Kongres “Bezjedna i energetski efikasna gradnja - inovativna rješenja u drvetu”

Banjaluka, 19. novembar 2013.

REGIONALNA VAŽNOST GRADNJE DRVETOM

mr Dragica Arnautović Aksić, dipl. inž. arh.

Slide 1 - JU „Novi urbanistički zavod RS“
 1. Tradicija gradnje drvetom
2. Primjena drveta u savremenoj
arhitekturi

Slide 2 -
 U narodnoj arhitekturi prirodni uslovi-zemljište i
2. PRIMJENA DRVETA U SAVREMENOJ ARHITEKTURI
klima direktno utiču na izbor materijala za
građenje, ali i oblikovanje zgrada.

ZEMLJIŠTE (geomorfološkom strukturom:

oblikom, geološkom strukturom i vegetacijom)
direktno utiče na izbor materijala za građenje i
oblikovanje građevine.
KLIMA (količina i vrsta padavina, temperature,
pravac i jačina vjetrova) utiče na vrstu i obim
vegetacije, kao i izbor lokacije i oblikovanje
građevine.
NARODNO GRADITELJSTVO – materijal koji
se nalazi u blizini i kojeg ima u izobilju.
ODRŽIVO GRADITELJSTVO – korištenje
lokalnih materijala za građenje.
Pojam održivi razvoj engleski šumari su
koristili još početkom XX vijeka i on se odnosio
na dozvoljenu sječu šume u odnosu na rast
nove šume.

Slide 3 - Karta Evrope sa površinama pod šumom

 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

Drvo kao građevinski materijal se koristi od vremena kad se počelo graditi

– od praistorije do danas. Arheološki podaci potvrđuju da se još u neolitu
grade kuće u drvetu, a kao najstarija je lepenska kuća (D. Srejović nalazi
materijalne dokaze o upotrebi drveta na lokalitetu Lepenskog Vira i Karača).

Naselje Lepenski Vir: osnova kuće i rekonstrukcija kuće

Slide 4 -
 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

Lepenski Vir – naselje

Slide 5 -
 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

• Na području Evrope grade se drvene kuće, masivne gradnje, pravougaone

osnove, sa vratima na jugu i natkrivenim predvorjem tipa megarona
• U mlađem neolitu grade se u močvarnim predjelima sojenice
• Prva sojenička naselja otkrivena su na Ženevskom i Ciriškom jezeru
• Na područjima nekadašnje Jugoslavije poznata su sojenička naselja Donja
dolina kod Gradiške na Savi, kod sela Ripač na Uni u blizini Bihaća, i
sojenice Ljubljanskog barja.

Sojenice kraj
Gradiške
početkom 20. vijeka

Slide 6 -
 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

• Na Balkansko poluostrvo tokom šestog vijeka doseljavaju se Sloveni, koji

donose svoju tradiciju građenja drvetom,i konstrukcije sa sohama.
• Krovna konstrukcija se oslanja samostalno pomoću soha – vertikalnih
greda, pa je nezavisna od konstrukcije zida. Zidovi su slobodni, u početku
uglavnom od pruća opletenog oko vertikalno pobodenih motki.
• Konstrukcija sa sohama se sačuvala do danas na nekim objektima seoskog
domaćinstva – kolibe stočarskog stana na Šar planini, Prokletijama i pokraj
Prespanskog jezera.

Slide 7 - Konstrukcija plevnje i izgled plevnje

 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

• Iz srednjevjekovnog perioda sačuvanih materijalnih ostataka graditeljstva u

drvetu skoro i da nema.
• Podatke nalazimo, uglavnom u istorijskim izvorima – pisanim dokumentima,
putopisima i na crtežima.
• Poznato je da je Sveti Sava osim zidanih podizao i crkve od drveta
• Dosta podataka o upotrebi drveta pronalazimo na stećcima, koji često
predstavljaju kuću kraja i vremena u kojem su nastajali.

Stećci iz nekropola Klise, Jela Šume i Kiriževića kod Olova

Slide 8 -
 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

Stećak iz Zgošća (14.v.)

Slide 9 -
 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

Dio prikaza zidanja manastira Morače sa velike Kir Kozmine ikone

sv. Save i sv. Simeuna iz 1645, prema A. Stojaković
Slide 10 -
 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

• Po A. Bugarski jedan od najstarijih podataka o drvenom krovnom pokrivaču

u Bosni potiče iz 16. vijeka
• Po Findriku, može se pretpostaviti da su građevine srednjovjekovnog
perioda bile od drvenog skeleta sa ispunom od pletera ili drveta, tzv. bondruk
sistem, koji sudeći po rezultatima arheološkh istraživanja ima kontinuitet još
od antičkog perioda
• Period Srednjeg Vijeka je, prema postojećim istorijskim izvorima, bio period
kada je šume na Balkanu bilo izobilju, pa se svuda, čak i u primorju, gradilo
u drvetu.
• Vremenom, u nekim područjima šume su se prorijedile, te se način
upotrebe drveta u građenju mijenja
• Dolazak Turske, takođe utiče na način građenja i primjenu drveta u
arhitekturi

Slide 11 -
 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

Pri građenju kuća, ali i svih drugih objekata građenih drvetom, primjenjuje se
dva osnovna sistema građenja:
• Masivni konstruktivni sistem - brvnare,
• Skeletni sistem, tzv. bondruk sistem sa ispunom od ćerpića, pletera,
dasaka, i dr.

Brvnara Bondručara

Slide 12 -
 1. TRADICIJA GRAĐENJA DRVETOM

Podaci iz istorijskih izvora za period turske vladavine ovim krajevima govore

da se sve gradilo od drveta, ne samo kuće za stanovanje i svi pomoćni
objekti jednog domaćinstva, već su se gradili svi drugi objekti, hanovi, crkve
pa čak i džamije.

Džamije od drveta
Slide 13 -
CRKVA BRVNARA U SELU PALAČKOVCI (PRNJAVOR)
 1. Tradicija građenja drvetom

Slide 15 -
Slide 16 -
Slide 17 -
Slide 18 -
Slide 19 -
Slide 20 - CRKVA BRVNARA U SELU JELIĆKA (PRIJEDOR)
Slide 21 -
Slide 22 -
Slide 23 - CRKVA BRVNARA U SELU BUSNOVI (PRIJEDOR)
 CRKVA BRVNARA U SELU IMLJANI (KNEŽEVO)

Slide 24 -
 CRKVA BRVNARA U SELU KOLA (BANJALUKA)

Slide 25 -
 CRKVA BRVNARA U SELU MALO BLAŠKO (LAKTAŠI)

Slide 26 -
Slide 27 -
Slide 28 -
 CRKVA BRVNARA U SELU MARIĆKA (PRIJEDOR)

Slide 29 -
Slide 30 -
Slide 31 -
 CRKVA BRVNARA U SELU OMARSKA (PRIJEDOR)

Slide 32 -
 CRKVA BRVNARA U SELU RAKELIĆI (PRIJEDOR)

Slide 33 -
Slide 34 -
 CRKVA BRVNARA U SELU JAVORNI (BANJALUKA)

Slide 35 -
Slide 36 -
 CRKVA BRVNARA U SELU KRUPA (BANJALUKA)

Slide 37 -
Slide 38 -
 CRKVA BRVNARA NA PALAMA

Slide 39 -
 CRKVA BRVNARA U SELU MILIČINCI (SRBIJA)

Slide 40 -
 CRKVA SV. BARBARE, VELIKA MLAKA (HRVATSKA)

Slide 41 -
 CRKVE BRVNARE U SLOVENIJI

Ruska kapela na Vršiču, Spominska kapela na Javorcu i Kapela Sv. Marija

Slide 42 -
Snežna na Velikoj planini
 2. PRIMJENA DRVETA U SAVREMENOJ ARHITEKTURI

Nako viševjekovnog
intenzivnog korištenja drveta u
građenju novi materijali i
tehnologije osjetno su smanjili
primjenu drveta u građenju već
početkom XX vijeka.

Drvo se sve više koristilo samo

kao element krovnih
konstrukcija, stolarije, i podnih
obloga, a prestaje njegova
upotreba u samoj konstrukciji
zidova zgrada, osim u ruralnim
područjima gdje se drvo
primjenjuje uglavnom u gradnji
pomoćnih objekata seoskog
domaćinstva.

Slide 43 -
 2. PRIMJENA DRVETA U SAVREMENOJ ARHITEKTURI

Poslije II svjetskog rata intenzivno se

razvija drvoprerađivačka industrija,
proizvodnja stolarije (prozori i vrata),
razne vrste ploča, furnira, namještaja,
ali počinje i proizvodnja montažnih
kuća (“Krivaja”, “Intal”, “Ivanjica”,
“Marles”, “Lesnina” i dr…)

Inovativna primjena drveta na

području nekadašnje države počinje
70-tih godina prošlog vijeka, početkom
proizvodnje nosača velikih raspona od
lijepljenog lameliranog drveta u
preduzećima: "Krivaja“ iz Zavidovića,
“Gaj" iz Podravske Slatine i "Hoja" iz
Ljubljane.

Slide 44 -
 2. PRIMJENA DRVETA U SAVREMENOJ ARHITEKTURI

• Nažalost, ovaj razvoj nije rezultirao posebno velikim brojem objekata

građenih drvetom, ali bi, sigurno, da nije bilo raspada zajedničke države i
rata, slika danas bila sasvim drugačija.
• Nažalost, promjene izazvane ratnim događanjima i raspadom zajedničke
države dovele su velike sisteme u krizu i zaustavile progresivne trendove.
• Jedan dio preduzeća nakon vlasničke transformacije nastavlja sa radom,
u BiH to su "Krivaja" iz Zavidovića, “Intal” iz Milića koji je počeo sa
proizvodnjom ljepljenih lameliranih nosača, ali je trenutno u stečajnoj
transformaciji...
• Poslije rata otvoreni su brojni manji ili veći proizvodni pogoni – pilane za
preradu građe, proizvodnju stolarije, namještaja, ali i montažnih kuća, i
oni značajan dio svoje proizvodnje plasiraju u inostranstvo
• Zastupljenost drveta u savremenoj arhitekturi kod nas nije
zadovoljavajuća i umjesto da se povećava ona se smanjuje…
• Razlozi za nedovoljnu primjenu drveta u savremenoj arhitekturi su brojni.

Slide 45 -
SNAGE
* Šumsko bogatstvo - više od 50% pod šumom
* Raznovrsne vrste drveća, preovlađuju listopadne
* Tradicija – proizvodni pogoni
* Radna snaga, iskustvo ali i potencijal (velika
nezaposlenost radne snage, posebno u
nerazvijenim i slabije razvijenim opštinama)
PRILIKE
* Uvođenja koncepta čistije proizvodnje
* Veće korištenje obnovljivih sirovina i izvora
energije
* Razvoj (lokalne) ekonomije i zapošljavanja
(lokalne) radne snage – ravnomjernija regijska
razvijenost
* Kjoto protokol-materijal koji smanjuje emisiju CO2
* Povećanje stranih ulaganja,transfer zanja i tehn.
* Ekonomski i ekološki efikasna primjena drveta u
svrhu izgradnje eko turističko-rekreativnih kapaciteta
* Nepostojanje otpada - recikliranje ili biomasa
Slide 46 -
SLABOSTI
* Predrasude o drvetu kao lošem materijalu (trajnost,
otpornost na požar, neotpornost na zemljotres, i dr.)
* Nedovoljna zainteresovanost struke
* Neinformisanost investitora o prednostima gradnje
drvetom
* Školski sistem (od srednjeg do visokog obrazovanja)
* Nepostojanje savremno opremljenih pr. pogona
* Nepostojanje podsticajnih mjera za razvoj
* Nepostojanje licenciranih laboratorija za ispitivanje
PRIJETNJE
* Pritisak velikih internacionalnih kompanija proizv.gm
* Iseljavanje stanovništva iz “pasivnih” krajeva koji su
bogati šumom
* Opšta ekonomska kriza i neizvjesnost-nema inv.
* Pogoršani uslovi finansiranja uzrokovani SEK
 2. PRIMJENA DRVETA U SAVREMENOJ ARHITEKTURI
Arhitekta Peđa Ristić, CRKVA BRVNARA, JAHORINA

Slide 47 -
Slide 48 -
 P Vila Musovic.pptx

Arhitekta Amir Vuk Zec

DŽAMIJA, Ostojići
Slide 49 -
Slide 50 -
 2. PRIMJENA DRVETA U SAVREMENOJ ARHITEKTURI
Arhitekta Amir Vuk Zec, GOLF KLUB, Sarajevo

Slide 51 -
Slide 52 -
Slide 53 -
Slide 54 -
Slide 55 -
Slide 56 -
Slide 57 -
Slide 58 -
Slide 59 -
Slide 60 -
Slide 61 -
Slide 62 -
Slide 63 -
Slide 64 -
Slide 65 -
Slide 66 -
Slide 67 -
Slide 68 -
Slide 69 -
Slide 70 -
Slide 71 -
Slide 72 -
Slide 73 -
Slide 74 -
Slide 75 -
Slide 76 -
Slide 77 -
Slide 78 -
Slide 79 -
Slide 80 -
Slide 81 -
Slide 82 -
Slide 83 -
Slide 84 -
Slide 85 -
Slide 86 -
Slide 87 -
Slide 88 -
Slide 89 -
Slide 90 -
Slide 91 -
Slide 92 -
Slide 93 -
Slide 94 -
Slide 95 -
Slide 96 -
Slide 97 -
Slide 98 -
 2. PRIMJENA DRVETA U SAVREMENOJ ARHITEKTURI
Arhitekta Amir Vuk Zec, RESTORAN VATRA, Sarajevo

Slide 99 -
Slide 100 -
Slide 101 -
Slide 102 -
Slide 103 -
Slide 104 -
Slide 105 -
 “MALA ARHITEKTURA” NAŠA BUDUĆNOST

Projektant / naručilac:
Jelena Kotur, 6 god.
Lokacija: Gradiška
Investitor/ izvođač:
Dragan Kotur, d.i.g.
 HVALA NA PAŽNJI
DANKE FÜR IHRE AUFMERKSAMKEIT
THANKS FOR YOUR ATTENTION
GRACIAS POR SU ATENCIÓN