‘Oi ké thita mang tinh truyén théng nhiing nét dep, van minh cia cfc hinh théi kinh té - x8 hoi trade 46. Va méi riot hinh théi kinh 18 ~ xa hoi néu bide tOn trong va gin ‘i nhiing “nét dep” 46, s@ o6 tée dOng tich eye dén t8n fai xf boi Nén kinh ¢ tp trumg, boo cp chim dung éu t6 khéng tich cye. Nhumg bén trong né ciing chita dymg nhiéu su 6 ant nga Kin t th rong di phat ‘tin cOng cin phai xem xt lpi dé huring dén nhimg chin a6 tri d6. Trong kinh t tgp trung bao cAp, tinh “binh ding tiép cfn dén cfc logi dich vu cOng" t6t hon nhieu go vi ngdy nay. Va d6 cing chinh 1d gi tr dang mudn ‘vuon dén cia nén kinh té thi treme. ao dic 6 tinh dc lap twomg d6i Khi xem xét tip hop céc yéu 16 vé “tr tung, quan dim, khai nigm va kinh nghiém’; “Vé ede nguyén to, ef chuén mye dieu chinh ‘hanh vi cia con nguivi trong: Tinh vue ciia doi sing x4 hi” va moi hinh thai kinh 18 - x h6i déu chita dung hong tr duy khé chun te d6. 1.1.2, Dao dive la mt phucong thive diéu chink hank vi con ng. Hanh vi eta 4 nhan con ngudi véi nhau, v6i xf hi phy thude rét Id vio nhitng hanh vi cé nhin khée eing trong xi hoi 46. Con ngudi img xi, quan hé giao tiép véi nhaw trén mot nén ting chung la cing chia sé Ig feh. Con ngudi,méi quan hé con nguvi v6i nhau va véi céng déng déu dya trén hai nhém Igi ich: SEolichedn, a =. Lgi ich chung, tap thé, cong ding $eet bin cht fe 1 tt yu Bt vi stb tiv phat tién eda méi cé nhin va eng ding neu Quan hg ita con neu - con ng va con ng (cé hin) = dng dong ten kifa eaah fg fch Ih “hii hoa Ii ich eba ede ben’, trong nhing dieu kign ea the, Nba hil hbe Toi teh” ma"mot ed nhdn hay mbt cone dng nngudt méi c6 the 18n tal v0 phdttrien mot cdch Binh acing”. MOt x hoi véi tip hop nhigu ngudi, v6i nbn thite tin tai x hoi khée nhau kim cho vige abn thire ding bin chit Igi ich c& nhin cin bang v6i loi fch tép thé, cOng déng va véi lgi ich cia ca nhan khéc la mOt trong nhimg chi 48 phitc tap cia nh§n thitc. Loi {ch ciia timg c& nhén; Igi ich cia con ngudi véi cong déng xa, héi lun 06 sy mau thudn, dung 4) can phai gidi quyét. Dé chinh 1d “triét IY cia ci ti va cdi ta” trong euing mot sy kign xd h@i. Mau thudn cia Igi ich nay 6 thé dé r ida vin g phife tap cia x8 hoi, vi dy tinh trang lin chiém dét cOng phuc vu loi ich cé nbn va kbi bi gid t6a vi mye tigu ‘chung, Iuén la “sy dung 49 mang tinh Igi ich”. é dim bio Igi ich ota minh, x8 hoi d nnhan phai tn trong, khang dinh va bio vé nhimng loi ich xi hOi. Didu 46 dupe thé hign thOng qua nhtng “gid ti Toi ich durge xa hi chép ahd va tim moi céch 48 4 ahaa hanh vi, img xir theo quan diém béo vé loi ich x8 hoi. Tuy mhién, kno 06 thé “cuong bite, eudng ché” ef nha 2 cin biing hai héa Igi ich c4 nhan véi loi ich xB hoi. Gi ting sy quan tim dén Igi ich xa hoi théng qua “dur luda xi hoi”. Day cfing li mot trong nhiing van dé edn quan ‘am hign nay. Cin bing, hai hda loi ich 4 nhan véi loi ich x8 hoi di hoi timg c4 nhin phi rén luyn theo nhing dink huéng: Trude hét, mbi mot ngudi phai ty nhdn biét nhimg yéu 16 mang tinh Igi ich xa hOi va phan biét n6 véi Igi ich c& nin. Day la mt qué trinh phite tap, doi héi méi cé nhan phai bi8t long ghép nhigu yéu t6 va nin nbn mot eéch ‘ur nguygo, t gide li ich x8 hi. Vi dy, dinh bit o@ bing thube nd, mfe dit bj clm, nhimg khi khng d& bi phét hign, vi “Igi {ch c nhan”, con ngudi van thyc hign. Hai la, c& nhan phai biét bién nhtmg ddi boi cia x8 hot thinh nhimg hinh déng cu thé dé dap ting loi ich x8 hoi. ‘Tuan thi: m6t efch ty gide phép Iudt cting la diéu eo bain a0 ra loi ich xa i Ba la, ling nghe chén thinh nhing ¥ kién khéc nhau, nnhumg g6p ¥ phé binh vé vi pham, xm hai loi ich x& hoi théng qua nhiing hinh vi vi pham phép lugt nhung lai ‘hig bigu hign “chéng lai” nhtng ngudi gop ¥- Bén la, xi hi phai biét thé hign khen, ché céc biéu higntich eye, khong tich eve lién quan dén loi fch xa hoi. Tom Iai, nhtng quy din, nhting nguyén the, v.v ‘mang tinh dao die nhiim gitp 48 diéu chink méi quan hé ‘ita con ngudi véi nha.1.13, Dao dhe Id mot hé thing ede git tr cia 0d nhdn, x@ hoi va: 16 chiee Gia te 4 nhing gi ma eé nh, xi hoi theo dudi nhim shucng dén. Nhtng quy dinh mang tinh “chun mye dg0 dire” Ging xit, giao tiép chinh li nbiing gi tei ma con nngui, xi hoi mong muén huéng dén. MBi mot xa h6i; mBi mot giai clip dbu ty xy dymg cho minh nhimg chan gid tri khdc nhau. Va ngay c& cong ding tén gido cing cd nhiing chin gid tri riéng biét. DS cchinh i nhing niém tin, nhiimg khao khét ma con newt, xi hoi mong muén vuon dén. Tuy nhién, dao dite ld mot hinh thai y thire, mang tinh “tinh thin”, do 4% cdc gid tr cia dgo die cing chinh la nhiing gié tr} tinh thin eda x hoi yo dite v6i nghfa 18 ning ehuén mye sng, nén chiu si tic dong cia nhigu yeu tb: = Méi trudng trong 46 con ngudi sing, tn tai, van Ong va phéttriéns + Noting gid tri chuin mye s6ng chiu tée dng cia ton gio, tin nguong; = Cée quy dinh hoat dng cia nhém, cée ding phi chin tr; = Céc ogi vin ban phap Iugt cha nha mu = Nhimg gi tr o6t 101 khc cia kinh t8, chinh tr, x8 hoi va khoa hoe. Hfign nay trong nhidu tai ligu nghién eta trong ya goa nude e6 lign quan dén “thuét ngit deo dire”, bai viéttén goi km theo chit “go dite”. Vi du: dgo dite 14 ‘xf hdi; dao dite cd nhan; dao dite céch mang; dao dire cia Chi tich Hé Chi Minh. Tuy nhién, ching ta Iai thiéu iit mt nghia quan trong “dao die Id gi” va td méi 6 thé dua ra duge cdch higu “do de gla lién véi him yéut6 kha Dao die li ~ Thign ~ Luong tim, trich nhigm; ~ Long ty trong va hanh phic; ~ Vé dinh gid quan hé con ngudi - con ngudi; = Ve ding - sais = Dep va xu; vv... di odn 6 trong quan hé, bigt om; 18 46; tr ‘rong; tOn trong; that thas gin dj; tit kigm; trung thyc; ‘Gn sirtrong dao; ty tn; dodn két; ding edm; khoan dung: sing ning; tvong tro; liém Khiét; ty lp; git hr tin; chi céng v6 tu; tr chi; If twémg; ning dng; sing tao; dant dx; hanh phe; lnong tém, v.. Bi mot bai vide &6 thé gidi thich ndi dung khéc nhau cia cdc diéu cn ©6 trén trong méi quan hg con ngudi véi hau. Mot s6 vi du sau day c6 thé tham khao. Lich sw: La mot “img xir, giao tiép duoc moi ngudi chip nhén va khéng cho ta bit lich sy”. Lich sy ing 6 ghia ddi hoi ching ta phi tmg xir v6i nhau dye trén nhimg gid trj vin hoa, Sy khéc biét vé vin héa cing 06 ‘thé lam cho quan hé giao tiép gay nén sy khé chiu voi 15gui Khe. Do 45, ngudi lich sy cing Adi hi pha tim kiém hing gié tr vin ha chung cia mot cOng dng ma minh quan hé, giao tiép véi ho. Voi ngwdi An D9, am bling tay 14 chuyén binh thuimg; nhung & mét quéc gia kde, in bing tay 1a bit lich sy. ai nguge véi lich sy Ti sy tho 18 hay nhigu truomg hop goi IA v6 vin ha. Nhting han vi coi thudng ngudi Khéc; khéng ton trong sy ¢6 mt cia ngusi Khée; nghe ign thogi va néi to noi dong ngudi du c6 thé cot la bat Tich sy, va eao hom 1 tho 16, v6 vin ha. Nhiéu nguéi khéng quan tim dén sy c6 mat cia ngwbi Khe ma chi hhinh dng theo thei quen nhur chi €6 mt minh ho. Biét om: Diy cing ia mit céch img xi cia mot ngudi ‘i mot ngui da lim cho minh nhiing digu tt dep. DS 18 cach tng xi Iuén “nd dn”; “Iudn tim ech bio dp li. Hoge dom gin chi la mgt eu n6i “cém on". 14 dé: ciing 1a cach ting wt, giao tiép gita neudi voi ngudi (nhumg thuimg ding cho ngudi it tdi 46i voi ngudi nhiéu tudi; ngudi cé thir bée thip hon trong méi {quan bé nio 46). Cach tg xit, giao tigp lam cho neudi Khde hai ldng. L8 4 18 mghé thuft lam ngudi khée hai lang hi néi-chuyén v6i ta. LE 49 cting c6 nghia 18 12 phép, chit khéng phai 1a by de Te trong: Te trong, cing 18 mot trong nitmg tr eéch, 690 die con ngudi cin phi c6. C6 cdu noi cha ba me HA Noi IA “n6 dim di din gige cing la biét ty trong”. DS chinh 1a nghia vu ela mét cong din biét ty trong khi dat nude 06 gic ngosi xim, Nguoi biét tin trong va bio ve 6 dani dy cia minh thi ngudi 46 duge coi Ia e6 ling te trong. Ngudi c6 long ty trong biét lim chi ede nhu edu bin thén, kiém ché duge eée nhu edu, ham muén khong ding lic hose khong chinh ding, ding thi biét quy trong nhan phim, danh dr cia ngudi Kc. Newdi bidt uy trong tite biét coi trong va gir gin phim céch, danh dir cia minh Ton trong: Ton trong, Ia m@t hanh vi img xit cia con ngudi v6i chin minh va v6i ngudi Khée. Cé thé xem ton trong tir ba yéu 16: + Tyt6n trong chinh ban than; ~ Ton trong ngudi khée; = Duge ngudi khée tén trong, CA trong ddi thudng Hin trong cfc 16 chite, quan hé gitta con ngudi véi nhau Tudn phai e6 sy tén trong Hin hau, Tén trong chink minh la ty bin than minh biét duge chinh gid tr cia minh; biét duge mhimg dite ti cia ban than va ty nhén biét nhong sai lim cia chin minh dé Khe phuc. D6 cfing déng nghia véi ty trong, a t6n trong gi tr ban than. ‘Ton trong ngudi khée tte Iudn khOng t6 thi 46 nha v6i ngudi thua kém minh; khong xem thuromg nhimg vige ngudi ta lim dit rit nhé, Iudn danh gid cao nhtng ‘thanh qua ho dat duge, luén xem trong nhimg gi ho dem dén cho minh. ‘Tén trong ngudi khiRi airs! Mopeds a, gu Jing nghe ¥ kin ea ng Kh. R986 aR DE PHRWG DOC 0 hybiét ring ngudi Khe cting 6 gif tris 1A 46% xir tr 18 vai angudi khic. Madn durge ngudi khie tOn trang, thi pha dah gi ding bin thin minb, phai ty tn trong chinh minh va phi bidttOn trong ngudi khée, thi s& duge ton ‘rong. ‘Trong céc t8 chic, mBi thinh vign dya trén nhing chudn mye gid tr 8 ty tn trong va tén trong lin nhau. "Nauye véi tOn trong la sy coi thug, khong t0n trong neu khéc. Vi dy, sy ra “thiéu thin thién” v6i nhting rng 6 hoan eénh kh6 khin hon minh, abimg ng 6 ning Iye han ché nén chi lim cng vige tay chin, lao ng gidn don. That tha, rung de: Diy cing Wa mot tinh céch cia ccon ngubi trong giao tiép mg xk. Thét tha la “ding y nur ton tai, nh 8 ho§e thudng van xay ra trong thye t, Akhéng thém, khéng bét, khOng bja ra i “gay thing, ©6 thé nao bge 19 thé dy, khong dbi tr, khOng gid tao"; la “in nau, ty be 16 minh mot céch ty nhién, khong «i, khéng gid tg0, khdng tham lam, khéng tit mit” ‘ThGt thd cing chinh la sy bOe 19 minh mot eéch ty mhién, khGng gid di, ngay irl dn, tng noi Khong gid to. Tuong ty vi 06 thé si dyng thay thé cho thudt ng tht tha Ta trung thye, Trung thye la mot trong nhing dite tinh cia con ngudi cin phai én luygn dé ©6. Khdng trung thyc la m@t hign tuyng ta vin thudng gp trong cugc séng, né da va dang dién ra quanh ta, nhat la trong lop 8, vido n6i déi td nén ph bién Xe Tie dén Ting Vie, 194, Trong kinh doanh, trong cOng vige, trong chinh tri, trong cude sng di thuéme, nhiéu ngudi thudng tgi dung long tin ca moi ngudi 48 tryc Igi cf nn, lia dio kiém tién hay tham nhting, che gidu t6i de true php Inst. C6 nhimg cén bé dai dign cho din, cho msde ma Iai thiéu trung thuc. Réi gian lin thué, an cép ban quyén, Khai ting thigt hai hay thanh tich, xir dn gian Ign, déi trén dui v.v... KhSng trung thyre chinh 1é nguyén aha, m: rng cia eat teu exe x8 hoi, ely bing hosi dgo dic, lim mit long tin, x61 mon dbi séng tét dep moi ngwoi dang chung tay xiy ip. Bai vay edn phai trung thyc, khong vi cdi loi trade mét ma ban ré long tim. Nhat 1 hing newoi :im quyén phai 1a nguii chi cng v6 tr, oxong trye, thing thin thi méi dua dat nude vimg manh 4i len, tén t6i cOng bing, dn chi, vin minh. Trung thye 1 gid tri dgo dite cdn phai vu dén, phai gift gin cia tht cA moi ngudi. Tinh trung tye ein dupe ché tong gifo dys, rén luyéa ngay tir nhong ngay con cép sich t6i truémg ma diém dau rén luyén [i thinh thye véi chinh ban thin ‘minh. Phai thinh that véi minh, c6 thé méi khéng d6i tr v6i nguéi Khéc, véi 18 chic, Bang vA nhén dn. Trung thue 14 c6t 16i, xoay quanh né con nhiéu dite tinh khéc ma quan trong nhit li thai d6 thing thén, tinh thin, han ong ding cam. Khéng ¢6 dle tinh nay, trang thye chi hur cis guy bj déu kin, Thing thin, ding cém Iei phi chin thinh, khéo [éo. Néu kh6ng trung thye - thing thin, ding cam sé khéng cé tic dung hoge bj han ché tée dung, Ta nén rot ra mot digu: rea luygn tu dudng ce tin Ot 18 19rit clin nhung thé hign né trong xir thé cém quan trong thon, Ching hon, khong nhit thiet ta phai thé hign 10, di lic ta cling phai c6 img xir khéo Igo dé trénh cho ngudi kkhic ndi dau dm vé mot sx thit phi phing ndo 46, Noi hur véy c6 ngbifa 1a ta khong cin phai cimg nhic, rap hnén ma pha biét cur xit sao cho hop li, hop tinh. ‘ite tinh trung thye ld ditu ma con ngud, nh la con ngudi trong xa hoi hign dai cin phii co, cn phii dupe rén luygn, Cn rén luyén n6 ngay tr ki ching ta méi ra doi; can rén luyn ngay Khi méi trd thinh cén b6, cng chite va. vign che nha nude. Tinh trung thye Ta dieu cd. thiét nhit 48 bude vio cuge séng hign dai ngay nay va tro thanh “céng béc cia dan” nhu Cha tich Hd Chi Minh da aay. Nhiéu dire tinh khée c6 thé tim kiém thém dé ty tham khéo nhu: Biét on, Gian di, Tiét kigm, Tén su trong da0, Ty tin, Doan két, Ding cim, Khoan dung, Signg nang, ‘Twong trg, Liém khiét, Tw lip, Gitt cht tin, Nang dong, Sang t90, Henh phic, Luong tim, vx... Néi.t6m lai, go dite én quan én ch img xi, quan 1g con ngudi - con ngudi; con ngu = xa hgi va cach tng ai ia timg con nguoi cy thé trong mét x hpi nt din. Flay, dao dire la nhime hinh dng cia cé nhin,t8 chic 446i véi xd hi, méi trudng durge chép nhan chung. ‘Trong dao dite hoe, tte tinh vie khoa hoc nghién cia vvé dao dite, nghién oft dgo dite duge tiép cén theo nhigu 20 céch kh nhau va c6 thé tom chia thinh nhém: dgo dire 16 ti va dao die thye ching. Dao dite theo cach tiép cin “mé ta”, the chét la trinh bay, m6 té ndi him cia do dite bao gdm nhting chudn ‘mye x8 hoi diéu chinh hah vi eta con ngwdi trong quan 1 v6i ngudi khie va v6i cOng dng (gia dinh, lang x6m, sini, edp, din t6c hodc todn xa hoi). Cén ett vio nhiing chuin myc éy, nguoi ta dénh gif hanh vi cia m8i ngudi theo céc quan nigm vé thign va fc, vé cai khong duge ‘am (v6 dao dite) va vé nghia vu phai lam. ‘Trong khi dé, dgo dite thy chimng mang nhing If gidi, ly ludn va so sénh eée gié tri, chuén mye khéc nhau cia Khia canh quan hg con ngudi- con ngudi trong x8 114, Bao dle chia think 2 link vue: thie deo dive va tye tién dao dite Y thire dao dite ka sir phan énh thu tién dgo dite. Sy phan énh nay duge thé hign 6 cd hai edp 46: cam tinh via Bitinh, D.edp 6 ctim tinh, 46 ta sy thé hign thai d§ cha quan cia con nui véi cdc hign tung x4 hoi: t6t- xéu; “thign ~ de";v.v... théng qua hé théng cim xtc. Vi dy, trude mot sy kign nbdt dinh, tt hay xdu cd nhin ¢6 thé cam thiy cdm déng; ding tinh hay dng h6 va cling c6 thé ‘hen ché; quay mit 21Khi con ngudi bidu hign cm xtc véi mot hign twang, ‘véi mgt hinh vi eta ngudi Khe, ea x8 hoi 6 thé théng «qua nhitu cp &6 kh nha: = Nehia vy, 46 la sir mje nhién phi e6, pha thé i cia mbt ngus (it céch thé hign nbur thé no) dBi ‘voi cae hanh vi thign, 4c; xéu, tit. D6 cing giéng nh ‘mot 431 hoi phai c6 ciia mot nguisi véi sy kign 6. = Luong tim, 46 la sy thé hign bing noi tim eta cf han d6i vei su kign, hanh vi. D6 18 nhtng gi ho 6 thé nhén thie duge bing tréi tim. Dé cing 14 sy cm nhan ‘ni tim: lo ling, ban khodin vi khéng lam ho§e di lam; Hai cp d6 trén cia cém xite c6 thé phy thude in nnhau. Khi e6 luong tim, con nguiiis® thye hign ning ‘anh vi nghia vp. Nguge lai, khi hinh vi nghia vu durge thye hign mang tinh thuimg xuyén ding, luomg tim con angus sé tré nén thank than hon, MBi cé nin thude vé ning nhém nhén eéch khéc shaw nén biéu hién cm xc ela ho khong giéng nha (huréng ndi, hudng ngoai, true gidc, nguyén tic, v.v...)['}. Gredp dé Ii tink, ¥ thite dao dite hay nhén biét dao dite thita nhan cae chulin mye hanh vi dgo dite (xéu - tt; * Tum kl iu tc mph ni rch cia Myer Briggs ao bi sao nha, de nha ca nin ech. 2 thign - c). Sy nhdn biét dao ire thdng.qua qué tinh tim tii, ge tap, nghién eira eda bin thin va théng qua qué trinh nghién ei, day cia nha truémg, x8 hoi, BS 1d qua trinh day, truyén bé tir thé hé may qua thé hé khéc va nd tro thinh quan nigm, ¥ tréng, nguyén tie cho chudin myc hhinh vi cia c4 nhan, xi hoi va giai cp. D6 cing chinh la qué tinh truyén bi tu tuéng 490 die cba giai ofp cd quyén nham p djt tu tuéng dao dite cho xi ‘D6 cong chinh 1a qué trinh nhén thite 48 hinh thinh go dite c& nhin, x8 hGi va giai cd. (Qué trinh hinh thinh dgo dice theo edp 46 IY tinh ta qué trinh két hop gid I lufn, 1y thuyét vé quan diém dao die duge day va truyen ba. Bang thd d6 cling fa két qua cia hoat déng thye tién 48 cing c6 Iy Iugn, [Néu mt ef nin thost ly khdi th tax hi, chi xem xét trén khia canh sich v6, kh6 o6 thé tmg xir ding theo Tri thir, nhn thite ve chusin mye, nguyén tie, quan diém dg0 dite gin liém v6i qué trinh binh think va phét ‘tién cia ede hinh thai kinh té - xa h6i. Gan véi mét hin thai kinh t8 x8 Oi c6 nhong he nr ting, chun mye 40 dire khic nhau. Néu abu xi hoi phong kién, day phy ni theo chun mye “tam tng”, thi ngiy nay ngwi ta quan nigm phu nit phai binh ding v6i nam gidi va ho €6 thé “di tidp nhidu buco” nia sau khi ly hn. 23‘Thire tin dgo dite 14 cach bidu hign cu thé cita dao dire citatimg cd nbn, ahém cf nbn va edng dng, gai efp théng qua va dura trén ¥ thite dgo dite. Ning chuén mye go dite duge trinh bay, nghién cciru, thuyét ging chi méi thé mot mat clia do dite cé nhan, giai edp va x8 Oi. Thue tin, hanh déng, hinh vi ofa timg ca nhin, xi hi va gai op la mat thi hai cia dgo dite. Hai mit niy khéng tuén luén ding nhit tuyét <6inhau 4. ‘Ve nguyéa te, hinh vi dgo de cia ede host ding of hin, giai cp, cOng ding va xa h6i (thuc tin dgo dite) phai phi hp véi cdc tr tong, ¥ tréng, quan diém dg0 ire. Mat khdc, néu nhting nguyén tie, chuin mye 46 hing 18 ring, cp thé, khdng €6 gi6i han ding 28 kh6ng anh gid duge hanh vi dao dite chuain, Con ngudi, giai efp trong mbt hinh thai y kinh té x8 hoi nhdt dinh Tudn phai thé hign gin két git ¥ thire dgo dire v6i thyc tia dgo dite, hinh vi efch img xi. ¥ thie dao die fam nén tang cho thy tién dao dite va ngudi lai, thye tidn dgo dite cing cf cdc tu tudmg, chun mye 490 ir “Hai mit cia dng in 6h mot cp pha te cho nh ign wong xk bi Gling via, sin vgn in Kid ef kin, oe bg v8 “in ‘ai mateua dng tia". Pry Deo dite thude hinh théi ¥ thite x8 hi, 1a tép hop hing nguyén te, quy tie nim diéu chinh va dénh gi céch ting xi cia con nguisi trong quan hé véi nhau, v x4 hoi,v6i ty nin trong hién tai hoc qué khit cing nb tuong lai ching durge thuc hign béi niém tin ef nhin, béi ‘ruyén théng va ste manh cba du Tun xa hoi [°} Chuan mye dgo dic sé duge sit dung 48 dinh gis ‘inh vi cia timg con ngudi rong x8 h6i va dua ra nhitag nhfin xét “diing - sai; t6t - xéu”, Deo dite véi nghia 1a chudn mye hanh vi khng phi 1A hing “chun myc cig”. Dé 1 khung chudn mye [udn thay di theo sy bién déi cin x8 h6iz cia cée hinh thai kinh té - xa hoi. Khong c6 mot chuin mye chung cho moi x4 hgi. oo dite theo nghla 1a chuin mye cling c6 thé chia thinh nhiéu nhém: = Xahdi, > Cong dng; = Giai cdp; + Nhém Ii ich; > Cénhin, ‘Bi mét hinh thai kinh t8 - x hi s@ twong ding véi ‘mot chudn myc hanh vi xf hi nhit dink, D6 cling chi la nhimg méi quan hg da trén cde quan hg vé sin xult, inh doanh, con ngubi. Quan hg san suit ché 49 chiém ign Chin tr Qube gi. Go erin do de hoe. NXB Chih ube git 2000 25hu né 1 to ra quan hé sin xuét mang tinh tu how, lam ‘dung, bée Igt. Dé la tép hop nhimg méi quan hé mang tinh “bit binh ding rit cao”. Chi né coi “nd 1@ nhu la ‘mét loai hing héa va c6 thé dem bén, di chéc. Khi cchuyén din sang ché 49 phong kién, nhigu yéu 16 cia Khudn mu cia ché 46 n6 1é 4a bj thay ddi va thay vao 46 1a nhing “chun mic, quan hé moi”. ‘XA hi c6 giai cdp lam cho ¢6 ahiéu chudn mye hinh vvi va mai mot logi dao dite 46 déu mang tinh giai cép cia Quan he gitta con ngubi va con ngudi 1a mbi quan he éu kivich quan. Vi cing chin vi tit yéu khiich quan rnén moi xi hoi déu phai ty xdy dymg cho minh ning “chuin myc” d& diéu chinh In nhau cfc méi quan he d6. Quan he gita con nguéi va con ngudi luén Jun mang ‘inh “bét binh ding”. Do 46, nhigu nha nghién ctu coi chuin mye dao die quan trong cin o6 14 sy binh ding trong quan he. Nhiéu cip quan hé hay chuén mye img xi clo quan in én ia an bah ng hu Déng nghigp voi ding nghié = Nha vien v6i thi trot = hin vign voi khéch hangs = Cin bd, edng chic véi nn din; + Khée, ‘rong thoi dai ngdy nay, shng chudn mge méi ngly cing xudt hign va thay thé cho nitng chun mye 26 ‘Nhung déng thi, nhing “gid tri” ciia céc hinh thai kinh 1G - xa hoi trade day bj mai mot do nhiéu téc déng, thi ngay nay cang duge tim kiém Iai. Quan hg “con ngudi - con ngudi ciia mot x8 hoi nng nghiép” dang bi thay bing quan he “con agudi = con ngubi cba xf hoi cOng nghigp”, quan hg thi truémg. Ngdy nay, nbiéu nha thye chimg mong méi quan hé “con nguii - con ngudi” eb ohidu yéu t6 “ ‘Trong mot thé gidi da oye, thé git cia nhidu mbi quan hé, thi m@t chun myc dao dire chung phai duge thiét dp trén mot nén ting gid tri chung 4a duge ghi nhén trong Hign chung Lign hop quéc. Dao die thyc chat 1 sy nan thite ca con ngudi, xi ‘hoi vé nhing “xdu, t6t; thign de; cd nhéin, tap thé; ding, ssi, viv. Tay thie vio se nhfn tite, ma o6 thé timg cp pham tr d6 sé rt Khe nhau. Vi dy, ep “xu -tdt” si rit hic nhaw di v6i timg cf nhin, x hoi eu the, Va Khong it ngwoi chia phin bigt, nh thire duge di8u 46 (sod 1),te pth ach “ig Y thie hay nhgn thie cig ef nhan, nhom, xi hoi vi hing hinh vi o6 tinh chuin mye cha xX hoi eng 58 hie nhau. Va khi d0i hoi mt sie wan thi mang tinh phap ly chung, e6 thé tgo ra co hoi dé ca nhin, x8 hoi 4igu chinh binh vi cia minh theo nhtmg chuén mye 46. her vay, xéttrén mite 46 ly Iudn, dao dite mang tinh thigc, nbn thire” va trén phuong dign thy tién, dgo dire mang tinh hanh dng, thé hign qua hanh vi img xt, quan hg. Va, cach thie quan hé 46 thy thude vo eéch ‘thidt lp chun myc “dgo dite” A ton b) nig “quan niém, ti thife va cée xe em tim If chung cia cOng ding (con ngudi) vé cde gid tri thién va Ae, homg tim va trich sm, hanh phic va cng bing, vi tha va diing cim” duge Ong ding thira nhén nhu a nhing “quy tic dénh gid, ditu chink hinh vi img xirgita e& nhin véi x8 hoi, 28 gita cé nhin véi ed nhin trong xB h6i". Dé chinh 1a hig tigu chuin dé “khen, ché; ding h9 hay phan 463” fe hanh vi, céch tg xi. 11.2. Qué trinh kink thank do die Dao dite 1a inh vue cia quan hé thét su, thong qua han déng, hanh vi cia con ngudi véi mhau. Trong Khi pphéttrién véi tinh each Ia thu thé x8 hoi, con ng la chon va chju trich nhigm_véi su Iya chon, véi héu qué cia nhing su tra chon déi véi hinh vi img xir ngudi ~ neu ‘Ty do Twa chon va sy Iya chon e6 tréch nhigm néy sinh ‘rong quan hé ngudi - ngui, trong quan hé c4 nbn va xa gi. Méi nguvsi chap nbn kiém tra nbiing yéu clu cha x4 Ini dé nin durge sir dénh gi, sw ting ho cba x8 hoi. Con Xi hoi thi véi ning chun mye cia nd, yéu edu cdc cd nhan diéu chinh eée hanh vi phit hop véi gi ich cia xi hii. Voi tinh céch 1a sir phan dnh tin tei xa hoi, dgo dite ‘mang bin chat x8 h6i. Ban chit xa hoi eta dao dite drge higu theo ede edch tigp edn sau: Bé hinh thanh “chudn myc”, d0i héi hid giaidogn Khe nhau (so 432): = Try thie dgo de; = Hiinh vi dgo ate; - Quan hé dao dire, phai thong qua 29Sead 2: Qua trink hin than ago ake 7 aaa. « (deo dic), 6 chinh 1a sy nbn biét cia con ngubi v8 nh glob thé 6 duge tong mt eng dng, mot x3 hoi nhit dinh. Nhomg loi feh e& nin ma ho £6 duige phi duuge nhin nbn hiéu) te nhing mdi quan hé véi. cde nhdm Igi ich khde. Khi con ngudi nha thie ding duge ede vin dé lién quan dén quyen Igi chung, riéng 46 va ning 1én thinh tinh edm, quan diém, quan nigm cia si tn tai. Khi d6 ho 43 nding len thinh ¥ thie va tro thanh ¥ thite dg0 de cia con ngudi dé, ¥ thie cling c6 thé cot nur sy nn thie “aking ~ sais tt ~ xu trong twong quan v6i e4e ed nhin khic. ¥ th Hanh vi: d6 chinh 1a nhtmng biéu ign ra bén ngoai cia ‘mét c4 nhin cu thé trong nhimg diéu kign cy thé. Dd chinh la nhimg dng co thdi thie con agus nh dng (hoge khdng hinh dng cing la mét sip hinh dng) Nohimg hh dng. hin vi 46 e6 thé do chinh thie din dit, ning cing e6 thé do nhimg “yéu t8 khéc" ta0 nén Tuy nhién, gita ¥ thie va hinh vi c6 thé c6 nhiing sai 30 poe Ich do céc yéu t6 bén ngoai tac dong. Diy cing chinh 1a su két hop cia dgo dite mang tinh § thie, nha thie vi dgo dite cy thé (hanh vi). Hay chinh li néi va lam. Néw “go dite” chi fa nhimng "thir tur duy trong dau”, kh o6 thé biét duge ban chit “dgo dite” cia chinh con ngudi dé. Mat khéc, néu ¥ thite duge dim dat bing nhimg oum tir rit hoa my “t6n trong, thiy chung, trénh digu ée; trénh tham Jam cia agwai khde”, nhumg Iai khOng thé hign bing nig hanh dng cy thé, kho 6 thé dinh gid “y thite do dite”. Hanh vi (dao dice) la sw biéu hién ra bén got ca ¥thite dao dive: Moi hitnh vi duge thye hign do ‘thoi thie cia mOt dng eo nao 46. Khi hinh vi duge thye hin d6 thoi thie cia ¥ thire dao dite thi n6 durge goi la hanh vi dgo dite, Hinh vi 46 thé hign ¥ thite dao dite vA ‘vin hoi dgo dite eta ef nh. Quan he (doo de) chin 1 ane chun me mi 4 nhan sit dung d¢ thé hign think hinh vi ra ben ngoai Vv6i cOng dng, xa hoi va ed nbn v6i nhau. ao dire khdng.phaityn6 sin ra ma 18 mot qua trinh high thn, va phi tn, Ty theo ting gla down phat ‘rien cia x3 hot, sy hinh thanh nhing “chudn mute gt tr dao die etn khong ging nha, Hin think do, de (SB) twin theo mf guy rin Kh thé, gm 4 1. Tir nhén thite cd nhén vé nhOng “chan gid tri" cia ce quan hg xa ii, con ngudi (id «14 vv.) 2. Swrhlnh théah niga the eta mde nom: 3. Sy hinh thanh nhgn thite va cong nhén lan nhau che chin gia tr ea ede moi quan hx hi, con ‘tah inh phép ly héa ede chin git 31“Trong qué trinh hinh thanh dao dite, con ngudi, x8 hoi chu nhidu tic dng khic nhau va do 46 cling 06 thé binh thanh nhiing “m6 hinh dao dite” khc nhau, Trong 1ong xd boi c8 & hinh thinh nhGng mim méng cia xi hoi mai tién bo hon, Sei 3: Qud rink hin sinh dpe irevd php hia dpa ie pecan Tye té iia xf hoi Jodi ngudi da chi ra ring, qué trinh hinh thinh nbiing chan gid tr ctia mot Ong déng nguii pai trai qua rit nbiéu thoi gian. Neay trong timg eng ding nguoi cing da c6 sy diu tranh, nhén thie ning chan aif i kde nau va san d6 thing mt duge voi hau 4€ hinh thinh if tr chung e6 the mit hing trim nam. Ning pido phai khac nhau (Thign chia gio; Phit tio, va.) deu pha trai qua nhiéu nam thing moi hinh thinh dirge nhting chin git tri mang tinh chung cho ce 48 tir cba gido phai minh 32 Nahin cit tw tuémg ci céc tre phi tr dai dfn ‘cn dai va hién dai ngiy nay, c6 thé nhén thay, dao dic i h3i hay dao dite ca nhin hay 28 chit, efng dng chiv the ding cia mot s8 nhém yéu 18 sau (30d 4} - Tac dong cia tinh dan the; = Tée déng cia tinh giai cp; 2 Tée dng eta tinh thoi dat a = The dong cia cic yéu t6 lién quan dén digu ign phat trigm kin 0 = xa hi. Seth ts Che yh eh én hdr tn tie 628 hhc nh) 1.2. Vai tro et xi hi. 4g0 die trong cuge séng con ngudi, Bao dite 1a nhimg chudn mye nhim giép cho con ngudi dinh hudng host déng cia chinh ban thin minh ‘rong cOng déng x8 hoi, Nghién ctu vai trd cia dgo dite cing dua trén nén ting ter tudmg 46. 06 thé xem xét vai td ea dg0 die theo ba nhm yéu 1 ~ Vai te diéu chinh hanh vi cé nhn, con ngudi, giai cip, xi hoi; 3= Vai trd gito dye; = Vai ted tao sy nbn thie, 4.2.1. Biéu chink hank vi Ban thin dgo dic 1a nhiing chun mre, durge x8 oi, Ong ding cong nhén va cing huéng dén. Khi thira nh cfc chuin mye dao dite d4, con ngudi sé phai img xi, hhoat dOng theo nbting chuin mye. Ty digu chinb ham vi thdng qua chudn mye dgo dite mang tinh ty giée hon s0 ‘v6i dieu chinh bing phép Iuat, khi diéw chinh bing phép Indt sé mang tinh eutmg bite, bit bude. Do 46, ty did ‘chinh hanh vi bing dgo dite s€ bén ving hon. ‘Ty didu chinh giép chinh ban thin timg ed nbin diéu chinh chink minh. Tuy nhién, kha ning diu chinh nh Vi cia dgo dite 461 véi con ngudi phy thude vio nhén thir cia chinh ban than con ngudi d6. Vai tro digu chinh hanh vi con ngudi thong qua nhimg chuin mye dao dite ddi hoi méi con ngudi phai ty gide trong hoat ding img xir theo chuén mye, Mit khic, dx ‘cong dong véi ahiing “xhu -t6¢” da tré thanh chuin mu (dgo dtc) sé tae dng tich eve véi nhimg e& ‘hin “thy dng” tr digu chinh hanh vi Tink huéng nghién cieu, trao déi in sing trong mi tradng vin hba phueong Tay, vit nhiing -quy dinh mang tinh “van héa xd héi" rat cao, sinh vin Viet Nam thong thing "ba du vit déy” cde loai “née thai” cia cd nhdn minh. Ey _M@t e6 bé thay met “sinh vin Vigt Nam” viet rée trén Via hd noi chi tau digm. C6 bé dig dey, nat va chay lat 26 vio thing réc. Moi ngudi nhin c6 bé va “sinh vién Viet Nam” véi hai én mat kde nha Trén mt tau dign, Khong ttm thay ché bd gidy keo, fu bé cie ban khodn Khéng biét lam sao. Me edu néi vii eu “thd; hay 6 va tli quin, ti nita xudng sin gat bo cing cb ché b6 rdc". Vaca bé lam theo lim. V6i cuse sing dé, din din phin ding sink vién Vi Nam ed ¥ thite “cho réc vao tii, néu khéng cb ché dé rd” . Phong. cach db, hank vi dé dtege mang vé Viét Nam. Nhung rai dan mai mét i va ho 0rd lai viching chét ai cd”. Yéu 16 gi lam thay aéi heinh vi? “ba du vet dy 1.2.2. Val trd gido dye cia dao dice gui sinh ra, vén chia dmg trong minh diéu ma xd boi 4& tng két “'nhan chi so, vén bn thién”. Va ho Ind phn du 4& vuon Ién “chan “ thign - mj”. ‘Nhung khi con ngudi duge sinh ra, tr thé hé nay qua thé khée 3 e mot méi tnaimg “van héa va dgo tte” cia nhimg x8 hoi dang tin tai. Hay ngay khi sinh ra con ngudi di duge dit trong mot moi tryong cba cic moi quan he img xit, giao tiép; nhting chun mye “t6t - xéu; thign ~ ge". Diéu nay cing cy thé khi nghié ngudi gan lign cu thé v6i “gia dinh - 8 bio cia x8 hoi". Chun mae doo dt st nd ting quan tong db din, nha travmg va xi hoi dya vao d6 ae re dige cho eae thanh vien. Nbp trudmg, gia ang Op elo hy nating Wea eee tan yocéch afng ich ip x, Cha me thy go nu hn ire ding ce chun mire da0 ‘omg gino diye con ef than ven hd » ng tho mSi mo thinhvien x8 hoi phi nr gide hoe ep, ioyda theo chuks mye dgo deat Gave xi NGL P done. Dayo dite xi hOi (dupe chudn 6a) tro thinh dinh at duge. Tuy nhién, hhuéng cho c4 nbn x8 hoi phén sohur d8 néu 6 so 46, qua triph hinh thanh dao dic tr § thite, hinh vi dén quan hé dn Tign v6} mot dieu kign x hoi nhat dinh dé nhimg digu “t6t - xdu” duge thé hién thdng qua cée quan he. Dé lam t6t vai.trd gigo duc cia dgo dite, ddi hii xB ‘hoi phai timg bude chun héa “gid tr} dao dirc” cia xi Oi theo huéng phi hyp voi sy van dong ya phat trién, hig gia tri dao dite mang tinh truyén thong cua cng dong, dan t6c, x4 h6i luén dig voi moi dieu kign cain pi dog gin git, Trong ting hop niy 6ng nh vin ‘én hii gn gi bin se vin hn“ hn dn oe: “it gm’ ; “bu oi thurong lay bi cing”; “doan két”,v.v... IA ating Bié tr dao dife mang tinh truyén theng ning vin ding cho moi thoi dai. Ding thoi x2 hoi, siai cdp, cong dng, phi khdng ngimg bé sung, hoa thign “chun mye Geentne” 1.2.3.Val 1rd hd tre niin thite ., ¥ thite xi hoi va tin tai xi hOi 1a cp pham tri un tin tai. Va dao dite 1a mot hinh théi y thie x8 hoi, va 1a su phan dnb tn tai x8 h6i. Chinh vi vy, thong qua é90 dire (cée chun muc cia ede mbi quan he), c6 thé itp ‘con ngudi nhgn iét £6 hon tin tai xf hoi. Nang biéu 36 ign mang tinh phd bate “yeu - ghét™; “quan hé gitta lao déng va sit dung lao dng”, sé gidp ching ta quay tre Iai nbn thie tt hon v8 tn ti xa hp wa cing o6 thé itp cchiing ta tim ra duge nhimg nét dc trung cia xi hoi 46, ‘Nhfn thie eda timg con ngudi v8 cée quan hé xii hi hign tai cing c6 thé giip con nguis nhfin thite mot ton tai xd hoi. Nén kinh t€ thi trydng Viet Nam moi hinh thinh hing di boc Ip kha nhieu vin dé va thong qua nghién ‘iru, nhfn thie ching ta hiéu dich thye hon ban chat cia inh t thi trucmg, Vigt Nam. Vai tro h8 try nh@n thie eda dao dite chinh 1 qui trinh ‘sp con ngwisi quan sat hign twong bén ngoai thong qua chuin myc dgo dire. Dong thoi cling ti chudn mye 46, c6 thé giép con ngudi nhén thie Igi chinh minh ding hon Tr nhji thie ding chun mye dgo dite, giép con ngwbi 6 ¥ thire dao ditc va céc gid tr] dao dite ciia timg cé ‘én. Dao dite x8 h6i chuyén héa thanh dgo dite 4 nhén va nguge Iai chinh dao dite e& nhin théng qua sy nn thierehnia mye dqo dies hoan thin chuta myc dao ire. 1.3. Méi quan hé gitta dgo dire va cée hinh thai ¥ thige xfi hOi khite Nhu tn d3 ny, dao die 1a mot i vd 6 6 mi quan be vei hi thy thie xt hi hc. Ching ta khong xem xét tt cd cdc méi quan he 6 Dos: Mal Xun Hoi “Gir dgo die vba hit and rome di a hi? Tap cbt Tri hoe; TS. Dinh Nage Quyée. “Neng in ‘ho ming vi va tr ca od". ep oow ed 7cea hinh thai dgo te voi ede hinh théi khéc. Tép trung mot 36 finh ve: = Bao dite va chinh tri = Dao dite va phap lugt = Dao dite va ton gio; + Bao dic va hyong tam. 4.3.1. Dgo dite va chinh tri Chinh tr 14 mot he thng quan hé git céc giai cd, cfc chinh ing, eéc quée gia, 18 mothe théng nhiing myc ich nhét dinh cia x8 hot va ahing phucong 48 dat nhtng muc dich dy. Chin ta bigu hign tp trung cia kinh €. Kinh t tée d6ng tre tigp dn chinh tr vv nd su hd trg cia chinh ti, the dng dén ede yéu t8 hic cia kién tric thugng ting. Vi vay, vé nguyén the go dite &6 quan he qua lai v6i chinh ti. Quan be git do ae va ghinh tet mgt quan nf i chimg. Quan hé ndy duge thé hign trén nhimg yéu to sau: ‘Tht nhit, €6 la téc d6ng qua Iai gita cfe hoc thuyét chinh t va quan nigm vé ¥ nghia cuge séng, 1y tuéng cao nbét cla con neu Céc hoe thuyét chin tr la sw phim én vé mit If én nihting myc dich chung, co bin cia mot giai efp mot xi ‘hoi nhit djnh. Myc dich chung, co ban nay tgo thank ¥ nghia, myc dich euge sng cba con ngwdi thude mét giai 5, mot x4 hi nhat din. Quan nin vé ¥ nghia va myc dich cuge song duge hinh thin trong chinh te] 06 ¥ ghia to lin abi véi hoat ding ty giée cba con ngud. ‘Thong qua céc hoot dng ty gide, €go dic cba x hoi va cé nhiin duoc thé hign va thye hign. 38 hit hai, d6 Ya quan be gita dao dite va thyc tin chiah tr cia m6t giai cp, mét xi hdi nhat dinh. Béi voixA hoi 6 giai clip d6i Khgng, dao dic cha giai cép thong tr 1a 4go dite chinh théng cia xX hoi. Dgo dite nay throng, ahéa danh nhting gift] mang 7 nghia phd bidn va trve tiép thy hign Igi ich cia giai cp thong tr. Thi ba, 46 a si thdng nhit gita dénh gid chink tri va inh gia dao dit. 1.3.2, Dao dice va phip lugt Sy gidng nhau gita dgo dite vA phép luft 1A chinh 1a hing gid tr) chuin mye ma con ngudi, xi hoi mong ‘mun vuron dé ‘Toy nhién, phép Iuft cing dura ra va xc dinh hig ‘chudn mye hinh vi trong d&i song x8 hoi. Nhumg con dura ra nhimng ché tai cu thé dé trimg phat nhtmg ai vi pham nnhimg quy dinh 6 mot eéch rét nghiem kh. ‘Trong khi 46, dao dite xée dinh gid tri cho hinh dng ty,nguyén ty gide cia con ngudi, xéc dinh gidi han cho dieu thign va digu dc. Dao dite khéng trimg phat hanh vi vi pham bing sx cuting ché tir bén ngodi ma trimg phat bing “ dur Indn xa h6f; bang tda dn long tém, bing mot su xa lan”. Phip lust xée dink céc chuén mye dao dite nhumg aang tinh php W.Va. eng 1 ahing guy inh mang ‘inh t6i thiéu cn tuan theo. Phap lugt nhim xéc dinh renh si6i “duge lim” Vi “khong duge lim”. Trong khi d6, chun mye dgo dite Khong mang tinh phip ly ¢6 thé dura ra niga d6i hoi cao hon, vurot ra hgoai khudn khd phép ludt. Tuy nhién, dua ra nhiéu quy dink, nhumg vigo tudn tha lai mang tinh “tyr nguyen”. 39Nghién ciru 3 chi ra ring, dao dite x8 hoi la edi cb teuGe vi phép Tut la he qui ip theo. Khi php lugt va Quy md; = Ngudn aban hes - Moi truing; = Cong nghe; + Neudn Tye (tai chinh); = MO inh Linh dao; = Vin hoa t eh = Thuong higu; = Khe. ing o6 o6 thé xem xét dle diém 18 che trong quan ‘hg mang tinh n6i b vn hin eia 6 chie 46, C6 thé da ‘vao mot s6 tiéu chi: = Co clu té chite va eée méi quan hé; = Nhigm vy (Phai lam gi); = Quy trinh, thi tue thu hign cng vige; 66 = Quyén han (uge lam gi); = Phin céng lao dng (ai, cho ai); = Quan hg bio co (én ai, nhur thé ni), Nhiing dic trumg co bin 46, s€ anh hudng dén hoat ‘dng sin xuait, kinh doanh cia t8 chire trong moi quan hé vi bén ngoai [14] .2. Ni dung ciia dgo dike t6 chive i cchire o6 nhtng chun mye cy thé 48 diéu chinh cdc méi quan hg, hanh vi cia t8 chic. Tay thuge vio logihinht6 chife ey thé dé c6 ning logi inh quy dinb. a sé cée tb chite ddu 06 didw If hay guy tie, quy ehé hogt dng cia t6 chic (chung), dng thot 8 nhme quy dinh the hign cf chun mire cho 19 chire 6 ton ta, van ‘ng va phat tiga, ‘ai v6i eée 16 chit ehinh tj, didu Ie ca t chic nhur 1a mét thuée do chudn mye dé diéu chinh cde hank, vi, quan hé va céch img xt. Dang thoi digu 1é cling dé ra ahng edch thie xi ede hanh vi “wai dgo df, trai didu 1g”. Vi du, khai tetra kh6i 18 chi Cée t6 chite xi hoi nh cée 18 chite t6n giéo (thién chia gido, phét gio, v.v..), dl két ef Tong 60 hon ede 18 che khde (vé guy ché) nhung mang tinh wy side, ty ‘tm rdt cao. Nhting ngudi ty coi minh Ia thin Vien, tx ¥ thite 48 thye hign aking “diéu rin eta eée ding bé tren, chia, thueng dé, Phit (8, v.v..). KhOng e6 nhtng hin Phin ny sinh itn hoe trong ng ma ge Kc nh 1 hire my ‘high chia nha use. © diy eh nu i mt 6 tS rang. py an Dnlevb Li en do die 1 cbs, 61thite air phot, hay xr IY nhing sy vi pham vi dé 18 nhimg aithuge “inh than”. ‘Dao dite t8 chic mang tinh ty nguyén rét cao. Mbi mot naudi gig nh§p t6 chic hoan toan mang, tinh ty nguyen cam két thye hign ning quy dinh eva cée chun Céc 15 chite quéc t8 cing 6 nhing chudin myc ing it, quan he riéng cia minh. VA chi khi nao nhimg “img ir vie gia nhip céc 16 chite quéc té 46 doi hot phai théa man nhiing digu kign cu thé, Vidu I: Vigt Nam gia nh§p Higp hoi céc nuge Dong, Nam A (1995), sau mot thai gian khé lau chun bj di digu kien. Va khi Viet Nam td thanh thinh vign cia ASEAN, cin phai tudn thir nguy@n tic mang tinh dgo dite ceita 16 chite ny 1 “déng thudn”. Tir nim 2009, voi sy phé chun Hign chuong ASEAN, nhfing chyin muc img xi 48 duge thé ché héa mot bude cao hon [""), Vi dw 2: Vigt Nam tr thanh thanh vién chinh thir tht 15Q-ca TS chite thwong mai quée té (WTO) ti 2007, sau nhiéu vong dim phén vi nhieu nude dé duge eng hin 1a di diu kién tro thinh thinh vién chinh thite cia WTO. Va khi d8 tré thinh thinh vién chinh théc, Viét Nam phii tun thi ee cam két va tt yéu néu khong tan thi sé bi cng dng quéc té xir I theo nhiing quy dink ‘cia WTO (trimg phat kinh té, thong mai) [" Dao dite t8 chite thie chét 1a nhtng quy dinh mang tinh chun mye dinh huéng cho céc thanh yién hogt ° Xem Hida chong ASEAN bit them abe qu dah mang ih hdn mye Co die ung x) ci ce gute gla Bagg Nam A, 5 em thts Qy hen WTO dette vi had mang nea gun thao a ule do To eRe yay Si 8 | dong. Céc 8 chire nghé nghigp dua ra nhting chuin mye dinh inuémg cho hoat déng cia céc thinh vien va 46 cing chinh la nhtng dink hugmg dgo dite nghe nghiep. Té chi khOng thé tn tai néu khong 06 nhimng gid ti a0 dite ring cia t6 che duge quy dink. Tinh hudng thio lugn: Tink hudng 1: Ton giéo ngay cdg ob vai ro quan trong trong di séng x4 hi. Phan tich nhing Khia canh tick exe va king tich cre eta cde quy dink mang tinh dao dite cia cdc loai tén gido cd mét & Vigt Nam. Tinh hudng 2: Phin biée ste gidng nhaw va kde maw vi pham php ludt va vi pham nhiong chudn muc dao dice sd pi Cah xi. Giang vién va hoc vién c6 thé dua thém nhiéu tinh hudng khéc 48 thio lun, Cau héi nghién citu, thé tugn 1. Bao dice la gi? 2. Nhiing ctich hiéu khée nhau vé dao dite. 5. Ning i re do he 2H ay may a 4. Nhitmg gid tri vin héa ciia Dao Phat va nhing ‘qi dinh chun muce phép J} cia con nguéi? 5. Nét dc trung co ban cia dao dire ed nan ls a? 6. Dao dite 16 chive vit dao dive ed nhin edn phat {ang ghép nlue thé nao? o