Montazne Betonske Konstrukcije

MONTAŽNE
BETONSKE
KONSTRUKCIJE 1
Montažne betonske konstrukcije
trivia
IX SEMESTAR (V GODINA)
FOND ČASOVA: 4+4
CILJ: PRIPREMA STUDENATA ZA
PROJEKTOVANJE I GRAĐENJE
MONTAŽNIH BETONSKIH
KONSTRUKCIJA
ISPIT: PISMENI I USMENI DEO
PRIPREMIO: ass mr Z. BRUJIC, 2001-2003
2
trivia
Uslov za izlazak na pismeni ispit:

• Položeni predmeti: Statika konstrukcija, Teorija betonskih
konstrukcija,
• Potpis u indexu kojim se potvrđuje prisistvo nastavi,
• Potpis u indexu kojim se potvrđuje overa godišnjeg projekta.
Uslov za izlazak na usmeni ispit – položen pismeni ispit.
Pismeni ispit traje 4 sata. Položen pismeni ispit važi dva ispitna roka.
3
sadržaj
1. UVOD
1. Uopšteno o montažnoj gradnji
2. Montažna gradnja – istorijat
3. Prednosti i mane montažne gradnje
4. Primena montažne gradnje
2. ELEMENTI
1. Podele elemenata
2. Tehnički uslovi za izradu prefabrikovanih elemenata
3. Projektna dokumentacija
4. Kvalitet materijala i kontrola kvaliteta
5. Kvalitet gotovih elemenata i kontrola kvaliteta
6. Proizvodnja elemenata
7. Transport i montaža elemenata
8. Projektovanje elemenata
4
sadržaj
3. PRINCIPI PROJEKTOVANJA MBK
1. Uopšteno o spojevima i vezama
2. Oslonačke zone i koncentracije napona
3. Istorija opterećenja, promene statičkog sistema
4. Komponovanje i rastavljanje konstrukcije
5. Horizontalna stabilnost
6. Dilatacione razdelnice
4. HALE I ZGRADE
1. Industrijske hale
2. Višespratne skeletne zgrade
3. Spojevi i veze linijskih elemenata
4. IMS skeletne zgrade
5. Višespratme panelne zgrade
6. Spojevi i veze panelnih konstrukcija
7. Objekti sa ljuskastim ili poliedarskim krovovima
5
sadržaj
5. MOSTOVI
1. Mostovi pločastog preseka
2. Mostovi grednog i rebrastog preseka
6. MONTAŽNI INŽENJERSKI OBJEKTI
1. Potporni zidovi
2. Kanali i tuneli
3. Rezervoari
4. Bunkeri i silosi
5. Ostali objekti: dalekovodi, stadioni...
7. ANALIZA MBK SA POPUSTLJIVIM SPOJEVIMA
6
1. UVOD
7
MONTAŽNA GRADNJA – UVOD #
proizvodnja delova (prefabrikata) u povoljnim

uslovima proizvodnje i njihovo spajanje na gradilištu
oblikovanje elemenata sa detaljima spojeva sa
drugim elementima
skladištenje, transport, montaža
8
MONTAŽNA GRADNJA (nastavak)
proizvodnja u fabrički kontrolisanim uslovima (ili na
gradilištu – teški elementi)
elementi se montiraju tek nakon očvršćavanja betona
armiranobetonski ili prednapregnuti elementi
često se kombinuju PFB elementi sa in-situ betonom
9
montažni sistem – skup montažnih elemenata koji se

međusobnim povezivanjem pretvara u konstruktivnu
celinu
otvoren mont. sistem – elementi univerzalnog
karaktera (modularna i tipska ograničenja)
zatvoren mont. sistem – elementi upotrebljivi samo
za određenu proizvodnju (objekat, sistem...)
10
montažni sistem je definisan projektom:

oblik elementa
način i vrsta međusobnog povezivanja
tehnološke metode i operacije u proizvodnji (sastav,
redosled, očvršćavanje...)
način skladištenja
način transporta
način montaže
radovi na finalizaciji
način održavanja i kontrola u toku eksploatacije
11
DOMAĆI MONTAŽNI SISTEMI
Skeletni:
IMS (Beograd), NS71 (Novi Sad), Sistem50 Beograd)...
Panelni:
Rad-Balency (Beograd), MontaStan (B. Topola),
Napred (Beograd), Trudbenik (Beograd),
Integral (Subotica), Hidrogradnja (Beograd),
SPUŽ (Podgorica), Kablar (Kraljevo)...
12
razvoj sistema:
smanjenje težine elemenata
kvalitetniji materijali
primena lakih betona
unapređenje tehnologije (izrada, transport, montaža...)
ukrupnjavanje elemenata
smanjenje broja veza i povećanje brzine njihove izrade
...
problem uniformnosti
13
posebno odeljenje za
proizvodnju armaturnih
koševa
fabrički uslovi
pristupačnost
specijalizovana radna
snaga
14
armaturni koš se postavlja

u delimično formiran
kalup
nakon postavljanja koša
kalup se zatvara
15
pažljivo pripremljen beton

se lije u kalup
visoke marke betona
stalna kontrola sastava
betona
16
kompaktan beton se
obezbeđuje vibriranjem
visokofrekventni vibratori
eksterno i interno
vibriranje
17
nakon postizanja potrebne

čvrstoće betona, element
se vadi iz kalupa i
premešta na skladište
čvrstoća potrebna za
vađenje iz kalupa
u element su ubetonirani
elementi za hvatanje
(kuke)
element visokog nivoa
dimenzione preciznosti
18
elementi se skladište na
drvenoj ili plastičnoj
podlozi oblikovanoj tako
da im odgovara
najpovoljniji položaj
elementa prilikom
skladištenja je onaj koji
odgovara njegovom
položaju u k-ji
19
transport elemenata je
predviđen projektom
obavlja se teškim vozilima
uz posebnu pripremu
podloge elementa
položaj elementa na vozilu
treba da obezbedi njegovu
direktnu montažu sa
vozila
20
montaža elementa
direktno sa vozila
smanjenje potrebnog
gradilišnog prostora
brža gradnja
21
MONTAŽNA GRADNJA - ISTORIJAT
1852. montažni nosač T-preseka za halu u Nemačkoj

1891. konstrukcija nad kazinom u Biarritzu
1905. Reading, Pensilvania, USA – sistem Lund
višespratnih zgrada
1906. Evropa - prefabrikovani rešetkasti nosači Visinti
1906. Hamburg – prefabrikovani šipovi
1912. J.E. Conzelmann – montažna zgrada (stubovi,
međuspratne k-je, zidovi)
22
MONTAŽNA GRADNJA – ISTORIJAT (nastavak)
1918. Frankfurt i Minhen – montažne zgrade u

sistemima May i Katzenbugel
1939. Rim – avionski hangar, lučna k-ja raspona 36m
1942. Roterdam – trouglasti luk raspona 20m za
montažni most preko Marne
1953. Francuska – sistem R. Camus za stambene zgrade
sistemi Fiorio, Coignet (Francuska)
panelni sistemi (Danska, Nemačka, V. Britanija...)
kod nas – neposredno posle II rata (od 1947)
23
MONTAŽNA GRADNJA - PREDNOSTI
racionalni oblik građenja (brzina, cena, kvalitet)

savremena proizvodnja (industrijska, serijska);
industrijalizovana gradnja (visok stepen
mehanizacije rada, koordinacije i racionalizacije
proizvodnih parametara)
organizacija rada sa lančanim tokom
specijalizacija rada
tipizacija i standardizacija
mehanizovana i automatizovana proizvodnja
stepen industralizacije: industrijski : ukupan rad
24
MONTAŽNA GRADNJA – PREDNOSTI (nastavak)
eliminacija nepovoljnih atmosferskih uticaja i

produženje sezone
eliminacija (redukcija) grešaka subjektivnog
karaktera (smanjenje količine ljudskog rada)
minimiziranje zanatskih radova na gradilištu
proizvodnja delova (prefabrikata) u povoljnim
uslovima proizvodnje i njihovo spajanje na
gradilištu
brža i kvalitetnija gradnja
25
DOBAR KVALITET BETONA

proizvodnja u povoljnim atmosferskim uslovima
veće marke betona
pravilna ugradnja (kontrolisano vibriranje)
kontrolisan sastav betona
kontrola kvaliteta betona
26
RACIONALNO OBLIKOVANJE ELEMENATA

proizvodnja u kalupima
kvalitetna ugradnja i visoka tačnost
racionalni i komplikovani poprečni preseci
27
28
POPREČNI PRESECI ELEMENATA

smanjenje težine elementa
očuvana nosivost
složeni i razuđeni preseci (teško izvodljivi kod in-situ
elemenata)
29
30
POVEĆANA OTPORNOST NA
POŽAR
dobar kvalitet betona
projektovan položaj
armature – zaštitni sloj
betona
31
BOLJA FINALIZACIJA POVRŠINA

unutrašnjost kalupa je glatka
dobra ugradnja (nema segregacije)
izborom materijala i opreme moguće postići
veoma visok nivo finalne obrade površine elementa
32
SMANJENJE GRADILIŠNOG
PROSTORA
proizvodnja elemenata u ‘fabrikama’
nije potreban prostor za skladištenje
oplate i armature
montaža elemenata direktno sa vozila
postavljanje elementa direktno na
njegov finalni položaj u objektu
33
BRŽA GRADNJA
eliminacija vremena potrebnog za očvršćavanje i negu
betona
eliminacija (smanjenje) vremena potrebnog za
postavljanje oplate
širi front rada
smanjenje količine završnih radova (finalizacija
površina)
34
BRZINA GRADNJE in-situ : montažna

in-situ gradnja:
mala količina vangradilišnog rada rezultira praktično
linearnom brzinom gradnje
montažna gradnja:
velika količina vangradilišnog rada pre početka
izgradnje objekta;
velika brzina gradnje nakon završetka pripremnih
radova;
manja količina završnih radova
35
36
KVALITET i KONTROLA KVALITETA

kompjuterski kontrolisane količine materijala
stalna kontrola kvaliteta rezultata (kvalitet betona,
geometrija, težina...)
statistička analiza – manje rasipanje rezultata
37
STANDARDIZACIJA I TIPIZACIJA
korišćenje istih kalupa (standardnih)
elementi različite dužine
elementi različitog poprečnog
preseka (visine i oblika)
elementi različito oblikovanih
završetaka
različite količine armature
38
POGON I OPREMA ZA PREFABRIKACIJU 39

variranjem raspona, preseka i količine armature

pokriva se širok spektar potreba za konstruktivnim
elementima
40
EKONOMIČNOST
vezana za veličinu serije
fiksni troškovi veći kod industrijalizovanog rada
varijabilni troškovi – funkcija broja komada
41
industrijalizovani rad smanjuje jediničnu cenu

proizvoda – korišćenje istih kalupa
neophodna ekonomska analiza opravdanosti
42
MONTAŽNA GRADNJA - MANE
velika početna ulaganja

zahteva obučene radnike i stručnjake
skupa i sofisticirana mehanizacija
skup transport elemenata i problemi transporta
problemi montaže
problemi monolitizacije
popustljivost veza
43
MONTAŽNA GRADNJA – PRIMENA
od elemenata teških nekoliko kg do elemenata

teških više tona
objekti niskogradnje, visokogradnje, hidrogradnje
konstruktivni, nekonstruktivni, ukrasni...
elementi
44
MONTAŽNA GRADNJA – PRIMENA (nastavak)
45
KONSTRUKCIJE ZGRADARSTVA
grede i stubovi
tavanice
zidna platna
stepenista
fasadni paneli
46
47
48
49
KONSTRUKCIJE INDUSTRIJSKIH HALA
50
KONSTRUKCIJE MOSTOVA
51
KONSTRUKCIJE INŽENJERSKIH
OBJEKATA
52
STADIONI
53
2. ELEMENTI
54
MONTAŽNI ELEMENTI – PODELE
PREMA NAČINU PROIZVODNJE
proizvodnja u fabrici
proizvodnja na gradilišnim poligonima
proizvodnja na samom gradilištu
PREMA KORIŠĆENIM MATERIJALIMA

elementi od teških betona (γ = 22-25 kN/m3)
elementi od lakih betona (γ = 10-18 kN/m3)
elementi od betona sa lakim agregatima ili sa
ispunom od opekarskih proizvoda...
55
MONTAŽNI ELEMENTI – PODELE (nastavak)
PREMA NAČINU IZVOĐENJA ELEM.

potpuno montažni elementi
kombinovani elementi dobijenim sprezanjem
montažnih elemenata i in-situ betona
56
PREMA STEPENU TIPIZACIJE

normirani elementi (železnički pragovi, cevi...)
tipizirani elementi (stubovi, krovni nosači, ploče,
grede...); tipizirani u okviru sistema
pojedinačni elementi ili sklopovi proizvedeni na
gradilištu (male serije ili unikatni elementi)
57
PREMA NAČINU MONTAŽE

diferencijalna metoda montaže – redosled
montaže po istom tipu elemenata; različiti
elementi – različite dizalice
kompleksna metoda montaže – naizmenična
montaža svih elemenata u jednom delu objekta;
istovremeno podizanje elemenata različitih težina;
primena: industrijske hale
kombinovana metoda montaže; primena:
stambena izgradnja
58
PREMA KONSTRUKCIJSKOM SISTEMU

skeletni sistemi – kombinacija linijskih (stubovi,
grede...) i površinskih elemenata (tavanice,
zidovi...); primena: zgrade, hale...
krupnopanelni sistemi – konstruktivni paneli
(zidovi), ploče tavanica i fasadni paneli (noseći i
nenoseći); primena: višespratne zgrade
ćelijski – prostorni elementi (sanitarne kabine,
sobe...); primena: stambene zgrade, hoteli...;
problemi: veliki gabariti – otežan transport
59
60
TEHNIČKI USLOVI ZA IZRADU I UGRADNJU
prefabrikovanih bet. elemenata
Pravilnik BAB’87 daje vrlo štura uputstva (članovi

227 do 230):
minimalna marka betona je MB20
detalji spojeva, uklapanja, usidrenja i drugi
moraju biti prikazani na detaljnim crtežima
elementi sistema za podizanje moraju biti
računati na mogućnost 100% povećanja
opterećenja
beton za zalivanje spojeva mora biti najmanje
kvaliteta betona koji se zaliva
61
prefabrikovanih bet. elemenata (nastavak)
PBAB’87
na svakom montažnom elementu mora biti

označena gornja i donja strana, te orijentacija u
konstrukciji određena detaljnim crtežima
skladištenje i transport moraju da obezbede da
ne dođe do prekomernog naprezanja ili
oštećenja elementa
projektom montaže određuje se način
povezivanja i podupiranja montažnih AB
elemenata u toku montaže
62
prefabrikovanih bet. elemenata (nastavak)
Detaljnija uputstva daje standard JUS U.E3.050 –

Prefabrikovani betonski elementi: Tehnički uslovi za
izradu i ugradnju
odredbe standarda su obavezujuće prilikom
projektovanja, proizvodnje i primene
prefabrikovanih betonskih elemenata
odnosi se na prefabrikovane elemente od
nearmiranog, armiranog i prednapregnutog
betona
63
PROJEKATNA DOKUMENTACIJA
Proizvođač prefabrikovanih elemenata je dužan da
raspolaže projektnom dokumentacijom
projektom pfb elementa ili konstrukcije
radionički crteži
crteži spojeva i veza
podaci o načinu, fazama, opremi... eventualnog
prednaprezanja
projektom tehnologije proizvodnje
projekat tehnologije proizvodnje za fabriku-
pogon
projekat zaparivanja (termičke obrade)
programom kontrole kvaliteta 64
PROJEKTNA DOKUMENTACIJA (nastavak)
Projekat prefabrikovanog elementa:

oblik i dimenzije elementa
radionički crtež
fizičko-mehanička i druga svojstva
dokaz sigurnosti za očekivana opterećenja putem
statičkog ili nekog drugog proračuna ili experimenta
područje namene elementa
65
PROJEKTNA DOKUMENTACIJA
Projekat prefabrikovanog elementa (nastavak)
Radionički crtež elementa:

izgled u tri projekcije i dimenzije
položaj i izgled delova koji se ugrađuju u el.
planovi armature sa izvodom i specifikacijom
planovi kablova sa specifikacijom
zapremina i masa elementa
oznake i kvalitet materijala
stepen tačnosti i dimenzija
čvrstoća betona prilikom vađenja iz kalupa...
66
Projekat tehnologije proizvodnje:

dispozicioni i drugi crteži
opis proizvodnog procesa sa uslovima proizvodnje
oprema i mehanizacija
skladištenje i transport
osobine svežeg i očvrslog betona
odgovarajuće specifikacije i proračune
67
Projekat montaže:
dimenziono određen položaj elementa u k-ji
oznake elementa, primenjenih detalja, spojeva
redosled montaže elemenata
zahteve bitne za izvođenje sklopova i stabilnost
konstrukcije
dužan je da ga pribavi izvođač montažnih radova
68
Sigurnost (proračun) elementa:

Statičkim, odnosno dinamičkim proračunom
prefabrikovanog elementa ili konstrukcije moraju se
obuhvatiti sva stanja opterećenja od proizvodnje do
sklopa u konstrukciji.
Proračunom se mora dokazati i stepen naknadne
monolitizacije sklopa, moć nošenja...
Važe odredbe PBAB’87 i normativa za
prednapregnuti beton.
69
Konstruktivne pojedinosti:
propisuju se minimalne dimenzije elemenata i
njihovih delova
minimalne količine armature
koeficijenti sigurnosti za proračun kuka
70
KVALITET MATERIJALA
Agregat:
mora odgovarati propisima za beton i armirani
beton, odnosno za prednapregnuti beton
mora biti prilagođen obliku i dimenzijama elementa,
rasporedu armature
mora da obezbedi mogućnost dobre ugradnje
maximalna krupnoća zrna agregata:
1/3 minimalne dimenzije elementa
najmanji slobodni horizontalni razmak između šipki
¼ dimenzije linijskog elementa približno
kvadratnog ili kružnog preseka
71
KVALITET MATERIJALA (nastavak)
Cement:
ukoliko se primenjuje termička obrada elementa
(ubrzano očvršćavanje) prethodnim
experimentalnim ispitivanjem je neophodno
utvrditi njegovu pogodnost i ponašanje pri
zagrevanju
aluminatni cement je dopušten samo za nearmirane
nenoseće prefabrikovane elemente
72
Voda:
morska voda se ne sme koristiti za AB i
prednapregnute elemente
Dodaci betonu:
moraju odgovarati propisima za beton i armirani
ne smeju štetno uticati na projektovane osobine
betona
73
Beton:
minimalno MB 20
u specifičnim uslovima, pored marke neophodno
specificirati: čvrstoću pri zatezanju, otpornost na
habanje, otpornost prema mrazu...
kvalitet betona za izradu spojeva je najmanje
kvaliteta betona elemenata koji se spajaju
dokaz kvaliteta betona:
određivanjem marke
kvalitet betona za starost u tren. prednaprezanja
ukoliko je MB manja od projektovane - škart
74
Kontrola kvaliteta materijala:

proizvođač elemenata je dužan da utvrdi kvalitet
svih elemenata (beton, čelik, kablovi, šavovi...)
beton – najmanje jedno probno telo po smeni od
svake vrste korišćenog betona
ukoliko je transport betona duži od 30 min probno
telo se pravi od betona uzetog sa mesta ugradnje
75
KVALITET GOTOVIH ELEMENATA
Oblik i dimenzije elemenata:

definisane projektom ili standardom
tolerancije dimenzija – određuju se u zavisnosti od
namene elementa u sklopu i od odnosa elementa sa
drugim elementima
određuje se stepen tačnosti
76
Oblik i dimenzije (nastavak)
Stepeni tačnosti:
stepen tačnosti 1 odnosi se na:
položaj delova koji se ugrađuju u element, a koji služe
za vezu sa drugim elementima
detalje vezane za držanje, položaj i prodore instalacija
elemente sa posebnim zahtevima u pogledu oblikovanja
stepen tačnosti 2 i 3 se odnosi na:
konstrukcione i fasadne elemente koji se međusobno
vezuju mehaničkim vezama
elemente koji nisu neposredno povezani (spojnice)
77
Stepeni tačnosti:
stepen tačnosti 4 i 5 odnosi se na:
konstrukcione i ostale elemente koji se u sklopu
međusobno i za ostale elemente vezuju monolitnim i
prednapregnutim vezama
stepen tačnosti 6 se odnosi na:
ostale elemente
78
Odstojanje mernih tačaka [mm]

Stepen
do 100 100-200 200-1000 1000-2500 2500-7000
tačnosti
Dozvoljena odstupanja (±) [mm]
1 2 3 4 5 6
2 3 4 5 6 8
3 4 5 8 10 15
4 5 6 12 15 20
5 8 13 21 23 30
6 10 20 25 30 35
79
dozvoljena odstupanja ugla se utvrđuju putem

dimenzija dijagonala i poređenjem sa dužinski
definisanim dopuštenim odstupanjima
elementi čije dimenzije ne odgovaraju projektu
mogu se upotrebiti samo uz saglasnost projektanta
površina elementa mora biti ravna (osim ako se
drugačije ne zahteva projektom)
dozvoljena odstupanja u pogledu neravnina su
±3mm na 1m dužine (osim ako...)
projektovana nadvišenja se ne računaju
80
81
KVALITET GOTOVIH ELEMENATA (nastavak)
Ostalo:
dozvoljava se pojava površinskih prslina u skladu
sa PBAB’87
nosivost elementa mora najmanje odgovarati
zahtevima projekta, tehničkim normativima i
standardima
82
Kontrola kvaliteta gotovih elemenata:

sistematska kontrola kvaliteta – obaveza
proizvođača:
kontrola ugrađenih materijala
kontrola delova za ugrađivanje
kontrola dimenzija i oblika
kontrola izgleda površina (vizuelno)
kontrola mehaničkih osobina i nosivosti
specifične kontrole (zvučna, toplotne i druge izolacije)
83
Kontrola nosivosti:
ispitivanjem do loma 3 kom. od velike serije od
1500 kom.
koeficijenti sigurnosti pri određivanju dozvoljenog
opterećenja elementa koji se ispituje do loma:
savijanje i veliki ecc. – 1.8
pritisak ili pritisak sa malim ecc. – 2.2
zatezanje – 2.4
smicanje – 2.4
kontrola ugiba – PBAB’87 84
PROIZVODNJA ELEMENATA
Fabrika – pogon za izradu elemenata:

mora biti opremljena mašinama i uređajima za
pravilno skladištenje materijala, spravljanje i
ugradnju betona, transport i proizvodnju
elemenata, njihovo obeležavanje i skladištenje
proizvodnja u zatvorenom ili delimično otvorenom
prostoru
mora biti opremljena laboratorijom za tekuću
kontrolu proizvodnje (kontrola sastojaka betona i
gotovih elemenata) 85
PROIZVODNJA ELEMENATA (nastavak)
86
proizvodnja se može obavljati samo na

temperaturama višim od 5 stepeni (izuzetno mogu
se preduzeti mere betoniranja na niskim
temperaturama)
skladištenje elemenata:
zatvoreno
pokriveno
otvoreno
skladištenje elemenata na tehnički ispravan način:
podloge, temelji, soške, pragovi... 87
Proizvodnja na gradilištu ili poligonu:

oprema za proizvodnju mora biti dovoljna da
trajno obezbedi proizvodnju elemenata zahtevanog
kvaliteta
kontrola kvaliteta: gradilišna ili neka druga
laboratorija
moguća proizvodnja samo na temperaturama preko
5 stepeni (izuzetno...)
88
Oplate i kalupi:
obezbeđuju oblik i dimenzije elemenata u
granicama dopuštenih odstupanja
po otvrdnjavanju betona mogu se skinuti bez
oštećenja
premazivanje oplate – samo sredstvima koja ne
dovode do promena izgleda, boje niti agresivno
deluju na sveži beton
89
Oplate i kalupi (nastavak)
materijali: drvo, čelik, beton, sintetički materijali...

izbor materijala u funkciji vrste, veličine, namene i
oblika elementa, potrebne preciznosti, zahtevanog
nivoa finalizacije, cene, raspoloživog vremena...
linijski elementi se liju horizontalno – prilagodljivi
kalupi
zidovi se proizvode u horizontalnom položaju, ali
se vade u vertikalnom – rotacija kalupa
ekonomičnost kalupa se obezbeđuje njegovom
prilagodljivošću 90
91
Drveni : čelični kalupi:

adheziono prednapregnuti elementi – isključivo
čelični kalupi
grede, stubovi, stepeništa... – često se rade u
prilagodljivim drvenim kalupima
elementi razuđenog preseka – čelični kalupi
92
Drveni : čelični kalupi:

drveni moduli: jeftiniji (30% čeličnih), lako
obezbediti prilagodljivost, upotrebljivi za oko 30
jedinica (jednostavniji oblici i 40 do 50),
obezbeđuju preciznost izrade
čelični kalupi: upotrebljivi za proizvodnju
nekoliko stotina elemenata, skupi
veći broj istih kalupa (više drvenih) –
paralelizacija proizvodnje
93
Izbor (projektovanje) kalupa:

broj i kompleksnost elemenata
raspoloživo vreme proizvodnje
varijacije oblika i dimenzija elemenata
veličina i težina elemenata
način kompaktizacije (ugradnja, način vibriranja)
94
95
96
Armaturni sklopovi i kablovi za prednaprezanje:

šipke armature moraju biti međusobno čvrsto povezane ili
zavarene
kontrola dimenzija i rastojanja
obezbeđenje projektovanog položaja – zaštitni slojevi betona
stalna kontrola položaja kablova (tabela)
zaštita krajeva kablova i kotvi od korozije i prodiranja
vode u kanal kablova
Presek Dozvoljena odstupanja [mm]

nosača po visini po širini
do 20 cm 2–6 5
20 do 100 cm 6 – 10 10
preko 100 cm 10 20 97
Delovi za ugrađivanje:
kotve, delovi za vezivanje elementa, delovi
instalacija, ankeri...
postavljaju se u kalup pre betoniranja
dozvoljena odstupanja kotvi – ista kao za kablove
cevi za vođenje kablova – čelične, od nabranog
lima ili plastične; vodonepropusnost
98
99
100
101
Beton:
spravljanje, transport, ugradnja, nega
ubrzano očvršćavanje betona:
termička obrada betona (najčešće)
hemijski dodaci betonu
drugi experimentalno provereni postupci
minimalna čvrstoća betona posle termičke
obrade je 15 MPa (više se može zahtevati
projektom)
postepeno hlađenje elementa
102
Ubrzano očvršćavanje betona:

ubrzan prirast čvrstoće betona u ranoj fazi nakon
izlivanja
cilj: brže oslobađanje kalupa – više elemenata po
kalupu
temperatura utiče na reakciju između cementa i
vode rapidno je ubrzavajući
zaparivanje, vazdušno zagrevanje, električno
zagrevanje
103
104
Obeležavanje elemenata:
obeležavanje na vidljiv, nedvosmislen i trajan
način
oznaka elementa, datum proizvodnje, proizvođač
obeležja moraju biti vidljiva sve do završetka
montaže
mora biti obeležena gornja strana elementa
105
Transport i skladištenje:
prihvatanje elementa: otvori u elementu ili ugrađeni
elementi za prihvatanje
sprečiti prekomerno naprezanje elemenata
optimalan položaj elementa prilikom transporta
(vađenja iz kalupa) je onaj koji odgovara njegovom
položaju u konstrukciji
stubovi – transport u horizontalnom položaju
ploče – prihvatanje na krajevima (uglovima)
106
107
108
Transport i skladištenje:
način skladištenja mora da spreči mogućnost pada
ili prevrtanja elementa, kao i mogućnost njegovog
oštećenja
oznake elemenata moraju biti vidljive u momentu kad
se pristupa utovaru elementa
elementi sa finalizovanim površinama u završnom
stanju moraju biti zaštićeni od njihovog oštećenja
(ako je potrebno – skladištiti u zatvorenom)
minimalno zadržavanje elementa u skladištu (ili na
mestu proizvodnje) je 3 dana
109
110
111
Finalizacija površina:
betonska površina: različite boje, stepen glatkoće...
variranje agregata, cementa, pigmenta...
naknadna obrada površina: ispravljanje
imperfekcija i neravnina, hrapavljenje površine,
obrada površina dodatnim materijalima...
112
113
TRANSPORT i MONTAŽA ELEMENATA
Transport elemenata:
sredstva za unutrašnji i
spoljašnji transport
čvrstoća elementa
minimalno 70%
projektovane
prilagođena transportna
sredstva elementima koje
transportuju (veličina, težina,
način oslanjanja,
pristupačnost...) 114
TRANSPORT I MONTAŽA ELEMENATA (nastavak)
115
Osnovna sredstva za montažu:
dizalice: samohodne, toranjske, portalne, specijalne dizalice,
specijalni uređaji (derik, kabel kranovi, helikopteri...)
Pomoćna sredstva za montažu:
elementi koji se ugrađuju (ankeri)
elementi za zahvatanje (užadi, lanci, traverze...)
elementi za pridržavanje montiranih elemenata
skele, platforme...
116
117
118
119
120
121
Projekat montaže:
dimenziono određen položaj elementa u k-ji
plan organizacije gradilišta
redosled montaže elemenata
sigurnost k-je za vreme montaže
tehnički opis i uslovi montaže
vremenski plan montaže
projekat skele
oprema i uređaji za montažu
elaborat o merama zaštite na radu
122
Postupak montaže:
položaj elementa u trenutku zahvatanja
priprema ležišta elementa
priprema i zahvatanje elementa
priprema dizalice
postavljanje i privremeno učvršćivanje
kontrola ispravnosti položaja
stalno učvršćivanje elementa
123
124
125
126
127
PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA #
1. Konstrukcijski detalji
2. Vrste elemenata
3. Temelji
4. Stubovi i kratki elementi
5. Gredni nosači @
6. Tavanice
7. Zidovi
8. Ostali elementi
128
PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA (nastavak)
Konstrukcijski detalji:
minimalne dimenzije ab i pn elemenata (JUS):
površinski elementi punog preseka – 4 cm
površinski elementi složenog preseka – 3 cm
linijski elementi punog preseka – 6 cm
linijski elementi složenog preseka – 3 cm
minimalne količine armature:
nosači širine 8 cm i dužine do 4 m – 1Ø6
ostali nosači – 2Ø6
redukcija debljine zaštitnog sloja za 0.5 cm
129
PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA
treba da omoguće lako uklapanje u arh. projekat –

sloboda arhitektonskog izraza
treba obezbediti dovoljan stepen standardizacije da
bi montažna gradnja bila ekonomski isplativa
oblik prilagođen uslovima montažne gradnje (veze
sa drugim elementima)
primena jednostavnih načina povezivanja (bez
posebne skele i oplate)
130
Konstrukcijski detalji (nastavak)
neophodna posebna obrada armature u zoni

oslanjanja elementa
proračun elemenata za sve prolazne faze (faza
vađenja iz kalupa najkritičnija zbog niske čvrstoće
betona)
različiti statički sistemi rada elementa tokom
njegove istorije
podupiranja, pridržavanja...
veći elementi – manje rada na spajanju, otežan
transport, podizanje, jednoličnost...
131
Vrste elemenata:
linijski (grede, stubovi, lučni, rešetkasti nosači)
površinski (zidovi, tavanice, stepeništa, ljuske)
prostorni (celine, delovi konstrukcije)
132
133
134
135
Temelji:
retko se izvode kao prefabrikovani (mnogo ređe od
ostalih elemenata)
najčešće se izvode kao liveni sa čašicom za
ugrađivanje stuba
temelji obično ne zahtevaju visok kvalitet izrade ni
visok kvalitet upotrebljenih materijala
prefabrikovani temelji – neisplativi
prefabrikovani šipovi (i naglavice) i duboki temelji
136
In-situ – temelj samac PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA
prefabrikovanog stuba: Temelji (nastavak)
temeljna stopa se
proračunava i izvodi
na klasičan način
gornji deo temelja –
čaša
obezbeđuje krutu ili
zglobu vezu temelj –
stub
proračun tem. čaše
137
In-situ – temelj samac
Temelji (nastavak)
prefabrikovanog stuba:
temeljna čaša ispod
stubova na razdelnici
– zajednički temelj
dva stuba
temeljna čaša
dvodelnog stuba
138
Temelji (nastavak)
nakon podizanja lučnog nosača

temeljna čaša se dobetonira
139
Temelji (nastavak)
Prefabrikovani temelji:
smanjenje težine (manja količina materijala)
postiže se rebrima za ukrućenje i šupljinama
(profilacija)
temelji samci – relativno male dimenzije
kontaktne površine (mala opterećenja)
trakasti temelji:
temelji ispod niza stubova (temeljne čaše)
temelji ispod zidova
delovi temelja na određenom razmaku
ljuskasti temelji 140
Temelji (nastavak)
141
Stubovi: #
vertikalni linijski elementi
prenos vertikalnog i horizontalnog opterećenja
in-situ stubovi: jednostavni preseci, simetrično
armiranje
primena prefabrikovanih stubova:
skeletne konstrukcije zgrada
industrijske hale
mostovi, nadvožnjaci...
142
Stubovi (nastavak)
oblikovanje stuba:
karakter i veličina opterećenja
namena stuba, oslanjanje drugih elemenata (kratki el.)
tehnološke karakteristike
položaj i izgled stuba
poprečni preseci:
u funciji opterećenja
težnja ka uštedi u količini materijala
razuđeni poprečni preseci
olakšani poprečni preseci
143
Stubovi (nastavak)
poprečni preseci:
najčešći pravougaoni (i kao
prefabrikovani)
alternativno dejstvo
horizontalnog opterećenja –
simetrični preseci
šuplji preseci
dimenzije u funkciji opterećenja
(odnos dimenzija)
promenljivi poprečni preseci po 144
dužini
podužni preseci: PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA
opterećenje Stubovi (nastavak)
namena
oslanjanje elemenata –
kratki elementi
stubovi kroz više etaža
dužine do 20 m
(najekonom. do 12 m)
145
Stubovi (nastavak)
Multi-storey columns up to four storeys tall are

commonly used as perimeter columns with
integrated corbel details. For buildings taller than
four storeys, columns in two storey lengths are used
at higher levels with designed tie connections at the
column joints. Columns can be manufactured
economically in lengths of up to 14m. 146
vađenje iz kalupa Stubovi (nastavak)
liju se i skladište u horizontalnom položaju

prihvatanje stuba na dovoljnom broju mesta
mlad beton – mala čvrstoća betona
147
Stubovi (nastavak)
prihvatanje prilikom montaže

zahvatanje u vrhu uz klizanje donjeg dela
neki drugi način
148
Stubovi (nastavak)
Uticaji
prenose primarno sile pritiska
momenti savijanja posledica primarno
horizontalnog opterećenja konstrukcije (vetar,
seizmika, sile kočenja...)
jednoosno ili dvoosno savijani
uglavnom direktno neopterećeni po dužini
149
Stubovi (nastavak)
Proračun (dimenzionisanje)
definisan u PBAB’87
zavisan od stanja naprezanja i geometrije
jednoosno savijani
koso (dvoosno) savijani preseci
efekti teorije drugog reda (izvijanje)
redovno mali smičući naponi
150
Stubovi (nastavak)
dimenzionisanje – jednoosno
savijanje (Mu, Nu)
gornja i donja armatura
nesimetrično armiranje –
značajni momenti od
vertikalnog opterećenja
bezdimenzionalni dijagrami
interakcije
151
Stubovi (nastavak)
dimenzionisanje – koso savijanje (Mux, Muy, Nu)

raspored armature omogućava prijem oba momenta
površine interakcije
dijagrami interakcije za kvadratni presek za koso
savijanje (pritisak, zatezanje)
pojednostavljeni postupci – aproksimacija interakcionih
površina
svođenje pravougaonog preseka na kvadratni
152
Stubovi (nastavak)
153
Stubovi (nastavak)
dimenzionisanje – izvijanje
nepomerljivi i pomerljivi sistemi
dužina izvijanja – mera osetljivosti stuba
praktičan proračun: uvećanje momenta savijanja
154
biaksijalno izvijanje – odvojene provere za svaki pravac
Stubovi (nastavak)
155
armiranje Stubovi (nastavak)
podužna armatura (min Aa)
uzengije (minimalne, zone
čvora)
156
Stubovi (nastavak)
kratki elementi
prijem vertikalnog opterećenja
ekscentrično
oslonci nosača kranske staze
oslonci prefabrikovanih
elemenata
proračun – Betonske
konstrukcije
157
Stubovi (nastavak)
158
Stubovi (nastavak)
kratki elementi – oblikovanje,

dimenzionisanje, armiranje
zakošena donja ivica
zategnuta ‘podužna’ armatura
kosa ‘smičuća’ armatura (iz ukupne
Tu)
konstruktivne uzengije
159
Stubovi (nastavak)
oblikovanje krajeva
zavisno od načina spoja sa susednim elementima
zavisno od vrste prenošenog opterećenja 160
Stubovi (nastavak)
161
Stubovi (nastavak)
162
Stubovi (nastavak)
163
Stubovi (nastavak)
164
Stubovi (nastavak)
165
Puni gredni nosači: #

prenos primarno vertikalnog opterećenja
armiranobetonski i prethodnonapregnuti nosači
AB – sekundarni nosači, manji rasponi
PN – glavni nosači, velika opterećenja i/ili rasponi
rasponi i preko 30 m
in situ – pravougaoni preseci (sadejstvo ploče)
prefabrikovani – ušteda u materijalu
166
Puni gredni nosači (nastavak)
statički tretman – funkcija grede

samostalni element
deo okvira (skeletni sistemi)
deo roštilja greda (tavanične konstrukcije)
zglobno vezane na krajevima – najčešće

kruta veza – problem ostvarivanja veze
167
168
poprečni preseci
razuđeni preseci – smanjenje težine, povećanje
visine
sekundarni nosači – obično pravougaoni i T-preseci
glavni nosači – T-preseci, I-preseci...
podužni preseci – siluete
konstantna visina
promenljiva visina
grede u nagibu
169
170
dimenzije poprečnih preseka
iskustvene
preliminarne – uslov za proračun
171
172
173
174
uporedne analize
oblik poprečnog preseka
kvalitet betona
raspon - opterećenje
175
kvalitet betona
ugib f
MB fb [MPa] b [cm] d [cm] G [kN]
[cm]
14 27.2 28 102 87.2 2.20
20 29.2 24 90 65.5 2.93
28 31.2 22 82 54.4 3.63
40 34.0 20 74 44.2 4.75
176
177
raspon : opterećenje
178
oblikovanje završetaka
statički uticaji (smičući naponi)
veze sa drugim elementima
uslovi stabilnosti prilikom montaže
vađenje iz kalupa i podizanje – optimalno 0.2l
179
180
181
dobetoniranje dela poprečnog preseka

sprezanje očvrslog i novog betona
podupiranje – nedovoljna visina preseka
tečenje betona (skidanje oslonaca)
problem proračuna statičkih uticaja (statička
neodređenost, privremeni oslonci, monolitizacija,
skupljanje, tečenje...) 182
skupljanje novog betona
183
uticaji i armiranje:
najčešće vertikalno opterećene – jednoosno savijanje
(Mux, Nu, Tyu)
jednostruko i dvojno armiranje podužnom armaturom
krivolinijske i pravolinijske trase kablova
vertikalne uzengije (progušćenje kod oslonaca)
vertikalno i horizontalno opterećene – koso savijanje
(Mux, Muy, Nu, Mtu, Txu, Tyu)
nosači kranske staze
elementi u bočnom nagibu – rožnjače npr.
dimenzionisanje na koso savijanje
torzija + smicanje
184
Rešetkasti i lučni nosači: #

glavni nosači
veliki rasponi
primena: hale, mostovi...
velike dimenzije
izrada iz delova i spajanje na gradilištu
proizvodnja na gradilištu
različiti statički sistemi
kombinovani sistemi (rešetkasti luk npr.)
185
186
Rešetkasti i lučni nosači (nastavak)
formiranje rešetke od prefabrikovanih delova

cela rešetka se lije na zemlji
samo štapovi ispune prefabrikovani
formiranje iz delova
prednaprezanje donjeg pojasa rešetkastih nosača
podizanje rešetkastih nosača
jedna rešetka
par rešetki (polje) – hidraulične prese
autostabilne rešetke
187
188
189
190
Tavanice:
vertikalno pregrađivanje prostora objekta
prijem i predaja vertikalnog opterećenja
prenos horizontalnog opterećenja na vertikalne
elemente (krutost tavanice u svojoj ravni)
primena: međuspratne konstrukcije, krovni
pokrivači...
191
izvode se kao: PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA
Tavanice (nastavak)
pune ploče – mali rasponi i/ili opterećenja
ošupljene ploče - najefikasnije
rebraste tavanice (prednapregnute)
kasetirane tavanice (roštilji)
izbor tavanice
opterećenje
raspoloživa visina
rasponi
192
Tavanice (nastavak)
193
Tavanice (nastavak)
194
izvode se: Tavanice (nastavak)
iz jednog dela – za male dimenzije ploča
iz lamela
izvode se kao:
montažne
polumontažne
montažno-monolitne
195
Tavanice (nastavak)
pune ploče
debljine 8 do 20 cm
širine – 60, 120, 240 cm
rasponi do 5 m
ređaju se jedna do druge
spojnice se naknadno zalivaju cementnim malterom - veza
armirane podužnom armaturom
montažne ili montažno-monolitne
196
Tavanice (nastavak)
197
Tavanice (nastavak)
pune ploče od lakih betona – durisol ploče

debljine 8 do 20 cm
rasponi do 5 m
ređaju se jedna do druge
spojnice se naknadno zalivaju cementnim malterom
armirane podužnom armaturom
198
Tavanice (nastavak)
199
Tavanice (nastavak)
200
ošupljene ploče PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA
za veće raspone – vrlo efikasne Tavanice (nastavak)
česta primena
ušteda u sopstvenoj težini
šupljine se ostvaruju plastičnim ili
kartonskim cevima
minimalna debljina ploče – 15 cm
minimalni čist razmak između cevi – 6
cm
proračun i armiranje:
ploča nosi u jednom pravcu
idealizovan T-presek
podužna, podeona i
konstruktivna armatura
mogućnost primene adhezionog
prednaprezanja
201
Tavanice (nastavak)
202
Tavanice (nastavak)
203
Tavanice (nastavak)
204
Tavanice (nastavak)
205
Tavanice (nastavak)
206
Tavanice (nastavak)
207
Tavanice (nastavak)
208
Tavanice (nastavak)
209
Tavanice (nastavak)
210
Tavanice (nastavak)
211
TT ploče i korube: Tavanice (nastavak)
armiranobetonski ili prednapregnuti
različiti oblici (2 rebra i ploča) – najčešće TT ili Π
postavljaju se jedna do druge
zapunjavanje spojnica sitnozrnim betonom ili
cementnim malterom ili dobetoniranje
adheziono prednaprezanje (na stazi)
uobičajeni rasponi 6 – 15 (20) m
uobičajene visine – L/20
za veće raspone – poprečna rebra
završeci:
poprečnim rebrima
pravougaonim presekom
212
Tavanice (nastavak)
213
Tavanice (nastavak)
214
Tavanice (nastavak)
215
Tavanice (nastavak)
216
Tavanice (nastavak)
217
Tavanice (nastavak)
218
Tavanice (nastavak)
Adheziono prednaprezanje –
oprema za spustanje kablova
219
Tavanice (nastavak)
220
Tavanice (nastavak)
221
Tavanice (nastavak)
222
Tavanice (nastavak)
223
Tavanice (nastavak)
Greda – blok sistem:

masovna upotreba – zapadna Evropa
betonska T-greda + blokovi
brza gradnja
jednostavni i brojni elementi za prefabrikaciju
224
Tavanice (nastavak)
225
montažno-monolitne tavanice: Tavanice (nastavak)
koriste prednosti montažne i monolitne gradnje
prefabrikovani deo – oplata za novi beton
u prefabrikovanom delu ugrađena zategnuta armatura
male debljine prefabrikovanog dela
podupiranje tokom betoniranja i očvršćavanja
ankeri za vezu starog i novog betona – sprezanje stari-
novi beton – hrapavljenje spojne površine
realna opasnost od oštećenja pfb elementa
provera pfb dela na opterećenje od radnika
226
Tavanice (nastavak)
227
OMNIA tavanice: PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA
Tavanice (nastavak)
ploča male debljine (4cm)
dimenzionisana da bez podupiranja nosi sopstvenu težinu
ređaju se jedna do druge uz podupiranje
prefabrikovani deo – oplata za novi beton
veza između starog i novog betona – ispuštanjem poprečne
armature
ploča ostaje poduprta najmanje 14 dana
228
Tavanice (nastavak)
229
polumontažne tavanice: PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA
Tavanice (nastavak)
ušteda u oplati u odnosu na in-situ gradnju
sitnorebraste tavanice
in-situ izlivanje ploče ili dela ploče
zarobljena oplata od šupljih opekarskih proizvoda
pfb rebra i livenje ploče koja ih povezuje in-situ
pfb rebra i zarobljena oplata
pfb rebra i pfb blokovi
veliki broj različitih tipskih rešenja
230
Zidovi:
funkcija pregrađivanja i zatvaranja prostorija
elementi panelnih konstrukcija zgrada
elementi za ukrućenje skeletnih konstrukcija
opterećeni primarno u svojoj ravni
prijem i prenos vertikalnog opterećenja
prijem i prenos horizontalnog opterećenja
231
232
Zidovi (nastavak)
mogu biti:
noseći (u unutrašnjosti zgrade)
samonoseći
nošeni (fasadni zidovi) – nekonstruktivni elementi
mogu biti:
puni
sa otvorima – otvori se ne preporučuju u nosećim
zidovima
233
Zidovi (nastavak)
234
Zidovi (nastavak)
235
proizvodnja: PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA
Zidovi (nastavak)
u horizontalnom položaju
u vertikalnom položaju
236
poprečni preseci
puni
Zidovi (nastavak)
rebrasti
sendvič
ošupljeni...
237
Zidovi (nastavak)
238
Zidovi (nastavak)
239
noseći zidovi: PROJEKTOVANJE MONTAŽNIH ELEMENATA
Zidovi (nastavak)
minimalno MB25
podužna armatura minimalno 0.3%
minimalna debljina – 10 cm (rade se do 30 cm)
fasadni zidovi:
estetski i izolacioni zahtevi
rade se u više slojeva
često se prave od lakog betona
240
Zidovi (nastavak)
241
Zidovi (nastavak)
seizmički zidovi:
konzolni seizmički zidovi
celom visinom objekta
konzolni nosač opterećen horizontalnim silama
armiranje seizmičkog zida
zidna plana kao ispuna skeleta od greda i stubova
pritisnuta i zategnuta dijagonala
smičući zidovi
242
Zidovi (nastavak)
243
Zidovi (nastavak)
244
Ostali elementi: #
stepeništa
prostorni elementi
blokovi
delovi okvira...
245
246
247
248
249
250
251
3. PRINCIPI
PROJEKTOVANJA
252
SPOJEVI I VEZE – UOPŠTENO #
SPOJ - prostor između prefabrikovanih elemenata koji

se povezuju
zapunjava se betonom ili drugim materijalom za
povezivanje i zaštitu
spoj ne podrazumeva i vezu elemenata
253
SPOJEVI I VEZE (nastavak)
Podele spojeva prema nameni:

dilatacioni
nezavisna deformacija delova zgrade
vremensko-temperaturni uslovi
zaštitni
hermetizacija
toplota, vazduh, vlaga
zaštita nosećih spojeva od korozije i požara
konstrukcijski (noseći)
sposobi da prenose opterećenje
spojevi nosećih elemenata međusobno
spojevi nosećih sa nenosećim elementima 254
Noseći spojevi:
povezivanje prefabrikovanih elemenata u celinu
obezbeđuju jedinstvo konstrukcije za sva
opterećenja koja se mogu javiti u toku
eksploatacije
kvalitet spoja (veze) određuje konstrukcionu
vrednost objekta
moraju ispuniti zahteve trajnosti
255
SPOJEVI I VEZE
Noseći spojevi (nastavak)
Konstrukciono rešenje spoja uslovljeno:

oblikom, položajem i nemenom elemenata koji se
spajaju
tipom konstrukcije (sistem) koja se formira
karakterom i intenzitetom sila koje spoj prenosi
osobinama materijala koji se primenjuje za
povezivanje
uslovima montaže
načinom povezivanja
256
SPOJEVI I VEZE
Podela spojeva prema položaju:
spojevi spoljašnjih elemenata međusobno
spoljni elementi (i spojevi) izloženi promenama
temperature i vlažnosti – osetljiviji za povezivanje od
elemenata u unutrašnjosti
spojevi spoljašnjih i unutrašnjih elemenata
spojevi unutrašnjih elemenata
Podela spojeva prema načinu povezivanja:

suvi
mokri
polumokri
257
SPOJEVI I VEZE
Podela prema položaju elem. za povezivanje:

spojevi horizontalnih elemenata međusobno
spojevi horizontalnih i vertikalnih
spojevi vertikalnih elemenata
258
SPOJEVI I VEZE
Podela prema materijalima za povezivanje:

metalni - usidreni čelični elementi
međusobno povezivanje zavarivanjem ili zavrtnjevima
mala količina gradilišnog rada, brzo se izvode
visoka preciznost i laka kontrola
mana: požar, korozija
armiranobetonski - armatura ispuštena iz elemenata
armatura ispuštena iz elemenata (preklop, zavarivanje)
prostor spoja se popunjava – sitnozrni beton, malter
prednapregnuti – otvori za provlačenje kablova
lepljeni – epoxi i druge sintetičke smole (1 - 3 mm)
259
SPOJEVI I VEZE
Izbor nosećih spojeva: Noseći spojevi (nastavak)
iskorišćenost osobina materijala:
pritisak prenositi betonom – neposredno
oslanjanje, spojnice od maltera, metalne ploče ili
podmetači
smicanje prenositi betonom i/ili armaturom –
nazubljeni klinovi, trnovi
zatezanje prenositi armaturom – preklop,
zavarivanje, metalne spojke, prednaprezanje
(poništavanje sile zatezanja)
pogodnost postavljanja elementa
pristupačnost za kontrolu i intervencije
tempo i brzina montaže (rokovi)
tolerancije – spojevima se prihvataju netačnosti 260
SPOJEVI I VEZE
Podela nosećih spojeva prema tipu opterećenja:

spojevi koji prenose pritisak
spojevi koji prenose zatezanje
spojevi koji prenose smicanje
spojevi koji prenose savijanje
spojevi koji prenose torziju
spojevi izloženi kombinovanom dejstvu više
uticaja
savijanje i torzija se mogu primiti kombinacijom

prva tri
261
formiran spoj je redovno kombinacija više zasebnih veza

ispuna sitnozrnim betonom (>100mm) ili cementnim malterom (za
manje razmake elemenata)
262
Spojnice od betona i maltera:

sposobnost nošenja sile (pritiska) neke spojnice zavisi od kvaliteta
očvrslog maltera ili betona
dobra ugradnja i sastav betona (maltera) – minimalno smanjenje
zapremene spojnice
očvršćavanje betona zavisno od spoljne temperature (mere zagrevanja u
zimskim uslovima)
vrste spojnica:
horizontalne uske spojnice 1 do 5 cm – ispuna suvim malterom
spojnice širine 15 cm – ispuna vibriranim betonom
horiz. spojnica vertikalnim kanalom – cementno mleko pod pritiskom
ili injektiranje – otvor za odvod vazduha
vertikalne uske spojnice 2 do 4 cm – vlažni cementni malter
široke vertikalne fuge 12 cm – vibrirani beton
263
Kanali i otvori za ankere:

ispunjavanje odozgo na dole – injektiranje ili zalivanje plastičnim
cementnim malterom – aditivi za plastifikaciju – plastifikatori
injektiranje odozdo na gore – moguće injektiranje mešavinom
kvarcnog peska i epoksidnog maltera
otvori – zavisno od veličine ispunjavaju se vlažnim ili čvrstim
plastičnim cementnim malterom – poboljšanje adhezije pomoću
epoksida
264
Zavarivanje čeličnih delova:

ugrađeni čelični delovi
varovi moraju biti izvedeni tako da se minimizira prenos toplote
na okolni beton
postepeno zavarivanje u kratkim odsecima
naredni odsek tek nako što se prethodni ohladi
var se mora završiti pre kraja čeličnog elementa
Zavarivanje armaturnih ankera i šipki:

nastavljanje armaturnih šipki zavarivanjem treba izvršiti brzo
svi varovi u jednoj vezi treba da imaju iste dimenzije radi
izbegavanja krivljenja elemenata zbog nejednake dužine vara
šipke koje se zavaruju moraju biti dovoljno odvojene od betona
da ne dođe do prenosa toplote
265
Prednaprezanje:
ispitani i atestirani sistemi
kanali za prolaz kablova se ostvaruju rebrastim cevima
po utezanju kablova – injektiranje cementnom emulzijom
kotve se zalivaju betonom ili cem. malterom – zaštita
na mestima gde kablovi prolaze kroz spojnice između dva
elementa – kanali se dihtuju gumenim prstenovima (sprečavanje
prodiranja maltera iz spojnice u kanal)
Zaštita od korozije:
zapunjavanjem spojeva betonom (malterom)
injektiranjem cementnom emulzijom
zaštitnim premazima – obavezni su zbog pojave prslina
termičko cinkovanje čelika na mestu spojnice
266
primer: veza stub – greda – 5 pojedinačnih veza (mesta

prenosa opterećenja)
267
Mehanizmi prenosa opterećenja:

prenos smičućih sila
prenos sila pritiska
prenos sila zatezanja
268
SPOJEVI I VEZE
Mehanizmi prenosa opterećenja (nastavak)
Prenos smičućih sila:

prenos sila betonom:
trenje
nazubljene veze
hrapave površine betona – efekat uklinjavanja
prenos sila čelikom
čelični trnovi
zavarivanje
269
SPOJEVI I VEZE
Prenos smičućih sila - trenje:
ispuna pažljivo pripremljenim betonom
visoka fluidnost – popuna
malo skupljanje (adekvatna nega)
grede kao spoljašnji oslonci – sprečavaju relativno
smicanje ploča
270
SPOJEVI I VEZE
271
SPOJEVI I VEZE
Prenos smičućih sila – nazubljena veza:

promenljiva širina razmaka između elemenata
dubina proširenja – cca. 50 mm (manja dubina će
sistem prevesti u prethodni – trenje)
efikasna veza, laka za formiranje u kalupu
prenos opterećenja pritisnutim dijagonalama
vertikalna veza tavanica, podužni spojevi zidova
272
SPOJEVI I VEZE
273
SPOJEVI I VEZE
274
SPOJEVI I VEZE
Prenos smičućih sila – hrapavljenje:
uzak sloj cementnog maltera
ohrapavljene naležuće površine betona
odgovara mnoštvu nepravilno raspoređenih
nazubljenih spojeva
mala debljina sloja ispune – nema problema sa
zatežućim naponima
275
SPOJEVI I VEZE
Prenos smičućih sila – čelični trnovi:

postavljaju se u dobetoniranim slojevima elemenata ili
se predviđaju otvori u elementima
šipke armature – trnovi
sloj betona dovoljne debljine!
276
SPOJEVI I VEZE
277
SPOJEVI I VEZE
Prenos smičućih sila – zavarivanje:
bazira na zatežućoj i smičućoj čvrstoći zavara
neophodan proračun zavara
278
SPOJEVI I VEZE
Prenos sila pritiska: Mehanizmi prenosa opterećenja (nastavak)
prenos sila betonom
problem koncentracije napona
karakteristika oslonačkih spojeva
nastavljanje stubova
sloj betona između prefabrikovanih elemenata
obezbeđuje ravnomeran prenos sila
‘pokrivanje’ tolerancija
ispuna neravnina
279
SPOJEVI I VEZE
Čvrstoća betona međusloja:
jednaka čvrstoći pfb elemenata - optimalno
manja od čvrstoće pfb elemenata
mogućnost pojave prslina u pfb elementima
armatura za prijem zatežućih napona
veća od čvrstoće pfb elemenata
prsline u nearmiranom međusloju
nije za preporuku
preporuka: čvrstoća betona međusloja najmanje

80% čvrstoće betona pfb elemenata
280
SPOJEVI I VEZE
jednake čvrstoće
281
SPOJEVI I VEZE
veća čvrstoća
pfb elemenata 282
SPOJEVI I VEZE
manja čvrstoća
pfb elemenata
283
SPOJEVI I VEZE
Debljina međusloja:
velika debljina međusloja
podužne prsline
lom pre dostizanja čvrstoće
na pritisak međusloja
krt lom
gubitak na nosivosti spoja
za debljine preko 1.5h
prelzi i 20%
284
SPOJEVI I VEZE
285
SPOJEVI I VEZE
Širina međusloja:
treba da bude jednaka
širini elemenata
ne izaziva imperfekcije
ne izaziva prsline
286
SPOJEVI I VEZE
Prenos pritiska – oslanjanje elemenata:

direktno naleganje element na element
preko tanke posteljice od cem. maltera
preko neoprenskog ležišta
preko čeličnih pločica...
287
SPOJEVI I VEZE
• traži ravne površine

• umanjena neto površina
oslanjanja
• napon pritiska 0.4 fbk
288
SPOJEVI I VEZE
• ravne ili neravne površine

oslanjanja
289
SPOJEVI I VEZE
• neravne površine
oslanjanja
290
SPOJEVI I VEZE
• glatke površine
• umanjenje koncentracije
napona
oslanjanja
• napon pritiska 0.5 fbk291
SPOJEVI I VEZE
• privremeno oslanjanje
292
SPOJEVI I VEZE
293
SPOJEVI I VEZE
• za velike sile
• ankerovane pločice
294
SPOJEVI I VEZE
295
SPOJEVI I VEZE
Prenos zatežućih sila:
čelični elementi
armaturnim petljama
nastavljanje armature (zavarivanje, montažni nastavci...)
nastavljanje zavarivanjem izvršiti brzo; svi varovi imaju
iste dimenzije i mere; ne sme doći do prekomernog
temperaturnog naprezanja okolnog betona
čelične pločice
prednaprezanjem
kanali od rebrastih cevi, injektiraju se cementnom
emulzijom; sila prednaprezanja se na beton prenosi preko
podložne pločice
zaštita kotvi (standardne i upuštene) od korozije,
požara... zalivanjem betonom ili cem. malterom
na mestima prolaska kanala kroz spojnicu, kanali se
dihtuju gumenim prstenovima 296
SPOJEVI I VEZE
Prenos zatežućih sila – armaturne petlje:

nastavljanje armature petljama
angažovanje zapremine pritisnutog betona
podužna armatura
297
SPOJEVI I VEZE
298
SPOJEVI I VEZE
Prenos zatežućih sila – nastavljanje armature:
elementi sa navojima
montažni nastavci – ispuna epoksi lepkovima ili cementnim
emulzijama
traže visoku preciznost izrade elemenata po pitanju položaja
armature
oblikovanjem završetka elementa omogućiti korekcije grešaka
položaja
299
SPOJEVI I VEZE
300
SPOJEVI I VEZE
Prenos zatežućih sila – čelične pločice:
ubetonirane u element
čelični trnovi – rade na smicanje
301
SPOJEVI I VEZE
Spoj izveden prednaprezanjem:
kratki kablovi:
mali gubici usled trenja
značajni gubici usled uvlačenja kotve i elastičnog
skraćenja
302
OSLONAČKE ZONE I
KONCENTRACJE NAPONA #
Oslonačke zone:
mesta ‘koncentrisanog’ unosa opterećenja
mesta izraženih koncentracija napona
nepravilno troosno stanje naprezanja
mogućnost oštećenja elementa
dinamički udari
303
OSLONAČKE ZONE I KONCENTRACIJE NAPONA (nastavak)
pravilan izbor i realizacija oslonačkog spoja

ravnomernost prenosa uticaja
umanjenje dinamičkog opterećenja prilikom
montaže
pravilno armiranje oslonačkog dela elementa
oblikovanje elementa – mogućnost pravilnog
vođenja armature
troosno utezanje elementa
konstruktivno armiranje
obezbećenje armaturom svih površina i ivica
elementa
304
pravilno vođenje
armature:
neophodan uslov
uslovljava dimenzije
305
pravilno sidrenje
armature
306
manje površine naleganja:

za pritiske preko 0.6 fb koristiti
čelične elemente za naleganje
manji pritisci:
neopren
sloj cementnog maltera
direktno naleganje
307
308
309
310
311
312
313
Koncentracije napona:
neravnomerno naleganje
oštri uglovi siluete elementa
nagle promene poprečnih preseka
odvajanje nenapregnutih delova
314
zaobljavanje ivica
konstruktivno armiranje
315
316
317
ISTORIJA OPTEREĆENJA,
PROMENE STATIČKOG SISTEMA #
kontinuiranje
‘zarobljavanje’ uticaja
tečenje betona
skupljanje betona
popustljivost veza
privremeno podupiranje
318
ISTORIJA OPTEREĆENJA, PROMENE STATIČKOG SISTEMA (nastavak)
različiti statički
sistemi za različita
opterećenja
kontinuiranje bez
unošenja dodatne
sile
zanemareni uticaji
tečenja i skupljanja
319
kontinuiranje čvora –
prenos momenta savijanja;
bez uvođenja dodatnih sila
rezultujući uticaji – zbir

uticaja sa različitih statičkih
sistema
320
različiti statički
sistemi za različita
opterećenja
kontinuiranje
prednaprezanjem
zanemareni uticaji
tečenja i skupljanja
321
Reološke osobine betona:

skupljanje:
posledica hidratacije cementa
vremensko smanjenje zapremine usled gubitka vode
odvija se bez spoljašnjeg opterećenja
sprečeno ili delimično sprečeno skupljanje –
unutrašnja naprezanja
tečenje:
očvrsli beton
porast elastičnih deformacija (skraćenja) pod
delovanjem dugotrajnog opterećenja
322
323
Uticaj skupljanja betona:

montažno-monolitne konstrukcije ili elementi
sprezanje starog i novog betona
prijem smicanja uslov zajedničkog rada
skupljanje – nepovoljni uticaji
povećanje ugiba
povećanje momenata savijanja – preraspodela
uticaja
324
325
tečenje - vremensko povećanje deformacije

promena statičkog sistema
326
327
328
329
Privremeno
podupiranje:
privremeni
oslonci
određuju
deformaciju
elementa
330
RAŠČLANJAVANJE I KOMPONOVANJE
KONSTRUKCIJE #
montažne konstrukcije – formirane iz delova

vezama elemenata se obezbeđuje zajednički rad
mesta spojeva:
veličina elementa
veličina statičkih uticaja
konstruktivna stabilnost objekta
mogućnost transporta
raspoloživa sredstva montaže...
331
RAŠČLANJAVANJE I KOMPONOVANJE KONSTRUKCIJE (nastavak)
Pravila za raščlanjavanje:
prekide izvoditi na mestima najmanjih naprezanja
elementi treba da imaju pogodan oblik za
proizvodnju, transport, montažu
jednostavni oblici elemenata
elementi omogućavaju odvodnjavanje
težiti manjem broju nastavaka – ukrupnjavanje
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
HORIZONTALNA STABILNOST
Transfer horizontalnog opterećenja omogućuju:

krute tavanice (dijafragme)
vertikalni elementi (stubovi, zidovi)
343
HORIZONTALNA STABILNOST (nastavak)
tavanična konstrukcija
kruta u svojoj ravni
obezbeđuje ‘jednakost’ pomeranja vertikalnih
elemenata
obezbeđuje angažovanje svih vertikalnih elemenata
u prenosu horizontalnog opterećenja
smičući spojevi tavanica u svojoj ravni
344
345
ukrućeni okviri
male horizontalne deformacije
elementi za ukrućenje – prijem hor. opterećenja
višespratni objekti
minimalne vitkosti stubova
neukrućeni okviri
osetljivi na horizontalna opterećenja
stubovi – prijem horizontalnog opterećenja
koriste se za objekte male spratnosti
velike vitkosti stubova
346
347
348
zidovi – ispune
pritisnute dijagonale
smičući zidovi
niže spratnosti
konzolni zidovi
savojna krutost
statički tretman – konzolna greda
visoke zgrade
349
350
raspored zidova u osnovi

približno simetričan
u dva ortogonalna pravca
po obodu objekta (ukoliko je moguće)
poklapanje centra masa i centra krutosti 351
Izbor konstruktivnog sistema:

prednost imaju statički neodređeni sistemi
postepeno otvaranje plastičnih zglobova –
postepeno reduciranje na statički određen sistem
plastični zglob – apsorber energije
preraspodela utcaja i nosivosti
nemoguće je dati konkretne preporuke
konstruktivnog sistema
masa
pomerljivost
intenzitet inercijalnih sila...
352
DILATACIONE RAZDELNICE
Dilatacione razdelnice - fuge:
seizmički uticaji – aseizmičke razdelnice
temperaturni uticaji
skupljanje betona
nejednaka sleganja
353
Aseizmičke razdelnice: DILATACIONE RAZDELNICE (nastavak)
obezbeđenje od sudara dva dela objekta koji je
praćen ogromnim inercijalnim silama
konstrukcije sa razuđenom osnovom
delovi konstrukcije različite visine, krutosti, mase...
354
DILATACIONE RAZDELNICE (nastavak)
širina razdelnice:
dvostruki zbir maximalnih horizontalnih pomeranja
razdvojenih delova (elastoplastični rad konstrukcije;
interakcija sa tlom)
zbir elastičnih pomeranja uvećanih faktorom Cd
kje sa nosećim zidovima od AB – Cd = 4
skeletne kje bez ukrućenja – Cd = 2 do 6
ukrućene skeletne kje – Cd = 5
minimalna širina – 3cm plus 1 cm na svaka 3 m preko 355 5m
Termičke razdelnice:
statički neodređene konstrukcije velike dužine
konstrukcije sa krutim elementima lociranim na
krajevima
u uslovima velikih temperaturnih promena
temelji se ne dilatiraju
dupliranje stubova ili aksijalnim zglobom
356
357
Razdelnice usled nejednakog sleganja:

različito opterećeni delovi konstrukcije
različit sastav/kvalitet tla ispod objekta
različite dubine fundiranja
358
razdvajanje stubova ili plivajuća tavanica
4. HALE I ZGRADE
359
INDUSTRIJSKE HALE #
objekti prizmatičnog oblika

ograničavaju veliku zapreminu prostora bez
unutrašnjih elemenata (prepreka)
omogućuju obavljanje procesa proizvodnje u
zatvorenom (pokrivenom) prostoru
360
INDUSTRIJSKE HALE (nastavak)
sistem paralelno postavljenih poprečnih ramova

spojen podužnim elementima – elementi podužnih
ramova
sa prednje i zadnje strane zatvorene kalkanom
ulaz u halu – sa strane kalkana i sa bočnih strana
osvetljenje hale – prirodno i veštačko
361
362
jednobrodne ili višebrodne (jednaki ili različiti

brodovi, zajednički stubovi)
sa ili bez aneksa (niži delovi manjeg raspona –
poslovne jedinice, magacinski prostori)
sa ili bez mostnih dizalica (jedna ili više po brodu)
sa ili bez dilatacionih razdelnica (temperaturne
fuge – dupliranje stubova)
363
364
365
Osnovni elementi:
makroceline:
poprečni okviri
podužni okviri
kalkanski okviri
elementi:
temelji (samci), temeljne grede
stubovi sa ili bez kratkih elemenata
glavni nosač (pun gredni, rešetkast, lučni,
kombinovani)
podužne grede (fasadne, olučne, NKS, rožnjače, uvale)
366
367
368
Prenos opterećenja:
opterećenje sa krova (stalno, povremeno) se
podužnim krovnim elementima prenosi na glavni nosač
poprečnog okvira
opterećenje od mostne dizalice se podužnim
nosačem kranske staze predaje stubovima
opterećenje od fasade se podužnim gredama predaje
stubovima poprečnog rama
prijem horizontalnog poprečnog opterećenja –
poprečni okvir ili samo stubovi
prijem podužnog horiz. opterećenja – stubovi, podužni
ramovi ili zidna platna u podužnom okviru
369
Statički sistemi poprečnih okvira:

zglobne ili krute veze elemenata
linijski, Γ-elementi, T-elementi
370
371
372
Statički sistemi podužnih okvira:

dilatacije
ukrućeni i neukrućeni
zglobne ili krute veze 373
374
Formiranje poprečnih okvira:

pravi elementi
linijski, Γ-elementi, T-elementi
horizontalna ili kosa krovna ravan
lanterne za osvetljenje
broj brodova
375
376
377
378
379
Osvetljenje hale:
sa boka hale – prozori u fasadi
lanterne
šed krovovi
transparentni krovni pokrivači
otvoti u krovnim elementima
380
381
INDUSTRIJSKE HALE
Osvetljenje hale (nastavak)
Šed krovovi:
poprečni ili podužni pravac
moguće različite kombinacije
rešetkasti ili virandel podužni nosač ili
prenos opterećenja u poprečnom pravcu
382
INDUSTRIJSKE HALE
383
INDUSTRIJSKE HALE
384
INDUSTRIJSKE HALE
385
INDUSTRIJSKE HALE
386
INDUSTRIJSKE HALE
387
INDUSTRIJSKE HALE
388
INDUSTRIJSKE HALE
389
INDUSTRIJSKE HALE
390
INDUSTRIJSKE HALE
391
Kalkani: INDUSTRIJSKE HALE (nastavak)
monolitna izrada
najčešće zid od opeke sa horizontalnim i
vertikalnim serklažima i nadvratnim gredama
montažna izrada
od prefabrikovanih elemenata
karakterističan za tipske hale
392
393
Krovni pokrivači hala:

siporex ploče
durisol ploče
profilisani limovi i sendvič limovi
eval ploče
azbest-cementne ploče...
394
INDUSTRIJSKE HALE
Krovni pokrivači (nastavak)
Siporex krovne (i zidne)
ploče:
siporex – gas-beton
porozna struktura
(zatvorene pore)
zapreminska težina: 4.0
do 6.0 kN/m3
obračunska zapreminska
težina: 7.0 kN/m3
armiran
nezapaljiv, dobra
izolaciona svojstva
laka obrada 395
INDUSTRIJSKE HALE
396
INDUSTRIJSKE HALE
397
Azbest-cementne ploče:
otporne na koroziju i vatru INDUSTRIJSKE HALE
lako se obrađuju
traže noseću konstrukciju od dasaka ili čeličnih
profila
male težine
rade se dužina od 50 do 250 cm
nagib krovne ravni – preko 10 stepeni
398
INDUSTRIJSKE HALE
EVAL ploče: Krovni pokrivači (nastavak)
poliestarska smola ojačana staklenim vlaknima
transparentne (do 86%) – osvetljenje
potpune pokrivke ili u kombinaciji sa salonitom u
obliku svetlosnih traka
mala težina, dobra fizičko-mehanička svojstva
otporne na udar
399
INDUSTRIJSKE HALE
400
INDUSTRIJSKE HALE
Profilisani lim:
lakirani ili plastificirani aluminijski lim
pocinkovani čelični lim 0.6 do 0.8 mm
plastificiran pocinkovani čelični lim
termoizolacioni sloj od poliuretana (50 kg/m3)
težina sendvič panela – oko 0.20 kN/m2
nagib krovne površi – oko 10%
401
INDUSTRIJSKE HALE
402
INDUSTRIJSKE HALE
403
Rožnjače i TT nosači:
opterećenje sa krovne ravni prenose glavnim
nosačima
rade na rasponu jednakom podužnom rasponu hale
T preseci
AB ili prednapregnuti (ređe – mala opterećenja) 404
Glavni nosači:
puni
rešetkasti
lučni
kombinovani
405
INDUSTRIJSKE HALE
Glavni nosači (nastavak)
Puni glavni nosači:

konstantne ili promenljive visine
puni ili olakšani
AB ili prednapregnuti
pravougaoni, T, I preseci
406
INDUSTRIJSKE HALE
407
INDUSTRIJSKE HALE
408
INDUSTRIJSKE HALE
409
dimenzije poprečnih preseka
INDUSTRIJSKE HALE
iskustvene Glavni nosači (nastavak)
preliminarne – uslov za proračun
410
INDUSTRIJSKE HALE
411
INDUSTRIJSKE HALE
Rešetkasti glavni nosači:

izvode se iz jednog ili više delova
AB ili prednapregnute (donji pojas)
gornji pojas – pad krovne ravni
412
INDUSTRIJSKE HALE
413
INDUSTRIJSKE HALE
414
INDUSTRIJSKE HALE
415
INDUSTRIJSKE HALE
416
INDUSTRIJSKE HALE
417
INDUSTRIJSKE HALE
418
INDUSTRIJSKE HALE
419
INDUSTRIJSKE HALE
420
INDUSTRIJSKE HALE
421
INDUSTRIJSKE HALE
422
INDUSTRIJSKE HALE
Lučni glavni nosači:

bez i sa zategom
dvo ili tro-zglobni
423
INDUSTRIJSKE HALE
424
Nosači kranske staze:
sistem prostih greda ili
kontinualac
velika opterećenja, dinamički
udari
vertikalno i horizontalno
opterećeni
AB (češće) ili prednapregnuti
pravougaoni, T ili I poprečni
presek
šina sa gornje strane
oslonjeni na kratke elemente
stubova ili na proširenja
stubova
425
INDUSTRIJSKE HALE
Nosači kranske staze (nastavak)
Mos(t)ne dizalice:
standardizovan proizvod
različiti rasponi
različite nosivosti
Opterećenja (koeficijent dinamičkog dejstva):
vertikalno
bočni udar
sila kočenja
426
INDUSTRIJSKE HALE
427
INDUSTRIJSKE HALE
428
INDUSTRIJSKE HALE
Opterećenja NKS:
vertikalno (stalno, vertikalno od krana) – Mx, Ty
horizontalno poprečno – bočni udar – My, Tx, Mt
horizontalno podužno – sila kočenja – Mx, N
429
INDUSTRIJSKE HALE
430
INDUSTRIJSKE HALE
431
Stubovi i kratki elementi:

prostog ili razuđenog poprečnog preseka
konstantna ili promenljiva visina preseka
sa ili bez kratkih elemenata (krana)
oblikovanje završetaka
432
INDUSTRIJSKE HALE
Stubovi i kratki elementi (nastavak)
433
INDUSTRIJSKE HALE
434
INDUSTRIJSKE HALE
435
INDUSTRIJSKE HALE
436
INDUSTRIJSKE HALE
437
Temelji i temeljne
čašice:
temeljna čaša -
kruta ili zglobna
veza
temeljna stopa –
temelj samac
temelji glavnih i
temelji kalkanskih
stubova
povezani temeljnim
gredama
438
439
Primeri tipskih hala
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
Proračun hala:
proračun prostorne konstrukcije
uprošćeni proračun ravanskih okvira
poprečni pravac – poprečni i kalkanski okviri
podužni pravac – podužni okviri, podužni
nezavisni elementi
opterećenja: stalno, sneg, vetar, kran,
temperatura, seizmika...
problem modeliranja krutosti krovne ravni
454
VIŠESPRATNE SKELETNE ZGRADE #
česti objekti montažne gradnje

stambene, industrijske, administrativne...
osnovni noseći elementi – stubovi
relativno malih dimenzija (zapremina)
angažuju minimalne površine osnove
velika arhitektonska sloboda
455
VIŠESPRATNE SKELETNE ZGRADE (nastavak)
Podela skeletnih višespratnih zgrada:

konstrukcije sa stubovima i nosećim gredama
k-je formirane od horizontalnih i vertikalnih
elemenata
k-je formirane od okvirnih elemenata
grede jednog pravca ili unakrsne
konstrukcije sa stubovima i nosećim tavanicama
(bez greda)
analog pečurkastih tavanica
ivična ojačanja tavanica formiraju grede
456
Konstrukcije sa stubovima i nosećim gredama:

poželjno pružanje stubova kroz više etaža
prednost sa stanovišta transporta i montaže na
strani okvira formiranih od linijskih elemenata
(eventualno sa kratkim ispustima za oslanjanje)
prednost sa stanovišta statičkog rada konstrukcije
na strani okvira formiranih od podokvirnih celina
fasadni i pregradni paneli – nenoseći (nošeni)
oslanjanje fasadnih panela na grede
redosled montaže podrazumeva prvo formiranje
skeleta
457
VIŠESPRATNE SKELETNE ZGRADE
Konstrukcije sa stubovima i nosećim gredama (nastavak)
Formiranje okvira od linijskih elemenata:
458
459
460
Formiranje okvira od okvirnih podcelina:
461
462
463
464
Kombinovani sistemi:
grede u jednom pravcu (podužni ili poprečni)
tavanični elementi:
rade u jednom pravcu
podužno postavljene grede
poprečno postavljene grede
najčešće se raster tavanice formira iz više
prefabrikovanih elemenata
465
466
467
468
469
470
Konstrukcije sa stubovima i tavanicama:

sa ili bez ivičnih ojačanja tavanica
tavanica površine rastera (rad u dva pravca) ili se
jedan raster pokriva sa nekoliko prefabrikovanih
elemenata (rad tavanice u jednom pravcu)
poželjno prostiranje stubova kroz više spratova
fasadni zidovi se vešaju o stubove, a mogu biti i
samonoseći i noseći
471
Konstrukcije sa stubovima i tavanicama (nastavak)
472
Elementi:
stubovi
grede
tavanice
zidovi za ukrućenje
stepeništa
...
473
Elementi (nastavak)
Stubovi:
kvadratni ili pravougaoni puni poprečni preseci
retko se izvode kružni preseci – pravougaoni presek
na mestu veze sa gredama
poželjan konstantan presek celom visinom zgrade
jednake dimenzije greda
nema smicanja fasadnih površina
manja opasnost od ekscentričnog oslanjanja
sa ili bez kratkih elemenata
prostiranje kroz jednu ili više etaža 474
Elementi (nastavak)
475
Elementi (nastavak)
Grede:
oblikovanje poprečnog preseka u funkciji oslanjanja
tavaničnih elemenata
armiranobetonske ili prednapregnute
formiranje greda od ivičnih ojačanja tavanica
dobetoniranje dela preseka – stari-novi beton
476
Elementi (nastavak)
477
Elementi (nastavak)
478
Elementi (nastavak)
Tavanični elementi:
ceo raster ili iz delova
kada se rade iz delova, najčešće se rade kao
elementi koji dužinom premošćuju raspon rastera
prenose opterećenje u jednom ili dva pravca
pune, ošupljene, kasetirane, rebraste, valovite, TT...
dobetoniranje – monolitizacija (omnia) 479
Elementi (nastavak)
480
Elementi (nastavak)
481
Osnovi aseizmičkog projektovanja višespratnih skeletnih

zgrada:
skeletni okviri – velika pomeranja
ukrućeni skeleti – seizmička platna
prijem horizontalnih sila
smanjenje horizontalnih pomeranja
krutost tavanica u svojoj ravni
angažovanje svih vertikalnih elemenata
istovremeno
unakrsna orijentacija tavanica koje nose u
jednom pravcu
482
483
484
Aseizmičko projektovanje (nastavak)
dispozicija osnove zgrade:

sažete osnove
dilatiranje ‘krila’ i dugačkih objekata
pravilan simetričan raspored zidova
poklapanje centra mase i centra krutosti
neutralisanje torzije u osnovi zgrade
485
486
vertikalna dispozicija:
aseizmičke razdelnice
simetrične dispozicije
princip ‘spuštanja’ težišta
izbegavati konzolna širenja
fleksibilna prizemlja i
diskontinuiteti krutosti
487
488
489
plastični zglobovi:
mesta disipacije energije zemljotresa
moment savijanja u plastičnom zglobu – moment
plastičnosti
krajevi greda kruto spojeni sa stubovima
optimalna mesta za formiranje plastičnog zgloba
nije ugrožena stabilnost konstrukcije
programirano ponašanje konstrukcije
projektantski uticaj na redosled i mesta
formiranja plastičnih zglobova (capacity
design)
dimenzionisanje stuba prema graničnom
momentu grede
490
Zidovi za ukrućenje: Aseizmičko projektovanje (nastavak)
vertikalna armatura
horizontalna armatura
armiranje zidova sa otvorima
montažna ili livena platna (prednost livena)
zidovi ispune ili konzolni
normalni i kratki zidovi za ukrućenje
dijagonalno armiranje kratkih zidova -
proklizavanje
491
Qu
ΣFa ≥ 1.1⋅ ⋅ ctg α
b ⋅ σv
492
Konzolni zidovi za ukrućenje:

obezbediti zajednički rad sa stubovima
celom visinom kontinualno
samo u nivou tavanica
vertikalni kontinuitet
493
494
Zidovi sa otvorima – spojeni zidovi:

mesta disipacije energije
grede navlače velike momente i smičuće sile
posledica aksijalne sile u zidovima - nepovoljno
grede projektovati da ‘izdrže’ dejstvo vetra i
manjih zemljotresa; za veće hor. sile -
plastifikacija
smičuća armatura – iz graničnog momenta
495
496
Višespratne garaže:
pogodna vrsta objekta za VIŠESPRATNE SKELETNE ZGRADE
montažnu gradnju Višespratne garaže
velika opterećenja i veliki
rasponi
skeletna konstrukcija –
maksimum slobodnog
prostora
497
Višespratne garaže
498
SPOJEVI I VEZE LINIJSKIH
ELEMENATA #
predvideti izvođenje svih spojeva

na sličan način i istom opremom
suva montaža – skraćuje vreme
obezbediti prenos uticaja, lako
izvođenje spoja, dovoljnu
toleranciju, brzinu izvođenja...
generalno: krute i zglobne veze
499
SPOJEVI I VEZE LINIJSKIH ELEMENATA (nastavak)
Podela spojeva prema položaju:

veze temelja i stubova
nastavljanje stubova
veze stubova i greda
veze dve grede
veza glavne i sekundarne grede
500
Veza stuba i temelja:

kruta veza – uklještenje
zglobna veza - retko
501
SPOJEVI I VEZE LINIJSKIH ELEMENATA
Veza stuba i temelja (nastavak)
Veza stuba i temelja pomoću tem. čaše:

prenos velikih momenata savijanja
stub se postavlja centrično na čeličnu biksnu
stub je radi lakše manipulacije zarubljen na donjem
delu
pozicioniranje stuba – pomoću drvenih kajlova
dubina čaše – 1.2 do 1.5 b
502
503
504
veza sa preklopom
armature
komplikovanija za
izvođenje
prenos većih
momenata savijanja
prefabrikovani temelji
sa čašom
505
506
Veza stuba i temelja pomoću zavrtnjeva:

prenos relativno malih momenata savijanja
problem lokalnih napona pritiska – podložne
pločice
upusti u stub (redukovan presek stuba) ili ispusti iz
njega (‘kragna’)
između elemenata – sloj cem. maltera ili elastičan
materijal
visoka preciznost izrade elemenata
zaštita od korozije i od požara
507
508
Veza stuba i temelja ispuštenom armaturom:

dno stuba ima uzdužne otvore za ulaz ispuštene
armature iz temelja (moguće i obrnuto)
prenos značajnih momenata savijanja
otvori imaju kanale za injektiranje
gornji i donji otvor
injektiranje od dole ili od gore
unutrašnja površina otvora - hrapava
509
510
Veza stuba i temelja čeličnom stopom:

stubu je sa donje strane ubetonirana čelična ploča
(zavarena za armaturu stuba)
ravna čelična ploča, orebrena ploča ili formirana
od ugaonika
otvori u ploči za prolaz ispuštene nazubljene
armature ubetonirane u temelj
prenos značajnih momenata (u suprotnom
neisplativa)
511
512
513
Veza stuba i temelja čeličnim omotačem:

donji deo stuba zasečen do armature i za nju
zavaren čelični omotač (sa dve ili četiri strane)
u temelj ankerisana čelična oslonačka ploča
zavarivanje čeličnih elemenata pomoću dodatnih
čeličnih pločica
prostor ispod stuba se injektira
prenos momenta u jednom ili dva pravca
veliki momenti savijanja
514
515
Veza stuba i temelja nastavljanjem armature:

zavarivanjem ili montažnim nastavcima
prenos velikih momenata savijanja
visoka preciznost izrade i ugradnje
sporo i dugačko zavarivanje (1.5h po stubu)
montažne spojnice – skraćuju vreme montaže
dobetoniranje preseka stuba
516
517
Veza stuba i temelja prednaprezanjem:

I – u temelju i stubu su ostavljeni vert. otvori
stub se postavlja na sloj cem.maltera velike
čvrstoće (dodatak UP paste)
provlačenje kablova i prednaprezanje od gore
II – kablovi su ubetonirani u temelj
provlače se kroz otvore u stubu odozdo
u trenutku utezanja stub mora biti bočno poduprt
ceo stub prednapregnut
pojačano armiranje dna stuba
518
519
Zglobna veza stuba i temelja:

zasecanjem stuba – dvozglobni ramovi
ispuštanjem kratkog centričnog ankera u otvor
stuba (naknadno injektiranje)
cilindrično oblikovanje kraja stuba i gornjeg dela
temelja
raspoređivanje napona preko ter-papira
čelični zglobovi formirani od delova ubetoniranih u
stub i temelj
smičuće sile - trn
520
521
Nastavljanje stubova: #
kruta veza – prenos momenta savijanja
zglobna veza – retko
principjelno ista veza kao i stub – temelj
princip: nastavljati stubove na mestima
najmanjih naprezanja (sredina visine stuba)
522
Nastavljanje stubova (nastavak)
Nastavljanje stubova zavrtnjevima:

redukovan presek stuba
prenos malih momenata savijanja
provlačenje zavrtnjeva kroz otvore (komplikovanije) ili
ispuštanje ubetoniranih zavrtnjeva iz donjeg elementa
(jednostavnije)
otvori za injektiranje
523
524
Nastavak stuba ispuštenom armaturom:

uzdužni otvori u gornjem (češće) ili donjem
(ređe) elementu
prenos značajnih momenata savijanja
otvori imaju kanale za injektiranje
gornji i donji otvor
injektiranje od dole ili od gore
unutrašnja površina otvora – hrapava (poželjno)
525
526
Nastavak stuba zavarivanjem preko čeličnih naležućih

površina:
krajevi elemenata imaju ubetonirane čelične
elemente – stope
zavarivanje sa dve ili četiri strane – prenos
momenta u jednom ili dva pravca
zaštita spoja od korozije i požara - beton
527
528
Nastavak stuba zavarivanjem preko čeličnih prstenova:

ogoljena armatura na krajevima stubova
za armaturu zavareni čelični prstenovi
zavarivanje prstenova međusobno preko čeličnih
pločica na dve ili četiri strane
529
530
Nastavak stuba nastavljanjem armature:

zavarivanjem
montažnim spojnicama
dobetoniranje dela preseka stuba
531
532
533
Nastavak stuba prednaprezanjem:

istovremeno utezanje oba stuba
pojedinačno utezanje svakog elementa
sloj cementnog maltera između stubova mora da
očvrsne pre utezanja kablova
534
535
Nastavak stuba – zglobna veza:

ispuštanjem kratkog centričnog ankera u otvor
stuba (naknadno injektiranje)
cilindrično oblikovanje kraja stuba i gornjeg dela
temelja
raspoređivanje napona preko ter-papira
čelični zglobovi formirani od delova ubetoniranih u
stub i temelj
smičuće sile - trn
536
537
Veza stuba i grede: #

kruta ili zglobna
sa ili bez kratkog elementa
suva ili mokra (ili polumokra)
zavarivanje, zavrtanje, kontinuiranje armature,
prednaprezanje
538
Veza stuba i grede (nastavak)
Ivični čvor greda–stub – nastavljanje armature

zavarivanjem:
dovoljna naležuća površina tokom monolitizacije
nastavak zategnute armature
prenos momenta savijanja
pritisnuta armatura stuba prolazi kroz otvore
(5-6 cm)
dobetoniranje preseka grede nakon zavarivanja
539
540
541
542
Veza greda–stub – čelični kratki elementi:

naleganje čelik-čelik
različiti oblici kratkih elemenata
ugrađeni (ubetonirani) ili ne
zglobne veze
543
544
545
Veza greda–stub – čelični kratki elementi – vertikalne

čelične ploče:
prenos velikih smičućih sila
mala površina naleganja – opasnost od skliznuća
grede – koristiti kod kratkih greda
obezbediti ploče od čupanja - ankeri
visoka preciznost izrade
zaštita od korozije i požara
546
547
Veza greda–stub – betonski kratki elementi:

zglobna veza
zavisno od dimenzija moguć prenos transverzalnog
opterećenja bilo kog intenziteta
vidljivi ili skriveni kratki elementi
vertikalni anker – horizontalno fiksiranje
naleganje beton-beton, čelik-čelik, čelik-beton
548
549
550
Veza greda–stub – kontinualna veza zavarenim čeličnim

pločama:
delimično kruta veza
kontinuitet grede – veza u gornjem i donjem delu
potreba za podupiranjem grede u sredini
zaštita čeličnih elemenata od korozije i požara
551
552
Veza greda–stub – veza zavrtnjevima:
veza grede za stub ili kroz stub
oslanjanje grede na kratki element stuba
kruta ili zglobna veza (zavisno od položaja
zavrtnjeva)
džepovi za ukotvljenje/zavrtanje (lokalni pritisci)
zglobna veza – položaj zavrtnjeva sa strane
međusloj od cem. maltera mora biti dovoljne
čvrstoće
veza u donjem delu grede – prijem pozitivnih
oslonačkih momenata – zavarene čelične pločice
visoka preciznost izrade
zaštita od korozije, požara 553
554
Veza greda–stub – veza prednaprezanjem:

oslanjanje grede na kratki element ili ne (potpuno
podupiranje grede)
kontinuitet grede – veza u gornjem delu grede
veza grede za stub ili kroz stub
prenos velik momenata savijanja – poput monolitnog
izvedenog spoja
dovoljna čvrstoća sloja cementnog maltera pre
utezanja
prijem pozitivnog momenta – zavarene čelične
pločice
trajna zaštita od korozije – injektiranje otvora 555
556
Veza greda–stub – veza kontinuiranjem armature grede
(dobetoniranje – kompozitna greda):
kruta veza – kontinuiranje grede
oslanjanje grede na kratki element
ispuštena armatura za vezu iz stuba ili ostavljeni
otvori u stubu za prolaz ove armature
nastavljanje armature preklapanjem, zavarivanjem
(sučeono ili preklopno) ili zavrtanjem
zatvaranje uzengija nakon montaže (i zavarivanja)
moguć i preklop armature grede pored stuba
ukoliko je moguća pojava pozitivnog momenta –
veza čeličnim pločicama
557
558
Veza greda–stub – veza prednaprezanjem

(dobetoniranje – kompozitna greda):
kruta veza – prenos velikih momenata savijanja
oslanjanje grede na kratki element
prednaprezanje niza greda odjednom ili raspon po
raspon
dovoljna čvrstoća sloja cementnog maltera
neophodno podupiranje grede
prijem eventualnih pozitivnih momenata – čelične
pločice
trajna zaštita od korozije i požara
559
560
Veza greda–stub – veza in-situ betoniranjem:
kruta – monolitna veza, prenos solidnih momenata
savijanja
kontinuiranje armature
grede se rade kraće u odnosu na dužinu u exploataciji
nastavljanje armature zavarivanjem preko metalnih
spojnica (sučeono)
grede moraju biti potpuno pridržane privremenim
osloncima
armatura za vezu provučena kroz otvore stubova ili iz
stubova ispuštena (moguća veza sa strane stuba)
novi beton – što bliži karakteristikama starog
veza stari novi beton – hrapave površine, premazivanje
561
epoksi lepkovima...
562
Veza greda–stub – veza pomoću ispuštenih čeličnih pločica:

zglobna veza – prenos nevelikih transverzalnih sila
prijem opterećenja grede moguć i pre zalivanja spoja
otvori u pločicama – veličine i oblika koji pokriva greške
pravilno usidrenje pločica u betonsku masu
potrebne uzengije u dobetoniranom delu
novi beton – što bliži karakteristikama starog
563
564
Veza kontinualna greda–stub – veza zavrtnjevima –

prekinut stub:
gornji stub i greda imaju otvore za prolaz čelika
kruta veza – prenos solidnih momenata savijanja
iz donjeg stuba ispuštena nazubljena armatura (glavna
armatura stuba) ili se ubacuje u otvore donjeg stuba
(lakši transport)
postavljanje grede na ispuštenu armaturu (međusloj),
injektiranje otvora grede, međusloj ispod gornjeg
stuba, postavljanje stuba uz pridržavanje, zavrtanje
zavrtnjeva, injektiranje otvora
565
566
Veza kontinualna greda–stub – veza prednaprezanjem –

prekinut stub:
kruta veza – prenos momenta savijanja
dovoljna čvrstoća međuslojeva pre utezanja
lokalna naprezanja krajeva stuba – dodatne uzengije
prednaprezanje sprat po sprat – kotvljenje iznad grede
567
568
Veza greda–stub – in-situ izvođenje čvora:
prenos relativno malih momenata savijanja
veće tolerancije dimenzija i položaja elemenata
postavljanje greda na kratke elemente (međusloj),
nastavljanje armature grede zavarivanjem, betoniranje
čvora, nakon dostizanja dovoljne čvrstoće postavlja se
gornji stub na ispuštenu armaturu donjeg iz stuba,
injektiranje otvora
ispuštena armatura iz donjeg stuba može se obezbediti
i njenim postavljanjem u otvore donjeg stuba
moguća i veza bez kratkih elemenata – potpuno
podupiranje grede neophodno
varijanta sa kompozitnim gredama 569
570
Veza greda–stub – veza krovne grede i stuba ispuštenim

ankerima:
zglobna veza – proste grede
otvori u gredi (gredama) za prolaz ispuštenih ankera
ispunjavanje otvora cementnim malterom ili injektivnim
smešama
druga varijanta – ispušten anker između greda
greda može biti kontinualna iznad oslonca
571
572
Veza greda–stub – veza krovne grede i stuba zavarivanjem

čeličnih pločica:
noseće (oslonačke) površine su obložene čeličnim
pločicama ankerisanim u betonsku masu
zglobna veza – prenos značajnih transverzalnih sila na
maloj površini
oblikovanje završetka stuba u cilju zaštite metalnih
elemenata
573
574
Veza kontinualna greda–stub – veza krovne grede i stuba

zavrtnjevima:
anker iz stuba ispušten u čvor između greda
položaj zavrtnjeva opredeljuje krutu ili zglobnu vezu
kod krute veze, ukoliko su mogući pozitivni momenti –
veza u donjem delu zavarivanjem čeličnih pločica
ispuna prostora između greda suvim malterom
575
576
Veza kontinualna greda–stub – veza krovne grede i stuba

in-situ betoniranjem čvora:
veza dozvoljava veće tolerancije
kontinuiranje armature zavarivanjem
beton ispune – identičan betonu elemenata
577
578
579
Veza dve grede: #

zglobna ili kontinualna
sa ili bez kratkih elemenata (podupiranja)
580
Veza dve grede (nastavak)
Veza dve grede – veza vertikalnim čeličnim pločicama:

prenos velikih transverzalnih sila
zglobna veza
uske tolerancije – moguće skliznuće grede sa oslonca
primena – kod kratkih greda
ankeri za smicanje i čupanje
zaštita čeličnih elemenata od korozije
581
582
Veza dve grede – kratki elementi:

zglobna veza
ispušteni ankeri za prijem aksijalnih sila
betonske ili čelične naležuće površine
583
584
Kontinualna veza dve grede – kratki elementi:

nastavljanjem gornje armature zavarivanjem
zavrtnjevima
nastavljanjem gornje armature i dobetoniranjem grede
nastavljanjem donje i gornje armature i in-situ
izvođenjem čvora
585
586
587
Veza dve grede čeličnim pločicama ispuštenim iz

elemenata:
spajanje pločica zavrtnjevima
prenos malih momenata savijanja
betonska ispuna betonom što bližih karakteristika
očvrslom
podupiranje greda
588
589
Veza dve grede – prednaprezanjem:

zglobna veza
prenos velikih horizontalnih i vertikalnih sila
pozicijom kablova može se obezbediti prijem velikih
momenata savijanja
hrapava čela greda – povećana smičuća nosivost
podupiranje greda
590
591
Veza dve grede – kontinuiranje mekom armaturom:
monolitna veza
jeftinije u odnosu na kontinuiranje
prednaprezanjem
primenljivo i za velike mostovske prefabrikovane
gredne nosače
592
ekperimentalno ispitivanje Veza dve grede (nastavak)
kontinuiranje prednapregnutih greda mekom

armaturom
MODEL
3 grede 593
rezultati eksperimentalnog ispitivanja pokazuju visok
stepen monomlitnosti konstrukcije za sve nivoe
eksploatacionog opterećenja
zanemarljiv priraštaj naprezanja u žicama za
prednaprezanje
dobra poklapanja sa izračunatim vrednostima
594
Veza glavne i sekundarne grede:

prosto oslonjene sekundarne grede ili
kontinualne
oslanjanje sek. greda sa gornje, donje strane ili
po visini glavne grede
595
Veza glavne i sekundarne grede (nastavak)
Veza glavne i sekundarne grede ispuštenim čeličnim

kratkim elementom:
prosto oslonjena sekundarna greda
prenos transverzalnog opterećenja
varijantna rešenja u funkciji intenziteta vertikalnog
opterećenja
zaštita od korozije - premazi
596
597
Veza glavne i sekundarne grede ispuštenim betonskim

kratkim elementom:
prosto oslonjena sekundarna greda ili kontinualna
kontinualna greda – nastavljanje armature,
zavrtnjevi
prenos transverzalnog opterećenja
opterećenje glavne grede u donjoj zoni – uzengije
kratki elementi nezgodni za proizvodnju elemenata
598
599
600
Veza glavne i sekundarne grede in-situ:

kompozitna glavna greda (dobetoniranje preseka)
privremeno podupiranje sekundarne i glavne grede
(mala visina preseka)
armatura čvora ispuštena iz elemenata
601
602
Veza glavne i sekundarne grede sa gornje strane

glavne grede:
zglobna ili kontinualna veza sekundarnih greda
naleganje beton-beton ili čelik-čelik
zavarivanje, zavrtnjevi...
603
604
605
606
Veza glavne i sekundarne

grede sa donje strane
glavne grede:
vešanje sekundarne
grede zavrtnjevima
607
Generalna pravila - rezime:

Izbor veze:
konstruktivni zahtevi (prenos uticaja)
tolerancije (različite veze zahtevaju različitu tačnost izvođenja)
estetski zahtevi – ukoliko veza ostaje izložena pogledu
zahtevi montaže – brzina, način, minimiziranje podupiranja...
završni radovi – zaštita spojeva (korozija, vatra...)
proizvodnja elementa – komplikovani detalji, kalupi...
transport elemenata – ispušteni ugrađeni elementi, oblik
elemenata...
cena
608
Generalna pravila - rezime (nastavak)
Stabilnost konstrukcije i elemenata:

opšta stabilnost elemenata i objekta mora biti
obezbeđena sve vreme – u svim fazama montaže
naprezanja elemenata tokom montaže mogu biti
veća ili različitog karaktera u odnosu na ona u fazi
eksploatacije
Uticaji skupljanja i tečenja:

moraju biti uvedeni u proračun ukoliko su značajni
najveći deo skupljanja obavljen pre montaže –
dovoljna čvrstoća betona
609
Generalna pravila - rezime (nastavak)
Preporuke za detalje:
zaobljavanje oštrih ivica elemenata
pravilno sidrenje čeličnih elemenata
hrapavljenje površina u cilju prenosa većih transverzalnih sila
oblikovanje otvora za prolaz ispuštenih ankera
široke tolerancije
elipsasti oblik
zavarivanjem se ne sme ugroziti okolni beton – postupno
zavarivanje
pažljivo izvođenje ispune kod prednapregnutih veza
zaštita čeličnih elemenata i armature od korozije i požara
kvalitet novog i starog betona jednaki
...
610
IMS SKELETNE ZGRADE
Institut za ispitivanje materijala SR Srbije, 1956

osnovna ideja: otvoren sistem sa minimalnim
brojem elemenata – projektantska sloboda,
statička sigurnost
stambene, školske, bolničke, administrativne
zgrade, hoteli, garaže, magacini i sl.
vremenom unapređivan
611
IMS SKELETNE ZGRADE (nastavak)
Opis konstrukcije i elemenata:

ukrućena skeletna konstrukcija
montažna kvadratna ili pravougaona ćelija
dimenzija u osnovi od 3.0 x 3.0m do 7.20 x 7.20m
(korak od 60cm)
ćeliju formiraju 4 stuba i jedna kasetirana tavanica
veza tavanica i stubova se ostvaruje trenjem preko
sile prednaprezanja (kablovi se vode između dva
ivična ojačanja tavanica kroz stubove)
prijem horizontalnih sila – betonski zidovi za
ukrućenje
612
613
IMS SKELETNE ZGRADE
Opis konstrukcije i elemenata (nastavak)
Elementi:
stubovi (kroz tri etaže)
tavanične ploče: normalne i konzolne
betonska platna
stepeništa
ivični nosači
fasadni i pregradni paneli
sanitarni blokovi
sanitarne i kuhinjske kabine...
614
IMS SKELETNE ZGRADE
Stubovi:
nastavljanje na svakoj trećoj
etaži
dimenzije preseka: 30x30 cm,
34x34cm ili 38x38cm
(stambeni objekti do 16
spratova)
armatura: 8RØ14 ili 4RØ19
(varijante)
nastavljanje ispuštanjem
armature iz donjeg stuba u
otvore (Ø25) gornjeg stuba
nastavak stuba iznad tavanice 615
IMS SKELETNE ZGRADE
Tavanice:
normalne – oslanjanje u sva četiri ugla
konzolne – oslanjanje u dve tačke
mogu biti pune ili sa otvorima (lift, stepenište...)
kasetirane konstrukcije sa ortogonalnim sistemom
rebara
visina tavanice 20cm + 2cm plafon = 22cm
gornja ploča tavanice – 4 cm
završavaju se ivičnim ojačanjima
616
IMS SKELETNE ZGRADE
617
IMS SKELETNE ZGRADE
618
IMS SKELETNE ZGRADE
619
IMS SKELETNE ZGRADE
620
Betonska platna za ukrućenje: IMS SKELETNE ZGRADE
montažna ili monolitna
zajednički rad sa stubovima
između kojih se postavlja
veza sa stubovima u nivou
tavanica ili celom visinom
montažna platna debljine 15cm,
visine 252cm
snabdeveni otvorima za prolaz
armature (spiralno armirani)
sam panel – konstruktivno armiran
nastavak panela – u nivou
tavanice prepuštanjem armature i
in-situ betoniranjem
621
Stepeništa:
IMS SKELETNE ZGRADE
jednokraka, dvokraka, trokraka
najekonomičnije – jednokrako
stepenište smešteno u jedan raster
osnove
montažni stepenišni krak – puna AB
ploča debljine 12 cm
na krajevima ostavljeni otvori za
provlačenje ankera ispuštenih iz
podvlaka
na montažni nosač se montiraju
prefabrikovana gazišta
betoniranje – bočno
622
IMS SKELETNE ZGRADE
Ivični nosači:
po obodu osnove i oko
otvora u tavanici
zajedno sa ivičnim ojačanjem
susedne ploče formiraju
gredu
nose fasadne panele
uklapa se u gabarit definisan
stubom (17.5cm) ili izlazi
izvan ovog gabarita (36cm)
623
IMS SKELETNE ZGRADE
Prijem vertikalnog opterećenja: PROMENA AKSIJALNE SILE U ZIDU U VREMENU
Uprkos tehnologiji izvođenja

ovakvih objekata, koja
“favorizuje” aksijalne sile stubova
u sklopu zidova za ukrućenje,
zidna platna, u konačnom
ishodu, primaju znatan deo ove
sile
624
IMS SKELETNE ZGRADE
625
IMS SKELETNE ZGRADE
626
Fasadni elementi:
Mogu biti od svih materijala prema želji projektanta. IMS SKELETNE ZGRADE
Najčešće se primenjuju "sendvič" elementi tipa beton -
izolacioni sloj - beton različitih debljina.
Veza između fasadnih elemenata i ivičnih nosača ostvaruje se
betoniranjem ankera, tako da u statičkom pogledu fasadni
parapetni element radi kao vertikalna konzola.
Kod ovih elemenata vertikalna spojnica je otvorenog tipa sa
dekompresionim kanalom i limenom trakom koja sprečava
direktne udare kiše u spojnicu. Sa unutrašnje strane spojni-ce
postavlja se plastični kit i ploča od izolacionog materijala.
627
Pregradni zidovi: IMS SKELETNE ZGRADE
Nisu noseći elementi, te je od interesa
Opis da njihova i elemenata (nastavak)
konstrukcije
težina bude što manja.
U praksi se koriste pregradni zidovi od gipsanih
blokova, siporeksa, lakih betona…
Specijalni tip pregradnog zida je sanitarni blok - zid
u koji su ugrađene instalacije, odnosno kanali i
otvori za razne instalacije (vodovod, kanalizacija,
ventilacija…).
Sanitarne i kuhinjske kabine:

U poslednje vreme IMS sistem stambene gradnje
podrazumeva upotrebu potpuno zatvorenih ćelija u
koje se ugrađuje kompletno kupatilo, klozet ili
radni deo kuhinje sa svim potrebnim instalacijama
i otvorima.
Ćelija se formira od tankih betonskih panela i
montira se kranom na taj način što se postavlja na
tavaničnu ploču i kasnije se priključuje za ostale
628
razvode instalacija.
IMS SKELETNE ZGRADE
Veza stuba sa tavanicom:

sila prednaprezanja obezbeđuje dovoljno veliku silu
trenja
prostor između tavanice i stuba se zaliva cementnim
malterom ili PU pastom
utezanje kablova tek nako očvršćavanja ovog sloja
kablovi idu celom dužinom i širinom objekta neprekinuti
nakon pravolinijskog utezanja kablova – spuštanje
kablova u trećinama raspona (hidraulički uređaji); u
ivičnim ojačanjima tavanica predviđeni ‘zubi’ za kačenje
kablova
injektiranje otvora, zalivanje kablova dužinom ‘greda’
629
IMS SKELETNE ZGRADE
630
IMS SKELETNE ZGRADE
Montaža i prednaprezanje:
privremeni oslonci tavanica
oprema za podupiranje i pridržavanje (fiksiranje)
elemenata
način prednaprezanja
I – manji objekti – utezanje tavanice nakon
postavljanja elemenata te etaže
II – utezanje obimnih kablova, montaža sledećeg
sprata, utezanje unutrašnjih kablova
III – montaža elemenata sprata, zatim utezanje
prethodnog sprata
utezanje i spuštanje kablova – simetrično
utezanje sa jedne strane – kod dilatacionih razdelnica631
IMS SKELETNE ZGRADE
632
IMS SKELETNE ZGRADE
633
IMS SKELETNE ZGRADE
634
Statički tretman:
prednapregnuti betonski skelet elastično ukrućen
betonskim zidovima
sve karakteristike monolitnog skeletnog sistema
prednaprezanjem je obezbeđena kruta (elastično
uklještenje) veza stubova i greda
tavanice – roštiljna konstrukcija
635
Fundiranje:
temelji samci (prefabrifikovani ili liveni na licu
mesta),
krstasto armirane ploče sa kontra gredama istog
rastera kao i konstrukcija zgrade,
roštilj od prednapregnutog betona sa krstastim
kontra svodovima od nabijenog betona između
greda roštilja,
šipovi (sasvim izuzetno na vrlo slabom terenu).
često se podrum radi kao livena konstrukcija

636
637
638
639
640
641
VIŠESPRATNE PANELNE ZGRADE
česti objekti industrijske gradnje

široka primena u stambenoj gradnji, ređe
administrativni objekti
zidni paneli – vertikalni noseći elementi
domaći sistemi: Rad-Balency, Montastan...
642
643
VIŠESPRATNE PANELNE ZGRADE (nastavak)
Podela prema veličini panela:

krupni paneli – krupnopanelne zgrade
najčešća primena
manji broj spojeva
sakriveni vertikalni spojevi
srednje krupni paneli
sitni paneli – sitnopanelne zgrade
paneli-okviri
sitni i srednji paneli se retko primenjuju zbog

teškoća u obradi vertikalnih spojeva, koji su kod
njih vidljivi 644
645
Nosivi elementi:
konstruktivni zidovi
pored sopstvene težine primaju spoljašnja
opterećenja
mogu biti:
noseći – opterećenje sa tavanica
samonoseći – s.težina zidova gornjih
spratova
zidovi za ukrućenje
međuspratne tavanice
spojene u monolitnu krutu konstrukciju
646
Podela prema položaju nosećih zidova:

noseći zidovi jednog pravca
tavanice nose u jednom pravcu ili se radi
kombinovani sistem sa gredama
podužno postavljeni
poprečno postavljeni (nenoseći fasadni paneli)
unakrsno postavljeni noseći zidovi
tavanice nose u dva pravca
karakteristično za kvadratne rastere
obavezno u visokim seizmičkim zonama
647
648
Elementi:
konstruktivni zidovi
međuspratne tavanice
pregradni zidovi
fasadni zidovi
ploče lođa
stepenišni kraci
instalacioni blokovi
...
649
Noseći zidovi: VIŠESPRATNE PANELNE ZGRADE (nastavak)
kod krupnopanelnih sistema: dužine jednake rasteru,
visine od poda do plafona
najčešće pune vertikalne betonske ploče; mogu biti
ošupljeni, rebrasti, slojeviti...
debljina u funkciji statičkih zahteva, potreba termičke
i akustične izolacije
pored statičke funkcije – pregrađuju prostorije
mogu biti puni ili sadržati otvore za vrata,
instalacije...
prefabrikuju se zajedno sa ugrađenim elementima
pored standardne armature ugrađuje se oprema za
vezu i prihvatanje elementa
noseći fasadni paneli – ab jezgro + fasadna obloga,
650
termoizolacija
651
652
653
Nenoseći zidovi:
pregradni i fasadni
ne primaju opterećenja sa tavanica
fasadni zidovi – termoizolacija, obloga fasade
ugradnja prozora, vrata, instalacionih prolaza,
roletni...
fasadni paneli mogu biti samonoseći
654
655
Tavanice:
element pokriva celo polje rastera ili se tavanica
jednog polja formira iz delova – rad u jednom ili dva
pravca
izbeći podupiranje
oblikovanje ivica – obezbeđuje laku montažu i
izvođenje veze sa ostalim elementima
pored standardne armature – ugradnja opreme za
vezu, elektroinstalacija...
krutost međuspratne konstrukcije
656
657
658
Aseizmičko projektovanje panelnih zgrada:

panelne konstrukcije se načelno dobro ponašaju pri
dejstvu horizontalnog opterećenja – velika površina
zidova u osnovi objekta
krute konstrukcije – generisanje velikih inercijalnih
seizmičkih sila
tri koncepcije projektovanja:
koncept neoštećene zgrade
koncept monolitne zgrade
koncept slabih spojeva
659
660
Koncept neoštećene zgrade:

dovoljno jaka da u elastičnom području rada prihvati
i prenese horizontalne uticaje koji odgovaraju max.
seizmičkoj sili za datu lokaciju
primenljivo kod manjih monolitnih zgrada
problem temeljenja
kod viših zgrada - neracionalno
661
Koncept monolitne zgrade:
spojnice su projektovane tako da mogu da prenesu sve sile koje
se tokom zemljotresa mogu pojaviti
oštećenja (plastifikacija) se predviđaju na samim panelima
pored zidova, kao amortizeri se javljaju spojne grede
iznad otvora u zidovima
problem ostvarivanja veze između panela
nepogodne veze prepuštanjem armature
bolje: zavarivanje, prednaprezanje, zavrtnjevi
662
Koncept zgrade sa slabim spojevima:
spojevi ograničene nosivosti (manje od nosivosti panela)
spojnice kao disipatori energije
i ovde iskoristiti spojne grede
lokacija slabog spoja (ne sme biti spoj tavanica ili tavanice
i zida – remeti pretpostavljeni mehanizam prenosa
seizmičkih sila):
slaba horizontalna spojnica – nije preporučljivo
dovodi se u pitanje integritet objekta, preko ove
spojnice se oslanjaju i tavanice
opravka oštećenih spojnica – teška
slaba vertikalna spojnica – nema udela u prenosu
vertikalnog opterećenja, a njeno oštećenje ne izaziva663
lom građevine u celini
664
665
slaba vertikalna spojnica Aseizmičko projektovanje (nastavak)
ove spojnice značajno ukrućuju zgradu te ih treba
projektovati tako da nose smičuće sile od vetra i
umereno jakih zemljotresa (zgrada u normalnim
uslovima ostaje neoštećena)
jaki zemljotresi – treba prvo dopustiti otvaranje
plastičnih zglobova u spojnim gredama, a zatim u
vertikalnim spojnicama
horiz. spojnice računati da prime opterećenje
razdvojenih zidova
predvideti jednostavnu vezu
666
SPOJEVI I VEZE PANELNIH
KONSTRUKCIJA #
Podela i odlike spojeva:
zaštitni ili konstruktivni spojevi
zaštitni:
obezbeđuju termičku, higrometrijsku i zvučnu izolaciju
zaptivanje ispravnim oblikovanjem i izborom materijala
dugotrajnost zaštite, neophodna deformabilnost
konstruktivni – povezivanje elemenata u konstr. celinu
spojevi nenosećih sa nosećim i nosećih međusobno
primaju i prenose sile
kod panelnih k-ja najčešća primena linijskih spojeva (retko
tačkasti)
667
SPOJEVI I VEZE PANELNIH KONSTRUKCIJA (nastavak)
Podela prema primenjenim materijalima:

metalni – metalni usidreni elementi se međusobno povezuju
zavarivanjem ili zavrtnjevima
rad na niskim temperaturama, brzo se izvode
armiranobetonski – preklopom ili zavarivanjem ispuštene
armature u zonu spoja; naknadno zapunjavanje
nega betona; nemogućnost rada na niskim temperaturama
prednapregnuti – poništavanje sila zatezanja
kod malih dužina kablova – veliki gubici usled ukotvljenja
668
Podela prema načinu povezivanja:

suvi
mokri
polumokri
Podela prema krutosti spoja:

krute veze – ne postoji relativno pomeranje elemenata
popustljive veze – spojevi konačne krutosti
zglobne veze – najčešće putem slobodnog oslanjanja
elementa
669
Podela prema načinu naleganja:

direktno naleganje – prekinuti vertikalni elementi
posredno – prekida se samo horizontalna konstrukcija
Podela prema prirodi sila:

pritisak, zatezanje, smicanje, savijanje, torzija
redovno je reč o kombinaciji sila 670
Podela prema tipu spojenih elemenata:

veze tavaničnih panela i grede
povezivanje i sučeljavanje zidnih panela
nastavak panela tavanica
povezivanje tavanica i zidnih panela
Skraćeno:
horizontalni spojevi – spoj tavanica međusobno i
tavanica i zidova
vertikalni spojevi – spojevi zidova
671
Fasadni spojevi i razdelnice:

osnovna funkcija – postizanje hermetizacije, tj. sprečavanje prodora
vlage, zvuka, vazduha i toplote u unutrašnjost zgrade
neutrališu deformacije koje mogu poticati od temperature,
skupljanja, tečenja betona, nejednakog sleganja
zbog velikih dimenzija elemenata – deformacije izazivaju prsline –
prodor vlage, vazduha, remeti se mikroklima, oštećenja
termoizolacije, korozija armature...
sprečiti prodor vode u spoj kao posledicu kapilarnih pojava
za eventualno prodrlu vodu treba obezbediti put napolje
ovo se postiže kombinacijom hermetika i adekvatnog
oblikovanja spoja
672
SPOJEVI I VEZE PANELNIH KONSTRUKCIJA
Fasadni spojevi i razdelnice (nastavak)
hermetici – proizvodi od polimera u obliku kitova

rade zajedno sa konstrukcijom
ne izlaze iz zone spoja
ne propuštaju vlagu i vazduh
otporni su na zamor
elstični, elstoplastični ili plastični
horizontalni ili vertikalni
otvoreni, zatvoreni, kombinovani
konstruktivni detalji: dekompresni kanali, ekrani za odbijanje
kiše, ispupčenja za odlivanje vode, oluci, žljebovi, pregrade za
673
kišnicu
ekrani:
sprečavaju ulazak kišnice
dozvoljavaju ulazak vazduha, samim tim i vlage
radi se od trakastog izolacionog materijala
utiskuju se u posebne žljebove
drenažni kanali:
zona izjednačavanja spoljašnjeg i unutrašnjeg pritiska
uneta voda se niz zidove odvodi napolje
mora biti ventilisan
minimalni presek – 15cm2
674
675
horizontalni spojevi
konstruktivni element – prag – sprečava vazdušnu struju da
podigne vodeni stub iznad dozvoljene visine
visina u funkciji brzine vetra
h = v*v / 16 (v – brzina vetra m/s)
zatvoreni spojevi
primena kod razuđenih fasada
pogodni za jednoslojne i tanke panele, gde nema mogućnosti
za izvođenjem spojeva sa drenažnim i dekompresnim kanalima
pogodni za panele manjih dimenzija, zbog manjih deformacija
bolji u područjima sa vrlo niskim temperaturama
kombinovani spojevi - retko
676
677
678
679
680
Konstruktivni spojevi:
obezbeđuju prostornu krutost, monolitnost i
nepomerljivost konstrukcija; od njihovog kvaliteta zavisi
proračunska shema konstrukcije
omogućuju jednostavnost konstruisanja i izvođenja
obezbeđuju potrebnu duktilnost objekta
obezbeđuju izgled k-je sličan monolitno izvedenoj
mogu biti zatvoreni i (naglašeno) vidljivi
preporuka – kontinuitet u svim pravcima – obezbeđenje
od rušenja objekta usled stradanja jednog elementa
681
682
683
Vertikalni spoj zidova:

presudan uticaj na ponašanje zidova pod različitim
opterećenjima
prenos vertikalnih smičućih sila, sila zatezanja ili pritiska
(izvijanje panela)
betonski i armiranobetonski spojevi
metalni spojevi
684
685
Betonski i armiranobetonski spojevi: Vertikalni spoj zidova (nastavak)
ispuna betonom (ne malterom)
minimalna površina spoja – 100cm2
(kod tanjih spojeva – elementi upijaju
vodu – pad čvrstoće)
armirani ili nearmirani spojevi
veza bazira na trenju
nazubljene ili valovite površine
otvoreni i zatvoreni spojevi
686
Vertikalni spoj zidova (nastavak)
nazubljena veza sa
ispučtenom armaturom
preklop ispuštene
armature u spoju
(vertikalna šipka)
zavarivanje ispuštene
armature jedna za
drugu
min. površina armature
– 0.2% površine spoja
687
nosivost smičućeg spoja zavisi od:

oblika završetka zida
otvoren ili zatvoren spoj
gladak ili nazubljen spoj
količine armature i načina armiranja
kvaliteta betona ispune i panela
način izrade i betoniranja spoja
zavisnost smičući napon - klizanje
688
značajno povećanje nosivosti kod nazubljenog spoja

mala razlika nosivosti otvorenog i zatvorenog spoja
zatvoreni – nešto veća površina smicanja
otvoreni – izraženiji negativni efekti skupljanja
betona
armirani spojevi duktilniji – slom na većoj
deformaciji
zona elastičnog, elastoplastičnog i plastičnog rada
max. nosivost na kraju elastoplastične zone
689
690
dijagram nosivosti nazubljenog spoja

izražene elastična, elastoplastična i plastična zona
elastišna zona:
obrazovanje prvih prslina
elastoplastična zona:
formirane prsline
početak deformacije armature
plastična zona:
691
zona velikog prirasta deformacija
mehanizmi sloma nazubljene veze:

odsecanje betona horizontalnim ili kosim prslinama –
karakteristično za duboke moždanike
gnječenje pritisnutog betona – obezbeđuje duktilnost
loma
dislokacija – klizanje duž kontaktnih površina –
karakteristično za plitke moždanike 692
693
dijagram nosivosti glatkog spoja

nema jasne granice elastoplastične i plastične zone
max. nosivost – definisana smicanjem od 1mm
694
Metalni spojevi:
usidreni čelični
elementi
armatura prima sile
samo u pravcu svoje
ose
međusobno
zavarivanje čeličnih
ploča usidrenih u beton
moguća i veza
zavrtnjevima
duktilnost spoja
695
696
Horizontalni spoj tavanica:

prenos sila pritiska redovno obezbeđen
prenos smičućih horizontalnih sila
nazubljena veza
ispuštena armatura
zavarivanje čeličnih elemenata
prenos vertikalnih smičućih sila – čelični elementi
prenos zatežućih sila – čelični elementi
697
Horizontalni spoj tavanica (nastavak)
Polumontažne tavanice:
opekarski ili betonski blokovi
prefabrikovane ili prethodno
izlivene gredice
ravnanje ili dobetoniranje ploče
sa gornje strane
prenos relativno malih smičućih
sila (zavisno od debljine i
armature dobetoniranog sloja)
potrebno podupiranje (u slučaju
dobetoniranja)
698
Ošupljene ploče ili korube:

postavljene jedna do druge zatvaraju oplatu sa donje
strane
ispuna prostora između ili dobetoniranje sloja
prenos relativno malih smičućih sila
zavisno od dimenzionisanja elemenata, moguć prenos
znatnih pritiskujućih sila
potrebno podupiranje u slučaju dobetoniranja
nazubljena veza u cilju prenosa većih smičućih sila
dodatno poboljšanje veze – ispuštanjem armature
699
700
701
702
703
704
Kompozitne tavanice – Omnia sistem:

veći deo preseka se lije na licu mesta
armatura za vezu starog i novog betona
armatura na spoju dva elementa ili kontinualna
poprečna armatura
prenos velikih sila pritiska i hor. smičućih sila
prenos solidnih do velikih smičućih sila
sa armaturom iznad spoja – prenos malih zatežućih sila
705
706
Veze zavarivanjem:
čelični ugaonici ubetonirani u element
zavarivanje preko čelične šipke, pločice ili ugaonika
prenos velikih pritiskujućih i smičućih horizontalnih sila,
kao i prilično velikih zatežućih sila
ako je zavarivanje ostvareno preko ugaonika, onda veza
obezbeđuje prenos velikih vertikalnih smičućih sila
707
708
Veze preklopom armaturnih petlji:

prenos velikih sila u svim
pravcima
iz elemenata ispuštene
armaturne petlje
podužna armatura
zatezanje – moždanik
upravni zatežući naponi
cepanja
709
Horizontalni spoj zidnih panela:

prenos prvenstveno pritiskujućih sila
mogu biti opterećeni i smičućom podužnom silom
prima se trenjem
betonski spoj T/N manje od 0.35
spoj cem. malterom – T/N manje od 0.2
ako nije - armatura
ukoliko postoji mogućnost pojave zatezanja – armaturne petlje +
podužna armatura
710
ispuna spoja cementnim malterom ili betonom
711
Horizontalni spoj zidnih panela sa temeljem:

linijske ili tačkaste veze
prenos primarno sila pritiska, zatim podužnog i
poprečnog smicanja
veze zavarivanjem ugaonika ili zavrtnjevima 712
Horizontalni spoj zidnih panela i tavanica:

prekinuta horizontalna i vertikalna konstrukcija
prekinuta samo horizontalna konstrukcija
direktno ili posredno oslanjanje tavanice na zidni panel
gornji zidni panel se oslanja na tavanice, delom
tavanice, a delom na zidni panel, samo na zidni panel,713
samo na sloj ispune
714
Horizontalni spoj zidnih panela i tavanica (nastavak)
Direktno oslanjanje tavanice na zidni panel:

veza može i ne mora da prenosi zatežuće sile
veze sa ili bez ispune cem. malterom ili betonom
različiti načini oslanjanja tavanice
mogućnost oslanjanja tavanice preko zubaca
715
716
717
718
In-situ izvodjenje zida:

prekid betoniranja – donja ivica ploče
oslanjanje ploče na izbetonirani deo zida ili na
privremene oslonce
kontinuiranje armature zida i/ili ploče
719
720
Veza ošupljene tavanice i zida:

prijem zatežućih sila
žljebovi u ploči – u
vertikali šupljine
armatura za prijem
zatezanja i ispuna žljebova
721
Veza pomoću otvora u

zidu:
zid je prefabrikovan sa
otvorima
ispušteni delovi ploče
(zubi) se oslanjaju na
donju površinu otvora
u zidu
armatura za kontinuitet
ploče 722
Oslanjanje ploče na ispušteni deo iz zida:

podužni kratki element ispušten iz zida
723
armatura za vezu
Veze krovne ploče i zida:

prenos zatežućih sila ili ne
724
725
Najčešće primenjivani spojevi zidova i tavanica i fasadni spojevi zidova i

726
tavanica u Evropi:
OBJEKTI SA LJUSKASTIM ILI
POLIEDARSKIM KROVOVIMA
estetski efekat – izložbene hale, sportske hale...

ljuskasti elementi:
jednostruka ili dvostruka krivina
pozitivna ili negativna Gauss-ova krivina
zategnuti i pritisnuti pravci
rebraste ljuske
poliedarski krovovi
šatoraste konstrukcije
izlomljeni krovovi
727
OBJEKTI SA LJUSKASTIM ILI POLIEDARSKIM KROVOVIMA (nastavak)
728
729
Prefabrikovani elementi:
ređanjem elemenata jedan do drugoga formira se
zakrivljena ili poliedarska krovna ravan
oblici elemenata
jednostruka ili dvojna krivina
prenos opterećenja u jednom ili dva pravca
spoj elemenata formira ljusku ili se svaki element
oslanja na pripremljen skelet
oslonačke dijafragme (ojačanja)
730
731
732
Cilindrične ljuske:
formiranje od prefabrikovanih elemenata
oslonačka ojačanja i dijafragme
dugačke i kratke ljuske – pravac i tok prenošenja
opterećenja
733
734
735
736
Kupole – ljuske dvojne zakrivljenosti:

formiranje od prefabrikovanih elemenata
skelet linijskih elemenata – rebraste kupole
737
738
739
740
Negativna Gauss-ova krivina:

hipar ljuske
hiperbolični paraboloidi
prave izvodnice 741
Kombinovane ljuskaste konstrukcije:

742
Kombinovane ljuskaste konstrukcije: 743

5. MOSTOVI
744
MOSTOVI
Klasična gradnja mostova:
zahteva nepokretne skele i oplate - skupo za veće
raspone
Montažna gradnja mostova:

brža i kvalitetnija gradnja
minimalni troškovi skele i oplate
primena prednaprezanja
veće nosivosti preseka - manje dimenzije i težine
manja deformabilnost – rad celog preseka
potpuno ili delimično isključenje prslina
velika dinamička nosivost elementa 745
MOSTOVI (nastavak)
746
MOSTOVI (nastavak)
Podela u zavisnosti od glavnog nosača:

pločasti glavni nosači
gredni glavni nosači
Podela u zavisnosti od stepena prefabrikacije:

potpuno montažne konstrukcije
na licu mesta se izvode samo spojevi
nepotpuno montažne konstrukcije
betoniranje dodatnih delova poprečnog preseka
747
MOSTOVI (nastavak)
Mostovi pločastog preseka:

kolovozna ploča je istovremeno i glavni nosač
moguće varijacije poprečnog preseka – najčešći pravougaoni
širina k-je ploče obično veća od kolovoza (pešačke staze – obično
konzolne, najčešće izdignute)
prednosti pločastih konstrukcija (in-situ):
jednostavno izvođenje, laka oplata i betoniranje
mane pločastih konstrukcija (in-situ):
velik utrošak materijala – velika težina – jaka skela
velik deo površine betonskog preseka neiskorišćen
neujednačen rad k-je za delimična i koncentrisana
opterećenja
primena opravdana samo za manje raspone
montažnom gradnjom se nastoje neutralisati mane in-situ
748
MOSTOVI
Mostovi pločastog preseka (nastavak)
POTPUNO montažni mostovi PUNOG pločastog preseka:

montažni elementi obrazuju celu širinu k-je mosta
retka primena isključivo za male raspone i male širine
mane:
komplikovana prefabrikacija – specijalno opremljeni pogoni
problematičan transport – zahteva specijalna vozila
montaža zahteva specijalne dizalice
isplativo samo za proizvodnju elemenata neposredno pored
gradilišta
montaža – samohodna dizalica postavlja element narednog
polja krećući se preko prethodno postavljenih elemenata
749
MOSTOVI
montažni elementi su manje širine od širine konstrukcije

uzdužna podela ploče na veći broj elemenata
problemi:
slaba mesta na podužnim sastavima
nedostatak monolitnosti k-je u poprečnom pravcu
mogućnost pojave denivelacije elemenata – oštećenje izolacije i
kolovoznog zastora
neophodno monolitno izvođenje spojeva nakon montaže
750
MOSTOVI
monolitizacija uzdužnih spojeva:

mokrim postupkom betoniranja spoja bez armature
mokrim postupkom betoniranja spoja sa ispuštenom armat.
mokrim postupkom betoniranja spoja sa dodatom armaturom
suvim postupkom poprečnog prednaprezanja
751
MOSTOVI
NEPOTPUNO mont. mostovi PUNOG pločastog preseka:

smanjenje težine elemenata cele širine
prefabrikuje se samo deo poprečnog preseka, ostatak in-situ
primena za raspone do 12 m
retka primena – nedostaci:
neracionalan presek za proizvodno-montažne uslove
veća količina betoniranja na licu mesta
potreba za efikasnim sprezanjem zahteva hrapavljenje površina,
ispuštanje armature...
za smeštaj armature donja ploča i rebra moraju biti većih dimenzija
752
MOSTOVI
montažni elementi su manje širine od širine konstrukcije

I - prefabrikacija lakih tankih elemenata koji zamenjuju oplatu
veći deo preseka se betonira in-situ
prednapregnute (na stazi) betonske trake se ređaju jedna do
druge, zatim se dobetonira gornji deo preseka
753
MOSTOVI
zajednički rad starog i novog Mostovi pločastog preseka (nastavak)
betona
armatura ispuštena iz
elemenata
armatura u dobetoniranom
delu
primena za raspone do 10 m
statički sistem proste grede ili
kontinualnog nosača
ostvarivanje kontinuiteta –
dodatna oslonačka armatura
dobetoniranom delu uz
zavarivanje donje armature
ispuštene iz elemenata
kako bi se postigla
odgovarajuća krutost ploče i u
poprečnom pravcu –
monolitizacija podužnih spojeva
754
MOSTOVI
monolitizacija uzdužnih spojeva:

mokrim postupkom betoniranja spoja bez armature
mokrim postupkom betoniranja spoja sa ispuštenom armat.
mokrim postupkom betoniranja spoja sa dodatom armaturom
suvim postupkom poprečnog prednaprezanja
755
MOSTOVI
II – elementi obrnutog T preseka

prednapregnuti (na stazi) elementi
postavljaju se jedan do drugog tako da se dodiruju flanšama
flanša – zamena za oplatu
statički potrebna debljina ploče postiže se dobetoniranjem
primena i za železničke i za drumske mostove
statički sistem proste grede ili kontinualne ploče
kontinuiranje armaturom u dobetoniranom delu uz
zavarivanje donje ispuštene armature
mana: oblik preseka neracionalan (nisko težište preseka u
fazi montaže – mala iskorišćenost ecc. sile prednaprezanja)
veza stari-novi beton: ispuštanje armature, hrapavljenje
površina, poprečno povezivanje
756
MOSTOVI
757
MOSTOVI
POTPUNO montažni mostovi OLAKŠANOG pločastog preseka:

ošupljene ploče – manja težina, veći rasponi
kružni, pravougaoni ili složeni preseci šupljina
ređanje traka ili cela širina k-je jedan element (retko)
interesantno za nešto veće raspone (olakšavanjem ploča malih
debljina ne postiže se značajna ušteda materijala)
758
MOSTOVI
759
MOSTOVI
elementi od predbapregnutog betona

oplata otvora – vodonepropusne kartonske cevi
otvori za poprečno povezivanje
znatne visine preseka, velika torziona krutost – male deformacije
veći raspon – veća ušteda betona
male debljine zidova – zahtevaju visoku preciznost izrade
montaža sledećeg polja – sa prethodno montiranog
760
MOSTOVI
NEPOTPUNO montažni mostovi OLAKŠANOG pločastog preseka:

montažni element je cele širine k-je mosta
u cilju smanjenja težine prefabrikovanog elementa
elementi nepotpunog poprečnog preseka
praksa nije opravdala ovakve sisteme
neracionalan presek za proizvodno-montažne uslove
malo prostora za smeštaj armature
komplikovana oplata
velika količina armature za vezu stari-novi beton
761
MOSTOVI
montažni element je manje širine od k-je mosta

trakasti elementi olakšanog preseka
elementi standardizovanih dimenzija
veći rasponi – veće debljine dobetoniranog sloja (iste visine
prefabrikovanih elemenata)
manji rasponi – elementi se ređaju jedan do drugog
veći rasponi – elementi se postavljaju sa razmakom
koritasti i I poprečni preseci sa širokom donjom flanšom
koritasti – bolje su se pokazali uži elementi
762
MOSTOVI
763
MOSTOVI
Precast Inverted T Beam

764
up to 26m
MOSTOVI
podužni pravac
proste grede
kontinualni nosači
poprečni pravac
veza elemenata armaturom dobetoniranog sloja
mana: nepovoljan oblik preseka za proizvodne uslove – nisko
težište preseka
eksploatacioni uslovi – povoljan i racionalan oblik preseka
765
MOSTOVI
766
MOSTOVI
Kontinuiranje nad osloncem
767
MOSTOVI
768
MOSTOVI (nastavak)
Mostovi grednog i rebrastog preseka:

konstrukcija mosta se formira od greda (rebara) i kolovozne ploče
glavni nosač je gredni T ili I poprečnog preseka
kolovozna ploča – dvostruka uloga:
prenos vertikalnog opterećenja na glavne nosače
sadejstvo u prenosu pritiska – pritisnuta ploča
optimalan raspored masa u preseku sa stanovišta prijema
momenata savijanja (uklonjen višak zategnutog betona)
primena prednaprezanja dodatno favorizuje ovakve sisteme
769
MOSTOVI
Mostovi grednog i rebrastog preseka (nastavak)
Prednosti grednih mostova:

racionalna konstrukcija u pogledu upotrebe materijala
laka konstrukcija – manja opterećenja (stubovi, temelji)
velika mogućnost variranja dimenzija i dužina elemenata
Mane grednih mostova:

komplikovana oplata
komplikovanija armatura
zahteva se pažljivija ugradnja betona
770
MOSTOVI
POTPUNO montažni mostovi

rebrast poprečni presek
elementi Π preseka najčešće od prednapregnutog betona
manji rasponi:
proizvodnja na stazi
ređaju se jedan do drugog bez razmaka
zalivanje uzdužnog spoja uz poprečno utezanje
veći rasponi:
elementi se proizvode sa tanjim rebrima
montiraju se sa međurazmacima – jača rebra
neophodna dobra veza stari-novi beton (hrapavljenje,
poprečno prednaprezanje, ispuštena armatura)
771
MOSTOVI
772
MOSTOVI
773
MOSTOVI
gredni poprečni presek – prefabrikovani i glavni nosači i kolovoz

mala količina betonskih radova (betoniranje spojeva)
kontinuiranje kolovozne ploče
774
MOSTOVI
775
MOSTOVI
gredni poprečni presek – prefabrikovani glavni nosači obrazuju celu širinu

mosta
prefabrikovani elementi mogu biti izvedeni celom dužinom (razuđeni
ili sandučasti poprečni presek) ili se dužina polja formira od više
elemenata
776
MOSTOVI
777
MOSTOVI
778
MOSTOVI
779
MOSTOVI
prefabrikovani elementi su dužine manje od raspona

transport dugačkih elemenata može predstavljati problem
proizvodnja dugačkih elemenata može biti skupa
sklapanje prefabrikovanih elemenata na gradilištu i
montiranje celog polja – sistemi proste grede
direktno montiranje elemenata konzolnim sistemom građenja
– statički sistem kontinualne grede
spajanje elementa sa montiranom k-jom prednaprezanjem
simetrično postavljanje elemenata - balans
780
MOSTOVI
781
MOSTOVI
782
MOSTOVI
783
MOSTOVI
NEPOTPUNO montažni mostovi

konstruktivni sistemi proste grede ili kontinualnog nosača
betoniranje dela kolovozne ploče između flanši prefabrikovanih
greda
kontinuiranje u podužnom pravcu:
prednaprezanjem
mekom armaturom
vrlo često korišćeni sistem u našoj zemlji
784
MOSTOVI
785
MOSTOVI
786
MOSTOVI
raspon oko 38 - 50m 787

MOSTOVI
Ray Nitschke Memorial Bridge, Green Bay, USA
raspon – oko 120m
788
MOSTOVI
NORWOOD II BRIDGE
Winnipeg MB, Canada
raspon oko 30m, 789
visina nad osloncem – 3.7m
6. INŽENJERSKI
OBJEKTI
790
POTPORNI ZIDOVI
masivni nearmirani
tankozidni armiranobetonski
liveni in-situ
montažni – od prefabrikovanih elemenata
791
POTPORNI ZIDOVI (nastavak)
792
Montažni potporni zidovi: POTPORNI ZIDOVI (nastavak)
racionalna prefabrikacija – dugačke konstrukcije, velik
broj elemenata...
formirana konstrukcija potpornog zida:
temeljna ploča (1)
zid (2)
kontrafori – rebra zidova (nekad i ploča) (3)
zatege (4)
793
Tipovi montažnih potpornih zidova:

zid prizmatičnog oblika – element formiran od
temeljne stope i zida
prostorni prefabrikovani element (problem
transporta)
prizmatičan oblik – jednostavna oplata – mogućnost
proizvodnje na gradilištu
pogodan za manje dimenzije potpornih zidova
male dužine elemenata (1 do 3m)
elementi se ređaju podužno jedan do drugog i
povezuju
veza elemenata – zalivanje spoja sa ispuštenom
armaturom na licu mesta
794
795
Concast’s retaining wall units are an efficient means of bulk storage and
retention of materials. The precast concrete units are free-standing, durable and
can be dismantled or relocated if required.
Standard units are available up to 4m.
Examples of applications include:
• Bulk storage of recycled materials, grain, aggregates, minerals etc.
• Build up embankments, river banks etc.
796
zid prizmatičnog oblika – prefabrikovan zidni element

zajedno sa delom temeljne stope
drugi deo temeljne ploče se radi na licu mesta ili se
formira od drugog prefabrikovanog elementa
veza elemenata – preklapanje ispuštene armature 797
zid prizmatičnog oblika – prefabrikovan element zida i

element temeljne ploče
oba elementa imaju oblik površinskih elemenata
olakčan transport
uklještenje zidnog platna u temeljnu čašicu – proračun
temeljne čašice
standardizovane dimenzije
798
799
800
801
armiranje elemenata
zidovi čašice – konzolni elementi
zid - zategnuta umutrašnja strana
802
zid neprizmatičnog oblika – orebreni zidovi (temeljne

ploče), primena zatega
kontrafori ili rebra – povežana savojna krutost zida
konzolni prepust temeljne ploče može biti ojačan rebrima
formiranje zida od pločastih elemenata koji se oslanjaju 803
na stubove uklječtene u temeljni element
T – zidovi za obezbeđenje nasipa:
postavljanje u više redova i zasipanje
zemljom
zidovi i zbijena zemlja - struktura
804
priprema – temelj (minimalne dimenzije)

prvi red
805
smičući trnovi
drugi red
zbijanje nasutog tla
806
807
“Armirano
zemljiste”
808
809
KANALI, TUNELI, CEVI...
dugačke prizmatične
konstrukcije
racionalne za
prefabrikovanu
proizvodnju elemenata
810
KANALI, TUNELI, CEVI... (nastavak)
konstrukcije kanala:
iz uglastih elemenata i ploče
samo uglasti elementi
konstrukcije tunela
montažne, montažno-monolitne ili monolitne
uglasti elementi, ploče ili obimni elementi
811
812
813
Concast’s culverts are
rectangular (box) or similar KANALI, TUNELI, CEVI... (nastavak)
cross-sections cast in sections.
They are ideal for conducting
streams, pathways and drains
under embankments or roads.
They are designed to withstand
the vertical and horizontal
pressures from the earth and
other superimposed loads
Benefits
• Higher hydraulic capacity
• Fast and simple installation – minimises cut and fill
construction
• Versatile – can be designed for shallow or deep fill
• Decreased costs – culverts do not require any on
site shuttering or steel fixing
814
Typical culvert sizes range from
internal dimensions of 1.5m x
1.5m,increasing in increments of
300mm to upper sizes of 3.6m x
3.6m.
Jointing Detail
The socket and spigot joint detail may be sealed
or left unsealed,depending on the Engineer’s
requirements. If a sealant is required, it should be
applied by the Main Contractor after installation,
in accordance with the Project Engineer’s
specifications
Sealant
(a) It is normally considered adequate to use an inert compressible filler. The filler is
fixed to a dry and clean socket face with a contact adhesive and the units are
pushed home.
(b) For a higher degree of waterproofing,the following alternative is recommended.
Firstly, the socket and spigot are primed. Then a bituminous filler is adhered to the
socket joint, and the units are pushed home. The Main Contractor must carry815 out
further tanking work to ensure a watertight construction, if required.
816
817
818
819
STADIONI I ARENE
Modern stadia developments are constructed using precast
raking beams placed at 4m to 8m bay centres, with step and
landing units spanning between them. The step units are
designed to sit one on top of the other to form long,
seemingly jointless stands. Use of precast stadia increases
the speed of construction giving a consistent quality finish
820
The raking beams are manufactured in flexible
steel moulds, which give customers a variety of STADIONI (nastavak)
risers and goings to suit needs.
821
STADIONI (nastavak)
822
STADIONI (nastavak)
823
STADIONI (nastavak)
824
STADIONI (nastavak)
Mass produced seating units have been manufactured in a variety of

configurations and spans to provide for quick installation and long
lasting service. 825
STADIONI (nastavak)
826
STADIONI (nastavak)
827
7. ANALIZA MBK SA
POPUSTLJIVIM
VEZAMA
828
ANALIZA MBK SA POPUSTLJIVIM
VEZAMA #
Predavanje održao Prof. Folić
literatura:
Folić, R., Pavlović, P., Folić, B.
Analiza montažnih betonskih skeletnih konstrukcija
sa popustljivim čvorovima
časopis Izgradnja, Beograd, 1996.
829
ANALIZA MBK SA POPUSTLJIVIM VEZAMA (nastavak)
830
831
832
833
834
835
836
LITERATURA:
Beton i armirani beton prema BAB’87, knjiga 1 i 2

Montažni
Monta žni građevinski objekti, Ekonomika, Beograd, 1983.
Savremene armirano-
armirano-betonske konstrukcije, Časopis Izgradnja, 1969.
Petrović, M.: Montažne armiranobetonske konstrukcije, Izgradnja, Beograd, 1981.
Mokk, L., Loke, E.: Montagebau in Stahlbeton, Budapest, 1973.
Precast concrete Connection Details, Structural Design Manual, Beton-
Beton-Verlag, 1978.
Precast concrete Connection Details, Floor Connections, Beton-
Beton-Verlag, 1981.
837

Montazne Betonske Konstrukcije

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Montazne Betonske Konstrukcije

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MONTAŽNE

Uslov za izlazak na pismeni ispit:

proizvodnja delova (prefabrikata) u povoljnim

montažni sistem – skup montažnih elemenata koji se

montažni sistem je definisan projektom:

DOMAĆI MONTAŽNI SISTEMI

armaturni koš se postavlja

pažljivo pripremljen beton

nakon postizanja potrebne

1852. montažni nosač T-preseka za halu u Nemačkoj

1918. Frankfurt i Minhen – montažne zgrade u

racionalni oblik građenja (brzina, cena, kvalitet)

eliminacija nepovoljnih atmosferskih uticaja i

DOBAR KVALITET BETONA

RACIONALNO OBLIKOVANJE ELEMENATA

POPREČNI PRESECI ELEMENATA

BOLJA FINALIZACIJA POVRŠINA

BRZINA GRADNJE in-situ : montažna

KVALITET i KONTROLA KVALITETA

POGON I OPREMA ZA PREFABRIKACIJU 39

variranjem raspona, preseka i količine armature

industrijalizovani rad smanjuje jediničnu cenu

velika početna ulaganja

od elemenata teških nekoliko kg do elemenata

KONSTRUKCIJE INDUSTRIJSKIH HALA

PREMA KORIŠĆENIM MATERIJALIMA

PREMA NAČINU IZVOĐENJA ELEM.

PREMA STEPENU TIPIZACIJE

PREMA NAČINU MONTAŽE

PREMA KONSTRUKCIJSKOM SISTEMU

Pravilnik BAB’87 daje vrlo štura uputstva (članovi

na svakom montažnom elementu mora biti

Detaljnija uputstva daje standard JUS U.E3.050 –

Projekat prefabrikovanog elementa:

Radionički crtež elementa:

Projekat tehnologije proizvodnje:

Sigurnost (proračun) elementa:

Kontrola kvaliteta materijala:

Oblik i dimenzije elemenata:

Odstojanje mernih tačaka [mm]

dozvoljena odstupanja ugla se utvrđuju putem

Kontrola kvaliteta gotovih elemenata:

Fabrika – pogon za izradu elemenata:

proizvodnja se može obavljati samo na

Proizvodnja na gradilištu ili poligonu:

materijali: drvo, čelik, beton, sintetički materijali...

Drveni : čelični kalupi:

Drveni : čelični kalupi:

Izbor (projektovanje) kalupa:

Armaturni sklopovi i kablovi za prednaprezanje:

Presek Dozvoljena odstupanja [mm]

Ubrzano očvršćavanje betona:

treba da omoguće lako uklapanje u arh. projekat –

neophodna posebna obrada armature u zoni

nakon podizanja lučnog nosača

Multi-storey columns up to four storeys tall are

liju se i skladište u horizontalnom položaju

prihvatanje prilikom montaže

dimenzionisanje – koso savijanje (Mux, Muy, Nu)

kratki elementi – oblikovanje,

Puni gredni nosači: #

statički tretman – funkcija grede

zglobno vezane na krajevima – najčešće